Ruud de Moor Centrum Innoveren en presteren

Transcriptie

1 Ruud de Moor Centrum Ruud de Moor Centrum voor professionalisering van onderwijsgevenden Open Universiteit Nederland

2 Blad: 2/15 Voorwoord De laatste jaren zijn grote zorgen gerezen over de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs, mede door een tekort aan leraren. Aan de oplossing van dat probleem levert het Ruud de Moor Centrum een belangrijke bijdrage. Vanaf 2003 hebben wij immers een uitgebreid pakket producten en diensten ontwikkeld voor flexibilisering van opleiding en nascholing, competentiegericht onderwijs en leren op de werkplek. Daarnaast hebben wij praktijkgericht onderzoek uitgevoerd. In opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft Twynstra Gudde een audit uitgevoerd. Dit bureau concludeert dat wij onze taken effectief en efficiënt hebben verricht en ons Plan van aanpak slagvaardig hebben uitgevoerd. Een belangrijk advies van Twynstra Gudde is, dat we meer pro-actief en vraaggestuurd moeten werken. Verder is Twynstra Gudde van mening dat het Ruud de Moor Centrum vooral een kennis- en expertisecentrum moet worden voor (online)werkplekleren. Mede op grond van de bovengenoemde positieve uitkomsten besluit het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in opnieuw financieel bij te dragen aan het Ruud de Moor Centrum. Over de komende drie jaren gaat deze nota. Daarin zijn vanzelfsprekend de adviezen van Twynstra Gudde verwerkt en de aanwijzingen van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In deze nota treft u eerst een impressie aan van onze missie en uitgangspunten. Daarna geven wij een schets van onze taken, verantwoording en thema s. Onze ambities zijn groot. Dat moet ook, want het Ruud de Moor Centrum wil veel bijdragen aan de innovaties en prestaties van onderwijsgevenden, door zelf te innoveren en te presteren! prof. dr. J.T.G. Gerrichhauzen Hoogleraar-directeur van het Ruud de Moor Centrum voor professionalisering van onderwijsgevenden

3 Blad: 3/15 Inhoud 1 Missie en uitgangspunten 4 Missie 4 Uitgangspunten 4 2 Taken 6 Kennis en expertise opbouwen, bundelen en ontsluiten 6 Producten exploiteren, beheren en implementeren 7 Vraaggestuurde projecten uitvoeren 8 3 Verantwoording 10 4 Thema s 11 Assessment en coaching 11 Netwerkleren 12 Kennisinfrastructuur 12 Kwaliteit van professionaliseren 13

4 Blad: 4/15 1 Missie en uitgangspunten Missie Het Ruud de Moor Centrum levert een bijdrage aan de professionalisering van onderwijsgevenden, en daarmee aan de bestrijding van het lerarentekort. Deze missie betreft de gehele loopbaan van onderwijsgevenden en leidt ertoe dat wij ons gaan ontwikkelen als kennis- en expertisecentrum voor (online)werkplekleren. Bovendien leidt onze missie ertoe dat wij onze reeds ontwikkelde producten gaan exploiteren, beheren en implementeren, en leraren, scholen en lerarenopleidingen op hun verzoek zullen ondersteunen bij professionalisering. Deze drie ambities willen wij verwezenlijken in nauwe samenwerking met organisaties die zich ook richten op de professionalisering van onderwijsgevenden. Uitgangspunten Leraren staan centraal In al onze activiteiten staan leraren centraal. Onze aandacht gaat daarbij zowel uit naar leraren die al enige tijd in het onderwijs werken, als naar beginnende leraren, waaronder zij-instromers. Professionalisering met (online)werkplekleren Wij onderscheiden in professionaliteit zeven belangrijke elementen: de vakinhoudelijke bekwaamheid, de interpersoonlijke bekwaamheid, de pedagogische en de didactische bekwaamheid, de kennis van de beroepspraktijk waarvoor het onderwijs opleidt, het vermogen om te reflecteren op het eigen functioneren én het vermogen om samen te werken met andere beroepsbeoefenaren en actoren in de schoolomgeving. Professionalisering speelt zich in belangrijke mate af op de werkplek, en omvat formeel én informeel leren. Professionaliseren op de werkplek benaderen wij vanuit twee perspectieven. Het eerste perspectief is dat van de leraar als autonome beroepsbeoefenaar. Het tweede perspectief is dat van het human resource development en het integraal personeelsbeleid, waarbij de leraar als werknemer functioneert in een team en de school een bijdrage levert aan schoolontwikkeling, teamontwikkeling en onderwijsinnovatie. Vanuit onze specifieke expertise in tijd- en plaatsonafhankelijk onderwijs met behulp van ICT, blijven wij ons bezighouden met werkplekleren. In de uitvoering zullen we ons accent wel verleggen, want we gaan onze kennis en expertise steeds meer ter beschik-

