Carbon debt in NTA 8080?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Carbon debt in NTA 8080?"

Transcriptie

1 Carbon debt in NTA 8080? Kan en moet het carbon debt concept worden geïntegreerd in de NTA 8080? Harry Croezen, senior consultant

2 Hoofdvraag bij actualisering NTA 8080: Moet een criterium m.b.t. carbon debt worden opgenomen in de NTA 8080? 2

3 Carbon debt concept in de actualiteit Aantal EU-lidstaten zet(te) zwaar in op meestoken houtpellets voor halen RED-doelen Maatschappelijk echter grote zorgen over afname van koolstofvoorraden in bossen door oogst van houtachtige biomassa voor meestoken Carbon debt lijkt praktisch handvat voor beoordeling effecten houtoogst op koolstofvoorraden En lijkt in beleid verankerd te worden: SER-akkoord: Er zullen verdergaande duurzaamheidseisen worden geformuleerd ten aanzien van koolstofschuld, indirecte landgebruikseffecten (ILUC) en duurzaam bosbeheer (FSC), aanvullend op de NTA8080-eisen 3

4 Carbon debt concept: Specifiek ontwikkeld voor evaluatie vervanging fossiel door biomassa uit bos Twee evaluatiepunten: C debt repayment point Aantal jaren voordat de geaggregeerde vermeden broeikasgasemissie even groot is als de door houtoogst veroorzaakte carbon debt C offset parity point Aantal jaren voordat de geaggregeerde vermeden broeikasgasemissie even groot is als C-vastlegging bij stoppen bosbeheer 4

5 Verandering koolstof in vegetatie en bodem: is al onderdeel NTA 8080 Paragraaf 5.2.1, netto emissiereductie van broeikasgassen vereist opstellen broeikasgasbalans, inclusief: de emissies van wijzigingen in koolstofvoorraden door veranderingen in landgebruik emissiereductie door koolstofaccumulatie in de bodem als gevolg van beter landbouwbeheer Gemiddeld 420 ton C/ha Gemiddeld 360 ton C/ha = 60 ton C/ha Delen door omvang houtopbrengst geeft GHG-emissie per GJ hout Modellen: zie CDM, Worldbank, REDD (CO2fix, GORCAM, ENCOFOR.) 5

6 En NTA 8080 bevat al randvoorwaarden voor maximale carbon debt : Paragraaf 5.2.2, belangrijke koolstofreservoirs en uitgesloten gebieden Productie-eenheid wordt uitgesloten als verlies aan koolstofvoorraden in vegetatie en of bodem niet in eerste tien jaar na de stichtingsdatum worden gecompenseerd Paragraaf (behoud of verbetering van bodemkwaliteit) en Paragraaf (gebruik restproducten) Geen (blijvende) afname bodemorganische stof, ook niet bij gebruik gewasresten 6

7 C-debt sluit lastig aan op GHG-balans Sluit niet goed aan op IPCC-methodiek, RED-methodiek, CO 2 -rekentool en Biograce rekentool; Drukt resultaat uit in jaren - niet uit in kg CO 2 -eq/per GJ biomassa Resultaat ook lastig/niet om te rekenen naar in kg CO 2 -eq/per GJ biomassa Is nog niet gekalibreerd een C-debt repayment point van jaar, is dat goed? Offset parity point past niet bij LCA-benadering GHG-balans Weinig relevant voor andere ketens als op basis van hout uit bos Vergt zelfde informatie, modellen, etc. voor bosbeheer als GHG-balans maar drukt resultaat anders uit 7

8 Samenvattend: dus welke rol moet C-debt spelen?? Vaststelling: NTA 8080 broeikasgasbalans beschouwt al veranderingen in C-pools en omvat randvoorwaarden voor maximale omvang in (tijdelijke) afname C-debt concept sluit lastig aan op GHG-balans Dus welke rol (met toegevoegde waarde) kan C-debt concept vervullen binnen NTA 8080: Additionele randvoorwaarde bij gebruik hout uit bos Welke waarde dan? Wat dient die waarde uit te drukken tijdsaspect van GHG-emissiereductie? Is er een andere rol denkbaar? Is er een alternatief denkbaar (dynamische LCA) dat wel direct kg CO 2 -eq/gj geeft? 8

9 Aanvullend: Parallel ook discussie over modelleren verandering in C-pools input voor GHG-balans en C-debt concept starten? Welke modellen/benaderingen GORCAM, CO 2 fix, ENCOFOR, TARAM, anderen. - en waarom die? Welke parameters? Welke bronnen voor die parameters? Vertalen in een no regretlijst hoe dan? 9

Verificatieprotocol binnen SDE. Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016

Verificatieprotocol binnen SDE. Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016 Verificatieprotocol binnen SDE Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016 Opzet presentatie Toelichting SDE Rol Biomassa in de SDE Achtergrond duurzaamheidscriteria Invulling in regelgeving Verificatieprotocol Stimulering

