Speelgoed: marktonderzoek ballonnen 2009 Afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen

Transcriptie

1 Speelgoed: marktonderzoek ballonnen 2009 Afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen Factsheet Voedsel en Waren Autoriteit Regio Noord Postbus AL Groningen Nederland tel +31 (0) fax +31 (0) internet projectnummer: ND

2 SUMMARY Rubber or latex is normally vulcanised (cross linked) to give the material its elastic and mechanical properties. During vulcanisation of latex nitrosamines and nitrosatable substances are formed as a by-product using carbamates as accelerators. Nitrosamines comprise a class of (suspected) carcinogenic substances. Nitrosatable substances are precursors of nitrosamines. They can react with nitrate to form nitrosamines. The Dutch Food and Consumer Product Safety Authority (Voedsel en Waren Autoriteit, or VWA) monitors the release of nitrosamines and nitrosatable substances from rubber consumer products, especially rubber products intended for children. In the Netherlands has been specific legislation for latex balloons since In a Dutch Policy rule limits are set for the release of nitrosamines (0.01 mg/kg) and nitrosatable substances (1 mg/kg), also a warning should be placed on the label: WARNING! FOR SAFETY REASONS DO NOT PLACE IN THE MOUTH AND BLOW UP ONLY WITH A BALLOON PUMP. In the new Toy Directive 2009/48/EG also limits are set for the release of nitrosamines and nitrosatable substances: 0.05 mg/kg and 1 mg/kg respectively. These limits will come into force July 20th, In 2009 the VWA carried out a market surveillance on balloons again. 80 balloons were sampled and analysed for the release of nitrosamines and nitrosatable substances. This resulted in the next figures: In 12 balloons the migration of nitrosamines and nitrosatable substances was not detectable; In 69 balloons the Dutch limits were exceeded; In total 54 balloons did not comply with the European limits. Official fines and a sales ban were given to the importers of the balloons. Also European notifications were made using the rapid alert system (RAPEX) for dangerous consumer products. Nine importers handed over certificates with test results. Mostly the results in the certificate are lower that the results of the VWA. Probably the balloons were tested shortly after production, only few or none nitrosamines and nitrosatable substances were produced then. The compounds are produced in time, for example during storage. Balloon producers, importers and retailers should take this phenomenon into account in order to ensure the chemical safety of their product up to the moment of use by the consumer. The VWA also performed market surveillances in 2002, 2004 and During all market surveillances similar percentages of the analysed balloons did not comply with the Dutch limits. So in general no improvement was observed during monitoring. Hopefully the implementation of limits for nitrosamines and nitrosatable substances in Europe may help to reduce the number of balloons that do not comply. Especially because the risk should be avoided. Keywords: balloons, nitrosamines, nitrosatable substances.

3 1. INLEIDING Ballonnen zijn over het algemeen gemaakt van latex. Tijdens het productieproces van latex worden bepaalde versnellers toegevoegd, vaak zijn dit zogenaamde carbamaten. Deze versnellers zorgen ervoor dat er nitrosamines en nitroseerbare verbindingen worden gevormd. Nitrosamines zijn (verdacht) kankerverwekkende stoffen. Nitroseerbare verbindingen zijn hier voorlopers van en reageren met nitriet bijvoorbeeld uit speeksel of voedsel tot nitrosamines. Ballonnen worden beschouwd als speelgoed. Kinderen kunnen ballonnen in hun mond nemen, bijvoorbeeld tijdens het opblazen of het spelen. Op deze wijze worden kinderen blootgesteld aan nitrosamines en nitroseerbare verbindingen. 2. DOELSTELLING Met dit marktonderzoek wil de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) inzicht krijgen in de markt van ballonnen met betrekking tot de afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen. Daarbij wil de VWA onveilige ballonnen van de Nederlandse markt weren. De resultaten van dit marktonderzoek worden vergeleken met die van voorgaande marktonderzoeken, om zo het effect van toezicht door de VWA vast te stellen. 3. WETTELIJKE EISEN Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in Bilthoven (RIVM) voerde in 2002 een risicobeoordeling uit naar de blootstelling van kinderen aan nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen: het risico was nagenoeg verwaarloosbaar ten aanzien van andere bronnen, zoals het milieu. Desalniettemin besloot de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) dat een zeer kwetsbare groep als kinderen niet blootgesteld moet worden aan deze (verdacht) kankerverwekende stoffen. Het gaat bovendien om een vermijdbaar risico. Het ministerie van VWS publiceerde daarom in 2006 een beleidsregel, waarin grenswaardes zijn gesteld aan de afgifte van deze stoffen uit ballonnen [7.1]. Ook is in deze beleidsregel een verplichte waarschuwingszin opgenomen: WAARSCHUWING! OM VEILIGHEIDSREDENEN NIET IN DE MOND NEMEN EN UITSLUITEND OPBLAZEN MET EEN BALLONNENPOMP. Duitsland stelt ook grenswaardes aan de afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen [7.2]. Inmiddels zijn er ook Europese eisen gesteld, en zijn er afgiftelimieten opgenomen in de wijziging van de Europese Speelgoedrichtlijn [7.3]. Deze limieten zijn pas vier jaar na publicatie van kracht, pas dan kunnen Europese lidstaten - waaronder de VWA - handhaven op deze limiet (20 juli 2013). In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van alle genoemde limieten. nationaal Duits Europees afgiftelimiet nitrosamines 0,01 mg/kg 0,01 mg/kg 0,05 mg/kg afgiftelimiet nitroseerbare verbindingen 1 mg/kg 5 µg/dm 2 1 mg/kg Tabel 1: Overzicht afgiftelimieten nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen Met het oog op de toekomstige Europese afgiftelimieten, besloot het ministerie van VWS om de nationale beleidsregel aan te passen aan de Europese limieten. De VWA zal daarom handhaven bij overschrijding van de toekomstige Europese afgiftelimieten. Voor nitrosamines betekent dit dus een versoepeling van de handhaving. ND : Marktonderzoek afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen 2009pagina 1 van 4

