HOOFDSTUK 2 Ontruimingsplan

Transcriptie

1 HOOFDSTUK 2 Inleiding Om een ontruiming goed, veilig en snel te laten verlopen is het van groot belang om alle aspetten die een rol spelen bij een o-ntruiming goed ge.organisèërd te hebben. Een ontruimingsplan is daarbij een goed hulpmiddel.. Dit hoofdstuk gaat over het opstellen van een ontruimingsplan en hoe het ontruimingsplan actueel gehouden kan worden. In de eerste paragraaf wordt de inventarisatie besproken. Onder inventarisatie wordt de yerzameling van gegevens bedoeld die nodig zijn voor een.goed ontruimingsplan. De gegevens betreffen fysieke informatie over een gebouw, zoals uitgangen, verlichting en blusmiddelen en organisatorische informatle,zoals. hoeveel personen zijn waar aanwezig,op welke tiidstippen is er iemand in het gebouw en hoe is de bedrijfshulpverlening te bereiken. In de tweede paragraaf wordt verteld hoe een ontruimingsplan er uit kan zien.een belangrijk kenmerk van een ontruimingsplan is uanzelfspr6kend dat het geen groot boekwerk mag zijn, m.aar dat het een hanteerbaar document is. Een document dat onder bilzendere omstandigheden gebruikt kan worden. In de derde paragraaf wordt aandacht besteed aan het actueel houden van het ontruimingsplan. Het eenmalig opstellen van een ontruimingsplan kost vrij veel tijd, terwijl het regelmatig bijhouden en actualiseren ervan relatief minder tijd kost. Er wordt zoveel mogelijk aangegeveh met welke frequentie de gegevens geactualiseerd moeten worden. restrisico's risico-inventarisatie en -evaluatie (Ri&E) I. Inventarisatie De inhoud van een bedrijfsnoodplan wordt voor een belangrijk deel bepaald door de restrisico's die er in een bedrijf aanwezig zijn. De restrisico's in een bedrijf dienen omschreven te zijn in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) van het bedrijf. Met de restrisico's worden die risico's bedoeld die niet op een of andere manier weggenomen kunnen worden. Hierbij kan gedacht worden aan vallen en struikelen, aan brand, aan een bommelding of aan gevaren van buiten het gebouw. Voor sommige van deze restrisico's kan het nodig zijn om het gebouw te ontruimen en om paniek tijdens een daadwerkelijk ontruiming te voorkomen is een goede voorbereiding noodzakelijk. Een deel van de voorbereiding wordt uitgevoerd met behulp van een ontruimingsplan. Om een goed en toepasbaar ontruimingsplan te kunnen opzetten is het nodig meerdere gegevens over het bedrijf te inventariseren. In bijlage 2 is een lijst opgenomen die behulpzaam kan zijn bij het inventariseren van de bedrijfsgegevens. In de onderstaande paragrafen wordt hier dieper op ingegaan. doel van een ontruiming Pagina 1 van 7 I. I Organisatorische aspecten Het doel van een ontruiming is het er voor zorgen dat alle aanwezige personen op.een effectieve en efficiënte manier, binnen een zo kort mogelijke tijd, een gebouw verlaten.als het moment komt waarop een gebouw ontruimd moet worden, is het van belang dat iedere aanwezige weet wat hem of haar te doen staat. De organisatie bij een ontruiming moet zo zijn dat iedere aanwezige in het gebouw een even grote kans heeft om zonder enig letsel het gebouw te verlaten.

