Er zijn veel onzekerheden omtrent mogelijke emissies van mestverwerkingsinitiatieven zoals microorganismen,

Transcriptie

1 Inspraak GGD mestdialoog, De GGD is gevraagd mee te denken in de mestdialoog van de Provincie Brabant. Daarin heeft zij mondeling haar zorgen geuit wat betreft gezondheid van omwonenden van mestverwerkers. In deze notitie wil de GGD deze zorgen op schrift stellen om te borgen dat gezondheid een plek krijgt in de dialoog rondom mest. Er zijn veel onzekerheden omtrent mogelijke emissies van mestverwerkingsinitiatieven zoals microorganismen, H 2 S, fijn stof, geur, en veiligheid. Er is nu veel onbekend over de aard en de grootte van de risico s. Het is onduidelijk hoe dat precies zit; wat komt er vrij, in welke omstandigheden, wat zijn de blootstellingsroutes en hoe erg zijn de mogelijke gevolgen? In hoeverre voldoen voorgestelde maatregelen zoals binnen werken en afdekken? Missen we nog agentia/risico s? Wat is het verschil met gewoon uitrijden, mogelijk is er ook sprake van risicovermindering? Daarnaast zijn er zorgen over de beheersbaarheid van een initiatief: als je zoveel mogelijk overlast wilt voorkomen, moet je goede maatregelen nemen om emissies en risico s te voorkomen. Maar welke werken nu daadwerkelijk afdoende? Hoe borg en handhaaf je deze maatregelen? Ook leert de ervaring dat er een initiatief veel weerstand en onrust in de omgeving kan oproepen. In het GGD Informatieblad Vergisting van biomassa, Co-vergisting van mest en gezondheidsrisico s voor omwonenden uit 2013 staat beschreven wat we wel weten en welke adviezen de GGD en geven. Voor een uitgebreide lijst met vragen, zorgen en missende informatie in vergunningen zie bijlage 1. Het is hierdoor lastig om goede risico-inventarisatie en evaluatie te maken (RIE). Het is vaak niet mogelijk de uitstoot en immissies te toetsen aan gezondheidkundige advieswaarden en de invloed op gezondheid van omwonenden te beoordelen. De technische informatie bij een vergunningaanvraag is vaak zeer algemeen maar wel uitgebreid beschreven zonder dat deze informatie concrete handvaten biedt om een RIE te maken. Om deze redenen heeft de GGD een aantal voorwaarden opgesteld waaraan voldaan moet worden om een voorgenomen initiatief (of uitbreiding) gezondheidkundig te kunnen beoordelen. Deze voorwaarden zijn: - Ondernemer heeft gezondheidkundig relevante informatie verzameld en in een ontvankelijkheidstabel (zie bijlage 2) aangeleverd. - Omgevingsdienst (en/of commissie mer) heeft de gegevens beoordeeld op juistheid en volledigheid. - Er is een inzichtelijk gemaakt wat de emissies zijn van geur, fijn stof en H2S. Dit bij normale bedrijfsvoering, bij onderhoud en bij calamiteiten. - Geen onacceptabele risico s m.b.t. (externe) veiligheid (voldoen aan wettelijke eisen opslag gevaarlijke stoffen, aanwezigheid veiligheidsplan/calamiteitenplan). - Er is geen lozing van verontreinigd water te verwachten (door maatregelen zoals omgekeerde osmose). - Niet gelegen in overbelast gebied voor (agrarische) geur en/of fijn stof. - Een regionaal initiatief. - Een goed gerund initiatief, wat hierdoor beheersbaar is: opslag producten (verwerkte mest, digistaat, co-producten) binnen of afdoende afgedekt, gekwalificeerde operator, etc. - Zorgvuldig opgestelde vergunning waarop gecontroleerd en gehandhaafd kan worden.