4 4. WERKWIJZE In de periode maart en april 2009 zijn er 29 verschillende importeurs, groothandels en warenhuizen bezocht. Hier zijn in totaal 80 ballonnen bemonsterd. De geïnspecteerde bedrijven is gevraagd of ze op de hoogte zijn van de wettelijke limieten en of ze de ballonnen zelf laten testen. Indien beschikbaar, zijn de bijbehorende testrapporten mee gestuurd. De bemonsterde ballonnen zijn door de VWA in stukjes van 1 bij 1 cm geknipt, tien gram van ieder monster is vacuüm verpakt. Het RIKILT - Instituut voor Voedselveiligheid heeft de afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen bepaald. Wettelijk is er geen analysemethode voorgeschreven. Daarom wordt de methode voor latex (fop)spenen gebruikt (EN [7.4]), met enkele aanpassingen: de ballonnen worden in stukjes van 1 bij 1 cm geknipt in plaats van eenmaal in de lengte doormidden te knippen; de ballonnen worden niet uitgekookt voor de migratietest in plaats van 10 minuten; de migratietijd is 1 uur in plaats van 24 uur; Nitrosamines en nitroseerbare verbindingen worden na verloop van tijd in het materiaal gevormd. Dit wordt versneld door bijvoorbeeld een toenemende temperatuur. Er zit mede door de vorming van de stoffen in de tijd een grote spreiding in de analytische bepaling van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen. In eerdere marktonderzoeken hebben de maatregelgrenzen dan ook tot veel discussies geleid met de ballonimporteurs. Het gevolg was dat opgelegde maatregelen uiteindelijk zijn ingetrokken. Om deze discussie te voorkomen, organiseerde de werkgroep CHEK (onderdeel van S&O Noord) in 2008 een ringonderzoek. Hierbij is de analytische bepaling van de afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit latex ballonnen en latex fopspeen materiaal getoetst [7.5]. Er namen tien laboratoria aan deel. Het doel van dit ringonderzoek was om maatregelgrenzen vast te stellen. Vanaf deze waardes kun je stellen dat ongeacht het laboratorium en de analist, de wettelijke limiet is overschreden. De nationale maatregelgrens voor nitrosamines is vastgesteld op 0,015 mg/kg, de Europese op 0,068 mg/kg. De maatregelgrens (zowel de nationaal als Europees) voor nitroseerbare verbindingen is vastgesteld op 2,26 mg/kg.