5 Blad: 5/15 king stellen en steeds meer werken op verzoek van het onderwijsveld. Dit brengt met zich mee dat wij ons in toenemende mate op de onderwijsmarkt begeven. Daar spelen netwerken een grote rol, dus investeren in netwerken is van groot belang voor het Ruud de Moor Centrum.

6 Blad: 6/15 2 Taken Kennis en expertise opbouwen, bundelen en ontsluiten Het Ruud de Moor Centrum zal komende jaren steeds meer een centrum worden dat kennis en expertise op het terrein van (online)werkplekleren opbouwt, bundelt en ontsluit. Daarbij onderscheiden wij kennis en expertise over het leren van de leraar, over de leraar zelf en over de werkplek. Deze taak vormt een belangrijke basis voor de vraaggestuurde projecten die wij gaan uitvoeren en moet zoveel mogelijk uitmonden in praktische producten die leraren steunen in hun professionalisering. Met andere woorden: kennis en expertise opbouwen, bundelen en ontsluiten is geen doel op zich. Aan de uitvoering van deze taak wordt jaarlijks vijftig procent van het budget besteed. De activiteiten die wij op dit vlak willen gaan uitvoeren, worden van tevoren beoordeeld door de Programmaraad van het Ruud de Moor Centrum. De Programmaraad bestaat uit zeven onafhankelijke deskundigen, namelijk mevrouw drs. T.A. Maas, mevrouw drs. Y. Moerman-van Heel, mevrouw drs. C.E.J.M. Thoolen, drs. L.M.L.H.A. Hermans, R.G. Hoffman, drs. F.C.H. Slangen en een vertegenwoordiger van het primair onderwijs (vacature). Het Ruud de Moor Centrum neemt het technisch voorzitterschap op zich en levert de ambtelijk secretaris. Deze functies worden respectievelijk vervuld door prof. dr. J.T.G. Gerrichhauzen en mevrouw mr. H.J.A.M. Derrez. Deze taak brengt met zich mee, dat wij nog nadrukkelijker gaan samenwerken met scholen, universitaire onderzoekscentra, pabo s, eerstegraads- en tweedegraadslerarenopleidingen, verenigingen van leraren en schoolleiders, lectoren en kenniskringen, regionale en landelijke expertisecentra, branche- en sectororganisaties zoals de VSNU, HBO-raad, MBO Raad, VO-raad en PO-raad, het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt, de Stichting Beroepskwaliteit Leraren en vakorganisaties. Bovendien gaan wij aandacht besteden aan regie. Dit zal ertoe leiden dat organisaties voor professionalisering van leraren hun activiteiten onderling afstemmen, en dat zij kennis delen, uitwisselen en creëren. Opbouwen van kennis en expertise Het Ruud de Moor Centrum gaat het onderzoek naar (online)werkplekleren inventariseren. Dat onderzoek is nog beperkt, zodat er voor de potenties van (online)werkplekleren nauwelijks bewijs bestaat. Daarom gaan wij daar ook zelf

