Actualia onteigeningsrecht Naar een snellere en betere besluitvorming? Johan GEERTS Advocaat

Transcriptie

1 Actualia onteigeningsrecht Naar een snellere en betere besluitvorming? Johan GEERTS Advocaat 1

2 2 1. Onteigening ten algemenen nutte een inleiding 2. Nieuwigheden Vlaamse onteigeningsreglementering 3. Actuele problematieken bij onteigening 1. Quasi-onteigening 2. Onteigening en zelfrealisatie 3. Planologische neutraliteit

3 Een inleiding 3

4 4 Definitie: De onteigening is de gedwongen en definitieve overdracht van het eigendomsrecht op initiatief van de overheid Geen onteigening: Opeising = roerende goederen/ tijdelijk; (wettelijke) erfdienstbaarheden van openbaar nut= geen eigendomsoverdracht VCRO Rooilijndecreet duinendecreet

5 5 Artikel 16 Grondwet: Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en voorafgaande schadeloosstelling. Onteigeningsvoorwaarden: Algemeen nut noodzaak Habilitatie Wettelijke procedure Billijke en voorafgaande schadeloosstelling Hoogdringendheid (wet van 1962)

6 6 Hoogdringendheid: gewijzigde rechtspraak RvS nr april 2012: Hoogdringende procedure vrederechter = uitzondering => motiveren De reden om toepassing te maken van de uitzonderingsprocedure van de wet van 26 juli 1962, die een geringere rechtsbescherming biedt dan bij de gewone onteigeningsprocedure ( ) moeten op grond van de motiveringswet in het bestreden onteigeningsbesluit zelf uitdrukkelijk zijn opgenomen. Er kan enkel met die redengeving rekening worden gehouden.

7 7 Administratieve onteigeningsprocedure (gemeente) Gemeenrechtelijke procedure onteigeningsmachtiging Vlaams minister Binnenlands Bestuur: Onteigeningsbesluit 14 oktober 2011 Omzendbrief BB 2011/5 dd. 14 oktober 2011 Wet van 27 mei 1870 Bijzondere procedures: Vlaamse Codex Ruimtelijke ordening (VCRO) Rooilijndecreet Economische expansie (Programmadecreet 19 december 2003, art. 73 e.v. - nieuw decreet ruimtelijke economie in voorbereiding) Gerechtelijke onteigeningsprocedure o De gewone procedure Rb eerste aanleg: wet van 17 april 1835 o De procedure bij hoogdringendheid vrederechter: Wet van 26 juli 1962

8 1. Principiële onteigeningsbeslissing gemeenteraad 2. (Voor)ontwerp project 3. Onteigeningsplan en schattingsverslag 4. Samenstelling onteigeningsdossier (verplichte documenten) 5. Laatste formeel minnelijk bod 6. Voorlopige onteigeningsbeslissing gemeenteraad 7. Openbaar onderzoek 8. Definitieve onteigeningsbeslissing gemeenteraad 9. Aanvraag tot het bekomen van een onteigeningsmachtiging 10. Gemotiveerde onteigeningsmachtiging Vl Minister Binnenl. Bestuur 8

9 9 1. Verzoekschrift Vredegerecht 2. Dagvaarding eigenaars 3. Verschijning ter plaatse voor de Vrederechter + plaatsbeschrijving gerechtsdeskundige 4. Provisioneel onteigeningsvonnis= eigendomsoverdracht 5. Storting provisionele onteigeningsvergoeding depositoen consignatiekas + hypothecair getuigschrift 6. Betekening stortingsbewijs e.a. => inbezitstelling 7. Neerlegging deskundigenverslag voorlopige onteigeningsvergoeding 8. Terechtzitting na deskundigenverslag 9. Vonnis voorlopige onteigeningsvergoeding 10. Herzieningsprocedure

10 10 GwH 8 december 2011 nr. 186/ rechtsplegingsvergoeding De in het ongelijk gestelde eigenaar/ onteigende is GEEN RPV verschuldigd (fase vrederechter). De kosten en erelonen van een advocaat houden rechtstreeks verband met de onteigening en dienen aldus te worden vergoed. Artikel 16 GW verzet zich er niet tegen dat deze kosten dmv de rechtsplegingsvergoeding forfaitair worden vergoed. Cass. 5 mei 2006: vergoedbaarheid kosten technisch raadsman

