Beleidsregels experiment bijstand

Transcriptie

1 Openbaar Onderwerp Beleidsregels experiment bijstand Programma Inkomen & Armoedebestrijding Portefeuillehouder J. Zoetelief Samenvatting We doen een proef met de bijstand, waarin we onderzoeken wat er gebeurt als mensen meer vrijheid en vertrouwen krijgen, en meer ruimte krijgen om geld te verdienen naast de uitkering. We onderzoeken onder andere effecten op uitstroom naar werk, werken naast de uitkering, maatschappelijke participatie, welzijn, gezondheid, ervaren stress en schulden. Voor dit experiment kregen we eerder al toestemming van het ministerie van SZW. Met dit collegevoorstel stellen we het beleid rondom het experiment vast. Ook regelen we met dit besluit de precieze groepsindeling, die op één punt afwijkt van de aanvraag die we hebben ingediend bij het ministerie. Ten slotte regelt dit voorstel de mandatering en de looptijd van het experiment. BW-nummer Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. MO10, János Betkó, Datum ambtelijk voorstel 20 september 2017 Registratienummer Ter besluitvorming door het college 1. De Tijdelijke beleidsregel experimenten Participatiewet vast te stellen. 2. De bureauhoofden van afdeling Zorg en Inkomen te mandateren om namens het college te besluiten over toelating tot, uitsluiting van en beëindiging van het experiment. 3. In het experiment voor twee groepen bijstandsgerechtigden alternatieve regels te laten gelden, en voor één groep dezelfde regels te laten gelden als normaal (controlegroep). 4. Per 1 december 2017 van start te gaan met het experiment en het te laten lopen tot 1 oktober Steller János Betkó Paraaf akkoord Datum Alleen ter besluitvorming door het College Besluit B&W d.d. 10 oktober 2017 X Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.9 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder Cv beleidsregels experiment bijstandv4

2 1 Probleemstelling De gemeenteraad heeft op 25 november 2015 een tweetal moties aangenomen, waarin wordt opgeroepen om te gaan experimenteren met de Participatiewet (Moties Experimenteer met vertrouwen en Experimenteer met vertrouwen 2 ). In mei 2017 hebben we een aanvraag hiertoe ingediend bij het ministerie van SZW, die is in juli 2017 goedgekeurd. In de Zomernota van 2017 is geld vrijgemaakt voor de uitvoering van dit experiment. Om het daadwerkelijk te kunnen starten, dienen beleidsregels vastgesteld te worden waarin de inhoud van het experiment is vastgelegd. Ook moet de mandaatregeling worden vastgelegd, de looptijd bepaald worden en de definitieve groepsindeling worden vastgelegd. 2 Juridische aspecten Het experiment heeft betrekking op de uitvoering van de Participatiewet. Het is mogelijk gemaakt op basis van artikel 83 van deze wet, het experimenteer- en innoveerartikel. De verdere kaders van het experiment zijn vastgelegd door het ministerie van SZW in de Algemene Maatregel van Bestuur Experimenten Participatiewet en de Regeling Experimenten Participatiewet. Omdat we na aanmelding gaan besluiten tot toelating of uitsluiting van deelnemers, is het zaak om voorwaarden vast te stellen die we verbinden aan deelname aan het experiment. Het experiment is een speciale regeling en de besluitvorming over toelating tot, uitsluiting en beëindiging van het experiment valt daarmee niet onder het reguliere mandaatregister. Om die reden is een specifiek mandaatbesluit opgenomen in dit collegevoorstel. 3 Doelstelling Doel van het experiment is om te kijken of de bijstand beter werkt wanneer meer wordt uitgegaan van vertrouwen, bijstandsgerechtigden meer ruimte krijgen om bij te verdienen en ze op het gebied van re-integratie meer keuzevrijheid hebben. We gaan de effecten hiervan meten, op het gebied van uitstroom naar werk, maar ook op werken naast de uitkering, het opstarten van ondernemingen en andere vormen van participatie (vrijwilligerswerk, mantelzorg, et cetera). Daarnaast gaan we kijken of er effecten zijn op de gezondheid en het welzijn van mensen, of ze minder stress ervaren, en of ze minder te maken krijgen met schuldenproblematiek. We onderzoeken dit alles door deelnemers (a-select) te verdelen over twee experimenteergroepen, waar andere regels voor zijn. Allebei de groepen mogen meer bijverdienen naast de uitkering. Eén groep krijgt een ontheffing van de arbeids- en reintegratieverplichting, en het vertrouwen dat ze zelf hun weg naar werk weten te vinden. De andere groep krijgt juist intensieve begeleiding bij het Werkbedrijf. Ook in deze intensieve begeleiding is veel keuzevrijheid voor de deelnemer, en de begeleiding is vooral coachend. Door de uitkomsten van de groepen met elkaar te vergelijken, kunnen we (wetenschappelijk gefundeerde) uitspraken doen over het effect van de verschillende werkwijzen. Dit kunnen we gebruiken om de uitstroom uit de bijstand te bevorderen, effectiever beleid te maken en hopelijk ook het welzijn van de mensen in de bijstand te verbeteren (afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek). In de aanvraag die we hebben ingediend bij het ministerie, gingen we nog uit van drie experimenteergroepen: ook een groep waarin alleen een verhoogde vrijlating van inkomsten

