Vormingssessie Onteigeningsdecreet. VAC Gent 26 juni 2017

Transcriptie

1 Vormingssessie Onteigeningsdecreet VAC Gent 26 juni 2017

2

3 Welkom en inleiding: opzet, objectief, algemene principes, proces, inwerkingtreding, relatie met uitvoeringsbesluit. Joris Scheers (DKB) Vragenronde Deel 2 over de algemene bepalingen, bevoegdheid, gevallen van onteigening en machtiging (Titels 1 en 2) Manu Dierickx-Visschers (DKB) Vragenronde Deel 3 over het overzicht van het ganse proces van de bestuurlijke fase (flow) Manu Dierickx-Visschers (DKB) en Kenny Gastmans (DMOW) Vragenronde korte pauze Deel 4 over capita selectavan de bestuurlijke fase, m.n. het voorlopig onteigeningsbesluit, de onderhandelingsplicht, het openbaar onderzoek, de zelfrealisatie, het definitieve onteigeningsbesluit, de samenloop met RPP, verval van het besluit en bevoegd rechtscollege. (Titel 3, hoofdstukken 1,2,3,4,5,6,7 en 8) Manu Dierickx-Visschers (DKB) en Kenny Gastmans (DMOW) Vragenronde Deel 5 over de gerechtelijke fase (Titel 4) Isabel Franck (DMOW) Vragenronde Deel 6 over de doelneutraliteit, bodemsanering, wederoverdracht en afdwingbare overname van het restant (Titels 5, 6 en 7) Kenny Gastmans (DMOW) Vragenronde Uitleiding Joris Scheers (DKB) Receptie

4 Deel 1 Inleiding Algemene doelstellingen Inwerkingtreding Uitvoeringsbesluit Joris Scheers (DKB)

5 Algemene doelstellingen Regeldruk verminderen Procedures vereenvoudigen en versnellen Rechtszekerheid verhogen Twee regeerperiodes

6 Algemene doelstellingen - één algemeen geldende coherente procedure, waarbij de bestuurlijke en gerechtelijke fase naadloos op mekaar afgestemd zijn; - het gelijktrekken van de procespositie van de onteigenende instantie en de te onteigenen personen; - verplichting van een openbaar onderzoek; - een regeling rond zelfrealisatie; - het verplicht voeren van onderhandelingen met de te onteigenen personen;

7 Algemene doelstellingen - het subsidiariteitsprincipe toegepast door de machtiging aan de lokale besturen door de Vlaamse Regering af te schaffen; - instellen binnen de twee lokale bestuursniveaus een uniforme toezichtsrol via machtiging door de respectievelijke democratisch gelegitimeerde autoriteit; - creëren van de mogelijkheid om het zakelijk recht dat op een onroerend goed rust, apart te onteigenen; - uitbreiding van de bevoegdheid van de Raad voor Vergunningsbetwistingen

8 Algemene doelstellingen - één gerechtelijke procedure i.p.v. de huidige drie federale; - de bestaande regeling voor wederoverdracht gemoderniseerd en een specifieke regeling uitgewerkt voor de gedwongen overname van een deel van het onroerend goed dat niet onteigend werd; - het naar voren schuiven van een geïntegreerde procedure waarbij het openbaar onderzoek van de onteigeningsprocedure kan samenlopen met ruimtelijkeplanningsprocedures; - het mogelijk maken van een digitale behandeling van onteigeningsdossiers.

9

10 Inwerkingtreding Uitvoeringsbesluit 1 november 2017 Digitaal uitwisselingsplatform

11 Vragenronde 1

12 Deel 2 algemene bepalingen, bevoegdheid, gevallen van onteigening en machtiging (Titels 1 en 2) Manu Dierickx-Visschers (DKB)

13 Titel 1 Algemene bepalingen

14 Onteigeningsvoorwaarden - Ten algemenen nutte (dus geen private belangen) - Indien een uitdrukkelijke wettelijke of decretale rechtsgrond is voorzien - Voor zover noodzakelijk (en gemotiveerd) - Het opvolgen van de decretale procedures - Tegen een billijke en voorafgaande schadeloosstelling

15 Onteigeningsvoorwaarden Enkel onteigening van onroerende goederen Indien een afzonderlijk zakelijk recht op onroerende goederen rust, kan alleen dit recht onteigend worden Geen onteigening van een aandeel in onverdeelde eigendom of ander zakelijk recht, met uitzondering van verwerving van het volledige eigendomsrecht

