Samenvatting. IVH, Heerlen, 6 maart 2014

Transcriptie

1 IVH, Heerlen, 6 maart 2014 Samenvatting

2 Inleiding Zo jong mogelijk al erbij Peuter Cheyenna van 14 maanden oud woont bij haar moeder en een zusje. Er zijn verzwaarde familieomstandigheden (zoals beperkte ouders, huiselijk geweld, echtscheiding en vervolgens plaatsing van moeder en kinderen binnen vrouwenopvang) die de opvoeden opgroeisituatie voor Cheyenna hebben belast. Het kind wordt aangemeld door het consultatiebureau dat vragen heeft over de algehele ontwikkeling van Cheyenna. Dit mede gezien het laat bereiken van mijlpalen in de ontwikkeling en de belaste gezinssituatie. Integrale Vroeghulp constateert dat Cheyenna medisch geen problemen ondervindt en zich vooral op communicatief en motorisch vlak vertraagd ontwikkeld. Gespecialiseerde thuisbegeleiding is ingezet om moeder te leren hoe ze Cheyenna gericht in haar ontwikkeling kan stimuleren. Vanuit Integrale Vroeghulp wordt na een half jaar opnieuw naar Cheyenna gekeken om na te gaan of de ontwikkelingsstimulering het gewenste resultaat laat zien. Bron: IVH Zuid-Limburg De bovenstaande beschrijving illustreert de toegevoegde waarde die Integrale Vroeghulp voor kinderen en ouders heeft. Het verhaal geeft aan hoe in samenwerking met professionals van lokale voorzieningen snel en adequaat kan worden gehandeld. Heeft Integrale Vroeghulp daarmee automatisch ook een meerwaarde voor de Zuid-Limburgse gemeenten? Het netwerk Integrale Vroeghulp Zuid-Limburg (IVH) is een samenwerkingsverband van organisaties die zich richten op de vroegtijdige onderkenning van ontwikkelings- en/of gedragsproblematiek bij kinderen van 0-7 jaar. Het netwerk IVH heeft onderzoek laten doen naar de meerwaarde van Integrale Vroeghulp voor gemeenten. De veranderingen binnen het gemeentelijk sociaal domein, waaronder de transitie jeugdzorg, stellen gemeenten voor grote uitdagingen. Zij bereiden zich samen met veldpartijen voor op de nieuwe situatie per 1 januari Met het onderzoek levert het IVH-netwerk graag bouwstenen voor de verdere uitwerking. Samenwerking in transitie Het onderzoek wijst uit dat het IVH-netwerk een bijdrage kan leveren aan de gemeentelijke uitdagingen. Met de beoogde verdere aansluiting van de IVH-keten bij het gemeentelijk domein blijft de samenwerking voor ouders en kind in transitie! Gemeentelijke uitdagingen De Zuid-Limburgse gemeenten hebben te maken met demografische krimp met een vergrijzing en ontgroening. Burgers, waaronder jeugd, hebben een minder goede fysieke en geestelijke gezondheid en relatief hoger gebruik van voorzieningen. Gelijktijdig krimpende budgetten stellen de Zuid-Limburgse gemeenten voor de opgaven om de uitgaven te beperken. Gemeenten grijpen deze financiële noodzaak aan om ook inhoudelijk tot een verandering te komen. Gemeenten stellen kind en ouders centraal en zetten in op het versterken van de eigen kracht en de omgeving. Een integrale benadering van leefgebieden, vroegsignalering en preventie vormen kernpunten van de beoogde benadering. Dit moet uitwerking krijgen in samenwerking van professionals en het flexibel schakelen tussen expertiseniveaus binnen netwerken op lokaal en (boven)regionaal niveau. 1

