De Basisaantekening Psychodiagnostiek (BAPD)- Richtlijnen voor studenten FPN

Transcriptie

1 De Basisaantekening Psychodiagnostiek (BAPD)- Richtlijnen voor studenten FPN 1

2 Inhoudsopgave 1. Wat is de status van de aantekening BAPD in Nederland? Procedure voor het behalen BAPD: in het kort Procedure behalen BAPD verbonden aan de FPN (UM)? Procedure behalen BAPD na de studie (en niet via de UM)? Voorwaarden behalen BAPD bij de FPN Drie BAPD casusverslagen Literatuursuggesties BAPD casusverslagen

3 1. Wat is de status van de aantekening BAPD in Nederland? Psychodiagnostiek is een onderzoeksproces dat is gericht op het doen van psychologische uitspraken over personen. Er wordt een beslissing genomen, een behandeling uitgevoerd en/of een advies gegeven. De volgende stappen zijn binnen dit onderzoeksproces te onderscheiden: - het houden van (intake)gesprekken, - psychologisch onderzoek, - het opstellen van rapportages, - de terugkoppeling van onderzoeksgegevens en de rapportage. De psychodiagnostiek is een professionele toepassing van de psychologie die vergaande gevolgen kan hebben in het leven van personen. Stel een kind vertoont symptomen van ADHD; hij is rusteloos, praat te veel, laat tegendraads gedrag zien etc. De leerkracht geeft na verloop van tijd aan bij de ouders dat zij hulp dienen te zoeken voor dit gedrag van hun kind en noemt daarbij de term ADHD als mogelijk verklarende factor. Als de psycholoog in deze hypothese meegaat, kan het zijn dat het kind een proefperiode medicatie voorgeschreven krijgt. Wat nu als dit kind niet zo zeer ADHD heeft, maar te slim is, de lesstof te gemakkelijk vindt, zich verveelt in de klas en daarom activiteiten gaat ontplooien die de verveling doen verminderen (maar de storend zijn voor de klas)? Als de diagnostiek niet goed gebeurt, kan het zijn dat de indicatie voor behandeling ook niet correct is. Goede diagnostiek is dan ook van essentieel belang. Daarom dienen psychologen (of zij die daarvoor studeren) in voldoende mate theoretisch en praktisch te zijn geschoold om de psychodiagnostiek verantwoord te kunnen beoefenen. De veronderstelling is dat de curricula van de Nederlandse opleidingen Psychologie zodanig opgebouwd zijn dat studenten voldoende theoretisch geschoold worden in de psychodiagnostiek. Echter, in Nederland kan iemand afstuderen als psycholoog zonder daadwerkelijk in de klinische praktijk gewerkt te hebben als psychodiagnosticus. Daarbij kan de vraag gesteld worden of er, zonder ene dergelijke ervaring in de klinische praktijk, voldoende praktische scholing (bijvoorbeeld ahv practica als communicatievaardigheden) heeft plaats gevonden tijdens de opleiding om als psychodiagnosticus te werken na de studie. Met dit in het achterhoofd is de Basisaantekening Psychodiagnostiek (BAPD) in het leven geroepen door het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP). Dit is een aantekening die afgegeven wordt door het NIP en zal als zodanig enkel erkend worden binnen de Nederlandse psychologen praktijken. Meer concreet, is de Basisaantekening Psychodiagnostiek (BAPD) dan ook in het leven geroepen om de kwaliteit van het universitaire onderwijs (Niveau Bachelor en Master) in het vakgebied Psychodiagnostiek te optimaliseren, alsmede om te bevorderen dat afgestudeerden op een voldoende basisniveau de theorie en praktijk van de psychodiagnostiek beheersen. Hierbij ligt de nadruk op het woord Basisniveau. Het is namelijk niet te verwachten dat iemand nadat hij/zij voldoet aan de kwalificatie BAPD een volleerd psychodiagnosticus is. Deze aantekening heeft in deze dan ook een beperkte betekenis. Meer concreet kan gesteld worden dat iemand die de BAPD toegekend heeft gekregen, in het bezit is van basiskennis en vaardigheden op het gebied van de psychodiagnostiek. In postdoctorale opleiding (zoals de opleiding tot Gezondheidszorg psycholoog of Klinisch (Neuro) Psycholoog) dan wel in specifieke cursussen moet verder worden gebouwd aan de theoretische en praktische vorming op het gebied van de veldgerichte psychodiagnostiek. Veel Nederlandse werkgevers (mn in de Geestelijke Gezondheidszorg) vragen bij de werving van psychologen vaak om de BAPD. Dit kan een goede reden zijn om tijdens of na de studie de BAPD te behalen. Echter, er moet hierbij wel gesteld worden dat aan deze aantekening geen diagnostische bevoegdheid worden ontleend. Maar het behalen van de aantekening is wel een bewijs van een minimaal vereist niveau van deskundigheid. 3