16 Titel 2 De bevoegdheid, de gevallen waarin tot onteigening kan worden overgegaan en de machtiging tot onteigening

17 De instanties die bevoegd zijn om te onteigenen Algemeen: de Vlaamse Regering, de gemeenten; de provincies; Vlaamse Gemeenschapscommissie: bij de uitoefening van de gemeenschapsbevoegdheden van de Vlaamse Gemeenschap binnen het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad Specifiek: punten 2 tot en met 5 van artikel 6

18 De gevallen waarin tot onteigening kan worden overgegaan De Vlaamse Regering, College VGC, Gemeenten en provincies beschikken over een algemene rechtsgrond. MAAR: indien specifieke rechtsgrond aanwezig moet deze gebruikt worden Voor instanties art. 6, 2-5 : specifieke habilitatiebepalingen in desbetreffende decreten. Hieraan is niet geraakt.

19 De machtiging tot onteigening College VGC, verzelfstandigde agentschappen met rechtspersoonlijkheid (art 6, 2 ), de rechtspersonen (art 6, 3 ): -> machtiging door Vlaamse Regering OCMW, AGB, IGS, publiekrechtelijke samenwerkingsverbanden tussen OCMW s (art 6, 4 ): -> machtiging door gemeenteraad APB en POM: -> machtiging door provincieraad

20 Vragenronde 2

21 Deel 3 overzicht van het proces van de bestuurlijke fase (flow) Kenny Gastmans (DMOW)

22 Bestuurlijke fase Voorlopig onteigeningsbesluit Verwittigen eigenaars Onderhandelingen Verzoek tot zelfrealisatie Gestaafd verzoek tot zelfrealisatie 70d 7 dagen Openbaar onderzoek 30 dagen Einde OO 90/160 dagen Machtiging 45 dagen Aanvraag 30 dagen Beslissing 5 dagen Kennisgeving 10 dagen Definitief onteigeningsbesluit

23 Definitief onteigeningsbesluit 15 dagen Beslissing naar eigenaar en BS 45 dagen Minimum 4 weken na laatste bod Raad voor Vergunningsbetwistingen Vrederechter

24 Vragenronde 3

25 Deel 4 CAPITA SELECTA Bestuurlijke fase Onderhandelingsplicht + schriftelijk aanbod Zelfrealisatie Onteigeningsplan Manu Dierickx-Visschers en Joris Scheers (DKB)

26 Onderhandelingsplicht Vloeit voort uit de onteigeningsnoodzaak: moet de overheid wel dwang gebruiken? Procedure heeft een informeel karakter + verloop hangt af van de concrete situatie Moet wel aantoonbaar en transparant zijn: -> bewijs van nemen van contact => beveiligde zending -> pogingen tot + eventueel bewijs van onderhandeling -> toelichting van voorstel van vergoeding in haar onderdelen (schattingsverslag) => proces-verbaal -> bij weigering van ondertekening van PV door te onteigenen persoon volstaat de beveiligde zending

27 Schriftelijk aanbod Motivatie: laatste kans voor vermijden van gerechtelijke fase => vormt daarom het sluitstuk van de onderhandelingsplicht De reactietijd hierop moet voldoende zijn: minimum vier weken voor de dagvaarding Moet objectief en gemotiveerd gebeuren: toelichting van de diverse vergoedingscomponenten indien daarom verzocht Eventueel gebaseerd op gevoerde onderhandelingen Gelijke bewijsstukken als onderhandelingsplicht: beveiligde zending en bij verzoek tot toelichting een proces-verbaal Vergoeding voor de eigenaar en eventueel gebruiker gebeurt in concreto en per geval

28 Zelfrealisatie Geen onteigeningsnoodzaak indien onteigeningsdoel door de eigenaars kan gerealiseerd worden en deze zijn in staat en bereid om dit te doen Recht van de eigenaar of houder zakelijk recht om dit te verzoeken Individueel of gezamenlijk verzoek bij overeenkomst Verzoeker kan voor zelfrealisatie beroep doen op derden

29 Zelfrealisatie (2) Overheid kan op gemotiveerd wijze beslissen hier niet op in te gaan Uitgesloten: alle weg-, spoorweg-, haven- en waterweginfrastructuur en de daarmee onlosmakelijk samenhangende ingrepen. Maak onderscheid tussen het - initieel verzoek = meedelen van interesse - gestaafd verzoek = voldoen aan voorwaarden van art 24

