Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Kollumerland c.a. Schiermonnikoog

Transcriptie

1 ADVIESNOTA Burgemeester en wethouders Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Kollumerland c.a. Schiermonnikoog Registratienummer Datum 16 februari 2016 Paraaf manager Onderwerp Taaleis 2016 Naam opsteller Productgroep/afdeling/team Portefeuillehouder Wolwêzen/WYS R.Bos/P.L.Braaksma/J.de Vries/P.Maasbommel In dit voorstel is meegenomen het advies/mail van paraaf datum Paraafstuk/agenda par behandelstuk Juridisch Openbaar ja nee P&O Ondernemingsraad ja nee Financiën Gemeenteraad ja nee Communicatie Inkoop datum conform bespr. opmerkingen Burgemeester Wethouder 1 Wethouder 2 Wethouder 3 AD/Secretaris GEADVISEERD besluit Burgemeester en wethouders 1. vaststellen van de Beleidsregel Taaleis 2016 DDFK+S; 2. dit besluit met terugwerkende kracht in werking te laten treden met ingang van 1 januari 2016; 3. in de eerst volgende Verrap het specifiek toegekende budget uit het gemeentefonds toe te kennen aan de uitvoering van de Taaleis; 4. dit besluit te publiceren in het gemeenteblad. BESLUIT Burgemeester en wethouders Datum: Conform advies besloten

2 Opmerkingen:

3 Datum: 16 februari 2016 Samenvatting Niet van toepassing. Registratienummer: Persbericht bijgevoegd ja nee Interne communicatie via Intranet ja nee Aanleiding voorstel Per januari 2016 is de Participatiewet (PW) uitgebreid met de taaleis (Wet taaleis van 20 maart 2015). Deze uitbreiding van de PW houdt in dat met ingang van 1 januari 2016 alle aanvragers van een uitkering PW moeten kunnen aantonen dat hij/zij de Nederlandse taal in voldoende mate beheerst, te weten op 1F niveau. Dit niveau komt overeen met het eindniveau van groep 8 van het basisonderwijs. De taaleis is een afspraak in het coalitieakkoord van het kabinet Rutte II en heeft tot doel de uitstroom uit de bijstand te bevorderen. Met de Wet taaleis (WT) krijgen gemeenten de verplichting om van bijstandsgerechtigden te verlangen dat zij actief werken aan hun taalvaardigheid. Toelichting/argumentatie Voor wie geldt de Wet taaleis De taaleis geldt voor alle belanghebbenden (uitkeringsgerechtigden) waarvoor de arbeidsverplichting geldt. Het gaat hierbij zowel om autochtone als allochtone mensen die een beroep doen op een uitkering PW. De WT kijkt niet naar afkomst van de aanvrager/uitkeringsgerechtigde maar naar het niveau waarop een bijsandsgerechtigde de