VERSLAG Klimaatrondetafel natuur en bos deel Sekwestratie

Transcriptie

1 VERSLAG Klimaatrondetafel natuur en bos deel Sekwestratie /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// datum: 30 juni 2016 aanwezig: Ingrid Hontis (Fedustria), Bert Wierbos (Norbord nv), Jan Spaas (Koepel bosgroepen), Ivan Janssens (Universiteit Antwerpen), Maayke Keymeulen (Departement Landbouw en Visserij), Francies Van Gijzeghem (ODE Bio-Energy), Wouter Vuylsteke (Provincie West-Vlaanderen), Karen Vancampenhout (KULeuven), Isabelle Vertriest (WWF), Kathleen Quick (Minaraad), Tommy D'Hose (Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek), Suzanna Lettens (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek), Jeroen Panis (Agentschap voor Natuur en Bos), Gudrun Van Langenhove (Agentschap voor Natuur en Bos) afwezig: Chris Steenwegen (Natuurpunt), Iris Penninckx (Boerenbond) verontschuldigd: Ruben Guisson (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) begeleiding: Marion Liberloo (Point Consulting) verslaggever: Jeroen Panis, Gudrun Van Langenhove (ANB) /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 1 INLEIDING Het doel van de klimaatrondetafel is overleg met stakeholders over de korte termijnmaatregelen en langetermijnvisie die in het beleidsveld natuur en bos genomen kunnen worden in de strijd tegen de klimaatverandering. Er wordt daarbij nagegaan op welke manier inhoudelijk vorm kan worden gegeven aan nieuwe engagementen van zowel de Vlaamse overheid als belanghebbenden en hoe deze richting 2020, 2030 en 2050 hun uitwerking kunnen kennen. De focus ligt vanuit de klimaattop op mitigatie, maar dit werd verbreed naar sekwestratie en adaptatie voor het thema natuur en bos. De scope is drieledig: maatregelen en engagementen op de korte termijn (tot 2020), de middellange termijn ( ) en de lange termijn ( ). Er wordt verwacht dat er in hoofdzaak ideeën zullen uitgewisseld worden. Deze ideeën moeten dan verder uitgewerkt worden in de aanloop naar de Vlaamse klimaattop van 1 december 2016 onder de vorm van engagementen en dit zowel van de kant van de overheid als van de kant van de stakeholders. 2 AANPAK Ter voorbereiding werd aan elke deelnemer van de rondetafel gevraagd vooraf te reflecteren over enkele vragen: Welke (meest succesvolle) klimaatengagementen heeft uw organisatie al genomen met betrekking tot natuur en bos? Welke acties/projecten lopen al? pagina 1 van 8

2 Welke uitdagingen/belemmeringen ziet u voor het aangaan van bijkomende klimaatengagementen in deze materie? Vertrekkend hiervan wordt de workshop via onderstaand traject uitgevoerd. 10u45 12u15: 1) Voorstellingsronde 2) Introductie van het thema 3) Ronde van de tafel: elke deelnemer licht in enkele minuten toe welke acties in zijn/haar werkveld lopende zijn, welke er nog zullen lopen, en welke de belangrijkste uitdagingen zijn voor de toekomst. 4) Prioritaire uitdagingen: bespreking in groepjes 5) Selectie van de drie belangrijkste uitdagingen/thema s 13u30 15u10: 1) Korte samenvatting van de hoofdlijnen van de andere deeltafels 2) Bijkomende introductie 3) Uitwerking aanpak per thema: bespreking in groepjes 4) Aanduiden van de prioritaire en de meest vernieuwende oplossingen 3 VERSLAG 3.1 Introductie De inleiding van de rondetafel werd verzorgd door Suzanna Lettens van het INBO en Ivan Janssens van de Universiteit van Antwerpen. Daarbij werd kort ingegaan op het beleidskader, koolstofsekwestratie door vegetaties, het globaal belang van sekwestratie door terrestrische ecosystemen (potentieel tot maximum 3 Pg C) en het belang van Vlaanderen daarvoor. De presentatie is toegevoegd. Belangrijke aandachtspunten zijn de