Nadere informatie

Energie uit hout. Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid. Your partner in bioenergy

Energie uit hout. Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid. Your partner in bioenergy Energie uit hout Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid Auteur Datum Martijn Vis 31-10-2013 Your partner in bioenergy BTG Biomass Technology Group B.V. Bestaat 26 jaar 100% focus

Nadere informatie

Toelichting bij de consultatie van het. conceptverificatieprotocol. Duurzaamheid vaste biomassa

Toelichting bij de consultatie van het. conceptverificatieprotocol. Duurzaamheid vaste biomassa Toelichting bij de consultatie van het conceptverificatieprotocol Duurzaamheid vaste biomassa Welkom www.rvo.nl/duurzaamheidseisen Sipke Castelein Timo Gerlagh Agenda SER Energieakkoord Duurzaamheidseisen

Nadere informatie

Klimaat-slim bosbeheer

Klimaat-slim bosbeheer Klimaat-slim bosbeheer Welke opties heb je als bosbeheerder? Mart-Jan Schelhaas 29 oktober 2018 Inhoud Achtergrond Wat is de relatie tussen koolstof en bos? Welke opties heb je als bosbeheerder? Wat doet

Nadere informatie

Borging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl

Borging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl Borging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl Aan bod komt: Wanneer duurzaamheid aantonen? Waar gaan de eisen over? Hoe toon je duurzaamheid aan? Gebruik goedgekeurde certificaten

Nadere informatie

Duurzaamheidscriteria voor biomassa in het Vlaamse energiebeleid. 23 augustus 2016

Duurzaamheidscriteria voor biomassa in het Vlaamse energiebeleid. 23 augustus 2016 Duurzaamheidscriteria voor biomassa in het Vlaamse energiebeleid 23 augustus 2016 Inhoud Overzicht biomassa eisen in Vlaamse energiebeleid Noodzaak wijziging energiebesluit ILUC wijzigingen Duurzaamheidscriteria

Nadere informatie

Klimaatneutrale landbouw? Binnen bereik??

Klimaatneutrale landbouw? Binnen bereik?? Klimaatneutrale landbouw? Binnen bereik?? Road map Klimaatvriendelijk: carbon footprint Wat is carbon footprint? Wat is klimaatneutraal? Broeikasgassen en akkerbouw Het project boerenklimaat.nl Perspectief

Nadere informatie

De Energieboerderij 10/21/2011. Inhoudsopgave. toont duurzaamheid aan! Bio-energie: oplossing bij reststromen? Waarom Energieboerderij?

De Energieboerderij 10/21/2011. Inhoudsopgave. toont duurzaamheid aan! Bio-energie: oplossing bij reststromen? Waarom Energieboerderij? Inhoudsopgave De Energieboerderij Jan Kamp Wageningen UR (PPO-AGV) toont duurzaamheid aan! Waarom Energieboerderij? Opzet project Resultaten 2008 en 2009 Strategieën voor verbetering Waarom Energieboerderij?

Nadere informatie

Gebruikershandleiding bij de rekentool E-land CO2

Gebruikershandleiding bij de rekentool E-land CO2 Gebruikershandleiding bij de rekentool E-land CO2 Voor het berekenen van CO2-emissiefactoren voor Nederlandse houtige biobrandstoffen en -grondstoffen. Foto: Willem Quist Versie 28 maart 2018 De E-land

Nadere informatie

Inleiding: LULUCF 31/01/2018 2

Inleiding: LULUCF 31/01/2018 2 LULUCF-rapportering: berekening van de emissies en verwijderingen (sinks) van broeikasgassen door landgebruik, veranderingen in landgebruik en bosbouw Presentatie Minaraad 30 januari 2018 Soetkin Maene

Nadere informatie

Het akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor

Het akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor Het akkoord tussen EU Parlement en Raad i.v.m. LULUCF-doelstellingen en -rapportage voor Infomoment LULUCF MINA-raad Brussel, 30 januari 2018 Julien Matheys Afdeling EKG Dienst Klimaat EU engagement onder

Nadere informatie

VRAAG EN ANTWOORD HOUTIGE BIOMASSA ALGEMEEN

VRAAG EN ANTWOORD HOUTIGE BIOMASSA ALGEMEEN VRAAG EN ANTWOORD HOUTIGE BIOMASSA ALGEMEEN Wat is biomassa? Biomassa is organisch materiaal afkomstig van bomen en planten. Ook mest, slib en andere biologisch afbreekbare stoffen worden beschouwd als

Nadere informatie

Carbon debt. Inzichtelijk maken van maatschappelijke risico s van het opnemen van carbon debt vereisten. Gert-Jan Nabuurs, Harry Croezen en Eric Arets

Carbon debt. Inzichtelijk maken van maatschappelijke risico s van het opnemen van carbon debt vereisten. Gert-Jan Nabuurs, Harry Croezen en Eric Arets Alterra Wageningen UR Alterra Wageningen UR is hét kennisinstituut voor de groene leefomgeving en Postbus 47 bundelt een grote hoeveelheid expertise op het gebied van de groene ruimte en het 6700 AA Wageningen