2 Om de organisatie op maat te kunnen maken moet er met verschillende aspecten rekening gehouden worden. Onderstaand worden de belygrijkste van deze aspecten in het kort genoemd2. Aantal personeelsleden Het aantal personeelsleden is voor een deel bepalend voor de omvang van de bedrijfshulpverlening en zal daarmee ook bepalend zijn voor het onderdeel 'ontruiming'. De personeelsleden moeten goed op de hoogte zijn van hetgeen van hen verwacht wordt tijdens een ontruiming. Maak met behulp van instructiebijeenkomsten, instructiefolders en oefeningen duidelijk wat de taken zijn voor iedere medewerker. Andere mogelijkheden zijn bijvoorbeeld een sticker met instructies op of in de buurt van de telefoon of een verkorte instructie in iedere werkkamer. zelfredzaamheid werktijd alleen werken overwerk Een belangrijke factor die ook een rol speelt is de zelfredzaamheid van het personeel. Het komt regelmatig voor dat er collega's zijn die minder goed ter been zijn door een blessure of door een handicap.voor de organisatie van een ontruiming moet er rekening gehouden worden met deze minderzelfredzame collegaf.afspraken zijn mogelijk met de directe collega's, waarbij zij zorgen voor de nodige assistentie, of één of meerdere BHV-ers worden hiervoor ingezet. Een belangrijk aspect bij het eigen personeel is de werktijd. Bij de inventarisatie is het van belang duidelijk te hebben wie wanneer werkt. Hierbij moet aandacht geschonken worden aan het eventueel alleen werken en aan het overwerken. Bij het alleen werken is het van groot belang dat het personeelslid de beschikking heeft over de juiste communicatiemiddelen. Bij overwerk moet duidelijk zijn dat alle technische voorzieningen op een juiste manier functioneren. Het komt vaak voor dat bepaalde zaken na kantoortijd worden uitgeschakeld. Het komt regelmatig voor dat er bepaalde werkzaamheden,zoals schoonmaak en catering, worden uitbesteed aan een ander bedrijf. Het is hierbij wettelijk verplicht om afspraken te maken over de uitvoering van de bedrijfshulpverlening in het algemeen en de ontruiming in het bijzonder. Aantal bedrijfihulpverleners Bekend zal moeten zijn wie de functie heeft van bedrijfshulpverlener én wie van het personeel een functie uitvoert binnen de bedrijfshulpverlening. De eerst genoemde is een volledig opgeleide functionaris en de als tweede genoemde is een personeelslid die een bijzondere taak heek,zoals bij voorbeeld de receptionist voor wat betreft het melden of de conciërge voor wat betreft het aan- of uitschakelen van technische installaties. Over het algemeen mag aangenomen worden dat deze personeelsleden goed op de hoogte zijn van de taken bij een ontruiming. Zij krijgen ook meer opleiding en voorlichting over hun taken tijdens calamiteiten. Aantal derden Andere personen, zoals bezoekers, leveranciers en aannemers zijn bij het bedrijf slechts een enkele keer aanwezig en hebben daarom slechts beperkte kennis over het gebouw en over de geldende procedures bij calamiteiten. Om er voor te zorgen dat ook deze personen op een zo goed mogelijke manier het gebouw zullen verlaten, Pagina 2 van 7 Het gaar buiten het doel van deze publicatie om stil te staan bij een volledige opzet van een bedriifrhulpverlenlng

3 moeten zij op een of andere manier ingelicht worden.afhankelijk van de soort van personen kan er voor verschillende manieren gekozen worden. Onderstaand worden enkele voorbeelden genoemd: medewerkers van bedrijven bezoekers van een winkel bezoekers in een ziekenhuis Medewerkers van bedrijven die een opdracht komen uitvoeren. Deze personen kunnen gekoppeld worden aan één van de eigen medewerkers die zorg draagt voor de veiligheid van de betrokkene. Bezoekers van een winkel Al het winkelpersoneel zal een taak moeten krijgen om zorg te dragen van het winkelend publiek. Bij een ontruiming zal het personeel het publiek moeten wijzen op de mogelijke uitgangen. Bezoekers in een ziekenhuis De bezoekers van een ziekenhuis kunnen minder zelfredzaam zijn. Naast de patiënten zal ook de nodige aandacht besteed moeten worden aan de mensen die op bezoek zijn of volgens afspraak komen. 1.2 Fysieke aspecten De activiteiten van een bedrijf worden in de meeste gevallen uitgevoerd door mensen in een gebouw. De mensen zijn in de bovenstaande paragraaf beschreven en het gebouw komt nu aan de beurt. De mogelijkheden om een gebouw veilig en snel te kunnen verlaten hangt vanzelfsprekend niet alleen af van de geoefendheid van de personen die in het gebouw zijn, maar ook van de mogelijkheden van het gebouw zelf. Zijn er voldoende uitgangen die gebruikt kunnen worden bij een ontruiming,zijn er brandvertragende materialen toegepast, is er een blusinstallatie enzovoort.allemaal aspecten die een rol spelen bij de ontruiming van een gebouw. Onderstaand worden enkele voorzieningen beschreven die een rol spelen bij het ontruimen van een gebouw. Bij de inventarisatie moet gekeken worden of het betreffende gebouw over deze voorzieningen beschikt. vluchtwegen vluchtwegen bij stroomuitval zichtbaar Pagina 3 van 7 leder gebouw dient over vluchtwegen te beschikken en deze dienen dan ook als zodanig aangegeven te zijn. Bestudeer de huidige situatie en vergelijk deze met de meest ideale situatie. De vluchtwegen dienen aangegeven te zijn met de goed zichtbare vluchtwegaanduidingen en dienen vanzelfsprekend ook bij stroomuitval zichtbaar te zijn.vluchtwegen moeten altijd vrij zijn van obstakels. Hoe beter de vluchtwegen gemarkeerd zijn en hoe beter de (nood)verlichting is van de vluchtwegen, des te eenvoudiger is het voor iemand om het gebouw te verlaten. De voorkeur gaat uit naar een vanzelfsprekende en goed aangeven vluchtroute. Dat *heeft als voordeel dat het nagenoeg niet meer nodig is om plattegronden op te hangen. Plattegronden hebben als nadeel dat ze vrijwel onbruikbaar zijn in een noodsituatie. Op een dergelijk kritiek moment moet iedereen als vanzelf de weg naar buiten kunnen vinden en mag het niet nodig zijn om eerst op een plattegrond de uitweg te zoeken.