synergie tussen koolstofsekwestratie en andere ecosysteemdiensten, de grote hoeveelheid koolstof die wordt opgenomen door onze terrestrische ecosystemen juist onder invloed van de stijgende CO 2-concentraties in de atmosfeer, en de rol van het beheer van onze ecosystemen, zeker op lange termijn, om te voorkomen dat ze een koolstofsource worden in plaats van een sink. 3.2 Verkenning Vertrekkend van de voorbereidende vragen werd door elke deelnemer aangegeven welke lopende en welke bijkomende klimaatengagementen en projecten werden en worden genomen of opgestart door hun organisatie en welke uitdagingen ieder ziet voor nieuwe klimaatengagementen. Lopende klimaatengagementen en projecten De kernactiviteit van Norbord nv is rondhoutverwerking, waarbij jaarlijks m 3 hout wordt verwerkt. Dat hout en dus de CO 2 die daarbij is opgenomen, wordt vastgelegd in producten. Het productieproces is momenteel al klimaatneutraal (bv. resten gebruikt voor energie) op het transport (brandstof) na. Het bedrijf wil meehelpen een beleidsvisie te ontwikkelen op bos in Vlaanderen. Het heeft zich daarom geëngageerd in het Bosforum. Fedustria promoot actief het gebruik van hout. Voorbeelden van acties zijn een jaarlijkse opleiding voor architecten over bouwen met hout, de campagnes hout geeft zuurstof gericht op het grote publiek (bv. via beurzen, sectordagen, bosgroepen, ) en hout vasthouden gericht op bewustmaking van jongeren voor opleidingen op vlak van houtverwerking. pagina 2 van 8

3 ODE Bio-Energy heeft projecten lopen met betrekking tot lokale bio-energie (stortgas, biogas, de omzet van PCA of B/C-hout in energie) waarbij ook gewerkt wordt met warmtekrachtkoppeling. De bosgroepenkoepel werkt aan de aanpassing van het bosbeheer. Een mogelijkheid daarbij is de aanleg van koolstofbossen d.w.z. snelgroeiende bomen met het oog op houtverwerking, waarbij duurzaam gebruik van dat hout andere materialen o.b.v. fossiele grondstoffen kunnen vervangen. Naast het belang van houtproductie zullen volgende factoren (niet limitatief) in overweging moeten genomen worden bij een afstemming van het bosbeheer aan de gevolgen van klimaatverandering: boomsoortenkeuze, mengingsgraad, structuurvariatie, standplaatsgeschiktheid, waterhuishouding en stralingsgevoeligheid. WWF is onder andere actief in Afrika met REDD + -projecten. Het werkt aan projecten voor supply chains waarbij ontbossing vermeden wordt. Het voert FSC-campagnes (duurzaam houtproductielabel) en bijhorend lobbywerk. WWF promoot ook groen in de stad. De SAR Minaraad doet geen echte projecten, maar geeft advies. In het verleden heeft de SAR al geadviseerd over het Vlaamse klimaatbeleid met daarin aandacht voor natuur en bos. Meer specifiek gaat dit over de rol van ecosystemen bij de opslag van koolstof, het lopend natuurbeleid en beheerplannen (geen rechtstreekse link met klimaatbeleid), het belang van duurzaam bosbeheer, het belang van extra kennisopbouw en data-inzameling inzake mitigatie, het belang van de verspreiding van kennis inzake beheer en adaptatie en het belang van LULUCF (o.a. boekhouding, kennis en ruimtelijke ordening). ANB doet feitelijk al heel wat, maar niet noodzakelijk vanuit een klimaat-, laat staan sekwestratiedoelstelling: o terreinen in beheer bij ANB beschermen 12 mio ton CO 2 in de bodem en ton CO 2 in vegetatie (cijfers 2010) o Natura 2000: bij realisatie IHD jaarlijks 1,7 mio ton CO 2 sekwestreren in bodem ten gevolge van vernatting o Stimuleren van duurzaam bosbeheer o Onderzoek naar gecascadeerd gebruik van biomassa in allerhande toepassingen (dus gelinkt aan biogebaseerde economie) De provincie West-Vlaanderen is vandaag al bezig met de opmaak