Nadere informatie

Verificatieprotocol duurzaamheid vaste biomassa voor energietoepassingen In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

Verificatieprotocol duurzaamheid vaste biomassa voor energietoepassingen In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Verificatieprotocol duurzaamheid vaste biomassa voor energietoepassingen In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat December 2017 >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal

Nadere informatie

Nederland duurzaam aan kop

Nederland duurzaam aan kop Nederland duurzaam aan kop 29 april 2010 De Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa (CDB) bestaat uit: Dorette Corbey (voorzitter), Prem Bindraban, Dominic Boot, Bart-Willem ten Cate, Daan Dijk, André

Nadere informatie

Management samenvatting

Management samenvatting Management samenvatting Haalbaarheidsstudie - Bio-energie als duurzame oplossing voor het bereiken van energiedoelstellingen in de gemeente Ede 1. Introductie 1.1 Achtergrond Biomassa wordt over het algemeen

Nadere informatie

Handleiding bij de duurzaamheidsrapportage vloeibare biomassa Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) Datum Versie V1.

Handleiding bij de duurzaamheidsrapportage vloeibare biomassa Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) Datum Versie V1. Handleiding bij de duurzaamheidsrapportage vloeibare biomassa Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) Datum 20-4-2017 Versie V1.0 Colofon Titel Contactpersoon Handleiding bij de duurzaamheidsrapportage

Nadere informatie

Advies over duurzame bij- en meestook van vaste biomassa 24 april 2013

Advies over duurzame bij- en meestook van vaste biomassa 24 april 2013 Drie maal duurzaam Advies over duurzame bij- en meestook van vaste biomassa 24 april 2013 0 De Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa bestaat uit: Dorette Corbey (voorzitter), Sander van Bennekom,

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Emissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG. Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016

Emissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG. Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016 Emissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016 Land- en tuinbouw / Natuur Veeteelt NH 3, CH 4, N 2 O, NO, NMVOS Kunstmest NH 3, N 2 O, NO Mestverwerking (vanaf 2000)

Nadere informatie

Borgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw?

Borgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw? Borgen van en betalen voor koolstofopslag in de bodem Een nieuw verdienmodel voor de landbouw? Carin Rougoor (CLM Onderzoek en Advies) Opbouw verhaal Achtergrond; koolstofvastlegging in de bodem. Hoe en

Nadere informatie

ECP Beerse/Merksplas: Duurzaamheidsaspecten

ECP Beerse/Merksplas: Duurzaamheidsaspecten ECP Beerse/Merksplas: Duurzaamheidsaspecten L. Goovaerts N. Devriendt M. Van Dael L. Pelkmans Alle rechten, waaronder het auteursrecht, op de informatie vermeld in dit document berusten bij de Vlaamse

Nadere informatie

REGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN. Suikerbietethanol 61 % 52 %

REGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN. Suikerbietethanol 61 % 52 % L 140/106 NL Publicatieblad van de Europese Unie 5.6.2009 BIJLAGE IV REGELS VOOR DE BEREKENING VAN BROEIKASGASEMISSIES GEDURENDE DE LEVENSCYCLUS VAN BIOBRANDSTOFFEN A. en standaardwaarden voor biobrandstoffen

Nadere informatie

Hout voor energie in Nederland

Hout voor energie in Nederland 2019 #2 Hout voor energie in Nederland In 2018 is er weer volop gediscussieerd over de inzet van houtige biomassa voor de opwekking van hernieuwbare energie. Stichting Probos heeft deze discussie met veel

Nadere informatie

Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur

Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur Rondetafel Natuur & bos Sessie Sekwestratie / VOORMIDDAG Ivan Janssens Suzanna Lettens Inhoud Voormiddag Klimaatbeleid Globale belang & belangrijkste principes Namiddag

Nadere informatie

Verificatieprotocol duurzaamheid vaste biomassa

Verificatieprotocol duurzaamheid vaste biomassa Verificatieprotocol duurzaamheid vaste biomassa In opdracht van het ministerie van Economische Zaken >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal Ondernemen Uitvoeringsdocument bij SDE+ regeling

Nadere informatie

Verbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa

Verbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa Verbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa Martijn Boosten (Waddinxveen, 19 december 2017) Verbruik biomassa Herkomst biomassa Bij- en meestook Hernieuwbare energie en houtige biomassa Energieakkoord:

Nadere informatie

Het klimaat en onze bodem

Het klimaat en onze bodem Het klimaat en onze bodem Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer Het klimaat en onze bodem Ons klimaat verandert Wateroverlast Droogte Verzilting Klimaatakkoord Transitie is nodig voor adaptatie en mitigatie

Nadere informatie

Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout

Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Martijn Boosten Oogstdemonstratie tak- en tophout 27 februari 2014, Vierhouten Tak- en tophout uit bossen Naar schatting jaarlijks 36.000 ton