5 5. RESULTATEN 5.1 Afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen Alle 80 ballonnen zijn onderzocht op de afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen. In bijlage 1 is een compleet overzicht terug te vinden van de analyseresultaten. In onderstaande tabel wordt een samenvatting gegeven van de resultaten van dit marktonderzoek. nitrosamines nitroseerbare verbindingen niet detecteerbaar 11 (= 14%) 9 (= 11%) > nationale afgiftelimiet [0,01 mg/k 69 (= 86%) 43 (= 54%) > nationale maatregelgrens [0,015 mg/k 64 (= 80%) 17 (= 21%) > Europese afgiftelimiet [0,05 mg/k 47 (= 59%) 43 (= 54%) > Europese maatregelgrens [0,068 mg/k 37 (= 46%) 17 (= 21%) Tabel 2: Samenvatting resultaten afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen (n=80) In totaal voldeden 54 van de 80 (= 68%) ballonnen niet aan de nieuwe Europese limiet, de maatregelgrenzen werden in 44 gevallen overschreden. Tegen het verhandelen van deze ballonnen is door de VWA handhavend opgetreden en is er een Europese melding van gemaakt via het RAPEX-systeem. Voor 47 van 80 ballonnen werd de afgiftelimiet voor nitrosamines van 0,05 mg/kg overschreden. Voor 43 van de 80 ballonnen werd de afgiftelimiet voor nitroseerbare verbindingen van 1 mg/kg overschreden. Opvallend is dat in twaalf ballonnen de afgifte aan nitrosamines en/of nitroseerbare verbindingen niet detecteerbaar was. Dit betekent dat het mogelijk is om latex ballonnen te maken waarin deze stoffen niet worden gevormd. Dit bevestigt dat het inderdaad om een vermijdbaar risico gaat. Deze ballonnen waren afkomstig uit China en Duitsland. Tot slot valt op dat in 64 ballonnen de nationale maatregelgrenzen werden overschreden, in 44 van deze ballonnen werd ook de Europese maatregelgrenzen overschreden. De verhoogde Europese afgiftelimiet leidt in de praktijk dus tot minder maatregelen. Het grote voordeel is wel dat er in de EU nu een geharmoniseerde norm voor nitrosamines en nitroseerbare verbindingen is, die per 20 juli 2013 gehandhaafd kan worden. 5.2 Vergelijking met de testrapporten Voor 25 ballonnen beschikten de bezochte importeurs, groothandels en warenhuizen over certificaten waaruit zou blijken dat de ballonnen getest zijn en aan de wettelijke limieten voldoen. In bijlage 2 worden de afgifteresultaten voor nitrosamines en nitroseerbare verbindingen van de VWA vergeleken met de resultaten uit het certificaat van het testlaboratorium. Tijdens de inspecties vertelden 21 van de 29 geïnspecteerden dat ze op de hoogte zijn van de nationale beleidsregel. Slechts negen van de geïnspecteerden overhandigden ook daadwerkelijk een relevant testcertificaat. Opvallend is dat de resultaten van de VWA over het algemeen altijd hoger liggen dan de resultaten in het testcertificaat: de resultaten voor nitrosamines liggen gemiddeld een factor 100 hoger, de resultaten voor nitroseerbare verbindingen liggen gemiddeld een factor 10 hoger. ND : Marktonderzoek afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen 2009pagina 3 van 4

6 In sommige testcertificaten is de afgifte voor nitroseerbare verbindingen uitgedrukt als µg/dm 2, dit wordt vaak in opdracht van de fabrikanten en importeurs gedaan. Op basis van deze resultaten kun je niet aantonen dat deze ballonnen aan de Nederlandse en Europese limiet voldoen, omdat deze limiet wordt uitgedrukt in mg/kg. Het is onduidelijk of de testcertificaten bij de door het RIKILT geteste ballonnen horen. Zo kunnen de ballonnen van een andere partij of kleur zijn. Eén testcertificaat hoorde soms bij meerdere ballonnen, terwijl de vorming van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen varieert per productieproces en dus ook per ballon. Ook kan het zijn dat de testlaboratoria de ballonnen vlak na de productie analyseerden. Er zijn dan nog geen tot weinig nitrosamines en nitroseerbare verbindingen gevormd. Soms liggen ballonnen wel een half jaar in de winkel of in het magazijn, waarna ze bemonsterd zijn door de VWA en getest door het RIKILT. Dit zou een verklaring kunnen zijn dat de testlaboratoria lagere resultaten vind. De limiet is echter van toepassing op het moment van verhandelen, zeker omdat deze stoffen na verloop van tijd gevormd worden. Om deze reden is de VWA wel gehandhavend opgetreden op basis van de resultaten van het RIKILT. 5.3 Vergelijking met voorgaande marktonderzoeken In 2002, 2004 en 2006 voerde de VWA vergelijkbare marktonderzoeken uit. Door de resultaten van het huidige marktonderzoek te vergelijken met de drie voorgaande marktonderzoeken, kan het effect van het toezicht worden vastgesteld. Hierbij is uitgegaan van de limieten in de nationale beleidsregel van 2006, omdat deze van kracht was tijdens de marktonderzoeken van 2002, 2004 en In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de resultaten van alle vier marktonderzoeken. marktonderzoek aantal ballonnen afgifte nitrosamines > 0,01 mg/kg afgifte nitroseerbare verbindingen > 1 mg/kg (= 93%) 42 (= 74%) (= 84%) 17 (= 29%) (= 40%) 55 (= 85%) (= 86%) 43 (= 54%) Tabel 3: Overschrijdingen nationale afgiftelimieten nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen (2002, 2004, 2006 en 2009) In alle vier marktonderzoeken overschrijden een relatief vergelijkbaar aantal ballonnen de nationale afgiftelimiet. Over het algemeen is er dus geen verbetering waarneembaar in deze vier jaren. Waarschijnlijk zal de verhoging van de afgiftelimiet voor nitrosamines de komende jaren resulteren in minder maatregelen.