van een klimaatplan waarbij gestreefd wordt naar klimaatneutraliteit. Daarnaast is het provinciebestuur beheerder van 1700 ha groendomein, al wordt dit momenteel beheerd zonder expliciete klimaatdoelstelling. Het departement Landbouw & Visserij geeft aan dat het huidige beleid, sekwestratie al in meer of mindere mate ondersteunt via de vergroening van het GLB, beheersovereenkomsten met effect op koolstofopslag, klimaatvriendelijke investeringssteun en agroforestry. Het departement werkt ook specifiek aan agrarisch natuurbeheer. Er zijn ook klimaatrondetafels voor landbouw en visserij waar ook aandacht is voor extra maatregelen gericht op koolstofopslag. Via demonstratieprojecten, het verspreiden van informatie met goede praktijken en specifieke adviesverlening wordt ingezet op sensibilisering in de landbouwsector. ILVO onderzoekt o. a. hoe de koolstofopslag in landbouwbodems kan worden verhoogd (via groenbedekkers, compost, Niet Kerende Grondbewerking, biolandbouw, gewasresten zoals maïsstro, biochar, ). Daarnaast wordt ook gekeken naar de vervanging van witveen in de substraatteelt door hernieuwbare grondstoffen en naar alternatieve eiwitgewassen (i.p.v. soja). Ook boerderijcompostering staat op de agenda voor het valoriseren van gewasresten en de creatie van een stabiele koolstofbron voor de landbouwteelt (waarbij ook houtig materiaal nodig is). Tot slot wordt er ook onderzoek gevoerd naar de impact van teeltsystemen zoals het behoud van blijvend grasland en agroforestry. INBO werkt momenteel aan een inventarisatie van open vegetaties (habitatkartering), hun toestand (LSVI) en hun standplaatsgeschiktheid en tolerantie voor milieudrukken. Hieruit kunnen gegevens afgeleid worden over de aanwezige koolstofvoorraden in verschillende natuurtypes. Het kijkt ook specifiek naar koolstofopslag in alluviale bodems in overstromingsgebieden. Daarnaast loopt er onderzoek naar bodembiodiversiteit en de effecten daarvan op koolstofopslag. pagina 3 van 8

4 Naast specifiek onderzoek engageert de Universiteit van Antwerpen zich om de CO 2-uitstoot van alle vluchten te compenseren met de aanplant van bomen in Kenia. Bijkomende klimaatengagementen ANB wil op korte termijn de mogelijkheid voor het opzetten van een domestic off-set program onderzoeken, het gebruik van biomassa blijven stimuleren via allerhande proefprojecten en haar instrumentarium climate proof maken. Alle klimaatgerelateerde projecten worden overkoepeld in een actieplan. Uitdagingen voor bijkomende klimaatengagementen De KULeuven is onder meer bezig met onderzoek naar bodemkoolstof op landschapsschaal. Aandachtpunten die daar uit voortvloeien zijn het belang van hotspots (bodems die grote hoeveelheden koolstof bevatten, maar te klein zijn om gevat te worden door de modellen), het belang van voldoende en goede velddata (ook van droge bodems) en de noodzaak tot het herstel van koolstofcycli op landschapsschaal. Er is hiervoor een tekort aan wetenschappelijke fondsen. Zo is de bodemkaart al 50 jaar niet meer geüpdatet. Een ander onderzoekstraject betreft alternate steady states in (bos)bodems. Daaruit volgt dat je je niet mag blind staren op koolstofvoorraden en dat trade-offs met andere ecosysteemvereisten van groot belang zijn. Een suggestie is het opmaken van koolstofplannen / bodemplannen voor natuurreservaten en bossen en er voor te zorgen dat daar bodemverstoring tot een absoluut minimum wordt beperkt. ODE Bio-Energy ziet materialenefficiëntie (voor zowel energie als materialen) als uitdaging. De helft van de biomassa van een bos blijft ongebruikt of wordt niet genuttigd. We moeten overwegen om een deel van die stromen om te zetten in