Nederlandse taal op het referentieniveau 1F beheerst. De taaleis is van toepassing op alle werkzoekenden die bij het aanvragen van een bijstandsuitkering PW: a. niet gedurende 8 jaar Nederlandstalig onderwijs hebben gevolgd; b. geen diploma inburgering hebben; c. geen ander document hebben waaruit blijkt dat zij de vaardigheden in de Nederlandse taal beheersen. Vanaf 1 januari 2016 geldt de taaleis voor iedereen die na 1 januari 2016 een uitkering PW aanvraagt. Vanaf 1 juli 2016 geldt de taaleis ook voor het zittend bestand uitkeringsgerechtigden (op 31 december 2015 in de uitkering). Vóór 1 juli 2016 is de taaleis voor deze groep nog niet van toepassing. Volledige ontheffing taaleis De taaleis geldt niet voor de belanghebbende die volledig is ontheven van de arbeidsverplichting. Het doel van de Wet taaleis Het niet voldoende beheersen van de Nederlandse taal is nadrukkelijk géén uitsluitingsgrond of toegangsvoorwaarde voor bijstand. De taaleis legt een inspanningsverplichting op aan de uitkeringsgerechtigde met het doel om de vaardigheden in de Nederlandse taal op referentie niveau 1F te verwerven en uitstroom naar werk te bevorderen. Het gaat hierbij om de volgende vaardigheden: spreekvaardigheid; luistervaardigheid; gespreksvaardigheid; schrijfvaardigheid; leesvaardigheid. Zonder het Nederlands voldoende te begrijpen en te spreken is het veel moeilijker om aan het werk en daarmee uit de uitkering te komen. Daarnaast draagt de kennis van de Nederlandse taal bij aan maatschappelijke participatie. We kunnen ons afvragen of naast de wet- en regelgeving van de Participatiewet (PW) en de Wet inburgering (Wi), deze aanvulling op de PW, in de vorm van de Taaleis echt nodig is om uitkeringsgerechtigden te kunnen verplichten om hun taalniveau te verbeteren. Reintegratiebeleid Met de uitvoering van het re-integratiebeleid PW worden bijstandsgerechtigden nu ook al op hun vaardigheden in de Nederlandstaal beoordeeld. Indien het gebrek aan taalvaardigheden re-integratie naar werk in de weg staat wordt een een taaltraject aangeboden. Hierbij wordt voornamelijk gebruik gemaakt van het taalaanbod dat via de Wet educatie beroepsopleidingen (WEB) beschikbaar is. Wet inburgering Vluchtelingen met een verblijfsvergunning hebben op grond van de Wet inburgering (Wi) de verplichting om in te burgeren. Op het moment dat zij een uitkering PW ontvangen wordt er van hen verwacht dat zij binnen afzienbare tijd zijn