30 Zelfrealisatie (3) Voorwaarden: 1 de verzoeker is aantoonbaar in staat om de beoogde doelstelling van algemeen nut te realiseren; financieel (zie volgende slide) technisch (zie volgende slide) volle en vrije eigendom: wat indien eigendom met persoonlijk of zakelijk recht is belast? 2 de verzoeker is aantoonbaar bereid om de beoogde doelstelling van algemeen nut te realiseren; 3 op de wijze en binnen de termijn die de onteigenende instantie heeft bepaald. conform projectnota en algemeen nut

31 Zelfrealisatie (4) Financiële en economische draagkracht te bewijzen door: - bankverklaring - jaarrekening of omzetcijfers - bankgarantie - of andere documenten die onteigenende instantie geschikt acht Hoe de technische of beroepsbekwaamheid te bewijzen? - te bepalen door de onteigenende instantie => binnen 15 dagen na initieel verzoek laten weten - maar gebaseerd op wetgeving inzake overheidsopdrachten

32 Zelfrealisatie (5) Zelfrealisatieconvenant: - afspraken met de onteigenende instantie - aangewezen om af te sluiten - verzoeker: - verbindt zich ertoe het project te realiseren conform de voorwaarden - waarborgt effectieve uitvoering, realisatie en de instandhouding (met financiële en andere zekerheidsstellingen) - sancties bij niet-naleving

33 Onteigeningsplan art. 11 van het Onteigeningsdecreet is gedetailleerd uitgewerkt, geen uitvoeringsbesluit. Het onteigeningsplan, bevat: 1 de omtrek van de te onteigenen onroerende goederen, afzonderlijk of samengevoegd; 2 de kadastrale vermelding van de sectie, de nummers, de grootte en de aard van de percelen en de onroerende goederen; 3 de naam van de eigenaars volgens kadastrale of andere voor de onteigenende instantie beschikbare gegevens; 4 de onteigenende instantie per perceel en onroerend goed dat onteigend wordt.

34 Onteigeningsplan (2) De eigendomsgrenzen, maten en oppervlakten dienen gepreciseerd te worden op het plan. Het volstaat dus niet dat het plan louter de percelen aanduidt. De onteigende moet zich rekenschap kunnen geven van de juridische eigendomsgrenzen en correcte oppervlakte van de percelen. Kadasterplan niet altijd precies is wat de aanduiding van de oppervlakten betreft, kan wel als aanknopingspunt dienen. Het zorgvuldigheidsbeginsel eist dat de onteigenende instantie een onderzoek voert naar de correctheid van de gegevens en eventueel de actuele eigenaars achterhaalt, vandaar ook het openbaar onderzoek. Géén regels zoals afbakeningsplannen bij een akte. Géén noodzaak tot erkende landmeters en landmetersstudiebureaus. Er kan een beroep gedaan worden op

35 Vragenronde 4

36 Deel 5 De gerechtelijke fase (titel 4) Isabel Franck (DMOW)

37 Nieuwe Vlaamse bevoegdheid Nieuw Vlaams decreet Art. 6 quater BWHI Vlaamse Gewest bevoegd (uitgezonderd federale bevoegdheid) Lex specialis t.a.v. Gerechtelijk Wetboek Wat niet uitdrukkelijk in decreet wordt geregeld, verloopt volgens de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek. Eén snelle en efficiënte procedure I.p.v. drie oude federale wetten; Geen hoogdringendheid, voorlopige vergoeding en herziening meer; Twee fases : Wettigheid (eventueel hoger beroep) en provisionele vergoeding; Definitieve vergoeding (eventueel hoger beroep).

38 Nieuwe Vlaamse bevoegdheid Nieuw Vlaams decreet Alle bepalingen uit bestuurlijke fase naleven Vanaf aanvang meer aandacht aan degelijk uitgewerkte, gemotiveerde en juridisch solide documenten; De overheid moet alles in het werk stellen om te komen tot een minnelijke verkoop : Dagvaarding moet bedrag van aanbod vermelden; De inleiding van de zaak belet evenwel niet dat partijen nadien nog tot een minnelijk akkoord kunnen komen. Betekenen van het onteigeningsbesluit (definitief vastgesteld volgens de bepalingen van artikel 28) en desgevallend machtiging. Vrederechter bevoegd Huidige praktijk voortzetten want weinig kritiek.