bijvoorbeeld (lokale) energie, al zal dit beperkt blijven. Hooguit kunnen we 15% van de nodige grondstoffen leveren in Vlaanderen. Daarnaast moet de natuur terug bij de mensen gebracht worden, bijvoorbeeld via hun tuin. ODE wil dan graag meewerken aan projecten die houtproductie verbeteren: agroforestry, houtkanten, KLE s. Een probleem daarbij, is de huidige wetgeving rond afval. Circulair denken moet hierbij uitgangsprincipe zijn. As uit biomassa-installaties wordt bijvoorbeeld beschouwd als afval, dat nu wordt geëxporteerd, terwijl dit kan worden gebruikt als meststof. Er moet worden gewerkt aan werkbare duurzaamheidscriteria waarbij toepassingen van duurzaam beheer worden bevorderd. Tot slot moeten ook consumptiepatronen e.d. veranderd worden. De invoering van een wereldwijd mechanisme voor compensatie van CO 2-uitstoot is aangewezen. Een omschakeling van een zuivere vrije markteconomie naar een duurzame markteconomie is een conditio-sine-qua-non. ANB: in het algemeen is de beschikbaarheid van kennis en middelen in onze organisatie en daarbuiten een knelpunt. Universiteit van Antwerpen denkt aan communicatie-acties en citizen science-projecten. Zo zijn er bijvoorbeeld een groot aantal tuinen waarin men zijn eigen groenafval kan verwerken in de bodem of zijn gazon mulchen i.p.v. maaien en afvoeren. Ook worden bodems best niet onnodig omgespit en worden coniferen best vervangen door loofbomen (bv. omwille van albedo). Ivan Janssens vindt ook dat er meer aandacht zou moeten gaan voor de effecten van albedo. Voor WWF is het uitblijven van (internationale) klimaatfinanciering een hinderpaal (bv. REDD + ). Het Vlaamse bosbeleid slaagt er niet in om de voorziene ha bosuitbreiding te realiseren. Het landbouwbeleid blijft weinig klimaatvriendelijk en dus een van de grootste bedreigingen. De bosgroepenkoepel vraagt (cf. Bosforum) om een lange termijnvisie met aandacht voor houtproductie. De uitdaging voor Norbord nv is het ontwikkelen van een biogebaseerde economie met in achtneming van de biodiversiteit (cf. Bosforum). Fedustria ziet belemmeringen in de wetgeving die het gebruik van hout te weinig stimuleert. Een voorbeeld van stimulatie kan zijn om een minimaal percentage aan duurzaam geproduceerd hout te verplichten in aanbestedingen. pagina 4 van 8

5 Voor ILVO kan de wetgeving klimaatvriendelijker. Zo beperkt het MAP het inwerken van organisch materiaal en compost. Ook de aanpassing van teeltsystemen is een uitdaging. Daarbij komt een mogelijke vergoeding voor koolstofopslag kijken. Een goede boerderijcompostering vraagt om voldoende houtachtig materiaal. Dit is een interessante basis voor het sluiten van landschappelijke kringlopen. Er moet worden gewerkt naar producten met een lage C/P of C/N ratio. De haalbaarheid van Vlaamse eiwitbronnen moet verder onderzocht worden. Het departement Landbouw & Visserij zoekt een uitdaging in het opzetten van een stimulerend kader voor koolstofopslag in plaats van een verplichtend, in het in kaart brengen van sekwestratiemogelijkheden (effectmaatregelen) en de ontwikkeling van een goede methodiek voor het meten van koolstofopslag. Zij zien ook het belang van een sterkere sensibilisering van landbouwers bvb. via demonstratieprojecten. De provincie West-Vlaanderen ziet nood aan kennis om de koolstofvoorraden van het patrimonium te bepalen en aan kennis om klimaatdoelstellingen te incorporeren in het domeinbeleid. Ook lokale compostering van beheerresten is een onderwerp. 