3 Vervolgvel 2 zou gelden. Daarnaast is in de definitieve aanvraag het totale aantal deelnemers opgehoogd (van 420 tot 550 voor drie groepen plus een controlegroep), omdat het ministerie het aantal deelnemers per groep aan de lage kant vond. Op het moment van dit schrijven is de aanmelding gesloten, zijn er 395 mensen die zich hebben opgegeven. Er moet nog een screening plaatsvinden of iedereen wel voldoet aan de voorwaarden: dit aantal zou nog wat kunnen dalen. Om tegemoet te komen aan de vraag van het ministerie om grotere groepen, en de kans op bruikbare resultaten uit het wetenschappelijk onderzoek zo groot mogelijk te maken, kiezen we er voor om één van de beoogde experimenteergroepen te schrappen: de groep waarbij mensen alleen meer vrijlating van inkomsten krijgen. Van deze groep verwachtten we het minste effect. De verdeling van deelnemers over de groepen is als volgt: deelnemers komen in de groep vrijlating van inkomsten en intensieve begeleiding. Dit is het maximum vanwege de veel hogere kosten in deze groep. - Van de rest van de deelnemers komt de helft in de controlegroep en de andere helft in de groep vrijlating van inkomsten en ontheffing. Met deze opzet kunnen we komen tot een mooi en robuust experiment. Het zal inzichten geven in hoe het gaat met onze bijstandsgerechtigden, op meerdere terreinen (inkomen, werk, zorg, welzijn). Tevens kan het bijdragen aan het ontwikkelen of verbeteren van beleid, zowel landelijk (bijvoorbeeld door het testen van grotere vrijlatingsmogelijkheden in de Participatiewet) als lokaal (bijvoorbeeld door het testen van de nieuwe begeleidingsmethode). Dit is uiteraard afhankelijk van de resultaten van het onderzoek en het succes van de nieuwe aanpak. Indien die werkt zoals gehoopt, zal het experiment ook een bijdrage leveren aan het verhogen van de uitstroom uit de bijstand en het drukken van de bijstandslasten. 4 Argumenten 1. Met deze beleidsregel regelen we de formele zaken die nodig zijn om aan te kunnen vangen met het experiment. 2. Met de wijziging van het mandaatbesluit kunnen eenvoudig mensen worden toegelaten tot het experiment, of kan het experiment voor mensen worden beëindigd. 3. Met deze opzet kunnen we op wetenschappelijk verantwoorde wijze antwoord geven op de vragen, waarvan de gemeenteraad heeft opgeroepen om deze te beantwoorden. 4. De raad vroeg om een meerjarig experiment en de uiterste sluitingsdatum is 1 oktober Financiën Voor de financiën van het experiment geldt het kader dat de gemeenteraad heeft geschapen in de Zomernota, namelijk euro voor 2017 tot en met Participatie en Communicatie De inhoud van deze beleidsregel is uitgebreid gecommuniceerd in de intensieve wervings- en voorlichtingscampagne rond de experimenten. We hebben het experiment toegelicht in een persbericht, een filmpje, op social media en via posters en flyers. Verder zijn er vijf informatiebijeenkomsten in de wijkcentra geweest en is er een belronde geweest. Bij de opzet van de experimenten is de Cliëntenraad ook meerdere malen betrokken.