4 Samenvattend: De BAPD heeft tot doel: a. het creëren van een algemeen geaccepteerd kader voor de toetsing van het kennis- en vaardigheidsniveau op het gebied van de algemene psychodiagnostiek; b. het waarborgen van een minimaal kennis- en vaardigheidsniveau op het gebied van de algemene psychodiagnostiek (op Master niveau); c. het waarborgen van aandacht voor de psychodiagnostiek tijdens de academische studie psychologie en in de diverse beroepsvelden. 4

5 2. Procedure voor het behalen BAPD: in het kort Er zijn meerdere wegen om de BAPD te behalen: Ten eerste kan aan de eisen voor de BAPD voldaan worden als student of onderwijscontractant verbonden aan een (BA+MA) opleiding Psychologie in Nederland. Let wel: het gaat hier enkel om BA+MA opleidingen die geaccrediteerd zijn door de landelijke NIP-commissie BAPD. Niet alle opleidingen zijn bevoegd om bij het afstuderen studenten een BAPD toe te kennen. Voor die opleidingen waarbij de student wel de BAPD kan behalen, geldt het volgende: Iemand dient te voldoen aan een aantal theoretische eisen als mede aan praktische eisen (zoals het voltooien van een klinische stage). In dat geval heeft het NIP de bevoegdheid tot afgifte van de BAPD bij convenant gedelegeerd aan de universiteiten. Bij de Universiteit Maastricht geldt het volgende: Een student die een klinische stage wil lopen om de BAPD (zie te behalen en/of te voldoen aan de vereisten van de gz-opleiding (zie kan deze vanaf binnen de FPN alleen nog doen na afstuderen van de master en als onderwijscontractant*. Het NIP en de vereniging LOGO hebben toestemming gegeven voor deze regeling maar hierbij de voorwaarde gesteld dat de BAPD behaald moet worden binnen 9 maanden na afstuderen en de gz-verklaring binnen 1 jaar na afstuderen. * Uitzondering hierop zijn de (Research) Master tracks Psychopathology (PP) en Neuropsychology (NP). Bij de Research Masters Psychopathology en Neuropsychologie zijn de klinische stage standaard een onderdeel van de master (althans daar kan voor gekozen worden), bij 1 jarige Master Neuropsychologie kun je vanaf studiejaar kiezen voor de optie waarbij de klinische stage onderdeel is van het master programma. Kies je daarvoor dan doe je de klinische stage tijdens de master omdat deze vereist is om te kunnen afstuderen. NB. Als je een bachelor psychologie elders hebt gevolgd of een bachelor in een andere studierichting, dan kom je na het afronden en behalen van een klinische stage niet automatisch in aanmerking voor de BAPD en de gz-verklaring. FPN is alleen geaccrediteerd om deze af te geven voor studenten die een UM Bachelor psychologie in combinatie met een UM (research)master psychologie voor de tracks Neuropsychology, Psychopathology, Forensic Psychology, Developmental Psychology, Health & Social Psychology, Psychology & Law of Work & Organziational Psychology hebben afgerond. Heb je hier vragen over dan kun je per mail contact opnemen met Dr. Petra Hurks (pm.hurks@maastrichtuniversity.nl). Ten tweede kan aan de eisen voor de BAPD voldaan worden via de landelijke commissie BAPD. In de tweede situatie wordt gesteld dat iemand een BA+MA Psychologie heeft afgerond en na het afstuderen een klinische stage onder begeleiding van een erkend BAPD supervisor met een voldoende heeft volbracht. Ook hier geldt dat het hier enkel gaat om BA+MA opleidingen die erkend zijn door de landelijke NIP-commissie BAPD. Voor meer informatie zie De aanvraagprocedures zijn verschillend en zijn dan ook afhankelijk van wanneer iemand in zijn/haar loopbaan de BAPD besluit te behalen. 2.1 Procedure behalen BAPD verbonden aan de FPN (UM)? Als student of onderwijscontractant verbonden aan de universitaire opleiding Psychologie beoordeelt de universiteit (en de daartoe aangewezen docenten) of het niveau van de student (qua theorie en praktijk) voldoende is om de BAPD te behalen. De BAPD commissie heeft in deze de universiteiten, in dit geval de FPN, de bevoegdheid gegeven om dit te beslissen. Hierbij is vastgelegd welk pakket van theoretische vakken, skills trainingen etc. moet afleggen. In de praktijk betekent dat specifieke Ba- Master programma s door de BAPD geaccrediteerd zijn. 5