Nadere informatie

Houten producten in de strijd tegen klimaatswijziging

Houten producten in de strijd tegen klimaatswijziging Houten producten in de strijd tegen klimaatswijziging Meer hout voor een betere planeet Beleidsmakers zoeken allerlei manieren om broeikasgasemissies te verminderen. De rol van bossen en bosbouw vormt

Nadere informatie

Handleiding bij de duurzaamheidsrapportage vaste biomassa Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) Versie overgangsperiode

Handleiding bij de duurzaamheidsrapportage vaste biomassa Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) Versie overgangsperiode Handleiding bij de duurzaamheidsrapportage vaste biomassa Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) Versie overgangsperiode Datum 20-4-2017 Status Definitieve versie Colofon Titel Contactpersoon Handleiding

Nadere informatie

Inzicht in de Carbon Footprint van GKB Groep B.V. CO2 Prestatieladder niveau 4 over het jaar 2012 en 2013

Inzicht in de Carbon Footprint van GKB Groep B.V. CO2 Prestatieladder niveau 4 over het jaar 2012 en 2013 Inzicht in de Carbon Footprint van GKB Groep B.V. CO2 Prestatieladder niveau 4 over het jaar 2012 en 2013 Datum: 28 maart 2014 Pagina 1 van 8 GKB Groep. CO2 emissie inventaris Inhoudsopgave 1 Over G.K.B.

Nadere informatie

Houtige biomassa bij verduurzaming van de lokale energievoorziening

Houtige biomassa bij verduurzaming van de lokale energievoorziening Houtige biomassa bij verduurzaming van de lokale energievoorziening CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige

Nadere informatie

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 Korte uitleg over de bijeenkomsten KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 (1) Organisatie: KIVI

Nadere informatie

De bodem draagt de bio-economie

De bodem draagt de bio-economie De bodem draagt de bio-economie Bio-economie gaat over het geheel aan producten uit biomassa: voedsel, veevoer, energie, materialen, chemicalien, etc. 1 Hoeveel biomassa kan de wereld produceren? Voldoende

Nadere informatie

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst.

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Duurzame biomassa Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Nuon Postbus 4190 9 DC Amsterdam, NL Spaklerweg 0 1096 BA Amsterdam, NL Tel: 0900-0808 www.nuon.nl Oktober 01 Het groene alternatief Biomassa

Nadere informatie

Voortgangsrapportage 3 CO 2 -Prestatieladder

Voortgangsrapportage 3 CO 2 -Prestatieladder CO 2 -Prestatieladder Inhoudsopgave INLEIDING... 3 BRANDSTOF... 4 REDUCTIEDOELSTELLING... 4 RESULTATEN... 4 GROENAFVAL... 5 KETENANALYSE... 5 REDUCTIEDOELSTELLING... 5 HOEVEELHEID GROENAFVAL... 5 TRANSPORT

Nadere informatie

Klimaatslimme landbouw en het recht

Klimaatslimme landbouw en het recht Jonathan Verschuuren Actualiteitendag VMR 23 Maart 2017 Klimaatslimme landbouw en het recht Photocredit: GettyImages Landbouw en klimaatverandering: 3 uitdagingen 1. Terugdringen broeikasgasemissies Wereldwijde

Nadere informatie

Klimaatslimme landbouw en het recht

Klimaatslimme landbouw en het recht Jonathan Verschuuren Actualiteitendag VMR 23 Maart 2017 Klimaatslimme landbouw en het recht Photocredit: GettyImages Landbouw en klimaatverandering: 3 uitdagingen 1. Terugdringen broeikasgasemissies Wereldwijde

Nadere informatie

Het thema omvat vier domeinen die met behulp van modellen bestudeerd worden. De vier modellen functioneren onafhankelijk van elkaar.

Het thema omvat vier domeinen die met behulp van modellen bestudeerd worden. De vier modellen functioneren onafhankelijk van elkaar. Zwitsers milieurapport CO 2 -balans van de bosbouw en het houtbeleid in Zwitserland Bosbouw en houtindustrie dragen op verschillende manieren bij tot de vermindering van het broeikaseffect door de fixatie

Nadere informatie

Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector

Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector R. Mortier Opwarming is een natuurlijk verschijnsel Probleem : evenwicht is verstoord

Nadere informatie

Werken aan organische stof met melkveehouders. Het hoe en waarom? Nick van Eekeren

Werken aan organische stof met melkveehouders. Het hoe en waarom? Nick van Eekeren Werken aan organische stof met melkveehouders. Het hoe en waarom? Nick van Eekeren Inhoud Waarom werken aan organische stof? Maatregelen organische stof Hoe we dat proberen vorm te geven onder de Nederlandse