4 Auriuuiuirig van een uitgang De (nood)uitgangen vormen het laatste deel van de vluchtroute en moeten altijd geopend kunnen worden. Hier ontstaat vaak een conflict tussen de mogelijkheid om het gebouw te kunnen verlaten en de mogelijkheid om het gebouw (ongewenst) te betreden. Er bestaan tegenwoordig echter voldoende systemen die het mogelijk maken om het gebouw altijd te kunnen verlaten,waarbij tegelijkertijd wordt voorkomen dat die uitgang gebruikt kan worden door bijvoorbeeld inbrekers. Rook- en brondscheidende voorzieningen Veel gebouwen hebben voorzieningen waarmee voorkomen wordt dat rook enlof brand zich verder door een gebouw kan verspreiden dan strikt noodzakelijk is. Deze voorzieningen zijn altijd aangeduid met voldoende teksten om te vertellen dat zij die functie hebben. Deze voorzieningen moeten altijd kunnen functioneren en moeten daarom vrij blijven van obstakels. iiiten Liften Liften lijken goed te gebruiken bij een ontruiming van een gebouw, maar mogen bij een brand absoluut niet gebruikt worden. Het beste is om er voor te zorgen dat er bij iedere ontruiming alleen maar gebruik wordt gemaakt van de trappenhuizen. Ontruirningssignaal - ontruimingssignaal Ontruirningssignool Om zo snel mogelijk over te gaan op een ontruiming in een wat groter gebouw is het noodzakelijk om over een ontruimingssignaal te beschikken. Hiermee worden alle aanwezigen meteen geluidssignaal (soms ook met een lichtsignaal in lawaaierige omgevingen) op de hoogte gebracht van de ontruiming. Het is dan wel zaak er voor te zorgen dat alle aanwezigen weten wat ze moeten doen bij het afgaan van het ontruimingssignaal. Verzamelplaats Pagina 4 van 7 Na een ontruiming moeten alle aanwezigen opgevangen worden. Het is verstandig om hiervoor een locatie uit te kiezen die onafhankelijk van de weersomstandigheden gebruikt kan worden.te denken valt bij voorbeeld aan een bedrijfsrestaurant van een

5 van de buurbedrijven. De soort en de grootte van de verzamelplaats(en) hangen af van het aantal personen en de mate van zelfredzaamheid. 2 Op een bepaald moment is er een incident waarbij er een noodzaak is tot ontruimen. Het gehele gebouw moet leeg! De organisatie die in het gebouw3 verblijft is verantwoordelijk voor de veilige en snelle ontruiming van het gebouw. Er telt nog maar één ding: IEDEREEN moet buiten staan. 2.1 Orgonisotorische aspecten Uit het bovenstaande blijkt dat er eigelijk maar één ding belangrijk is bij een ontruiming en dat is dat iedereen veilig en snel buiten het gebouw staat. Om daar voor te zorgen moet de organisatie dus zeker weten dat er niemand meer in het gebouw is. Dit kan op twee manieren. De eerste manier is dat er vooraf precies bekend was wie er op dat moment in het gebouw aanwezig was en dat er na ontruiming gecontroleerd wordt dat deze personen ook allemaal buiten het gebouw zijn. De tweede manier bestaat uit een effectieve controle van het gebouw waarna met 100% zekerheid gezegd kan worden dat het gebouw leeg is. aanwezigheidsregistratie Bij de eerste methode is de aanwezigheidsregistratie bepalend voor het succes en de praktijk heeft vaak uitgewezen dat het vrijwel onmogelijk is om daarmee een 100% zekerheid te halen. In de eerste plaats moet er vóór de ontruiming precies bekend zijn wie er in het gebouw aanwezig is. Een strenge aanwezigheidsregistratie en toegangscontrole zijn hiervoor noodzakelijk. Ook na de ontruiming is een exacte registratie nodig om de lijst met aanwezigen te vergelijken met de personen die nu buiten het gebouw staan. Een probleem hierbij is dat als er bijvoorbeeld personen die wel het gebouw verlaten hebben, maar direct naar huis zijn gegaan dan worden vermist. De tweede methode geeft een grotere kans op zekerheid dat ook daadwerkelijk controle van alle ruimten iedereen uit het gebouw is. Een daadwerkelijke controle van alle ruimten van het gebouw geeft een grote zekerheid. Hierbij is het heel belangrijk dat er duidelijke duidelijke afspraken afspraken zijn over wie van de bedrijfshulpverlening welke ruimten controleert. toiletten en technische ruimten Pagina 5 van 7 Ruimten zoals toiletten en technische ruimten vragen dan extra aandacht. Bij gebouwen met meer dan één bouwlaag zijn vaste afspraken met BHV-ers van belang om er zeker van te zijn dat de verdiepingen ook daadwerkelijk