3 Randy loopt zijn achterstand op tijd in Randy wordt geboren in het ziekenhuis met een zuignap. Hij heeft een moeilijke start en komt onder controle van een kinderarts. Daarna is er elke keer wel wat met hem aan de hand. De kinderarts meldt Randy in overleg met de ouders aan voor Integrale Vroeghulp. Er komt een consulent bij hen thuis. Naast de controles bij de kinderarts, bezoeken zijn ouders nu ook een kinderneuroloog. In het kernteam Integrale Vroeghulp wordt alles besproken. Inmiddels heeft Randy er een zusje bij gekregen. Pas door de geboorte van hun dochter, zien zijn ouders hoe ver Randy heeft achtergelopen. Dankzij alle hulp en ondersteuning, heeft hij deze achterstand bijna volledig ingelopen. Hij heeft nu alleen nog met zijn spraak een kleine achterstand. Vader: Het is maar goed dat er specialisten over onze schouder hebben mee gekeken. Als we dat niet hadden gehad, weet ik niet of Randy uiteindelijk naar een gewone school had gekund. Bron: De regio centraal, Regio Zuid-Limburg in beeld. Vroeg, Voortdurend, Integraal. Mei 2011 Integrale Vroeghulp Het IVH-netwerk werkt volgens de gemeentelijke uitgangspunten en past deze in de praktijk toe. Het IVH-netwerk is via de eigen IVH-partners en samenwerking met algemene organisaties op lokaal gemeentelijk niveau actief. Voor kinderen waarbij lastig is vast te stellen wat er aan de hand is of waar een integrale benadering vanuit verschillende invalshoeken nodig is, wordt een beroep op het IVH-netwerk gedaan. Jaarlijks gebeurt dat gemiddeld ruim 260 keer. Voor gemiddeld 218 cliënten leidt dit tot een IVH-advies. De overige cliënten (20% van alle contacten) kon in de eerste contacten een afdoende antwoord/oplossing of doorverwijzing worden gegeven. De gemiddelde leeftijd van de IVH-cliënten ligt de afgelopen jaren rond de 3 jaar en 4 maanden. De verwachting is dat het aantal IVH-cliënten het komend decennium gelijk blijft en mogelijk iets stijgt. Het netwerk Integrale Vroeghulp is onderscheidend door: Bundeling expertise Specifieke vragen van doelgroep 0-7 jaar op alle levensgebieden De bril waarmee gekeken wordt naar kind en ouders Optimale schaal vanwege schakelen Deze onderscheidende aspecten van IVH zijn niet zo makkelijk opnieuw opgebouwd of te integreren in lokale/sub-regionale teams of structuren. Mocht onverhoopt het IVH-netwerk uiteen vallen, dan moet rekening gehouden worden met: Langere trajecten voor kinderen en ouders met alle risico s van dien voor blijvende schade die mogelijk vermeden had kunnen worden; Meerkosten doordat kinderen en ouders bij verschillende instanties en in opeenvolgende stadia opnieuw beoordeeld worden (dubbelingen) en mogelijk meer en duurdere ondersteuning nodig is dan wanneer direct onderkend was wat er aan de hand was en nodig was om kind en ouders de weg te wijzen. 2

4 Stimuleren kind, ondersteunen moeder Een jongetje van 4 wordt door de reguliere basisschool aangemeld bij het IVH-netwerk. De school vond het kind vanaf dag 1 opvallen en maakt zich na enkele weken ernstig zorgen om de ontwikkeling van dit kind (sociaal emotioneel, spraak, taal, gedrag en schoolrijpheid). Verder baart de thuissituatie zorgen (het kind is onverzorgd, komt veelvuldig te laat en er is sprake van een gebroken gezin). Uit onderzoek van IVH blijkt dat dit kind een zeer forse ontwikkelingsachterstand heeft en nog niet toe is aan onderwijs. Het kind wordt verwezen naar een kinderdagcentrum (KDC). Hier kan het kind gestimuleerd worden in zijn ontwikkeling. Daarnaast wordt Praktisch Pedagogische Gezinsondersteuning (PPG) ingezet om moeder te ondersteunen in de opvoeding en ontwikkelingsstimulering van haar zoontje. De kinderarts zal verder onderzoek doen naar de oorzaak van de forse ontwikkelingsachterstand. De toekomst moet uitwijzen welke mogelijkheden er voor het jongetje zijn om weer naar een reguliere basisschool te gaan of dat andere oplossingen gezocht moeten worden. Bron: IVH-netwerk Zuid-Limburg Meerwaarde Integrale Vroeghulp IVH kan als hefboom dienen voor het realiseren van de door gemeenten gewenste inhoudelijke veranderingen en resultaten. Het netwerk Integrale Vroeghulp draagt bij aan het: vroegtijdig opsporen, signaleren en ondersteunen van mogelijke ontwikkelings- en/of gedragsproblematiek bij kinderen; investeren in eigen kracht en versterken van de eigen regie van ouders en kind; faciliteren van professionals van algemene voorzieningen in het onderkennen en zelf oplossen van mogelijke problemen en zo nodig snel doorschakelen naar gebundelde/gespecialiseerde expertise; efficiënt organiseren van een netwerk van partners op alle relevante domeinen en (boven)lokale niveaus. IVH werkt ook als financiële hefboom. Met een relatief beperkte investering in IVH wordt een veelvoud aan financiële middelen en inzet in samenhang gemobiliseerd binnen en buiten het gemeentelijk domein. Gebundelde inzet tot 10x zo groot als coördinatiekosten Op basis van de regeling subsidies Awbz ontvangt MEE Zuid-Limburg een specifieke vergoeding voor de coördinatie van de Integrale Vroeghulp in de regio Zuid-Limburg. Deze subsidie bedraagt ,- op jaarbasis. Alle overige inzet in het kader van Integrale Vroeghulp (vraagverheldering, casemanagement, onderzoek, overleg multidisciplinair team) voldoen de deelnemende partijen uit de eigen budgetten. Dit geeft een gebundelde inzet die wel 10x zo groot is als de coördinatiekosten. Indien gekeken wordt naar de situatie na 2015, waarin gemeenten met de verschillende transities naast meer verantwoordelijkheden ook de bijbehorende middelen hebben gekregen, is daarvan nog steeds een aanzienlijk deel van buiten het gemeentelijk domein (zorgverzekering, langdurende zorg). En ook in de daaropvolgende ondersteuningsfase genereert IVH een inzet buiten het gemeentelijk domein waarvan de resultaten ten goede komen aan gemeenten. 3