3.3 Analyse In kleine groepjes werd gereflecteerd over de aangedragen ideeën uit de vorige stap met het oog op het bepalen van de meest markante uitdagingen, kansen en opportuniteiten. Volgende items werden gedestilleerd: Het opzetten van een circulaire economie (een economie zonder afval) waarin alle sectoren geïntegreerd worden. Om deze opportuniteit te kunnen grijpen, liggen er nog enkele beleidsmatige uitdagingen op tafel. Enkele aangehaalde voorbeelden: het gebruik van hernieuwbare materialen in overheidsopdrachten, het gebruik van organische meststoffen, het gebruik van B-hout (= geverfd of verlijmd hout, oppervlakkig), aandacht voor de supply chains (zonder ontbossing). Oude koolstofcycli op landschapsniveau zijn interessante voorbeelden, maar de schakels in de ketens zijn verdwenen. Uitdagingen liggen hier op vlak van logistiek en de verspreiding van kennis en informatie. Het inperken van indirecte koolstofverliezen: koolstoflekken in natuur en landbouw, verzegeling van bodems en ruimteverlies, het gebruik van metaal en beton i.p.v. hout, chemische meststoffen i.p.v. organische, De integrale aanpak van natuurbeheer en beleid (eventueel met een supervisie-orgaan). Het bewaken van nutriëntenstromen. Betere verantwoording van ontbossing (ook voor de creatie van open natuur). Permanente graslanden slaan grosso modo evenveel CO 2 op in de bodem als bossen, maar het voordeel van bossen is dat er extra koolstofopslag is op bestandsniveau (vnl. onder de vorm van hout) en dat hout wordt geproduceerd als hoogwaardig materiaal. Meer herbebossing en bosuitbreiding met een betere opvolging van de uitvoering. Aandacht voor verticale koolstofopslag in steden (bv. gevelbegroening en straatbomen) met co-benefits of vlak van klimaatadaptatie. Kennis en dataverzameling op het terrein. Klimaatfinanciering bovenop ontwikkelingssamenwerking. 3.4 Bijkomende introductie Bij de opening van de namiddag sessie heeft Suzanna Lettens van het INBO een overzicht gegeven van de twee manieren waarop terrestrische koolstof-sinks kunnen worden vergroot: (1) een groter areaal aan koolstofrijke gebieden creëren of (2) een grotere koolstofvoorraad creëren in een ecosysteem. Voor het eerste is het van belang om de bestaande voorraden te beschermen. In Vlaanderen zijn de afname van het areaal permanent grasland en de urbanisatie de belangrijkste recente veranderingen van landgebruik die daar een negatieve impact op hebben. Daarnaast kan via bosuitbreiding en de aanleg van wetlands en overstromingsgebieden bijkomend CO 2 worden vastgelegd. pagina 5 van 8

6 Het tweede (de uitbreiding van de koolstofvoorraad) gebeurt door er voor te zorgen dat er meer humus in de bodem wordt vastgehouden. Het beheer van de verschillende ecosystemen speelt hierbij een cruciale rol (hydrologie, biodiversiteit, ). Een andere piste is het gebruik van biomassa, vooral hout, voor materiaal- en energiesubstitutie met de nodige voorzichtigheid (duurzaam beheer, belang van ecologische processen, ). De presentatie is toegevoegd. 3.5 Verdieping Drie thema s werden in werkgroepjes verder uitgediept: 1 Circulaire economie en het herstellen van koolstofcycli; 2 Het beperken van indirecte koolstofverliezen; 3 Het bepalen van noden voor kennis en dataverzameling op het terrein. Daarbij werden drie vragen als leidraad gehanteerd: 1 Wat kan ik zelf nog meer doen om antwoord te bieden op deze uitdaging? 