7 Blad: 7/15 (evaluatie)onderzoek naar doen, samen met leraren en scholen, universitaire onderzoekscentra, (regionale) expertisecentra, hoogleraren en lectoren. Dit onderzoek zal uiteraard praktisch zijn, zodat het bijdraagt aan de kwaliteit van (online)werkplekleren en daarmee aan de professionalisering van leraren. Verder wil het Ruud de Moor Centrum op een aantal terreinen praktijkgericht onderzoek bij gebruikers gaan uitvoeren. Hierbij gaat het om onderzoek naar de behoeften van leraren: welke ondersteuning willen zij? Voorts betreft het onderzoek naar het gebruik van onze producten en diensten: welke bijdrage leveren die aan de professionalisering van leraren? Verder zal dit onderzoek de vraaggestuurde projecten betreffen: voldoet het product dat het veld aan ons vraagt inderdaad aan hun behoefte? Al deze onderzoeken gaan ook een praktisch karakter dragen. Op basis van de verworven inzichten en de behoeften gaan wij instrumenten ontwerpen en vraaggestuurd doorontwikkelen en implementeren. Ontsluiten van kennis en expertise De opgebouwde kennis en expertise zal het Ruud de Moor Centrum ontsluiten voor leraren, organisaties en instellingen. Dat doen wij door het maken van een: - kennisbank met informatie uit (ons) onderzoek naar (online)werkplekleren; - werkbank met producten en instrumenten voor (online)werkplekleren; - expertisebank met good practices en voorbeelden van de toepassing van instrumenten; - kwaliteitskader en kwaliteitscriteria voor werkplekleren. Uiteraard zullen wij alle informatie en instrumenten op een dusdanige wijze aanbieden, dat ze voor leraren bruikbaar en duidelijk zijn. Inhoudelijk gezien betreft de uitvoering van deze taak vier thema s, te weten assessment en coaching, netwerkleren, kennisinfrastructuur en kwaliteit van professionalisering. Een schets van deze thema s staat in hoofdstuk 4. Producten exploiteren, beheren en implementeren Voor de exploitatie en het beheer van producten zal de aandacht in met name uitgaan naar het technisch en functioneel beheer van onze ICT-omgeving, de instandhouding van de helpdesk waar leraren terecht kunnen met vragen over de inhoud en over ICT, het actualiseren van producten en het herstellen van fouten. Waar nodig worden voor de exploitatie en het beheer afspraken gemaakt met externen.

8 Blad: 8/15 Voor onderwijsinstellingen die bekostigd worden uit de kas van het Rijk blijven de producten, boeken en papers gratis beschikbaar via een portal. Bijgevolg moeten commerciële bedrijven of commercieel getinte instellingen betalen voor onze producten, boeken en papers. Voor de gedrukte versie van boeken en papers worden aan iedereen kosten in rekening gebracht. Dat geldt ook voor de levering van maatwerk en voor aanvullende service. Verdere landelijke verspreiding en implementatie van onze producten vergt een benadering van alle leraren, scholen en lerarenopleidingen die hen verleidt tot veelvuldig en optimaal gebruik. Op dit terrein zal het Ruud de Moor Centrum niet autonoom optreden, maar dienstverlenende instellingen en commerciële bedrijven inschakelen. Alle dienstverlenende instellingen of commerciële bedrijven die aan bepaalde criteria voldoen, komen in aanmerking voor een partnership. Voor partners wordt een programma Train the trainer ontwikkeld, zodat zij onze producten op een kwalitatief goede manier kunnen uitzetten. Het Ruud de Moor Centrum zal voor dit programma de certificerende instantie zijn. Verder gaan wij samenwerken met bedrijven en organisaties die sterk zijn in landelijke distributie. Het gaat hierbij nadrukkelijk ook om samenwerking met commerciële bedrijven in de educatieve sector, waaronder Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum. Inhoudelijk gezien betreft de uitvoering van deze taak vier thema s, te weten assessment en coaching, netwerkleren, kennisinfrastructuur en kwaliteit van professionalisering. Een schets van deze thema s staat in hoofdstuk 4. Vraaggestuurde projecten uitvoeren Het Ruud de Moor Centrum gaat in leraren, scholen en lerarenopleidingen op hun verzoek ondersteunen bij (online)werkplekleren. Daarmee worden zij als het ware ook opdrachtgevers. Indien nodig zullen wij hen natuurlijk ondersteunen bij het formuleren van een heldere vraag. De projecten kunnen betrekking hebben op het opbouwen en ontsluiten van kennis en expertise over (online)werkplekleren, op het exploiteren, beheren en implementeren van producten, en op het ontwerpen van methodieken en instrumenten voor( online)- werkplekleren. Deze taak vergt een omslag in ons denken en doen. Daarom zullen we ons grondig moeten voorbereiden. Daarna vindt de uitvoering geleidelijk en gefaseerd plaats, en zodanig dat er geen versnippering of kapitaalvernietiging optreedt.

9 Blad: 9/15 Naarmate het aantal vraaggestuurde projecten groter wordt, stijgt vanzelfsprekend het deel van ons budget dat wij eraan besteden. Uiteindelijk, in 2010, besteden wij vijftig procent van onze financiële middelen aan deze taak. Ieder project dat het werkveld gaat indienen, zal beoordeeld worden door de Programmaraad van het Ruud de Moor Centrum. Vervolgens beslist deze raad of wij het project al dan niet gaan uitvoeren. De Programmaraad zal in overleg met het Ruud de Moor Centrum een procedure opstellen voor vraaggestuurde projecten.