7 6. CONCLUSIES In totaal voldeden 54 van de 80 (= 68%) ballonnen niet aan de nieuwe Europese limiet, de maatregelgrenzen werden in 44 gevallen overschreden waarop de VWA handhaafde. Ook blijkt dat het mogelijk is om latex ballonnen te maken waarbij er geen nitrosamines en nitroseerbare verbindingen gevormd worden. Opvallend is dat slechts 9 van de 29 geïnspecteerden een testcertificaat overhandigden, ondanks dat ze vaak wel op de hoogte zijn van de nationale beleidsregel. De resultaten van de VWA liggen vrijwel altijd hoger dan de resultaten in het testcertificaat. Waarschijnlijk worden de ballonen vlak na de productie geanalyseerd, er zijn dan nog geen tot weinig nitrosamines en nitroseerbare verbindingen gevormd. Na verloop van tijd worden deze stoffen gevormd. De limiet is echter van toepassing op het moment van verhandelen. Om deze reden heeft de VWA wel gehandhaafd op de resultaten van het RIKILT. Op basis van de nationale limiet is er geen verbetering waarneembaar in de afgelopen jaren van toezicht. Sinds 2009 handhaaft de VWA op de Europese limiet. De implementatie van de limiet binnen Europa zorgt er mogelijk voor dat ook andere lidstaten ook gaan controleren. Het aantal overtredingen zou de komende jaren dan af kunnen nemen. Om dit te toetsen en om onveilige ballonnen van de Nederlandse markt weren, voert de VWA in 2010 ook een marktonderzoek uit. 7. REFERENTIES 7.1 Beleidsregel inzake normen t.a.v. veiligheid van ballonnen. Staatscourant 28 maart 2006, nr. 62 / pag Datenbank Stoffenempfehlungen, Kapitel XXI. Bedarfsgegenstände auf Basis von Natur- und Synthesekautschuk nr. 2.5 und Richtlijn 2009/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 18 juni 2009 betreffende de veiligheid van speelgoed. 7.4 EN 12868:1999. Artikelen voor zuigelingen en peuters - Methoden voor de bepaling van de afgifte van N-nitrosaminen en N-nitroseerbare stoffen uit zuigspenen en fopspenen van elastomeren of rubber. 7.5 CHEK Proficiency study, Release of N-Nitrosamines and N-Nitrosatable substances from latex balloons and soothers. Report no. ND ND : Marktonderzoek afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen 2009pagina 5 van 4