4 gestart met een inburgeringtraject. In feite heeft de gemeente met de huidige wet en regelgeving al voldoende instrumenten in handen om bijstandsgerechtigden de verplichting tot taalonderwijs op te kunnen leggen en dit te handhaven. Evengoed heeft het Kabinet er voor gekozen om daarnaast nog de Taaleis aan de PW toe te voegen en zal de gemeente hieraan uitvoering moeten geven. Uitvoeringsaspecten Aanvrager De aanvrager van bijstand en de bijstandsgerechtigde (zittend bestand) dient door middel van documenten aan te tonen dat hij/zij minimaal acht jaar Nederlandstalig onderwijs heeft gevolgd, of een diploma inburgering heeft of een ander document kan overleggen waaruit blijkt dat hij de Nederlandse taal op minimaal referentieniveau 1F beheerst. Gemeente Artikel 18 b van de PW regelt dat de aanvraag voor een bijstandsuitkering met ingang van 1 januari 2016 is aangevuld met de verplichting om door middel van het overleggen van documenten aan te tonen dat men de Nederlandse taal in voldoende mate beheerst. Kan men een dergelijk document niet overleggen, dan dient een taaltoets te worden afgenomen. Deze taaltoets zal moeten voldoen aan de regels die in het Besluit taaltoets PW zijn vastgelegd. Een globale inschatting van een consulent Werk/Inkomen is onvoldoende, de toets dient te worden afgenomen. Gemeenten hebben beleidsvrijheid ten aanzien van het inrichten en afnemen van de toets. Opmerking: Wanneer belanghebbende in de leerplichtige leeftijd (tussen 5 en 16 jaar) tenminste acht jaren in Nederland heeft gewoond kan ervan uitgegaan worden dat door belanghebbende gedurende acht jaar Nederlandstalig onderwijs is gevolgd. Moet iedereen die niet over de genoemde documenten beschikt een toets afleggen? De wetgever heeft bepaald, dat dit een verplichting is voor iedere aanvrager van algemene bijstand PW/ uitkeringsgerechtigde PW. Toch is het niet altijd zinvol om een toets af te nemen. Aansluiting kan worden gezocht bij de reden waarom een bijstandsgerechtigde is ontheven van de arbeidsplicht op grond van psychische, fysieke of sociale problemen. Er zal geen taaltoets worden afgenomen bij de belanghebbende bij wie, indien tegen hem, naar het oordeel van het college het redelijke vermoeden bestaat dat hij de Nederlandse taal onvoldoende beheerst maar waar elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt. Beleidsregel In de beleidsregel wordt de taaleis nader uitgewerkt. Onder meer wordt daarin geregeld op welke wijze de aanvrager van algemene bijstand PW kan aantonen dat hij de Nederlandse taal in voldoende mate beheerst, binnen welke termijn en op welke wijze de taaltoets bij de belanghebbende wordt afgenomen en binnen welke termijn het college aan belanghebbende aangeeft op welke wijze hij de Nederlandse taal moet leren. Daarnaast wordt in de beleidsregel aangegeven in welke situaties de bijstandsgerechtigde geen taaltoets hoeft af te leggen, namelijk in geval het van te voren vaststaat of aannemelijk is dat belanghebbende elke vorm van verwijtbaarheid ten aanzien van het beheersen van de Nederlandse taal ontbreekt. Dit kunnen ondermeer persoonlijke omstandigheden zijn, maar ook een onoverbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt. In deze situaties zal het college geen kwalificeerbare inspanning ten aanzien van het leren van de Nederlandse taal verlangen van de belanghebbende. Uitvoering van de Wet Taaleis Op grond van de wet heeft de gemeente de verplichting om de WT uit te voeren. Zoals eerder is genoemd heeft de gemeente met de huidige wet en regelgeving al voldoende instrumenten in handen om bijstandsgerechtigden de verplichting tot taalonderwijs op te kunnen leggen en dit te handhaven. Enerzijds streven we naar een overheid die minder bureaucratisch te werk gaat, door minder uitvraag bij de burger en minder papierwerk, anderzijds wordt dit streven met de invoering van de taaleis gefrustreerd. De gemeente onderschrijft het belang van het beheersen van de Nederlandse taal voor een succesvolle uitstroom uit de bijstand naar betaald werk en participatie, maar zal daarin op bepaalde onderdelen niet helemaal de letter van de wet volgen, de gemeente zal wel handelen naar de bedoeling van de wet. Er wordt gekozen voor een pragmatische aanpak die zo min mogelijk bureaucratie met zich meebrengt, dit ook om te voorkomen dat personen waar geen taalverbetering (meer) mogelijk is, onnodig worden gefonfronteerd met de uitvoering van de Taaleis. Bij de uitvoering van de Taaleis, zal de gemeente daarom zorgvuldig omgaan met het opleggen van de taalverplichting en zal er rekening worden gehouden met de beperkte leerbaarheid van een deel van de uitkeringsgerechtigden. Er zal alleen worden getoetst op het al dan niet beheersen van het niveau 1F (taalniveau groep 8 basisonderwijs) als; de uitkeringsgerechtigde in staat wordt geacht de Nederlandse taal te kunnen leren; een taalverplichting wordt gekoppeld aan een re-integratie- of participatietraject; bij het inzetten van een taaltraject zal rekening worden gehouden met de doelstelling van het traject en wordt kennis en kunde van de uitkeringsgerechtigde meegewogen.