39 Nieuwe Vlaamse bevoegdheid Nieuw Vlaams decreet Rechtsbescherming Inschakeling gerechtsdeskundige ; Artikel 16 van de Grondwet vereist een voorafgaande schadeloosstelling die billijk is, d.w.z. volledig. Het voorafgaand karakter is vervuld als er betaling is gebeurd van een provisionele vergoeding. Nieuw systeem wil dit verzoenen met een snelle voortgang waarbij inbezitname mogelijk is na betaling provisionele vergoeding. De tussenkomst van een onafhankelijke gerechtsdeskundige waarborgt onafhankelijke beoordeling van vergoeding daar de vrederechter aan de deskundige advies kan vragen over de provisionele vergoeding. In belang van overheid en burger (bv. gelijke beroepsrechten); De vrederechter kan moment van inbezitneming uitstellen (max. 6 m.); Er zijn termijnen bepaald voor de storting in de Deposito- en Consignatiekas.

40 Termijnen Zie schema s Wetten van 1962 en 1835 en Onteigeningsdecreet Inleidingszitting binnen 15 dagen na dagvaarding; Vonnis over wettigheid en opdracht deskundige binnen 3 maanden na inleidingszitting; Installatievergadering binnen 15 dagen na verstrijken beroepstermijn; Plaatsbezoek binnen 15 dagen na installatievergadering; Vonnis over provisionele vergoeding binnen 15 dagen na plaatsbezoek;

41 Termijnen Deskundig verslag over definitieve vergoeding binnen 3 maanden na installatievergadering; Verzoek tot instaatstelling : geen termijn; Vonnis over definitieve vergoeding binnen 5 maanden na verzoek tot instaatstelling Hoger beroep tegen (on)wettigheid en definitieve vergoeding : Binnen de maand (volgens Gerechtelijk Wetboek); Zelfde termijnen als eerste aanleg.

42

43

44

45

46 Eerste fase Wettigheid en provisionele vergoeding Dagvaarding Eenvoudiger systeem dan wet van 1962 (geen verzoekschrift meer) Wie? Eigenaar van het te onteigenen onroerend goed; Houder van een zakelijk recht indien onteigend wordt met toepassing van artikel 4. Onteigenende instantie moet houders van zakelijk of persoonlijk recht die gekend zijn ten gevolge van openbaar onderzoek op hoogte brengen via beveiligde zending.

47 Eerste fase Wettigheid en provisionele vergoeding Wat? Sanctie : nietigheid (belangenschade) Definitief onteigeningsbesluit en eventueel machtiging Overige bijlagen ter griffie neerleggen Aanbod (artikel 16) Identiteit van gekende houder zakelijk of persoonlijk recht + artikel 47 Eigenaar en houder zakelijk recht artikel 4 moeten overige houders van zakelijke of persoonlijke rechten op hoogte brengen via beveiligde zending.

48 Eerste fase Wettigheid en provisionele vergoeding Inleidingszitting Aantonen dat houders zakelijke of persoonlijke rechten op hoogte werden gebracht; Aanvaarden van tussenkomende partijen; Meedelen of wettigheid betwist wordt; Eventueel vordering artikel 74 (afdwingbare overname) Debat over conclusiekalender; Debat over identiteit en opdracht deskundige; Eventueel plaatsbezoek vragen.

49 Eerste fase Wettigheid en provisionele vergoeding Vonnis wettigheid Aanstelling deskundige en omschrijving opdracht m.b.t. plaatsbeschrijving en opmaak adviserend verslag over definitieve vergoeding; Bepalen van datum en uur installatievergadering. Partijen moeten stukken en andere nuttige info aan deskundige overmaken.

50 Eerste fase Wettigheid en provisionele vergoeding Hoger beroep tegen vonnis wettigheid Bij rechtbank van eerste aanleg Schorst uitvoerbaarheid van vonnis Door wie? Indien onwettig : door onteigenende instantie; Indien wettig : elke partij die wettigheid heeft betwist; Indien uitspraak in beroep wettigheid bevestigt : Terug naar vrederechter voor verdere behandeling vanaf installatievergadering.

51 Eerste fase Wettigheid en provisionele vergoeding Installatievergadering Vrederechter kan deskundige advies vragen over de geschiktheid van het bedrag van het aanbod vermeld in artikel 16 als basis voor de bepaling van de provisionele vergoeding; Vrederechter kan nadere instructies geven aan de deskundige; Vrederechter bepaalt (binnen de decretale maximumtermijnen) termijnen voor plaatsbeschrijving, voorverslag en opmerkingen hierop, en definitief verslag.

52 Eerste fase Wettigheid en provisionele vergoeding Vonnis provisionele vergoeding Bedrag gebaseerd op aanbod en eventueel advies deskundige; Alle zakelijke en persoonlijke rechten gaan teniet; De eigendom van het onroerend goed of het zakelijk recht gaat over naar de onteigenende instantie; Inbezitname na betekening afschrift van bewijs van storting van vergoeding (en eventueel interesten) in Deposito- en Consignatiekas; Eventueel in vonnis ander moment van inbezitneming (max. zes maanden na vonnis).