2 - Passend in zijn omgeving: gekeken naar nabijheid dorpskern, goede transportroutes, etc. (landschappelijk ingepast, niet midden in natuurgebied) - Zorgvuldige communicatie en klachtenprocedure i.s.m. omgeving. Locatiekeuze in afstemming met omwonenden. Karlien van den Hout, Milieugezondheidkundige Renske Nijdam, adviseur milieu en gezondheid Gezondheid, Milieu en Veiligheid GGD en Brabant Ariene Rietveld, Arts Maatschappij en Gezondheid, Infectieziektebestrijding GGD Hart van Brabant

3 Bijlage 1: Vragen die de GGD en hebben omtrent mestvergisting: 1: Wat zijn de risico s van mestbewerkingsinitiatieven op gezondheid? Microbiologische componenten: (hier wordt nu onderzoek naar gedaan: 2016) - De belangrijkste directe blootstellingsroute van micro-organismen lijken nu: verwaaiing (van opgeslagen (co-)producten en digistaat): Er is geen kennis over hoe dat precies zit, wat komt er vrij, in welke omstandigheden, en hoe erg is dat? In hoeverre voldoen voorgestelde maatregelen zoals binnen werken en afdekken? Er zijn nu geen handvatten om te toetsen of verwaaiing optreedt en wat dat dan doet. Daarnaast is de directe handeling een belangrijke blootstellings route: zorgvuldig werken is hierbij belangrijk. Hoe groot zijn de risico s? Zijn er bij morsen spillen ok risico s voor omwonenden? Hoe toets en handhaaf je dit? Daarnaast: zijn dit inderdaad de belangrijkste blootstellingsroutes? Missen we nog wat? Veel blijft nu giswerk, beredeneerd nadenken over wat er gebeurt, maar dit is nog niet onderzocht. - Daarnaast weten we weinig over antibiotica resten: in hoeverre bevat eindproduct antibiotica resten, en hoe erg is dat? De huidige dalende trend in antibiotica gebruik wil niet zeggen dat er niks meer vrijkomt. Wat doet het concentreren van antibiotica resten in het afvalwater? Humane sector is ook met thema bezig: dit is dus een thema wat breder speelt. - Per methode zou je moeten inventariseren wat de kennisleemten zijn. Bijv. bij covergisting: er wordt vanuit gegaan dat de bacteriën doodgaan (onder ideale omstandigheden), maar gaan ze daadwerkelijk dood? Bij mestscheidingstechnieken zonder biovergisting: veel bacteriën gaan dood, maar sommigen overleven juist (campylobacter, botulisme) wat doet dat dan? Zie voor meer informatie hierover: Overleving van Pathogenen bij mestverwerking, H20-online maart Milieu-aspecten: - Er zijn veel onzekerheden omtrent overige milieu aspecten zoals H2S, geur, veiligheid: er is nu veel onbekend over de precieze aard en de grootte van de risico s. - Voor H2S geldt dat we niet precies weten hoe groot het risico is op ontploffingen en geuroverlast en wat de impact is op de leefomgeving. In Brabant was recent een H2S wolk vrijgekomen bij een afvalbedrijf omdat het proces werd uitgebreid. Er waren veel meldingen en veel zorgen. - Wat geur betreft zijn er veel zorgen rondom de opslag van (co)product en digistaat. Hoe groot is de kans op geuroverlast, hoe groot is het geaffecteerde gebied? Hoe ga je daar op toetsen? In hoeverre voldoen de voorstelde maatregelen? Ook omdat het vaak mis gaat in de praktijk, en omdat er weinig handvatten zijn tot handhaving, vergunningen zijn vaak niet specifiek genoeg om problemen te voorkomen en erop te handhaven. (dan staat er bijv. dat het digistaat afgedekt moet zijn, maar niet waaraan die afdekking aan moet voldoen en wat er gebeurt als het product wordt weggehaald). - Kan de sector onderbouwen dat er geen gezondheidsrisico s zijn? Kunnen ze laten zien dat de technieken ALARA (as low as reasonably achievable) zijn. Hoe kan de sector daaraan voldoen? Nu is de redenering: nu weten we het niet, dus dan is het er ook niet en hoeven we er geen of nauwelijks rekening mee te houden. In Brabant is impact van de initiatieven op leefomgeving potentieel erg groot (veel initiatieven, ook erg grote). In Brabant wordt het niet opgenomen inde BZV vanwege ontbrekende kennis over gezondheid.