10 Blad: 10/15 3 Verantwoording Het Ruud de Moor Centrum werkt sinds zijn oprichting volgens de beginselen van de VBTB-begrotings- en verantwoordingssystematiek. Doel is om een steeds resultaatgerichtere begrotings- en verantwoordingssystematiek te hanteren en een meer resultaatgerichte sturing en verantwoording van het RdMC te bereiken. Het RdMC gaat het tot nu toe gehanteerde systeem evalueren. Daar waar mogelijk zal het RdMC doelstellingen en indicatoren verder VBTB-conform formuleren. Het RdMC wil een optimale balans bereiken tussen de opbrengst (betrouwbaar inzicht in de beleidsprestaties) en de daarmee samenhangende kosten ( van monitoringsystemen en menskracht). Daar waar het niet goed mogelijk is doelen meetbaar aan de hand van kwantitatieve streefwaarden te benoemen, zal naar een second best- oplossing worden gezocht. Het RdMC blijft continu werken een goed doordacht beleid, dat zoveel mogelijk is uitgedrukt in meetbare en te evalueren doelstellingen.

11 Blad: 11/15 4 Thema s Assessment en coaching Om zelf sturing te geven aan hun professionalisering, is het gewenst dat leraren zich op basis van een (zelf)assessment een onderbouwd oordeel kunnen vormen van hun competenties en competentieontwikkeling. Daarom ligt de nadruk van onze activiteiten op de ontwikkelingsgerichte functie van assessment. Wij willen praktijkkennis en expertise ontwikkelen over de effectiviteit van professionaliseringstrajecten, inclusief daarbij horende zaken als persoonlijke ontwikkelplannen en persoonlijke actieplannen. Wij gaan ook aandacht besteden aan de wijze waarop scholen leraren effectief kunnen ondersteunen in hun professionalisering, zowel in de initiële fase (opleiding tot leraar), als in de postinitiële fase (professionele doorgroei). Verder willen we kennis en expertise ontwikkelen over de wijze waarop de professionalisering in een doorlopende lijn vorm en inhoud kan krijgen. De opgebouwde kennis en expertise wordt onderdeel van de kennisbank (online) werkplekleren. Verder gaan wij leraren in alle fasen van hun loopbaan bij hun professionalisering ondersteunen met instrumenten voor zelfassessment, zodat zij hun ontwikkeling kunnen beoordelen en volgen. Het Ruud de Moor Centrum gaat de instrumenten beschikbaar stellen op basis van inventarisatie en onderzoek en/of ontwikkelen in samenwerking met leraren. Wij zullen ook aandacht besteden aan de wijze waarop coaching op de werkplek plaatsvindt, want een goede mix van (online)instrumenten en coaching op de werkplek is een succesfactor. Overigens is gericht werken aan professionalisering voor leraren nog geen dagelijkse praktijk. Daarom is het nuttig hen bewust te maken van het belang. Dat gaan wij doen in samenwerking met leraren, scholen en de Stichting Beroepskwaliteit Leraren. Alle instrumenten worden onderdeel van de werkbank (online)werkplekleren. Bovendien worden de ontwikkelde assessment-instrumenten onderdeel van een Platform zelfevaluatie voor leraren, dat in samenwerking met de Stichting Beroepskwaliteit Leraren wordt opgezet. Good practices voor professionalisering en gebruik van zelfevaluatie-instrumenten en coaching worden onderdeel van de expertisebank (online) werkplekleren.