6 Naast het succesvol afronden van het theoretische deel moet een student voor de BAPD een klinische stage van minimaal 200 uur psychodiagnostiek succesvol doorlopen hebben. De student krijgt hierbij enerzijds supervisie van een docentsupervisor (ook wel facultair begeleider genoemd). Deze docentsupervisor is werkzaam binnen de muren van de universiteit. Binnen de FPN zijn er een aantal docenten via het NIP/BAPD erkend als docentsupervisor. Anderzijds krijgt de student supervisie van een psycholoog of orthopedagoog binnen de stage instelling. Het betreft hier iemand met veel ervaring in zowel de klinische praktijk als wel de supervisie van studenten tijdens de BAPD stage. Deze supervisor is inhoudsdeskundig, maar hoeft niet perse een door de landelijke commissie BAPD erkende BAPD-supervisor te zijn. De docentsupervisor is wel door de landelijke commissie BAPD erkend. Supervisie is een persoonlijk leerproces van de supervisant onder begeleiding van een supervisor. De supervisant wordt tijdens supervisiebijeenkomsten gestimuleerd tot reflectie op eigen leerproces en op eigen professioneel handelen, waarbij persoonlijke ontwikkeling en werkervaring elkaar direct en wederzijds beïnvloeden. Na afronding van de stage, het inleveren van de casuistiek, stageverslag klinische stage en beoordelingsformulieren, zal de docentsupervisor controleren of de student aan alle eisen voldoet, voordat de BAPD wordt afgegeven door de universiteit. 2.2 Procedure behalen BAPD na de studie (en niet via de UM)? De procedure voor het behalen van de BAPD na het afstuderen (en wanneer je niet voor de bovengenoemde optie onderwijscontractant kiest) is nadrukkelijk anders. Voor meer informatie in deze, zie In de resterende paragrafen van dit stuk, ligt de nadruk op de procedures die studenten dienen te volgen die tijdens zijn/haar studie de BAPD wil behalen. 6

7 3. Voorwaarden behalen BAPD bij de FPN Voor afgifte van de Basisaantekening Psychodiagnostiek komen uitsluitend die verzoekers in aanmerking die voldoen aan de volgende voorwaarden: 3.1. Hij/Zij heeft de benodigde kennis en vaardigheden in de psychodiagnostiek opgedaan op de wijze zoals omschreven door de BAPD commissie. De BAPD commissie definieert de eis tav. de kennis en vaardigheden als volgt: - Een basiscursus psychodiagnostiek (4 studiepunten/5,7 ECTS): Deze cursus(sen) of module(s) bevatten een inhoudelijke en methodologische inleiding in de psychodiagnostiek. Voorts wordt een introductie gegeven in de vraagstellingen en werkwijzen van de vijf beroepsvelden: respectievelijk De (geestelijke) gezondheidszorg (Kinderen & Jeugdigen en Volwassenen), Onderwijs, Arbeid en organisatie, Beroepskeuze en Neuropsychologie. Dit kan geschieden aan de hand van voorbeelden van vraagstellingen en diagnostische werkwijzen. De volgende thema s dienen daarnaast besproken te worden: geschiedenis van de diagnostiek; historische controversen (zoals klinische versus statistische predictie, idiografische versus nomothetische benadering van het individu en individuele verschillen, psychologische en psychometrische theorievorming versus de psychologische praktijk); wetenschappelijk-theoretische verankering van de diagnostiek; maatschappelijke rechtvaardiging; een overzicht van het inhoudelijk en methodisch kennisbestand; het diagnostisch oordeels- en beslissingsproces en de toepassing daarvan in de beroepsvelden. - Een cursus psychometrie en besliskunde (4 studiepunten/5,7 ECTS); Deze cursus(sen) of module(s) omvat(ten) de klassieke en de moderne testtheorie. Het beslissingsaspect verwijst naar de sensitiviteit en de specificiteit van de onderzoeksuitkomsten en gaat in op onder meer wat er allemaal komt kijken bij verantwoorde testconstructie. NB: algemene cursussen in Methoden & Technieken of Statistiek vallen niet onder dit domein! - Een cursus kennis en vaardigheid met diagnostische instrumenten en werkwijzen (4 studiepunten/5,7 ECTS); Een diagnosticus beantwoordt een vraag door onder meer gebruik te maken van tests, gespreksvoering en observatie. Hij maakt keuzen uit het beschikbare instrumentarium. Daarbij gelden de maatstaven van objectiviteit, betrouwbaarheid, validiteit en nut. Voorts heeft hij kennis nodig van computerafname en -verwerking van tests. De diagnosticus weegt de evaluaties van tests en andere werkwijzen die gedocumenteerd en onderzocht zijn mee. Naast kennis van tests, gespreksvoering en observatiesystemen is de diagnosticus in staat om een diagnostisch onderzoek daadwerkelijk uit te voeren. Goede representanten van meest gebruikte tests, werkwijzen en technieken worden daartoe daadwerkelijk afgenomen en toegepast volgens de geldende regels. Voorts wordt beslissen op grond van de onderzoeksuitkomsten geoefend evenals het hanteren van richtlijnen en de toepassing van evidence-based methodieken in de diagnostiek. Bij de keuze van tests kan men zich laten leiden door frequentie van gebruik en door volledigheid, dat wil zeggen dat van alle soorten tests voor prestaties en gedragswijzen, representanten geoefend worden. - Praktijkvaardigheid met betrekking tot tests, gespreksvoering, observatie en beslissen (6 studiepunten/8,6 ECTS); De eerder genoemde instrumenten, technieken en werkwijzen worden geoefend in een diagnostische vraagstelling. Vaardigheid wordt opgedaan in het uitvoeren van algemeen en differentieel onderzoek op het gebied van persoonlijkheid, intelligentie, capaciteiten, prestaties, omgevingen en netwerken. - Communicatievaardigheden (2 studiepunten/2,9 ECTS); De diagnosticus communiceert zijn bevindingen schriftelijk en mondeling met de cliënt, de opdrachtgever en collega s. Hij heeft daarvoor inzicht nodig in zijn eigen communicatiestijl. Deze vaardigheden worden geoefend in zo levensecht mogelijke situaties met ervaren docenten en/of praktisch werkzame psychologen. Er wordt een beperkt aantal cliëntgesprekken (waaronder teruggavegesprekken/adviesgesprekken ), mondelinge rapportages, schriftelijke rapportages en intercollegiale overdrachtsgesprekken gevoerd. Dit 7