5 Volgens de wet dient de uitkeringsgerechtigde alle documenten, waaruit blijkt dat belanghebbende de Nederlandse taal in voldoende mate beheerst, aan de gemeente over te leggen. Uit oogpunt van efficientie en minder bureaucratie laat de gemeente de belanghebbende een verklaring ondertekenen waarin belanghebbende aangeeft welke scholing hij heeft gevolgd en over welke diploma s hij beschikt. Relatie tot gemeentelijk beleid, beleidsuitgangspunten, wettelijke plicht, maatschappelijk belang, nieuw inzicht De taaleis is een aanvulling op de PW (artikel 18b PW) waarmee aan de gemeente de wettelijke plicht wordt opgelegd om de taaleis uit te voeren. De taaleis geldt voor alle uitkeringsgerechtigden. De taaleis legt een inspanningsverplichting op aan de uitkeringsgerechtigde met het doel om de vaardigheden in de Nederlandse taal op 1F niveau te verwerven en uitstroom naar werk te bevorderen. De Wet inburgering heeft als doel; een snelle integratie van (inburgeringspichtige) nieuwkomers in de Nederlandse samenleving. Het gaat hierbij om en het beheersen van de taal op de verschillende onderdelen op niveau A2 met daarnaast kennis van de Nederlandse maatschappij en Oriëntatie op de Nederlandse arbeidsmarkt. De Wi geldt voor personen die van buiten de EER, Zwitserland en Turkije zich in Nederland vestigen. Het taalonderwijs dat voor 2016 op basis van de Wet Educatie Beroepsopleidingen (WEB), provinciaal is ingekocht, wordt ingezet voor die uitkeringsgerechtigden die op grond van de Taaleis, hun taalniveau moeten verbeteren. Betrokkenen (productgroepen, afdelingen, externe organisaties) Productgroep Wolwêzen-wys; NEF; Friesland College Financiële middelen, bestaand budget, formatie, subsidies, kosten + dekking, eenmalige of structurele middelen en gevolgen voor de exploitatie Uitvoeringskosten De gemeente krijgt voor de uitvoering van de Wet taaleis een financiele tegemoetkoming van het Rijk. Financiële compensatie uitvoeringskosten Wet taaleis Gemeente e.v. Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Kollumerland c.a Schiermonnikoog Totaal Middelen In de Memorie van toelichting staat: Gemeenten moeten op dit moment reeds bepalen welke mogelijkheden en beperkingen er zijn bij de arbeidsinschakeling van een bijstandsaanvrager. Daar hoort ook het bepalen van de beheersing van de Nederlandse taal bij. Dit voorstel valt binnen de reguliere uitvoeringsprocessen. Nieuw binnen de uitvoeringspraktijk is, is dat gemeenten een toets dienen af te nemen om te bepalen of het taalniveau voldoende is dan wel er voldoende voortgang in de taalbeheersing is. Gemeenten krijgen veel vrijheid bij de vormgeving van deze toets. De regering is van mening om gemeenten hiervoor extra middelen voor de uitvoeringskosten te geven. Het is niet mogelijk om een exacte inschatting te maken van het aantal gevallen waarin gemeenten een toets zullen moeten afnemen. Vanwege het verplichte karakter voorziet de regering structureel 5 miljoen aan uitvoeringskosten. In het eerste jaar bedraagt dit de helft hiervan. Gemeenten zullen deze uitvoeringskosten via het gemeentefonds ontvangen. Risico's (financieel/juridisch, overige risico's (precedentwerking), planschade, imagoschade Er zal zoveel mogelijk gebruik worden gemaakt van de bestaande regeling (taallessen) via de WEB. Op dit moment is het niet duidelijk hoeveel personen een taaltoets moeten afleggen. De kosten van de toets zullen rond de 150,- liggen. Afspraken over de uitvoering van de taaltoets worden op dit moment in regionaal verband opgepakt via het het Fries Werkbedrijf. Zoals aangekondigd in de septembercirculaire 2015 ontvangen gemeenten vanaf 2016 een compensatie voor de uitvoering van de taaleis. De kosten van de taaltoets zullen worden gefinancierd uit het extra budget dat de gemeente ontvangt voor de uitvoeringskosten. Dit budget zal via de eerstvolgende Verrap toegekend worden aan de uitvoeringkosten van de Taaleis. Vervolgens zal de post Taaleis worden opgenomen in de begroting 2017 en verder. Te volgen inspraakprocedure Op 28 januari 2016 is de beleidsregel Taaleis met de Clientenraad Participatiewet DDFK besproken en deze heeft een positief advies uitgebracht (zie bijlage 2). Actie- volgende stap Termijnplanning

6 B&W 23 februari 2016 Bijlagen 1. Beleidsregel Taaleis 2016 DDFK+S 2. Advies Cliëntenraad 3. Artikel 18b Participatiewet