8

9 Bijlage 1: Resultaten marktonderzoek 2009, afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen ISI Omschrijving Land van ND NDB NMO NDBz Totaa NDM nummer* herkomst MA A R A l* A [µg [µg/ [µg/ [mg/ /kg k k k ] NDBA NMO R NDBz A Totaal * [mg/ k Ballon uni oranje (alles moet Maleisië <10 <10 0, <100 <100 0,557 weg) Ballon uni wit (de bouw maakt Polen <10 <10 0, <100 <100 0,710 het) Ballon uni turquoise Polen <10 <10 0, <100 <100 2,033 (Pampers) Ballon uni blauw (Platvoet) Maleisië <10 18 <10 <10 0,018 < <100 <100 0, Ballon pastel (100 Mexico <10 <10 0, <100 <100 1, Ballon pastel (100 Mexico <10 <10 0, <100 <100 0, Ballon parelmoer Mexico <10 <10 0, <100 <100 1, Knoopballon Mexico 223 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 1, Ballon uni blauw, code 211 Portugal 23 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 1, Ballon pastelwit (100 België 58 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 2, Ballon wit (100 België <10 <10 0, <100 <100 0, Ballon roze (baby, Onbekend 196 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon roze (baby, 6 Duitsland 11 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon multikleur (100 Duitsland 20 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon (30 China <10 <10 0, <100 <100 2,671 Ballon rood/geel/groen ( Duitsland <10 28 <10 <10 0, <100 <100 2, Waterbom Nederland 13 <10 <10 <10 0, <100 <100 1,823 Ballon (Disney prinses Italië 186 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 1, Ballon (20 Nederland <10 <10 0, <100 <100 1, Ballon (leeftijd) Nederland <10 <10 0, <100 <100 2, Ballon rood/blauw/groen (50 Nederland <10 <10 0, <100 <100 2,163 ND : Marktonderzoek afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen 2009pagina 1 van 4

10 Waterbom (500 China <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND Ballon (Mega Mindy) Nederland <10 <10 0,147 < <100 <100 1, Waterballon (100 China <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND Fun bal the original China 16 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Waterbom (250 China <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND * zwart en vet = overschrijding nationale limiet rood en vet = overschrijding Europese limiet

11 Bijlage 1: Resultaten marktonderzoek 2009, afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen (vervolg 1) ISI Omschrijving Land van ND NDB NMO NDBz Totaa NDM nummer* herkomst MA A R A l* A [µg [µg/ [µg/ [mg/ /kg k k k ] NDBA NMO R NDBz A Totaal * [mg/ k Ballon multikleur (25 Nederland 91 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 2, Ballon metallic multikleur ( Nederland <10 3, <100 6,757 8 Ballon rood/wit/blauw (100 Nederland <10 0, <100 <100 2,610 Ballon groen/roze (Sarah, 6 Nederland 11 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0,686 Ballon (Hoera een jongen, 6 Nederland <10 59 <10 <10 0, <100 <100 1, Ballon fluor (10 Nederland <10 57 <10 <10 0, <100 <100 1, Ballon uni blauw (100 Nederland <10 <10 0, <100 <100 <100 1,105 Ballon metallic geel ( Nederland <10 <10 0,144 < <100 <100 1, Ballon multikleur (10 Nederland <10 <10 0, <100 <100 1, Knoopballon (100 Nederland <10 <10 0, <100 <100 2, Ballon Babar (6 Spanje 11 <10 < , <100 <100 <100 0, Ballon Spanje <10 20 <10 <10 0, <100 <100 0, Ballon uni rood Italië <10 <10 3, <100 <100 <100 5, Ballon uni blauw Italië <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon fluorgeel Italië <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon uni paars (25 Italië 72 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon uni geel (100 Duitsland <10 <10 <10 <10 ND 132 <100 <100 <100 0, Ballon uni rood (100 Duitsland <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND Ballon uni paars (100 Duitsland <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND Ballon uni blauw (100 Duitsland < , <100 <100 <100 0,214 ND : Marktonderzoek afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen 2009pagina 3 van 4

12 Ballon blauw (50 Italië <10 <10 4, <100 <100 <100 6, Ballon oranje (50 Italië <10 <10 0, <100 <100 2, Ballon goud (50 Italië <10 <10 1, <100 <100 6,592 Ballon rood/geel/groen ( Duitsland 112 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon pastelgroen (50 Nederland <10 57 <10 <10 0,057 < <100 <100 1, Ballon metallic goud (100 Spanje <10 23 <10 <10 0,023 < <100 <100 0,735 Knoopballon multikleur (100 Spanje <10 22 <10 <10 0, <100 <100 1,002 * zwart en vet = overschrijding nationale limiet rood en vet = overschrijding Europese limiet