Nadere informatie

Regionale voedselproductie en duurzaamheid. Jasper Scholten 24 september 2013

Regionale voedselproductie en duurzaamheid. Jasper Scholten 24 september 2013 Regionale voedselproductie en duurzaamheid Jasper Scholten 24 september 2013 Methodology and tools Sustainability performance LCA Sustainable nutrition Quiz Vraag 1: Heeft een aardbei die in de supermarkt

Nadere informatie

KringloopWijzer. BEC de koolstofkringloop bedrijfsspecifiek in beeld Michel de Haan & Roselinde Goselink

KringloopWijzer. BEC de koolstofkringloop bedrijfsspecifiek in beeld Michel de Haan & Roselinde Goselink KringloopWijzer BEC de koolstofkringloop bedrijfsspecifiek in beeld Michel de Haan & Roselinde Goselink de KringloopWijzer Overeenkomst KringloopWijzer: bedrijf scoren 1. - voeding/excretie N, P 2. -

Nadere informatie

Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen

Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL. Amendement

NL In verscheidenheid verenigd NL. Amendement 11.1.2018 A8-0392/296 296 Kathleen Van Brempt, Jo Leinen namens de S&D-Fractie Artikel 26 lid 5 inleidende formule 5. De biobrandstoffen, vloeibare biomassa en biomassabrandstoffen uit bosbiomassa die

Nadere informatie

Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011

Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011 Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen

Nadere informatie

Biomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04

Biomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04 Biomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04 Dr. Tom Kram (PBL) Dr. Eric Koomen (VU-RE) Dr.Ir. Bert Annevelink (WUR

Nadere informatie

Emissies, emissierechten, hernieuwbare bronnen en vermeden emissies

Emissies, emissierechten, hernieuwbare bronnen en vermeden emissies Emissies, emissierechten, hernieuwbare bronnen en vermeden emissies Door Harry Kloosterman en Joop Boesjes (Stichting E.I.C.) Deel 1 (Basis informatie) Emissies: Nederland heeft als lidstaat van de Europese

Nadere informatie

Bij de voorbereiding van dit advies werd de CDB bijgestaan door: Jacob Rookmakers.

Bij de voorbereiding van dit advies werd de CDB bijgestaan door: Jacob Rookmakers. De Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa (CDB) bestaat uit: Dorette Corbey (voorzitter), Prem Bindraban, Dominic Boot, Ewald Breunesse, Bart-Willem ten Cate, Daan Dijk, André Faaij, Wilfred Hadders,

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL B8-1043/8. Amendement. Giovanni La Via, Peter Liese namens de PPE-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL B8-1043/8. Amendement. Giovanni La Via, Peter Liese namens de PPE-Fractie 4.10.2016 B8-1043/8 8, Jo Leinen, Julie Girling, Gerben-Jan Gerbrandy, Visum 14 bis (nieuw) gezien de encycliek "Laudato si'", 4.10.2016 B8-1043/9 9, Jo Leinen, Julie Girling, Gerben-Jan Gerbrandy, Paragraaf

Nadere informatie

Management samenvatting

Management samenvatting Management samenvatting Onderzoek naar de milieu-impact van natuurlijk grassportvelden Dit rapport beschrijft de milieu-impact van natuurlijke grassportvelden en de mogelijkheden om deze milieu-impact

Nadere informatie

Hierbij gaat voor de delegaties document COM(2016) 479 final ANNEXES 1 to 6.

Hierbij gaat voor de delegaties document COM(2016) 479 final ANNEXES 1 to 6. Raad van de Europese Unie Brussel, 26 juli 2016 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2016/0230 (COD) 11494/16 ADD 1 VOORSTEL van: ingekomen: 22 juli 2016 aan: CLIMA 93 ENV 512 AGRI 434 FORETS 35 ONU 88

Nadere informatie

1. Handhaaf het huidige groeipad naar 10% hernieuwbare energie in 2020

1. Handhaaf het huidige groeipad naar 10% hernieuwbare energie in 2020 Aan de leden van de Vaste Commissie voor Infrastructuur en Milieu uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Utrecht, 7 december 2012 Betreft: AO biobrandstoffen 18 december

Nadere informatie

Nulmeting peulvruchten

Nulmeting peulvruchten Nulmeting peulvruchten Inzicht in de milieueffecten van peulvruchten Roline Broekema, 24 januari 212 31 1 212 1 31 1 212 1 Doel In kaart brengen van de milieueffecten van verschillende producten van peulvruchten

Nadere informatie

Bos/Houtproducten : een koolstofput

Bos/Houtproducten : een koolstofput Bos/Houtproducten : een koolstofput CEI-BOIS, ROADMAP 2010, GEBASEERD OP EEN ARTIKEL VAN DR. IR. E. DEFAYS, BELGIAN WOODFORUM Broeikasgassen terugdringen kan enerzijds door de emissie van de broeikasgassen,

Nadere informatie

Communicatie kracht van Papier Gert Rieder. milieu consultant Antalis

Communicatie kracht van Papier Gert Rieder. milieu consultant Antalis Communicatie kracht van Papier Gert Rieder milieu consultant Antalis Welke communicatie variabelen staan ons bij papier ter beschikking? Touch Kleur Vorm Afmeting Design Afwerking Signaalfunctie Invloed