5 Rechtzetten kost zoveel méér Kees wordt dit jaar twintig jaar. Hij heeft een licht verstandelijke beperking (LVB). Dit is pas kort geleden ontdekt nadat hij diverse malen is ontspoord en met de (jeugd)reclassering te maken heeft gehad. Gedurende de jeugd en adolescentie van Kees is al heel veel in hem geïnvesteerd, maar door het gebrek aan tijdige diagnostiek, is alle inzet zijn doel voorbij geschoten. Er is veel kostbare tijd verloren gegaan, Kees heeft veel faalervaringen opgedaan en zijn ouders haken nu ernstig teleurgesteld af, mede vanwege de verantwoordelijkheid voor hun vier andere kinderen. De inzet om Kees wel een positieve aansluiting op de maatschappij te laten maken, is de komende jaren zeer kostbaar en biedt bovendien geen garantie op succes. Door eerder, vaker en integraal naar Kees te kijken en zijn ouders te begeleiden, had zijn leven en dat van zijn familie er heel anders uit kunnen zien. Bron: Samen sterk voor jonge kinderen met ontwikkelingsproblemen. Handreiking voor gemeenten. Juli Kosten IVH wegen op tegen de baten Er is niet een specifiek onderzoek beschikbaar dat inzicht geeft in de kostenbaten van Integrale Vroeghulp specifiek vanuit de invalshoek gemeenten. Wel zijn er verschillende bronnen beschikbaar met gegevens. Deze bronnen bieden de mogelijkheid een indicatieve calculatie te maken van de kosten-baten van Integrale Vroeghulp voor gemeenten. Voor de calculatie is uitgegaan van de situatie vanaf 2015, waarin gemeenten meer verantwoordelijkheden en de bijbehorende middelen hebben gekregen. Thuisbegeleiding Thuisbegeleiding van een kind in plaats van uithuisplaatsing levert naast persoonlijk geluk ook financiële baten op. In een SEO-studie lopen deze op tot zo n ,- per gezin. In deze rapportage is de veronderstelling dat de IVHdoelgroep een intensievere begeleiding vergt die een bovengemiddeld kostenbeslag geeft en komen de baten op ,- per gezin. Stel vervolgens dat bij 15 IVH-cliënten (van de 90) met de thuisbegeleiding wordt voorkomen dat deze (op termijn) uithuis geplaatst worden. En dat vanaf 2015 deze opbrengsten volledig binnen het gemeentelijk domein terechtkomen. Dan leidt dit tot een opbrengst van maximaal ,-. Maatschappelijke overlast Veel maatschappelijke problemen als overlast, vandalisme en criminaliteit worden veroorzaakt door mensen met een (licht) verstandelijke beperking, nietaangeboren hersenletsel of psychiatrische aandoening. Volgens verschillende (internationale) studies is antisociaal gedrag bij jeugdigen een goede voorspeller voor maatschappelijke kosten. Meerkosten zijn te bestrijden op de terreinen justitie en politie, onderwijs, sociale zekerheid, gezondheidszorg en welzijn. De mbc-vvi en mbc-mee gaan uit van bijna ,- aan meerkosten per kind. Veronderstelling is dat de IVH-inzet een bovengemiddeld bedrag vergt van zo n 2.000,- per kind. Stel dat jaarlijks bij zo n 30 kinderen (van de 60) een (verdere) ontwikkelingsachterstand wordt voorkomen en zij geen maatschappelijke overlast veroorzaken. Als vervolgens de baten voor zo n 70% binnen het gemeentelijk domein terecht komen, levert dat een besparing op die kan oplopen tot ,-. Spraak/Taal De spraak-taalontwikkeling van een kind is cruciaal voor zijn of haar verdere functioneren op tal van levensgebieden. Een studie van Verdonck, Klooster & Associates geeft een calculatie voor het niet tijdig opsporen van gehoorverlies. 4