11 Nieuwigheden Vlaamse reglementering 11

12 12 Wet van op de onteigening ten algemene nutte = Gewone gerechtelijke onteigeningsprocedure Wet van houdende vereenvoudiging van de administratieve formaliteiten inzake onteigening ten algemenen nutte; = Administratieve procedure (gemeenrechtelijke onteigening) Wet van tot instelling van een rechtspleging bij dringende omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte; Wet van betreffende de rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte = onteigening bij hoogdringendheid (Vrederechter)

13 13 Decreet van 13 april 1988 tot bepaling van de gevallen en de modaliteiten waarbij de Vlaamse regering kan overgaan tot onteigeningen ten algemenen nutte inzake de gewestelijke aangelegenheden. Besluit van de Vlaamse Regering van 14 oktober 2011 inzake onteigeningen ten algemenen nutte ten behoeve van de gemeenten, de provincies, de autonome gemeentebedrijven, de autonome provinciebedrijven, de OCMW s, de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en de provinciale ontwikkelingsmaatschappijen VERVANGT: onteigeningsbesluit van Omzendbrief BB 2011/5 van 14 oktober 2011 inzake onteigeningne ten algemenen nutte ten behoeve van lokale overheden VERVANGT: Omzendbrief BA-99/01 dd Omzendbrief HV 96/01 betreffende onderrichtingen inzake het verlenen van ministeriële instemming voor onteigeningen in het kader van huisvestingsprojecten Decreet dd. 10 december 2010 = Invoeging Artikels 192 ter-192 quater in het gemeentedecreet aanstelling landmeters

14 14 Afschaffing van de instemming van de functioneel bevoegde minister: enkel de minister voor Binnenlands Bestuur machtigt lokale besturen tot onteigening. De instemming van de functioneel bevoegde minister is niet langer vereist (BVR 10 oktober 2011) Eén loket: Een onteigening gekoppeld aan een gemeentelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) wordt gemachtigd door de Minister voor binnenlands bestuur (art VCRO)

15 15 Vanaf 1 maart 2012 worden de onteigeningsdossiers behandeld door de provinciale afdelingen. De dossiers ter machtiging van onteigeningen moeten dan ook daar worden ingediend en niet meer op de centrale afdeling

16 16 Onteigenings- Procedure Gemeenrechtelijke onteigening Machtiging Binnenl. Best. Opmerking Onteigening + gemeentelijk RUP Binnenl. Best. Onteigeningsproc. = procedure RUP Onteigening NA gemeentelijk RUP Binnenl. Best. Onteigening + provinciaal RUP Ruimtelijke Ord. decreetswijzig. Op komst Onteigening NA provinciaal RUP Binnenl. Best. Onteigening NA gewestelijk RUP Binnenl. Best. Onteigening + rooilijnplan Onteigeningsproc. = procedure RUP Oneigening NA rooilijnplan Binnenl. Best. Binnenl. Best. Behalve private buurtwegen: Vl. min. RO (wet ) wijziging om komst

17 17 Gemotiveerde onteigeningsbeslissing Onteigeningsplan Openbaar onderzoek Advies gewestelijk stedenbouwkundig ambtenaar Bodemattesten Schattingsverslag Begrotingsregeling Andere adviezen ALLE INFO:

18 18

19 19 Voorstel 35: integreer onteigeningsplannen maximaal in de RUP-procedures. (een sectoraal onteigeningsplan kan immers niet worden vastgesteld in strijd met een definitief vastgesteld RUP dat een verordenend plan is). Voorstel 36: vereenvoudig grondig de problematiek van de Ministeriële machtigingen tot onteigening en tussenkomsten van functioneel bevoegd Ministers binnen de onteigeningsproblematiek en dit zowel voor onteigening door de Vlaamse overheid als deze voor lagere besturen.

20 20 Voorstel 37: versoepel de toelaatbaarheidsvoorwaarden voor de hoogdringende procedure Voorstel 38: ondersteun de aankoopcomités Voorstel 39: oprichting van een Vlaams aankoopcomité?