Nadere informatie

Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit

Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit Notitie Delft, april 2010 Opgesteld door: G.J. (Gerdien) van de Vreede M.I. (Margret) Groot 1 April 2010 3.150.1 Ketenemissies hernieuwbare elektriciteit 1 Inleiding

Nadere informatie

Glastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief. Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis

Glastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief. Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis Glastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis Bio energie betreft 65 % van de duurzame energie markt Twee derde van alle hernieuwbare energie in Nederland

Nadere informatie

Klimaatbeleid en bodem C vastlegging

Klimaatbeleid en bodem C vastlegging Klimaatbeleid en bodem C vastlegging Jan Peter Lesschen, Peter Kuikman, Martijn Root Wageningen Environmental Research (Alterra) Inhoud Introductie Klimaatbeleid Voorstel Europese Commissie Bodemkoolstof

Nadere informatie

Duurzaamheidstoets BWI Lage Weide, fase 1

Duurzaamheidstoets BWI Lage Weide, fase 1 Duurzaamheidstoets BWI Lage Weide, fase 1 1 juli 2016 3.I12.1 Duurzaamheidstoets BWI Lage Weide, fase 1 Duurzaamheidstoets BWI Lage Weide, fase 1 Delft, CE Delft, Juli 2016, versie 6 Publicatienummer:

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 102 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN VOLKSHUISVESTING, RUIMTE- LIJKE ORDENING EN MILIEUBEHEER EN VAN LANDBOUW,

Nadere informatie

KLIMAATTRANSPARANTIE

KLIMAATTRANSPARANTIE KLIMAATTRANSPARANTIE GEBOUWEN CO 2 Footprint Rapportage Volledig 2011 ACO BV Doetichem Werkmaatschappij Versie 1.0 19-04-2012 INLEIDING Carbon Footprint staat synoniem voor CO 2 -voetafdruk of CO 2 -emissie

Nadere informatie

De beperkingen van biomassa

De beperkingen van biomassa De beperkingen van biomassa Martijn B. Katan VU University Amsterdam Department of Health Sciences martijnkatan Natuur en Milieu Federatie Groningen, Gasunie, 22 november 2017 2 Wat weet Katan van energie?

Nadere informatie

Carbon Footprint 2e helft 2015 (referentiejaar = 2010)

Carbon Footprint 2e helft 2015 (referentiejaar = 2010) Carbon Footprint 2e helft 2015 (referentiejaar = 2010) Opgesteld door: Akkoord: I. Bangma O. Van der Ende 1. INLEIDING Binnen de Van der Ende Steel Protectors Group BV staat zowel interne als externe duurzaamheid

Nadere informatie

Zittingsdocument B7-0000/2011 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2011

Zittingsdocument B7-0000/2011 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2011 EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Zittingsdocument 27.7.2011 B7-0000/2011 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2011 ingediend overeenkomstig artikel 115, lid 5, van het

Nadere informatie

KLIMAATTRANSPARANTIE

KLIMAATTRANSPARANTIE KLIMAATTRANSPARANTIE GEBOUWEN CO 2 Footprint Rapportage Volledig 2015 ACO BV Doetichem Werkmaatschappij Versie 1.0 04-04-2016 INLEIDING Carbon Footprint staat synoniem voor CO 2 -voetafdruk of CO 2 -emissie

Nadere informatie

Landgebruik in Gelderland. Juni 2016, Ronald Hutjes & collega s

Landgebruik in Gelderland. Juni 2016, Ronald Hutjes & collega s Landgebruik in Gelderland Juni 2016, Ronald Hutjes & collega s Overzicht Emissies uit landgebruik Veeteelt, akkerbouw, bosbouw, bioeconomy Gelderland, NL, EU en Wereld Reductie opties synergiën / knelpunten

Nadere informatie

Programma Kas als Energiebron

Programma Kas als Energiebron Programma Kas als Energiebron Studiegroep bio-energie, door en voor glastuinders Uitwisselen van kennis- en ervaring over bio-energie Onderwerp: beschikbaarheid en duurzaamheid houtige biomassa Datum:

Nadere informatie

De herziening van het EU ETS: de 4e handelsperiode

De herziening van het EU ETS: de 4e handelsperiode De herziening van het EU ETS: de 4e handelsperiode Tamarah Andriessen De vierde handelsperiode komt eraan! 1. 2005 2007 2. 2008 2012 3. 2013 2020 4. 2021 2030 Even terug... Voorstel van de Europese Commissie:

Nadere informatie

Voortgangsrapportage 5 CO 2 -Prestatieladder

Voortgangsrapportage 5 CO 2 -Prestatieladder CO 2 -Prestatieladder Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. BRANDSTOF... 4 REDUCTIEDOELSTELLING... 4 RESULTATEN... 4 3. ELEKTRICITEIT... 5 4. GROENAFVAL... 6 KETENANALYSE... 6 REDUCTIEDOELSTELLING... 6 HOEVEELHEID

Nadere informatie

Hoeveel houtige biomassa komt er (in potentie) uit bos, landschap en de bebouwde omgeving?