2 Wat zie je anderen doen? 3 Welke slimme samenwerkingsverbanden zie je nodig om antwoord te bieden op deze uitdaging? Daarbij werden drie tijdschalen in het achterhoofd gehouden: (1) de korte termijn tot 2020, (2) de middellange termijn tot 2030 en (3) de lange termijn tot Circulaire economie en het herstellen van koolstofcycli 2020 Een eerste punt is het stimuleren van de bewustwording. Dit kan door als betrokken stakeholders (overheid, industrie, sectororganisaties) zelf het goede voorbeeld te geven, maar ook door het organiseren van studiedagen, het publiceren van specifieke publicaties, Een tweede punt is het mobiliseren van het potentieel aan biomassa binnen duurzame grenzen. Daarbij is de afvalregelgeving een aandachtpunt, zeker wat het zogenaamde B-hout betreft. Een derde punt is het stimuleren van het gebruik van hout voor toepassingen in bv. de bouw. Vanuit klimaatstandpunt wordt dit best zo lokaal mogelijk geproduceerd en wordt export vermeden. Daaruit volgt dat de lokale houtverwerking en het gebruik van lokaal hout best wordt gestimuleerd In eerste instantie moet de eerder verworven kennis worden toegepast en de bijhorende samenwerkingsverbanden uitgewerkt. Het is daarbij van belang om een integrale visie op de koolstofkringlopen te ontwikkelen. De overheid kan hier een sturende rol in spelen. Een aandachtspunt daarbij is de koolstofbalans van natuurterreinen s.l. (met inbegrip van de verhouding open natuurtypes versus bos). Het opzetten van lokale clusters op vlak van energie en materialen zijn daarbij van belang De finale stap is het ontwikkelen en opzetten van andere participatieve economische modellen om het voorgaande te optimaliseren. Om een evenwichtige en duurzame economie met koolstofneutraliteit te bekomen is het van belang om de kosten (en baten) op vlak van CO 2-uitstoot te internaliseren in de prijs van materialen en producten. Het beperken van indirecte koolstofverliezen 2020 pagina 6 van 8

7 Het eerste voorstel van prioriteit ligt bij de identificatie van koolstoflekken (het vermijdbaar vrijkomen van broeikasgassen door inefficiëntie en onachtzaamheid) en van koolstof-hot spots (bv. bodems met grote concentraties aan koolstof). De destructie van die hot spots moet in deze periode worden stopgezet. Het concept van biomassawerven (locaties waar biomassa uit bossen, reservaten e.d. wordt samengebracht om deze optimaal te kunnen aanwenden) moet op punt worden gesteld. Een tweede voorstel is het werk maken van de substitutie van klimaatonvriendelijke materialen en producten door klimaatvriendelijke: hout als grondstof, energie, veen, kunstmest, cement, in eerste instantie via campagnes met het oog op bewustmaking. Een derde voorstel is het opzetten van campagnes voor het afremmen van bodemverzegeling (d.w.z. het afdekken van de bodem met weinig tot niet doorlatende materialen die zo de capaciteit van bodems om koolstof op te slaan vernietigen), gericht op een later verzegelingsstop en zelfs omkeer. Er zijn ook heel wat mogelijk samenwerkingsverbanden die kunnen worden opgezet. Zo is er een samenwerking mogelijk tussen lokale landbouwers en natuurbeheerders voor het optimaliseren van biomassastromen (bv. vezelige massa uit reservaten voor boerderijcompostering) en zo uitstootbeperking te bekomen door o.a. substitutie-effecten. Een ander aandachtpunt is de samenwerking tussen kennisinstellingen en het werkveld in innovatietrajecten en aansluitend samenwerking tussen administraties onderling en met de sectoren In de eerste stroom ideeën moet nu na de identificatie en de bescherming tegen vernietiging in de vorige periode werk gemaakt worden van het optimaal beheer en uitbreiding van die koolstofhotspots, ondersteund door een meetnet. Al dan niet vertrekkend van het concept van biomassawerven moet de biomassaketenwerking verder worden uitgewerkt en niet-technologische barrières worden weggewerkt. In de tweede stroom ideeën zouden lage uitstootalternatieven in de wetgeving ingebed moeten worden en wordt er een systeem van koolstofcertificering voor materialen en producten opgezet. Volgens de derde stroom ideeën moet een moratorium