4 Vervolgvel 3 7 Uitvoering en evaluatie De experimenten worden uitgevoerd door onze eigen afdeling Zorg & Inkomen. Daarnaast worden deelaspecten uitgevoerd door het Bureau Zelfstandigen, het WerkBedrijf en de Vrijwilligerscentrale. Het experiment wordt uitgebreid wetenschappelijk geëvalueerd door de afdeling Sociologie van de Radboud Universiteit. Regelmatig zullen tussenevaluaties worden gedeeld met het ministerie, de gemeenteraad en het college. 8 Risico Een risico is leegloop van de groep met intensieve begeleiding. Dit is een eis van het ministerie, om hier mee te experimenteren wanneer we experimenteren met een ontheffingsgroep. Het zou kunnen dat mensen in de intensieve groep besluiten hun deelname gelijk te beëindigen (die is immers vrijwillig). We hebben dit ondervangen door mensen binnen de intensieve begeleiding veel keuzevrijheid te geven, en het soort begeleiding vriendelijk en coachend van aard te laten zijn. Mocht de uitval niettemin groot zijn, wordt het lastiger om een effect te vinden. Als dat het geval is, kunnen we nog steeds nuttige informatie ophalen uit de andere groep. De gewijzigde opzet van het experiment, met twee groepen, levert nauwelijks risico op. Er is een theoretische kans dat het ministerie kritisch is over de gewijzigde opzet. Uit de contacten die er zijn geweest blijkt echter dat, zolang de we geen groepsgroottes onder de 100 hanteren, we voldoen aan hun interpretatie van het wetenschappelijk beoordelingskader. Ook wetenschappelijk gezien is er weinig risico aan deze opzet. We hebben uitgebreid overlegd met onderzoekers van de Radboud Universiteit of de groepsgroottes op deze manier voldoende zijn voor wetenschappelijk onderbouwde resultaten, en dat is naar hun stellige overtuiging het geval. Nadeel van het laten vervallen van de groep met alleen vrijlating van inkomsten is dat een doel van deze groep was helpen duiden wat de effecten zijn van de gecombineerde groepen. Als je weet wat het effect is van één van de twee delen (meer vrijlating), kun je immers bepalen wat het effect is van het andere deel van de interventie (meer dan wel minder begeleiding). Dit kunnen we echter ondervangen door het doen van kwalitatief onderzoek, en te vergelijken met de resultaten van andere gemeenten die wel een groep alleen vrijlating hebben. Bijlage: Tijdelijke beleidsregels

5 Tijdelijke beleidsregel experimenten Participatiewet Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Nijmegen, Gelet op artikel 83 van de Participatiewet, het Tijdelijk besluit experimenten Participatiewet en de Tijdelijke regeling experimenten Participatiewet, BESLUIT: Inleiding De regering heeft met het Tijdelijk besluit experimenten Participatiewet en de onderliggende regeling invulling gegeven aan de experimenteerruimte van artikel 83 van de Participatiewet. De gemeente Nijmegen heeft een experiment ontwikkeld binnen voornoemde kaders. In deze beleidsregel wordt concrete invulling gegeven aan de inhoud en opzet van het experiment. Artikel 1 Definities Besluit: Tijdelijk besluit experimenten Participatiewet Deelnemer: Bijstandsgerechtigde die zich aanmeldt voor het experiment of reeds is toegelaten Regeling: Tijdelijke regeling experimenten Participatiewet Wet: Participatiewet Artikel 2 Experimentgroepen Deelnemers aan het experiment worden bij wijze van loting aselect verdeeld in de volgende groepen: - Groep 1: ontheffingsgroep. Deelnemers zijn vrij in de wijze waarop zij inhoud geven aan het nakomen van de arbeids- en re-integratieplicht of activiteiten ontplooien die hieraan kunnen bijdrage. Hierbij kan gedacht worden aan een inspanning om betaald werk te vinden, betaald werken of participeren bijvoorbeeld als vrijwilliger bij een organisatie gericht op het algemeen belang zonder winstoogmerk. Het college controleert na zes maanden of deelnemers zich voldoende inspannen ten behoeve van arbeidsinschakeling. Genoten inkomsten worden vrijgelaten tot de maximale grens uit het besluit. Maximaal aantal deelnemers: Groep 2: Intensiveringsgroep. Deelnemers in deze groep worden intensief gevolgd en begeleid tijdens hun deelname aan het experiment. Genoten inkomsten worden vrijgelaten tot de maximale grens uit het besluit. Maximaal aantal deelnemers: Groep 3: Vrijlatingsgroep: voor deelnemers in deze groep geldt het reguliere regime uit de Participatiewet. Genoten inkomsten worden vrijgelaten tot de maximale grens uit het besluit. Maximaal aantal deelnemers: Groep 4 Controlegroep: voor deelnemers in deze groep geldt het reguliere regime uit de Participatiewet. Maximaal aantal deelnemers: 150. Het college kan afwijken van bovenstaande groepen als dit noodzakelijk is voor een wetenschappelijk verantwoorde uitvoering van het experiment.