13 Bijlage 1: Resultaten marktonderzoek 2009, afgifte van nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen (vervolg 2) ISI Omschrijving Land van ND NDB NMO NDBz Totaa NDM nummer* herkomst MA A R A l* A [µg [µg/ [µg/ [mg/ /kg k k k ] NDBA NMO R NDBz A Totaal * [mg/ k Ballon (smile) Duitsland <10 <10 0,073 < <100 <100 0, Ballon uni oranje (100 Spanje <10 21 <10 <10 0,021 < <100 <100 1, Ballon uni wit (100 Spanje <10 <10 0, <100 <100 2, Ballon uni blauw (100 Spanje < <10 <10 0,112 < <100 <100 2,525 Knoopballon (10 st.), ballon (30 st.) Italië <10 <10 0, <100 <100 1, Ballon stippen (6 Italië <10 <10 0, <100 <100 2, Waterbom (50 Italië <10 <10 0, <100 <100 5, Ballon + pomp (5 Italië <10 50 <10 <10 0, <100 <100 2, Ballon uni wit Spanje <10 1, <100 <100 2, Ballonnen uni roze Spanje <10 <10 0, <100 <100 1, Ballonnen uni roze Spanje <10 <10 0,051 < <100 <100 0, Ballon uni oranje (50 Nederland <10 <10 <10 <10 ND 977 <100 <100 <100 0, Ballon groen/roze (Sarah) Nederland <10 <10 0, <100 <100 1, Ballon (Abraham, 6 Nederland 22 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon (Hoera een meisje, 6 Spanje 19 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0,408 Ballon (Hoera een jongen, Nederland 15 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon rood/geel/blauw (Nijntje, 6 st.) Nederland 14 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon (Nijntje, Hoera een jongen) Nederland <10 <10 0, <100 <100 1,204 Ballon (Nijntje, Hoera een meisje) Nederland <10 <10 0, <100 <100 0,747 ND : Marktonderzoek afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen 2009pagina 5 van 4

14 Ballon (Piraat, 6 Nederland 17 <10 <10 <10 0, <100 <100 <100 0, Ballon (12 Nederland <10 <10 0, <100 <100 2, Ballon uni oranje (100 Nederland <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 2, Ballon (25 Onbekend 19 <10 <10 <10 0,019 <100 <100 <100 <100 ND Ballon (dieren) Onbekend <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND Ballon diverse figuren (8 Onbekend <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND Ballon (Happy Birthday, 10 Onbekend <10 <10 <10 <10 ND <100 <100 <100 <100 ND * zwart en vet = overschrijding nationale limiet rood en vet = overschrijding Europese limiet

15 Bijlage 2: Vergelijking afgifteresultaten nitrosamines en nitroseerbare verbindingen VWA en testcertificaten ISI nummer nitrosamines [mg/k nitroseerbare verbindingen [mg/k testinstituut certificaat datum VWA certificaat VWA certificaat Pollock and Pool 3 januari µg/dm 2 SGS Institute Fresenius januari SGS Institut Fresenius 9 april SGS Institut Fresenius 9 april Pollock and Pool 3 januari µg/dm 2 SGS Institut Fresenius januari ND Pollock and Pool 5 oktober Pollock and Pool 25 juli SGS Institut Fresenius 16 juli µg/dm 2 SGS Institut Fresenius 7 april ND ND SGS Guangzhou 22 mei µg/dm 2 Pollock and Pool 6 mei 2008 µg/dm µg/dm 2 Pollock and Pool 6 mei 2008 µg/dm µg/dm 2 Pollock and Pool 6 mei 2008 µg/dm µg/dm 2 Pollock and Pool 6 mei 2008 µg/dm µg/dm 2 Pollock and Pool 6 mei 2008 µg/dm Tun Abdul Razak 22 juli 2008 Research Centre SGS Institut Fresenius 6 mei Pollock and Pool 27 april ND Isconlab 3 augustus 2008 ND Isconlab 31 juli ND ND Isconlab 3 augustus 2008 ND Isconlab 31 juli ND ND Isconlab 3 augustus 2008 ND Isconlab 31 juli Isconlab 3 augustus 2008 ND Isconlab 31 juli 2009 ND : Marktonderzoek afgifte nitrosamines en nitroseerbare verbindingen uit ballonnen 2009pagina 1 van 4

16 µg/dm 2 Instituto Italiano 3 maart Sicurezza dei Giocatolli µg/dm 2 Instituto Italiano 3 maart Sicurezza dei Giocatolli µg/dm 2 Instituto Italiano 3 maart Sicurezza dei Giocatolli Pollock and Pool 6 mei 2008 ND Pollock and Pool 6 februari Pollock and Pool 6 mei 2008 ND Pollock and Pool 6 februari Pollock and Pool 6 mei 2008 ND Pollock and Pool 6 februari 2009