4 2: Hoe ga je om met beleving van omwonenden en landschappelijke inrichting? Er zijn veel zorgen, maar die kunnen we niet wegnemen met de huidige stand van kennis. Hoe kan er gehandhaafd worden als er toch overlast optreedt? Zijn de systemen in de praktijk getest, wat komt er nu daadwerkelijk bij vrij en wat zijn precies de risico s? Hoe is het initiatief landschappelijk ingepast, past het in een landelijke omgeving? Waarom laten we een mestverwerkingsinstallatie (zeker de grotere installaties) überhaupt toe in het landelijk gebied? Het is natuurlijk niet voor niets dat we in NL industrieterreinen hebben. Hier wonen weinig tot geen mensen (dus minder risico op gezondheidseffecten), en over het algemeen zijn industrieterreinen ook beter ingericht om grote aantallen transportbewegingen te verwerken en incidenten te bestrijden. 3: Zorgen over Beheersbaarheid. Als je zoveel mogelijk overlast wilt voorkomen, moet je zorgen voor een zo stabiel mogelijk proces en een afgedekte opslag van digistaat en co-substraat. In hoeverre werken voorstelde maatregelen hieromtrent? Is dat echt afdoende om emissies te voorkomen? In hoeverre kan gemiddelde boer mestbewerker beginnen? In hoeverre zijn er kwaliteitseisen, is het initiatief veilig? Wij hebben geen informatie om de zorgen van bewoners te verminderen. Ook zijn er weinig handvatten tot handhaving hieromtrent. Kennisleemte is dat we niet goed weten of praktijk en theorie met elkaar overeenkomen. Bij suboptimale omstandigheden: wat gebeurt er dan, welke emissies komen er vrij? Het probleem ligt dus wat breder: het gaat niet over alleen de vergunningverlening (en waar wel en niet aan getoetst moet worden), maar ook over de kennis die daarachter ligt. Er is vaak weinig draagvlak in de omgeving en dat ondervang je niet alleen met een goede vergunning (alhoewel het wel kan helpen). De reden van onvoldoende draagvlak is dat er weinig bekend is over de invloed op omwonenden in de praktijk waardoor je ziet dat bij bestaande initiatieven toch vaak overlast optreedt ondanks dat wordt voldaan aan de vergunning. In de vergunning missen we vaak: - H2S verspreidingberekening in geval van een biogasinstallatie. - Verder bij grotere initiatieven: een gemeentelijk/regionaal transportplan: hoe lopen de vrachtbewegingen, welke straten en wegen worden belast en hoe hoog is die belasting, is dat nog acceptabel, qua lucht, geluid, trillingen en verkeersveiligheid? - De invloed op het landschap: hoe is het initiatief landschappelijk ingepast, past het in een landelijke omgeving? - Voldoende specifieke beschrijving (en daarmee borging) van maatregelen die emissies en daarbij (geur) overlast kunnen voorkomen. (zodat je kunt handelen als bijv. de afdekking van het cosubstraat/digistaat onvoldoende is en toch overlast veroorzaakt). - Meeste infectieziektenrisico ligt in direct contact: ook hierbij is de borging van zorgvuldige werkwijze belangrijk en dus ook in de handhaving op netheid van werken.

5 - Goed klachten protocol in afstemming met omwonenden. - Handvatten tot handhaving als er wel (geur) overlast plaatsvindt. - Kwalificaties waaraan een ondernemer moet voldoen. Welke opleidingseisen? Welke onderhoudseisen? Waar moet het kwaliteitsmanagementsysteem aan voldoen? Hoe wordt gerapporteerd aan vergunningverlener? Met name bij de kleinere boeren, die een mestverwerkingsinstallatie soms als bij-activiteit houden, is dit van groot belang. In Drenthe zijn we in het verleden nogal eens situaties met mismanagement tegen gekomen. En juist hier zitten de risico s en daarmee een groter risico op incidenten. - Zorg voor omwonenden; hoe wordt gecommuniceerd met de omwonenden over het initiatief, onregelmatigheden in het proces i.v.m. onderhoud en incidenten? De initiatiefnemers en vergunningverleners zeggen wel dat de gezondheid en veiligheid is geborgd, maar is dat wel zo? Als er maar iets verandert aan het weer of het proces of er gaat een verkeerd product in dan gaat het vaak mis.