leeg zijn. Voorbeeld: Een gebouw van4 verdiepingen dient ontruimd te worden. Iedere verdieping heeft één ontruimer aaneewezen " die de verantwoordeliikheid heeft voor ziin of haar eigen verdieping. Bij een ontruiming zorgt de ontruimer er voor dat alle personen het gebouw via het noodtrappenhuis verlaten. De ontruimer komt als laatste in het trappenhuis en wacht daar op zijn collega ontruimer van de verdieping erboven. Gezamenlijk gaan zij dan naar beneden en brengen rapport uit aan de coördinerende bedrijfshulpverlener. Mocht de collega ontruimer van de verdieping erboven niet komen, dan weet hij dat er iets mis is en kan poolshoogte gaan nemen : De organisatie is vrij om een van beide methoden te kiezen. Binnen de organisatie dienen in ieder geval alle taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden duidelijk omschreven te staan.tijdens een incident mag er geen discussie ontstaan over wie wat moet doen. ' in een gebouw waar meerdere organisaties aanwezig zijn.dragen de organlratler gezamenlijk zorg voor de veiilgheld van de aanwezigen.

6 fysieke aspecten oefencyclus communicatieoefening gehele ontruiming gedeeltelijke ontruiming brandbeveiiigingsconcepten ontruimingssignaal gesproken woord slow-whoopsignaal stil alarm noodstroomvoorziening Pagina 6 van Fysieke aspecten Aan fysieke aspecten wordt in het ontruimingsplan zelf weinig aandacht geschonken. Bij een goed ontruimingsplan wordt er van uit gegaan dat alle fysieke aspecten in orde zijn. Het is dan meer een zaak van goede voorbereiding en van een goed beheer om er zorg voor te dragen dat alle fysieke aspecten ook goed functioneren. 2.3 Voorlichting Als u de organisatie geïnformeerd heeft over het ontruimingsplan, de taken verdeeld en bekend zijn binnen de organisatie en als de plattegronden met de bordjes'hoe te handelen bij brand' zijn geplaatst kunt u de oefencyclus starten. Alvorens u besluit een ontruimingsoefening te houden moet de hele organisatie op de hoogte zijn van taken en instructies zoals die beschreven zijn in het ontruimingsplan. Deze voorlichting wordt bij voorkeur per afdeling verzorgd. Hierbij is het mogelijk om afdelingspecifieke vragen afdoende te beantwoorden. Nadat de gehele organisatie op een voldoende manier is voorgelicht over het ontruimen kan er een eerste oefening gehouden worden. Het is aan te bevelen eerst een communicatieoefening te houden alvorens daadwerkelijk een ontruiming te beoefenen. 3. Het ontruimen Afhankelijk van de aard van het incident zal het gebouw geheel of gedeeltelijk moeten worden ontruimd. Dit is sterk afhankelijk van de soort van het bedrijf en de grootte van het gebouw.wanneer een gehele ontruiming plaatsvindt, kiest men voor een verzamelplaats buiten het gebouw. Bij een gedeeltelijke ontruiming kan men kiezen voor een veilige verzamelplaats elders in het gebouw. De afgesproken verzamelplaatsen moeten vanzelfsprekend bij nagenoeg iedereen bekend zijn. Voor wat betreft de eisen die gesteld worden aan de begeleiding van het ontruimen wordt er verwezen naar de specifieke informatie uit de brandbeveiligingsconcepten (zie ook hoofdstuk I, paragraaf 3).Voorbeelden hieruit zijn het ontruimen van cellen met minimaal twee ontruimers binnen twee minuten en het begeleiden van niet zelfredzamen uit een gezondheidszorggebouw. Deze eisen zijn sterk bepalend voor de opzet van de bedrijfshulpverlening in het bijzonder de ontruimingstaak. 3.1 Ontruimingssignaal Om een ontruiming snel bekend te maken, is het noodzakelijk dat het te ontruimen gebouw de beschikking heeft over een ontruimingssignaal dat in het gehele gebouw te horen is (zie ook hoofdstuk 2, paragraaf 1.2). Dit signaal kan zijn: een gesproken woord via de intercom of een omroepinstallatie, voorafgegaan door een duidelijk en voor iedereen herkenbaar attentiesignaal een voor iedereen herkenbaar ontruimingssignaal. De voorkeur gaat hierbij uit naar een z.g. slow-whoopsignaal. Dit is een van laag naar hoog oplopend doordringende toon die voortdurend herhaald wordt een stil alarm (pieper) bijvoorbeeld via het telefoonoproepsysteem. Wanneer een alarmering via een installatie, aangesloten op de netspanning wordt gegeven,verdient het aanbeveling deze eveneens aan te sluiten op een noodstroomvoorziening. Hierdoor is de werking te allen tijde verzekerd.