Hoeveel houtige biomassa komt er (in potentie) uit bos, landschap en de bebouwde omgeving? Hoeveel houtige biomassa komt er (in potentie) uit bos, landschap en de bebouwde omgeving? Martijn Boosten Demonstratie oogst en verwerking biomassa 3 juli 2014, Rosmalen Stichting Probos Kennisinstituut

Nadere informatie

Hierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument COM(2010) 11 definitief.

Hierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument COM(2010) 11 definitief. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 26 februari 2010 (01.03) (OR. en) 6948/10 ENER 55 ENV 117 AGRI 63 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de

Nadere informatie

Meer biomassa bijstoken?

Meer biomassa bijstoken? Meer biomassa bijstoken? Is duurzaam gecertificeerde biomassa macro gezien altijd duurzaam of speelt er meer? CE Delft sinds 1978 Onafhankelijk onderzoek en advies Milieu, economie, techniek en beleid

Nadere informatie

Algemene Vereniging Inlands Hout

Algemene Vereniging Inlands Hout Algemene Vereniging Inlands Hout Algemene Vereniging Inlands Hout: vereniging van ondernemers in bos en hout Typen ondernemers bij de AVIH: adviesbureau bosbouwaannemer (exploiterende) rondhouthandel rondhoutverwerkende

Nadere informatie

Analyse conclusies en uitgangspunten berekening Stadsverarming

Analyse conclusies en uitgangspunten berekening Stadsverarming Analyse conclusies en uitgangspunten berekening Stadsverarming Analyse conclusies en uitgangspunten berekening Stadsverarming Delft, CE Delft, november 2016 Publicatienummer: 16.3J12.124 Deze notitie is

Nadere informatie

Duurzaamheidseisen vaste biomassa voor SDE+

Duurzaamheidseisen vaste biomassa voor SDE+ Duurzaamheidseisen vaste biomassa voor SDE+ Bijlage bij artikel I, onderdeel K, van de Regeling van de Minister van Economische Zaken van 24 februari 2016, nr. WJZ/16001395, tot wijziging van de Algemene

Nadere informatie

Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste

Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste 29-214 Datum: 27 juli 215 Versie: 1.1 In opdracht van: Opgesteld door: Hendrik Bijker Wecycle Laura Golsteijn Marisa Vieira Dit rapport is geschreven

Nadere informatie

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018 Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen VK Loonwerkers Najaar 2018 Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door: Methaan Lachgas Kooldioxide Ammoniak Nitraat Fosfaat Milieuopgave melkveehouderij 1 Ammoniak

Nadere informatie

Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0

Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0 Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0 Ir. Piet van Luijk / min. BZK 03-12-2013 1 Waar staan we Bepalingsmethode die aansluit op Europese bepalingsmethoden Nationale MilieuDatabase die geschikt

Nadere informatie

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN HOUTBOUW IN BRUSSEL HERFST 2017 Hout, een duurzaam materiaal Hugues FRERE 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N N N Het specifieke karakter van hout als natuurlijk structuurmateriaal

Nadere informatie

Biogas is veelzijdig. Vergelijking van de opties 1-2-2012. Vergelijking opties voor benutting van biogas

Biogas is veelzijdig. Vergelijking van de opties 1-2-2012. Vergelijking opties voor benutting van biogas 1--1 Ongeveer 7 deelnemende organisaties Promotie van optimale benutting van biomassa Kennisoverdracht door workshops, excursies, nieuwsbrief en artikelen in vakbladen Vergelijking opties voor benutting

Nadere informatie

ISP. Studiedag leraars van land- en tuinbouwscholen. 20 december 2016

ISP. Studiedag leraars van land- en tuinbouwscholen. 20 december 2016 Emissies @ ISP Studiedag leraars van land- en tuinbouwscholen 20 december 2016 Wat is ISP? Projectwerking Advieswerking The big four Fijn stof Geur Ammoniak Broeikasgas Fijn stof Geur Ammoniak Broeikasgas

Nadere informatie

Ketenanalyse vrachtwagenleverancier (4.A.1)

Ketenanalyse vrachtwagenleverancier (4.A.1) Ketenanalyse vrachtwagenleverancier (4.A.1) Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 2 REFERENTIES... 2 2. DOELSTELLING VAN DEZE KETENANALYSE... 2 3. BEPALEN VAN DE SCOPE VAN DEZE ANALYSE... 2 4. KETENANALYSE PRODUCTIE

Nadere informatie

Beschikbaarheid en duurzaamheid in EU

Beschikbaarheid en duurzaamheid in EU Beschikbaarheid en duurzaamheid in EU Wat doet Staatsbosbeheer? Wat gebeurt er in EU? Henk Wanningen Wat is Staatsbosbeheer? Verzelfstandigd overheidsbedrijf Areaal 265.000 ha Bos 100.000 ha Bos 27% NL-bos

