Raadsvoorstel. Vergadering : 26 januari Agendapunt : 5. Programma : (8) Werk en bijstand Portefeuillehouder : H. Rijpstra. Aan de Raad.

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Vergadering : 26 januari 2017 Agendapunt : 5 Status : Informerend Programma : (8) Werk en bijstand Portefeuillehouder : H. Rijpstra Behandelend ambt. : Chris Koopmans ckoopmans@t-diel.nl Telefoonnummer : (0511) Zaak / Stuknummer : Z / S Aan de Raad. Onderwerp Mogelijkheden regelarme bijstand Korte inhoud Op 30 september 2016 is het Ontwerpbesluit Tijdelijk Experiment Participatiewet naar de Kamer gezonden. Dit besluit voorziet in ruimte voor maximaal 25 gemeenten in Nederland (of minder gemeenten als 4% van de bijstandspopulatie is bereikt) om te experimenteren met de arbeids- en re-integratieverplichtingen en met een verruiming van de inkomstenvrijlating. Een gemeente kan op beide afzonderlijke onderdelen experimenteren, maar een combinatie van beide is ook mogelijk. Deze experimenteerruimte beoogt vooral het sneller laten uitstromen uit de uitkering van bijstandsgerechtigden. Voorstel van het College Voor kennisgeving aannemen.

2 Toelichting Regelarme bijstand? Naar aanleiding van een vraag over pilots met regelarme bijstand heeft de portefeuillehouder, wethouder H. Rijpstra, aangegeven met nadere informatie te komen over de experimenteerruimte Participatiewet (toezegging ). In dit document vindt u algemene informatie, alsmede hoe vooralsnog in provinciaal verband tegen deze mogelijkheid wordt aangekeken. Op 30 september 2016 is het Ontwerpbesluit Tijdelijk Experiment Participatiewet naar de Kamer gezonden. Dit besluit voorziet in ruimte voor maximaal 25 gemeenten in Nederland (of minder gemeenten als 4% van de bijstandspopulatie is bereikt) om te experimenteren met de arbeids- en re-integratieverplichtingen en met een verruiming van de inkomstenvrijlating. Een gemeente kan op beide afzonderlijke onderdelen experimenteren, maar een combinatie van beide is ook mogelijk. Deze experimenteerruimte beoogt vooral het sneller laten uitstromen uit de uitkering van bijstandsgerechtigden. Artikel 83 Participatiewet Artikel 83 Participatiewet schept de mogelijkheid om te experimenteren met een aantal bepalingen van de Participatiewet. Het gaat met name om de bepalingen over de reintegratie, vrij te laten middelen en de verdeling van het budget. Experimenten moeten middels een AMvB mogelijk gemaakt worden, en gemeenten dienen te worden aangewezen. Het ontwerpbesluit biedt op twee van de in artikel 83 Participatiewet genoemde onderdelen de mogelijkheid om af te wijken van de huidige wet- en regelgeving: 1. Artikel 9, lid 1 Participatiewet: Een groep uitkeringsgerechtigden kan gedurende twee jaar (duur van het experiment) ontheven worden van de verplichtingen gericht op het verkrijgen van arbeid mits zij zelfstandig inspanningen doen om werk te vinden. Daartegenover moet een groep staan met intensivering (ten minste een verdubbeling van de praktische uitvoering) van arbeids- en reintegratieverplichting. 2. Artikel 31, lid 2 onderdeel n Participatiewet: De vrijlating van inkomsten uit arbeid kunnen worden vrijgelaten tot 50% van de inkomsten met een maximum van 142,= of 199,= afhankelijk van de leefvorm en gedurende 12 of 24 maanden afhankelijk van de leeftijd. Nu is dat maximaal 25% en 6 maanden. Toelichting In de toelichting op het Ontwerpbesluit Tijdelijke Experiment Participatiewet staat over de experimenten inhoudelijk het volgende beschreven: Onderzoeksgroep verplichtingen proefperiode: Eén groep krijgt in het experiment geen formele arbeids- en re-integratieverplichtingen opgelegd, maar dient wel actief te zijn en te werken aan de arbeidsinschakeling en dit zelf in te richten. De gemeente informeert na zes maanden naar de vorderingen van de activiteiten van de bijstandsgerechtigde en kijkt of er voldoende inspanningen worden verricht ten behoeve van arbeidsinschakeling. Onder voldoende inspanningen wordt in ieder geval verstaan het 'naar vermogen inspannen ten behoeve van arbeidsinschakeling'. Het is aan de gemeente om te beoordelen of de activiteiten die de bijstandsgerechtigde heeft ondernomen hieraan voldoen. 2