6 Artikel 3 Inschrijving Inschrijven voor het experiment geschiedt via de door het college opengestelde kanalen. Artikel 4 Voorwaarden voor deelname Voor deelname aan het experiment gelden, gedurende de gehele looptijd, de volgende uitgangspunten. a. De deelnemer is bijstandsgerechtigde op grond van artikel 11 van de Participatiewet. b. De deelnemer is niet opgenomen in het doelgrepenregister. c. De deelnemer is op het moment de start van experiment 27 jaar of ouder, maar bereikt niet tijdens de looptijd van het experiment de pensioengerechtigde leeftijd. d. De deelnemer die statushouder is, kan deelnemen als hij op het moment van aanmelden de inburgeringsverplichtingen heeft volbracht. e. De deelnemer moet meewerken aan een goede uitvoering van het experiment. Hieronder valt het op bepaalde tijden meewerken aan de onderzoeken die onderdeel uitmaken van het experiment en zich houden aan de verplichtingen die bij gelden voor de experimenteergroep waarbij hij is ingedeeld. f. De deelnemer mag bij aanvang van het experiment niet een scholings- of re-integratietraject bij het Werkbedrijf Rijk van Nijmegen volgen, tenzij dit in het individuele geval naar het oordeel van het college deelname niet in de weg hoeft te staan. g. Als de deelnemer gebruik maakt van dienstverlening van het Werkbedrijf Rijk van Nijmegen, zijn de regionale re-integratieverordening en onderliggende regelgeving onverkort van toepassing. h. Het college kan voorts een deelnemer uitsluiten als tegen zijn of haar (verdere) deelname zwaarwegende bezwaren bestaan. i. De deelnemer kan op ieder moment zijn deelname aan het experiment beëindigen. Het beëindigen van deelname wordt niet aangemerkt als maatregelwaardig gedrag. j. De deelnemers zijn ook gedurende de deelname aan het experiment verplicht op de reguliere wijze alle inlichtingen te verstrekken die van belang zijn voor het vaststellen van het recht op bijstand. Onverminderd bovenstaande voorwaarden, geldt dat deelname ook geweigerd kan worden als het maximaal aantal deelnemers van een experimentgroep is bereikt. Artikel 5 Uitsluiting van deelname Het college kan besluiten tot uitsluiting van (verdere) deelname aan het experiment als de deelnemer niet langer aan voornoemde voorwaarden voldoet of hij een goede uitvoering van het experiment belemmert. Als de deelnemer maatregelwaardig of boetewaardig gedrag vertoont, laat uitsluiting van het experiment onverlet de bevoegdheid om een maatregel of een boete op te leggen.

7 Artikel 6 Geldigheid en citeertitel Deze beleidsregel wordt aangehaald als Tijdelijke beleidsregel experimenten Participatiewet en zal in werking treden op 1 december 2017 en vervallen op 1 oktober Aldus besloten door het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Nijmegen op 10 oktober De Gemeentesecretaris, mr. drs. A.H. van Hout De Burgemeester, drs. H.M.F. Bruls