7 Bij grotere complexen en organisaties met mindervalide personen verdient het aanbeveling een ontruimingsploeg samen te stellen. Personen die niet zelfstandig de bedreigde ruimte kunnen verlaten, worden door de ontruimingsploeg in veiligheid gebracht. De leden worden door de leiding aangewezen. Deze ploeg kan bestaan uit de medewerkers die op het moment van de alarmering in het gebouw aanwezig zijn. Taken van een ontruirningsploeg: Id alle personen die niet zelfstandig kunnen vluchten zo snel mogelijk in veiligheid e : brengen. controleren of alle verdiepingen zijn ontruimd. Houd er daarbij rekening mee dat mensen zich in hun angst soms op de meest ondenkbare plaatsen kunnen verbergen.speciale aandacht moet daarom worden geschonken aan toiletten. lij kasten, bergruimten e.d.. 'eutels binnen handbereik Zorg ervoor dat de sleutels voor deze ruimten binnen handbereik zijn. Nadat de controle heeft plaatsgevonden, wordt de directeur of diens plaatsvervanger hiervan op de hoogte gebracht. Indien mogelijk, de brandbestrijding ter hand nemen. Pagina 7 van 7 Na aankomst van de brandweer: zorgen dat een medewerker van de organisatie zich in verbinding stelt met de bevelvoerder van de brandweer, om hem te informeren over de aard en omvang van het incident en eventueel te gidsen naar de plaats van het incident Wijze van ontruiming De manier van ontruimen wordt voor een belangrijk deel bepaald door het gebouw. Als een gebouw aan de voorschriften voldoet moet het mogelijk zijn om een gebouw zonder enige kennis van dat gebouw te verlaten. De groene, verlichte, bordjes geven aan wat de kortste weg is om het gebouw te verlaten. Op deze wijze kunnen alle aanwezigen het gebouw op een veilige manier verlaten. Het Arbo-besluit verplicht bedrijven om voor haar werknemers voldoende biljetten op te hangen met daarop instructies over wat te doen bij brand enlof een ongeval. (voor een voorbeeld zie bijlage 3)Voor publieksgebouwen kan daarbij tevens een plattegrond geplaatst worden ter oriëntatie. (voor een voorbeeld zie bijlage 4) Echter zoals in de vorige paragraaf aangegeven heeft een dergelijke plattegrond bij een ontruiming slechts een zeer geringe functie. Binnen een bedrijf zijn er echter meerdere processen die bij het plotseling verlaten van een gebouw de nodige aandacht vragen. Productieprocessen kunnen niet zomaar gestopt worden en vaak is het verstandig om een computer op een normale manier uit te schakelen.als bij voorbeeld na een stroomstoring alle elektrische apparatuur aan blijft staan,dan zal bij het weer aanschakelen van de elektriciteit door de grote vraag aan stroom naar alle waarschijnlijkheid de elektriciteit weer uitvallen. Goede procedures en afspraken zijn hier van belang. 4. Voorbeeld ontruimingsplan : In bijlage 5 is een voorbeeld opgenomen van een ontruimingplan. Dit voorbeeld kan vrij gebruikt worden voor uw eigen organisatie. Let er wel op dat de in dit hoofdstuk genoemde aspecten voldoende aan bod komen. Laat de resultaten van oefeningen verder de leidraad zijn voor het aanpassen en verbeteren van het ontruimingsplan.