3 De periode waarin er geen formele verplichtingen gelden en dus ook geen maatregel bij niet naleving van die verplichtingen - is een proefperiode om te bekijken of de bijstandsgerechtigde zelf, zonder mogelijke sancties, aan de slag gaat en werkt aan zijn of haar arbeidsinschakeling. De gemeente doe na zes maanden een aanzegging als er onvoldoende activiteiten zijn ondernomen naar het oordeel van de gemeente. Als de bijstandsgerechtigde bij het tweede contactmoment, na twaalf maanden, geen verbeteringen laat zien, wordt de proefperiode beëindigd. De bijstandsgerechtigde krijgt de reguliere (formele) arbeids- en re-integratieverplichtingen opgelegd. Daaruit volgt ook dat het reguliere (verplichte) maatregelenbeleid bij niet-naleving van de verplichtingen gaat gelden na de proefperiode. Dit betekent dat niet-naleving van de verplichtingen na twaalf maanden direct gevolgen heeft in de vorm van een maatregel. Een beëindiging van de proefperiode betekent niet dat het experiment volledig is afgelopen voor de bijstandsgerechtigde, want diens resultaten blijven van belang in het onderzoek. Als de bijstandsgerechtigde zich zonder formele verplichtingen voldoende inzet voor zijn of haar arbeidsinschakeling, kan de experimentele periode zonder formele verplichtingen voortduren gedurende het experiment. Onderzoeksgroep Verplichtingen Intensief klantmanagement: Voor één andere groep (intensivering) worden de arbeids- en reintegratieverplichtingen geïntensiveerd, waarbij het huidige (verplichte) maatregelenbeleid bij niet naleving van toepassing blijft. Dit is mogelijk binnen de huidige kaders van de Participatiewet. In het besluit hoeft voor deze onderzoeksgroep geen afwijking van één van de wetsartikelen te worden opgenomen. Deze aanvullende groep Intensief klantmanagement is als aanvullende toelatingsvoorwaarde vastgelegd in het besluit. In deze groep hebben bijstandsgerechtigden in ieder geval vaker fysieke contactmomenten, minimaal eens in de twee maanden. Daarnaast intensiveren gemeenten het aantal activiteiten die de bijstandsgerechtigde moet ondernemen. Intensivering betekent ten minste een verdubbeling van het aantal contactmomenten en re-integratie inspanningen ten opzichte van de reguliere aanpak van de gemeente. Onderzoeksgroep Vrijlating inkomsten: De Participatiewet kent door gedeeltelijke vrijlatingen van inkomsten uit arbeid financiële prikkels die als doel hebben om arbeidsinschakeling te stimuleren. Een vrijlating houdt in dat een bijstandsgerechtigde tijdelijk een deel van het inkomen mag houden in aanvulling op de uitkering het inkomen wordt tijdelijk niet volledig verrekend met de uitkering. In de huidige situatie is het mogelijk om inkomsten uit arbeid tot 25%, met een maximum van 199,- per maand, gedurende maximaal een halfjaar niet tot de middelen te rekenen als dit naar het oordeel van het college bijdraagt aan de arbeidsinschakeling. In het experiment wordt in de praktijk onderzocht hoe financiële prikkels tot arbeidsinschakeling doeltreffender vorm kunnen worden gegeven. Daarom kiest de regering voor de verruiming van de duur van de huidige vrijlating én voor verdubbeling van het percentage van inkomsten dat vrijgelaten kan worden. In een experiment kunnen gedurende 24 maanden de inkomsten uit arbeid tot 50%, met een maximum van 20,4% van de geldende bijstandsnorm voor een alleenstaande per maand worden vrijgelaten. De maximale vrijlating voor gehuwden is 20,4% van de bijstandsuitkering die aan één partner toekomt (50% van de gehuwden norm). Voor de vaststelling van de maximum vrijlating is gerekend met normbedragen die per 1 juli 2016 gelden. 3