6 Bijlage 2 Ontvankelijkheidstabel met benodigde informatie t.b.v. GGD en om risicobeoordeling op te stellen van een mestverwerkingsinitiatief Informatie die GGD nodig heeft m.b.t. mestverwerkingsinitiatief. Soort mest: van welke diersoort(en) Hoeveelheid mest per tijdseenheid (jaar)-> capaciteit Hoeveelheid restproducten (looswater, digistaat, gas, mineralen concentraat, etc) Opslag meststoffen en andere producten (co-substraat, digistaat): - Welke producten liggen er opgeslagen? - Hoeveelheid producten? - Open of gesloten opslag? - Bij gesloten: gebeurt dat onder onderdruk? - Bij open: hoe wordt er afgedekt? Hoe verloopt de overslag? Aan en afvoer stoffen: - Open of gesloten tankwagens? - Neemt verkeer toe- of af tgv activiteit? - Aanwezigheid verkeersen vervoersplan? - Hoe gaat routering? - Welke emissies geeft dat (geur, geluid, stof, veiligheid). Huidige vergunning (voor zover relevant) Aangevraagde vergunning Productieproces: - Geef een duidelijke beschrijving van het productieproces. Liefst met tekening. - aanwezigheid vergister? - Aanwezigheid gevaarlijke stoffen? Welke? Hoeveel? - Vinden de processen onder onderdruk plaats?

7 Geur en lucht: - welke emissies zijn er? (iig geur, PM10, NO2) - Welke geurbronnen zijn er op het bedrijf? Welke emissiefactoren zij hiervoor gebruikt? - Hoeveel blootgestelden zijn er (2 km)? - Wat is achtergrond geur en fijn stof? - Wat is de bijdrage van het initiatief op de achtergrondbelasting (voor zover mogelijk dat te berekenen is)? - Ligt het in industrieel of plattelandsgebied? Of nabij woonkern? Geluid: - Wat is de geluidsemissie? -> Zowel de langetijdgemiddelden, als de maximaal waarden. - Hoeveel blootgestelden zijn er? Microbiële risico s? - Welke mogelijke emissies en bijbehorende risico s geeft de opslag, transport en verwerking van de mest (en eventueel substraat). - Vindt er hygienisatie plaats? - Welke maatregelen worden er genomen om emissies te beperken? Externe veiligheid: - zijn er andere bedrijven in de omgeving die risico s kunnen geven? - Wat zijn de ev risico s? - Bij vergisting: wat is de risicocontour van H2S? Hoeveel blootgestelden liggen daarin? - Wordt er een bepaalde afstand gehanteerd indien sprake is van

8 overschrijden plaatsgebonden risico s? - Zijn er gevaarlijke stoffen opgeslagen of vervoerd? - Hoeveel potentieel blootgestelden zijn er? Looswater: - in hoeverre wordt er water geloosd op op water of riool? - wat zit erin en hoe wordt dat gemonitord? - Wordt er omgekeerde osmose toegepast? Onderhoud, storingen en calamiteiten: - is er een plan aanwezig over hoe het bedrijf omgaat met onderhoud, storingen en calamiteiten? Dagelijks beheer: - is er een geschoolde operator in dienst die ervaring en kennis van zaken heeft over mestverwerkers? Communicatie: - wat vindt de omgeving? - In hoeverre is omgeving actief betrokken bij proces? - Is er een dialoog gaande? Is er onrust? - Is er een zorgvuldige klachtenregistratie en afhandeling? Staan de bewoners daarachter? Landschappelijke inpassing: - is er rekening gehouden met de invloed van het initiatief op het landschap? Past de schaalgrootte? Is er nagedacht over groen? Borging, toezicht en handhaving: - Hoe wordt in de vergunningverlening geborgd dat er zo min mogelijk emissies zijn?

9 - Worden maatregelen ter voorkoming van emissies en risico s opgenomen in de voorschriften? - Worden er extra voorschriften toegevoegd aan de milieu/omgevingsvergunn ing?