8 onderdeel kan met didactische creativiteit in een onderwijssetting maar ook in klinische stages geoefend worden in de vorm van huiswerkopdrachten. De klinische stage vervangt echter geenszins de vereisten m.b.t. het volgen van onderwijs op de hierboven genoemde punten, tav de eis van de kennis en vaardigheden. In principe geldt dat het diagnostiekprogramma van de universiteit op grond waarvan de bevoegdheid tot afgifte van de BAPD gedelegeerd is, dient te zijn geaccrediteerd door de commissie BAPD (rekening houdend met bovengenoemde theoretische eisen). Een aantal Master programma s binnen FPN (alle in combinatie met de bachelor Psychologie) zijn inmiddels geaccrediteerd. Dat betekent dat wanneer een student de vakken behorende bij deze programma s met minimaal een voldoende afgerond heeft, hij/zij automatisch voldoet aan de theoretische eisen BAPD Hij/Zij heeft minimaal 200 uur gesuperviseerde werkzaamheden psychodiagnostiek (klinische stage) verricht. Let wel: voor de gz-stage dient aan een minimale stageduur van 520 uur voldaan te zijn, met de werkzaamheden gerelateerd aan diagnostiek, indicatiestelling en behandeling Psychodiagnostiek mag in dit kader breder worden opgevat dan alleen testonderzoek. Ook de afname van (semi-)gestructureerde interviews en een klachtenanamnese die de student in de context van een intake afneemt, behoren hiertoe. Deze werkzaamheden worden bij het verzoek tot afgifte BAPD aangetoond. De supervisoren dienen de stageuitvoer als mede de casuïstiek en het klinische stageverslag met minimaal een voldoende beoordeeld te hebben Hij/Zij heeft drie door de supervisor op de stageplaats mede-ondertekende casusverslagen bij de docentsupervisor ingeleverd. De richtlijnen casusverslagen zijn te vinden op (onder registratie-> eisen BAPD staat een link naar de richtlijnen voor de BAPD verslagen). Ook in paragraaf 4 van dit document wordt kort ingegaan op de casusverslagen. De casussen dienen door de supervisor met minimaal een voldoende beoordeeld te worden Het klinische stageverslag is bij de docentsupervisor ingeleverd en als voldoende beoordeeld. De richtlijnen klinische stageverslag staan op Eleum (klinische stage). De casussen dienen door de supervisor met minimaal een voldoende beoordeeld te worden Hij/Zij heeft minimaal 20 uren supervisie gevolgd bij docentsupervisor en/of supervisor op de stageplek. De supervisor heeft binnen de kaders van de basisaantekening BAPD de verantwoordelijkheid om de supervisant te begeleiden in zijn persoonlijk leerproces waar het gaat om ontwikkeling van een kennis- en vaardighedenniveau op het gebied van de algemene psychodiagnostiek. De supervisor draagt medeverantwoordelijkheid voor de naleving van het bepaalde in het BAPD-reglement. De supervisor begeleidt de supervisant (of student) bij het schrijven van de casusverslagen vereist voor de BAPD. De begeleiding richt zich op de volgende aspecten: - De opzet en structuur van het verslag - De inhoudelijke kwaliteit van de casus - De formele eisen waar het casusverslag aan moet voldoen volgens de registratie-eis. 8