6 Een deel van de berekende kosten-baten kan gebruikt worden als het gaat om IVH-kinderen en het tijdig opsporen van spraak-taalproblematiek. Daardoor hoeven deze kinderen minder of geen gebruik te maken van levenslange (awbz-)ondersteuning, speciaal onderwijs, gemeentelijke inkomensen participatievoorzieningen. Zij verwerven een hoger inkomen en dragen sociale premies en belastingen af. Per kind kan dit op levenlange basis oplopen tot bijna 2,7 miljoen. Stel dat het gaat om 50% en dat 5% toegerekend kan worden naar het gemeentelijk domein. Dan gaat het bij 2 kinderen (van de bijna 30) per jaar om ruim ,-. Onderwijs Bij zo n 24 kinderen ligt de door IVH geadviseerde ondersteuning primair binnen het onderwijsdomein. Ruim drievijfde daarvan gaat mede door IVH - naar regulier onderwijs. Stel dat dit niet mogelijk was geweest dan zouden meer kinderen aangewezen zijn op speciaal onderwijs. Mogelijk dat dit ook voor gemeenten op andere gebieden meerkosten met zich meebrengt. Stel dat dit in totaal om ,- per kind gaat en 5% daarvan toegerekend kan worden naar gemeenten. Bij 7 kinderen gaat het voor gemeenten dan om een besparing van ,-. Doelmatige organisatie In de regio Gouda is gekeken naar de organisatorische kosten-baten van IVH voor de deelnemende organisaties. Naast de extra investering van organisaties door hun inbreng in het IVH-netwerk (onderzoek, overleg) genereert IVH ook baten. Voor medewerkers, werkprocessen en de organisatie ontstaan besparingen tot 4x het IVH-subsidiebedrag. Toepassing van deze factor op IVH-Zuid-Limburg levert een organisatorische besparing van in totaal ,-. Daarvan kan vanaf ,- toegerekend worden aan het gemeentelijk domein. De samenwerking leidt er ook toe dat naast de binnen het gemeentelijk domein beschikbare middelen er ook buiten het gemeentelijk domein een extra inzet voor onderzoek/expertise is van bijna ,-. De redenering kan vervolgens zijn dat indien het IVH-netwerk niet kan functioneren (bijvoorbeeld doordat er geen financiën voor de IVH-coördinatie zijn) dat binnen het gemeentelijk domein een extra inzet vraagt van ruim ,- om hetzelfde resultaat te bereiken. Mogelijk zijn de meerkosten voor gemeenten nog hoger naarmate iedere gemeente/sub-regio probeert de benodigde expertise zelf te organiseren. Deze rekenkundige exercitie geeft aan dat de kosten-baten van IVH op verschillende gebieden en bij verschillende financiers liggen. Voor gemeenten kunnen de opbrengsten oplopen tot bijna 1,2 mln. De inschatting is dat dit ruimschoots het dubbele is van de totale kosten die voor IVH in de huidige organisatievorm binnen het gemeentelijk domein zou worden gemaakt (voor vraagverheldering, casemanagement, onderzoek, overleg multidisciplinair team). Dat betekent dat binnen het gemeentelijk domein de kosten van IVH in de huidige organisatievorm ruimschoots tegen de baten opwegen. Randvoorwaarden Om in de toekomst gebruik te kunnen maken van de expertise en ervaringen van het IVH-netwerk en deze verder uit te bouwen, moet aan een aantal randvoorwaarden voldaan worden. Randvoorwaarden waaraan het IVH-netwerk zelf en gemeenten kunnen werken om met gezamenlijke inzet de beoogde resultaten te bereiken. 5

7 Het IVH-netwerk zet onder meer in op een verdere samenwerking met lokale basisvoorzieningen. De ambitie is een zo vroeg mogelijke signalering van kinderen met mogelijke problemen. De door gemeenten beoogde verbinding van domeinen kan daaraan bijdragen. Evenals het door gemeenten financieel en organisatorisch waarborgen van de inzet van het IVH-netwerk en de aangesloten partners in de toekomst. 6