Nadere informatie

1. Inleiding. Notitie Amsterdam, 8 december 2016

1. Inleiding. Notitie Amsterdam, 8 december 2016 Notitie Amsterdam, 8 december 2016 Afdeling Policy Studies Van Aan Koen Smekens, Paul Koutstaal Gijs Zeestraten (Ministerie van Economische Zaken) Kopie Onderwerp Gevolgen van scenario s uitfasering kolencentrales

Nadere informatie

1. INLEIDING 2. CARBON FOOTPRINT

1. INLEIDING 2. CARBON FOOTPRINT 1. INLEIDING Binnen Van der Ende Beheermaatschappij B.V. staat zowel interne als externe duurzaamheid hoog op de agenda. Interne duurzaamheid richt zich met name op het eigen huisvestingsbeleid, de bedrijfsprocessen

Nadere informatie

Voortgangsrapportage 4 CO 2 -Prestatieladder

Voortgangsrapportage 4 CO 2 -Prestatieladder CO 2 -Prestatieladder Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. BRANDSTOF... 4 REDUCTIEDOELSTELLING... 4 RESULTATEN... 4 3. GROENAFVAL... 5 KETENANALYSE... 5 REDUCTIEDOELSTELLING... 5 HOEVEELHEID GROENAFVAL...

Nadere informatie

Samenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse

Samenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Deze samevatting is geschreven door: Erik Roos Lindgreen Geert Bergsma Delft, CE Delft,

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse Droogvergister HarvestaGG. Publieksversie

Levenscyclusanalyse Droogvergister HarvestaGG. Publieksversie Levenscyclusanalyse Droogvergister HarvestaGG Publieksversie Publieksversie Levenscyclusanalyse Droogvergister HarvestaGG E.V. Elferink D.D.J. Keuper H. Kloen CLM Onderzoek en Advies BV Culemborg, juli

Nadere informatie

Emissiebeheer. Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie. Klim-O-dag. Veerle Van linden Eenheid: T&V

Emissiebeheer. Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie. Klim-O-dag. Veerle Van linden Eenheid: T&V Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie Emissiebeheer Klim-O-dag Veerle Van linden Eenheid: T&V Organisatie vanuit ELK - Expertisecentrum Landbouw en Klimaat 20-04-2017 Onderzoekers

Nadere informatie

4.A.1 Inventaris ketenanalyse 1

4.A.1 Inventaris ketenanalyse 1 4.A.1 Inventaris ketenanalyse 1 Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke

Nadere informatie

Emissie broeikasgassen in Europa,

Emissie broeikasgassen in Europa, Indicator 11 januari 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 nam de Europese uitstoot

Nadere informatie

Beschikbaarheid houtige biomassa uit bos en landschap

Beschikbaarheid houtige biomassa uit bos en landschap Beschikbaarheid houtige biomassa uit bos en landschap Martijn Boosten & David Borgman (Zwolle, 1 november 2018) Huidig verbruik biomassa Studie beschikbaarheid houtige biomassa In opdracht RVO (juni 2018)

Nadere informatie

Luchtkwaliteit & Klimaatverandering

Luchtkwaliteit & Klimaatverandering ECN-L--06-026 Luchtkwaliteit & Klimaatverandering Thema Fijn Stof G.J. de Groot Gepresenteerd bij ECN tijdens het bezoek van de gemeenteraadsleden van de omliggende gemeenten, Petten, Nederland, 17 november

Nadere informatie

GROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma

GROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma GROENE KOOLWATERSTOFFEN Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma AANLEIDING: Grote belangstelling voor waterstof in de aanloop naar, en binnen het Klimaatakkoord Scenario s, projecties en schattingen voor

Nadere informatie

BOS+ visie op houtige biomassa als energiebron. Inleiding

BOS+ visie op houtige biomassa als energiebron. Inleiding BOS+ visie op houtige biomassa als energiebron Inleiding Energiebesparing is de eerste stap in de strijd tegen CO 2 -uitstoot en klimaatverandering. Nog steeds is hier veel te weinig aandacht voor. Onze

Nadere informatie

Emissielekken in België

Emissielekken in België Milieu-economische analyses voor België, de Gewesten en Europa 13 september 2012 Emissielekken in België Guy Vandille Federaal Planbureau Wat is een emissielek? Emissielek = verschil tussen : emissies

Nadere informatie

CO 2 -balans BWI Lage Weide

CO 2 -balans BWI Lage Weide CO 2 -balans BWI Lage Weide 1 Juni 2016 3.J12 CO2-balans BWI Lage Weide CO 2 -balans BWI Lage Weide Delft, CE Delft, juni 2016, versie 4 Deze notitie is opgesteld door: CE Delft CE Delft Committed to the

Nadere informatie