9 Aan het begin van de supervisieperiode stelt de supervisor samen met de supervisant een supervisieovereenkomst op. Het is belangrijk dat de student als mede de docentsupervisor er op bedacht zijn dat de vereiste cursussen (zie boven) met succes zijn afgerond. In de supervisieovereenkomst wordt minimaal het volgende vermeld: 1. het werkplan 2. de duur van de supervisieperiode 3. de frequentie en duur van de supervisiegesprekken 4. de wijze van verslaglegging door supervisant en beoordeling door supervisor 4. Drie BAPD casusverslagen De drie casusverslagen moeten een zo breed mogelijk terrein naar vraagstelling, instrumenten en onderzoeksprocedure bestrijken. Op (onder registratie-> eisen BAPD staat een link naar de richtlijnen voor de BAPD verslagen) vind je concrete richtlijnen, waar de casusverslagen aan moeten voldoen. Lees deze richtlijnen aub goed en werk je casussen uit conform deze richtlijnen. De ervaring leert dat veel casussen aangepast moeten worden na correctie, niet omdat het inhoudelijk slechte casussen zijn, maar omdat de richtlijnen gesteld door de BAPD commissie niet of onvoldoende gevolgd worden door de student. Een casusverslag bevat de overwegingen, keuzes en beslissingen voor elke stap die in het diagnostisch proces worden gezet. De keuzes zijn geëxpliciteerd, met verwijzing naar de gebruikte wetenschappelijke literatuur, en ze zijn toegankelijk voor beoordeling door derden (transparantie). Voorts wordt aandacht besteed aan de mondelinge en schriftelijke rapportages aan de cliënten en/of de opdrachtgevers en hoe dit is verlopen. Dit betekent dat het verslag dat in het kader van de BAPD wordt ingediend, doorgaans op een aantal punten duidelijk verschilt van een verslag zoals dit in de praktijk zou worden afgeleverd. Meer concreet is het BAPD-verslag dan ook een uitgebreide versie van een psychologisch rapport zoals dit in de praktijk doorgaans geschreven wordt. De verslagen dienen gebonden en voorzien van een voorblad - met: naam student, student nummer, master sepcialisatie, instelling en stageperiode, instellingssupervisor en facultair supervisor FPN - ingeleverd te worden. Het omvat max. 10 pagina s (inclusief ruwe scores en literatuur, maar exclusief voorblad). Elk casus rapport moet bij voorkeur zijn opgesteld in het Nederlands en anders in het Engels. Het verslag dient enkelzijdig uitgeprint te zijn op A4 formaat, bij voorkeur in 10 punts Arial of Helvetica, en anders in een ander bij benadering 10 punts sans serif lettertype. De regels staan op 1,5 regelafstand uit elkaar en de vier marges zijn 2,5 cm breed. De pagina's zijn voorzien van paginanummers. Elk verslag is apart gebonden met een nietje in de linker bovenhoek en moet in tweevoud worden ingeleverd. In het algemeen geldt dat de casus zo geschreven dient te zijn, dat conclusies en aanbevelingen duidelijk aansluiten op de beantwoording van de vraagstelling en de diagnostische hypothesen en op basis van de onderzoeksresultaten. 5. Literatuursuggesties BAPD casusverslagen Zie (onder registratie-> eisen BAPD)! Daar vind je alle actuele informatie over de BAPD casuistiek. Maar daar staat tevens: (a) een link naar de richtlijnen voor de BAPD verslagen, (b) een link naar een document met voorbeelden over te gebruiken literatuur, en (c) een link naar een document met de beoordelingspunten en veel gemaakte fouten. 9