4 Dit komt neer op een (individuele) maximum vrijlating van 199,- (20,4% van 977,15) per maand voor een alleenstaande en een (gezamenlijke) maximum vrijlating van 142,- (20,4% van 697,96) per maand voor gehuwden. Gehuwden kunnen de maximum vrijlating van 142,- onderling verdelen. Een gehuwde kan zo maximaal gedurende 24 maanden 142,- bijverdienen als zijn of haar partner niet werkt. Voorwaarden / eisen voor een experiment Hierboven is al aangegeven dat het experiment ruimte biedt voor een beperkt aantal deelnemers, maximaal 25 gemeenten (dat is inclusief de gemeenten Groningen, Tilburg, Utrecht, en Wageningen die op dit onderwerp al initiatieven hebben ontplooid). En daarbij mag het totaal aantal deelnemers aan de experimenten de 4% van de totale landelijke bijstandspopulatie niet overstijgen. Verder geldt dat: Alleen gemeenten die de Participatiewet volledig rechtmatig uitvoeren worden geaccepteerd. (Dit heeft vooral ook te maken met de uitvoering van de taaleis en de tegenprestatie.) Een voorstel dient wetenschappelijk onderbouwd te worden. De opzet dient daarbij zo te zijn dat de resultaten zich laten vergelijken met andere deelnemende gemeenten. Iedere deelnemer dient op basis van vrijwilligheid mee te doen. Een deelnemersverklaring dient getekend te worden waarna uit het experiment stappen alleen nog mogelijk is bij zeer dringende redenen. De deelnemer heeft vooraf geen inzicht of deelgenomen wordt aan de experimentengroep of de controlegroep. In alle gevallen dient regelmatig, individueel contact met de gemeente te zijn, ten minsten eens per zes maanden. De uitvoeringskosten en de (extra) uitkeringslasten van een experiment komen volledig ten laste van de gemeente. Conclusie Hoewel het Ontwerpbesluit Tijdelijke Experimenteerruimte Participatiewet een mooie eerste stap is, is er sprake van een zeer strak kader. Dit maakt het voor gemeenten moeilijker, en kan gevolgen hebben voor de effectiviteit van het betreffende experiment en het wetenschappelijk onderzoek. Als gemeente Tytsjerksteradiel vinden we het van groot belang dat meer mensen terug kunnen worden geleid naar de arbeidsmarkt. Maar het is de vraag wat wel en wat niet helpt om burgers te laten participeren op de arbeidsmarkt en in de samenleving. De beperkte ruimte die wordt gegeven in het huidige AMvB maakt bijvoorbeeld geen experimenten mogelijk op thema s als parttime werk, parttime ondernemen, zorg of een andere wijze van verrekenen van tijdelijke inkomsten. In provinciaal verband is over het AMvB gesproken in een regionaal arbeidsoverleg. Vooralsnog wordt er niet ingezet op een experiment in dit verband. Het vergt veel tijd en inspanning van de diverse organisaties en gemeenten. Alleen in de gemeente Smallingerland wordt op dit moment onderzocht welke mogelijkheden er zijn om op één van de onderdelen een experiment uit te voeren. Hiervoor schakelt de gemeente Smallingerland een externe partij in. 4

5 Burgum, 29 november 2016 Het college van Tytsjerksteradiel de secretaris de burgemeester O. de Jager MAC RC Wilma J. Mansveld 5