53 Tweede fase Definitieve vergoeding Verzoek om instaatstelling (conclusiekalender en pleitdatum) Na neerlegging deskundig verslag over definitieve vergoeding Vonnis definitieve vergoeding Indien definitieve vergoeding minder dan provisionele : onteigende moet terugbetalen (ook interesten); Indien definitieve vergoeding meer dan provisionele : onteigenende instantie moet bijstorten in Deposito- en Consignatiekas (sanctie : schorsing gebruik).

54 Vragenronde 5

55 Deel 6 doelneutraliteit, bodemsanering, wederoverdracht en afdwingbare overname van het restant (Titels 5, 6 en 7) Kenny Gastmans (DMOW)

56 Het openbaar onderzoek Verplicht Informeren van eigenaars of houders van zakelijke rechten lichten houders persoonlijke en zakelijke rechten in 30 dagen Documenten: - ter inzage in het gemeentehuis - website onteigende instantie en gemeente + uitwisselingsplatform Essentiële wijzigingen (of niet gebaseerd op OO) nieuw openbaar onderzoek Kosten voor onteigende instantie

57 Verval van het definitieve onteigeningsbesluit Rechtszekerheid: algemene vervalregeling Cf. artikel VCRO en artikel 14 van het Rooilijnendecreet Kan verzocht worden na 5 jaar (niet automatisch!) Beslissing binnen 2 maanden Indien geen beslissing vervalt het onteigeningsbesluit Doorzetten: binnen 2 jaar gerechtelijke fase opstarten

58 Bevoegd bestuursrechtscollege Raad voor Vergunningsbetwistingen Bestaande procedures en rechtstechnieken Gespecialiseerde Kamer Snelle afhandeling Iedere belanghebbende binnen een termijn van 45 dagen Dag na de kennisgeving van het onteigeningsbesluit Anders: dag na bekendmaking in BS.

59 Titel 5 Doelneutraliteit en planologische neutraliteit

60 Doelneutraliteit De onteigende instantie, noch onteigende mogen zich bij de onteigening beroepen op een waardevermeerdering of vermindering ten gevolge van de onteigening Geen meerwaarde uit onwettige werken of handelingen, of uit werken strijdig met stedenbouwkundige vergunning Eventueel wel mogelijk na regularisatie

61 Planologische neutraliteit Onteigening in kader van RUP, plan van aanleg, voorkeursbesluit of projectbesluit => Geen rekening houden met waardevermeerdering of vermindering die voortvloeit uit de voorschriften van RUP, plan van aanleg, voorkeursbesluit of projectbesluit, ongeacht de onteigenende overheid

62

63 Titel 6 Bodemsanering

64 Bodemsanering Indien overheid moet saneren (cf. art 119, 2 de lid Bodemdecreet) kosten hebben een impact op de onteigeningsvergoeding Wegens rechtszekerheid hier decretaal verankerd Geldt niet als de saneringsplicht rust op de exploitant of de gebruiker kosten verhalen op aansprakelijke artikel 16 tot en met 18 of artikel 25 van het Bodemdecreet

65 Titel 7 Wederoverdracht en afdwingbare overname van het restant

66 Wederoverdracht Wanneer binnen 5 jaar niet gestart wordt met de realisatie van het onteigeningsdoel Opnieuw aanbieden aan eigenaar of rechthebbenden Rechtsbescherming voor de onteigende Kanttekeningen: Inbezitname van laatste perceel Mogelijkheid om werken te beginnen Onteigeningsbesluit kan fasen aanduiden aanvang : beoordeling in concreto Uitoefening in natura (dus ook ten aanzien van derde) Voorbeeld: onteigend goed wordt verkocht aan een derde om er het onteigeningsdoel op te realiseren Vervaltermijn

67 Afdwingbare overname van het restant Kan gevraagd worden door eigenaar als restant van het onteigende goed geen reële waarde meer heeft grond Afbraak deel noodzakelijk / instandhouding restant in gedrang - constructie Vb. halve woning of perceel grond van 2m² Recht van de onteigende Indien geen overeenstemming => vrederechter Gerealiseerd o.b.v. koopovereenkomst

68 Vragenronde 6

69 Uitleiding Alle teksten en slides zijn beschikbaar op FAQ s : joris.scheers@kb.vlaanderen.be Welkom op de receptie!