voor verdere bodemverzegeling worden ingesteld (de biotope area factor uit Berlijn kan hierbij een interessant instrument zijn) en zou in de ruimtelijke planning bodemkoolstof als een ruimtelijk structurerend element moeten worden meegenomen In 2050 zou een koolstof-wende een feit moeten zijn: in plaats van het stoppen van verliezen moet er overgeschakeld zijn naar het actief opbouwen van bodemkoolstofvoorraden, vertrekkend van een optimaal ruimte- en bodemgebruik met bodemkoolstof als een ruimtelijk structurerend element en een absolute bodemverzegelingsstop en omkeer. Het bepalen van noden voor kennis en dataverzameling op het terrein 2020 Zowel de ontwikkeling van het beleid op vlak van koolstofsekwestratie in natuur en bos als het beheer ervan hebben nood aan bijkomende informatie over bestaande koolstofvoorraden en de trends daarin, over houtproductie en de relatie met die voorraden en de invloed van materiaalsubstitutie. Het opzetten van een goed bodemmeetnet lijkt een conditio-sine-qua-non. Ook werden ideeën geopperd over het gebruik van remote sensing voor landgebruik en voorraadbepaling van biomassa en hout. Daarnaast moet er een integrale visie uitgetekend worden over het gebruik van de levenscyclusanalyse (LCA) en de MER. pagina 7 van 8

8 Om te voorkomen dat er dubbel werk wordt uitgevoerd en om synergie te creëren en kosten te drukken moet er een koppeling voorzien worden met de methodes en de koolstofboekhouding van de EU en met de bestaande meetnetten (zoals de bosinventaris) Tegen 2030 zou er een model ontwikkeld moeten zijn dat toelaat om de impact van het beheer (beheersvorm, timing, ) op de koolstofopslag en andere ecosysteemdiensten te bepalen. Om dit te kunnen realiseren moet er zo snel mogelijk een monitoringssysteem worden opgezet. 3.6 Conclusie Tot slot werden de deelnemers gevraagd aan te geven welke ideeën en suggesties als belangrijk werden aangevoeld en welke als echt innovatief, en dus als belangrijk om verder uit te werken tegen de klimaattop in december. Als belangrijkste ideeën en suggesties werden de volgende items aangeduid: De identificatie van koolstoflekken en hotspots en de bescherming van de hotspots; Het moratorium op verhardingen; Het gebruik van bodemkoolstof als een ruimtelijk structurerend element in de ruimtelijke planning; Het stimuleren van bosuitbreiding; De toepassing van (lokaal) hout; De aanpassing van de afvalregelgeving met het oog op de mobilisatie van biomassa (o.a. B- hout). Lokale clusters van energie en duurzame materialen opzetten; Bewaken van de koolstofbalans in natuurterreinen; Het opzetten van een bodemmeetnet. Als interessante innovaties werden de volgende items aangeduid: De identificatie van koolstoflekken en hotspots en de bescherming van de hotspots; Het gebruik van bodemkoolstof als een ruimtelijk structurerend element in de ruimtelijke planning; Het concept van biomassa-hubs uitwerken; CO 2-uitstoot internaliseren in de prijs van materialen en producten; Lokale houtverwerking stimuleren; Bewaken van de koolstofbalans in natuurterreinen; Het opzetten van een Vlaams bodemmeetnet om de impact van beheer en veranderingen van landgebruik op de koolstofopslag te bepalen. Dit meetnet moet opgezet worden via een koppeling aan bestaande meetnetten; Het ontwikkelen van voorspellende modellen op basis van de gegevens van dit meetnet; Aandacht voor en uitwerking van optimale verticale koolstofopslag in steden (bv. gevelbegroeiing en straatbomen) met co-benefits of vlak van klimaatadaptatie; Klimaatfinanciering voor bosbescherming en herbebossing in de belangrijke wereldboscomplexen (Amazone, Congobasin, Mekongdelta,...). pagina 8 van 8