21 21 Voorstel van decreet dd. 31 januari 2012: Aan artikel 16 van de hoogdringende onteigeningswet dd. 26 juli 1962 wordt een vierde lid toegevoegd: De vordering tot herziening kan niet leiden tot een vermindering van de door de vrederechter toegekende voorlopige vergoedingen

22 Quasi-onteigening 22

23 Erfdienstbaarheid van openbaar nut: Een onroerende eigendomsbeperking die door of krachtens de wet in het algemeen belang wordt opgelegd. VS Quasi-onteigening: Dermate zware beperking van het beschikkingsrecht van de eigenaar dat elk nut verloren gaat, evenwel zonder formeel verlies van eigendom. 23

24 24 Erfdienstbaarheid Eigendomsbeperking Opgelegd door of krachtens de wet Algemeen nut Doorgaans geen vergoeding (544 BW) Onteigening (art 16 Grondwet) Eigendomsoverdracht Opgelegd door of krachtens de wet Algemeen nut Billijke en voorafgaande schadevergoeding

25 25 Klassieke leer Cass.: GEEN vergoedingsplicht bij eigendomsbeperking Geen eigendomsontneming => art 16 GW nvt Art. 544 laat beperking toe Arrest GwH 19 april 2012 nr. 55/2012: WEL vergoedingsplicht bij quasi-onteigening Artikel 16 GW is niet van toepassing. Beginsel van gelijke verdeling van openbare lasten => art. 10 en 11 grondwet.

26 26 CONCLUSIE arrest GwH 19 april 2012 nr. 55/2012: Krachtens het beginsel van de gelijkheid van de burgers voor de openbare lasten kan de overheid evenwel niet zonder vergoeding lasten opleggen die groter zijn dan die welke een persoon in het algemeen belang moet dragen

27 Zelfrealisatie 27

28 28 Artikel , tweede lid VCRO: Wanneer de voorgenomen onteigening de ordening tot doel heeft van een gedeelte van het grondgebied dat bestemd is om verkaveld te worden met het oog op het oprichten van gebouwen voor huisvestings- of handelsdoeleinden, kan of kunnen de eigenaar of eigenaars die meer dan de helft van de oppervlakte van de in dat gebied begrepen gronden bezitten, vragen om, binnen de termijnen en onder de voorwaarden die de overheid heeft bepaald en voor zover ze er blijk van geven de nodige middelen te bezitten, belast te worden met de uitvoering van de voor die ordening vereiste werken en ook met de herverkavelings- en ruilverkavelingsverrichtingen. De aanvraag, vermeld in het tweede lid, moet, op straffe van verval, worden ingediend binnen drie maanden na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het besluit tot goedkeuring van het onteigeningsplan.

29 29 Artikel , vierde lid VCRO: Wanneer de onteigening de ordening tot doel heeft van een gedeelte van het grondgebied dat krachtens een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan daartoe aangeduid is, kan de eigenaar of kunnen de eigenaars onder de voorwaarden bepaald in het tweede en derde lid, vragen om met de uitvoering van de ordeningswerken te worden belast.

30 30 Art , vijfde lid: In gevallen als bepaald in het tweede en het vierde lid zal de onteigenende overheid, op verzoek van de personen die met de ordening van de strook zijn belast, de daartoe vereiste onroerende goederen onteigenen, wanneer de onderhandse verkrijging daarvan onmogelijk is gebleken.

31 31 Raad van State 4 december 2011: tussenarrest inzake zelfrealisatie => eindarrest verwacht: Vraag tot zelfrealisatie vanwege onteigende Geen reactie DUS: onwettigheid onteigening

32 Planologische neutraliteit 32

33 33 Artikel , eerste lid VCRO: Bij het bepalen van de waarde van het onteigende perceel wordt geen rekening gehouden met de waardevermeerdering of vermindering die voortvloeit uit de voorschriften van een ruimtelijk uitvoeringsplan, voorzover de onteigening wordt gevorderd voor de verwezenlijking van dat ruimtelijk uitvoeringsplan.

34 34 Arrest GwH dd. 8 december 2011, nt. 186/2011: bevestigt de grondwettigheid van dit principe Aangezien het door de realisatie van het ruimtelijk uitvoeringsplan middels de onteigening is dat de waarde van het onroerend goed ook daadwerkelijk wordt beïnvloed, is het billijk dat bij de vaststelling van de onteigeningsvergoeding geen rekening wordt gehouden met de waardevermeerdering of -vermindering die uit de verwezenlijking van die doelstelling voortvloeit.