12 Blad: 12/15 Netwerkleren Netwerkleren houdt in, dat leraren optimaal gebruikmaken van netwerken om zichzelf te ontwikkelen en carrière te maken. Zij vinden en ontwikkelen in die netwerken oplossingen voor hun problemen én materialen die zij direct in hun dagelijkse praktijk kunnen toepassen. In netwerken leren leraren dus van elkaar en dat kan bijdragen aan hun professionalisering. Uiteraard is het daarom voor het Ruud de Moor Centrum een belangrijk thema. Netwerkleren kan trouwens niet van tevoren in zijn volle omvang ontworpen en geprogrammeerd worden, want leraren geven het proces en de inhoud gaandeweg structuur. Daarom gaan we een dynamische ontwerpbenadering hanteren. Onze belangrijkste focus zal zijn: facilitators opleiden zodat zij leraren kunnen begeleiden bij de deelname aan netwerken. Wij gaan de theoretische en praktische uitwerking van netwerkleren gefaseerd bevorderen en versterken. In de eerste fase gaan we broedplaatsen opsporen en initiëren. Dit zijn plaatsen waar al een netwerk bestaat, of plaatsen waar sterk gestreefd wordt naar vorming van een netwerk. In deze fase zal het Ruud de Moor Centrum vooral een initiërende rol hebben. De volgende fase, faciliteren van broedplaatsen, betreft werkzaamheden die gericht zijn op versteviging en verzelfstandiging van het netwerk. Daarbij gaat het onder meer om begeleiders van het netwerk professionaliseren of ondersteunen, producten van het Ruud de Moor Centrum implementeren in het netwerk, vormen van netwerkleren op gang brengen die geënt zijn op communities en de opzet van een infrastructuur faciliteren. Voor het Ruud de Moor Centrum is in deze fase dus vooral een initiërende rol weggelegd. In de derde en laatste fase gaat het om doorontwikkeling van het netwerk en koppeling met andere netwerken. Daarbij zal het Ruud de Moor Centrum vooral een regisserende rol vervullen. Door monitoring en onderzoek vergaren we kennis en expertise over netwerken en netwerkleren, hetgeen onderdeel wordt van de kennisbank (online)werkplekleren. De instrumenten die ontwikkeld worden voor ondersteuning van de netwerken en het netwerkleren worden onderdeel van de werkbank (online)werkplekleren. Kennisinfrastructuur In de afgelopen jaren heeft het Ruud de Moor voor leraren kennisbanken vervaardigd en toegankelijk gemaakt met contentmanagementsystemen. Het gaat om drie soorten kennisbanken: gerelateerd aan vakken, aan het pedagogisch en didactisch handelen van

13 Blad: 13/15 leraren, en aan de vaardigheden van leraren. Een probleem is dat leraren dezelfde kennis op verschillende manieren kunnen toepassen. Wanneer kennis alleen als een soort naslagwerk wordt aangeboden, zullen leraren er alleen gebruik van maken als zij een vraag hebben. Daarom is het van belang ervoor te zorgen dat de kennis in het primaire proces wordt aangeboden, en aansluit bij de doelen en de taak van leraren. De dagelijkse handelingen die zij verrichten moeten dus centraal staan, zodat de kennis daadwerkelijk productief gebruikt wordt. In dit verband gaat het Ruud de Moor Centrum een kennisinfrastructuur ontwikkelen. Die is immers nodig om kennis werkelijk te borgen. De kennisinfrastructuur zal alle processen omvatten die voor (beginnende) leraren van belang zijn: relevante kennis uit verschillende bronnen zullen wij expliciet maken, vastleggen, actualiseren en dusdanig aanbieden dat leraren er in hun dagelijkse praktijk gebruik van kunnen maken. Kwaliteit van professionaliseren De kwaliteit van onderwijs wordt in belangrijke mate bepaald door de kwaliteit van leraren. Die is de resultante van initiële opleiding, ervaring en professionele doorgroei. Tijdens de initiële fase speelt de lerarenopleiding een belangrijke rol, veelal in nauwe samenwerking met al dan niet gecertificeerde opleidingsscholen. De kwaliteit van opleiden in de school, een vorm van leren op de werkplek dus, is echter nog niet optimaal. In algemene zin is het nog onduidelijk hoe de kwaliteit van leren op de werkplek gewaarborgd kan worden. Bovendien is er het vraagstuk van de certificering: voor leren op de werkplek bestaan geen certificeringstrajecten. Waardering van professionalisering op de werkplek, bijvoorbeeld van deelname aan onderzoek, ontwikkelprojecten, communities of practice en leernetwerken, kan echter een belangrijke rol vervullen.

14 Blad: 14/15 Met andere woorden: de kwaliteit van professionalisering monitoren en bewaken is een belangrijk thema. Daarom gaat het Ruud de Moor Centrum samen met het werkveld kwaliteitskaders en kwaliteitscriteria ontwikkelen voor leren op de werkplek. Die zullen de organisatie betreffen, de methoden en systemen, de kwaliteit van (school)opleiders en de (certificerings)instrumenten die worden gehanteerd. Wij zullen ook onderzoeken hoe certificering te realiseren is.

15 Blad: 15/15 Colofon Uitgave Open Universiteit Nederland Ruud de Moor Centrum voor professionalisering van onderwijsgevenden November 2007 Bezoekadres Valkenburgerweg AT Heerlen telefoon Postadres Postbus DL Heerlen Tekst Helen Derrez Marieke Dresen John Gerrichhauzen Darco Jansen Albert Kampermann Jo Knarren Redactie Beppie van der Heijden