3) Uitleg: enkel zitten, niet verschuiven, geen stemgeluid, elektrodes niet aanraken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "3) Uitleg: enkel zitten, niet verschuiven, geen stemgeluid, elektrodes niet aanraken"

Transcriptie

1 Ader en Tatum (1963) Pessin (1933) 1) Studenten komen naar labo 2) Elektrodes worden aan kuit geplaatst 3) Uitleg: enkel zitten, niet verschuiven, geen stemgeluid, elektrodes niet aanraken 4) Gedurende 90 minuten kregen ze om de 10 seconde een elektrische schok van een halve seconde lang 5) Binnen handbereik lag een rode drukknop 6) Studenten moesten op de knop drukken om zo de volgende schok met 10 seconden uit te stellen (dit wisten ze niet) 1) 60 studenten moesten een lijst van 7 zinledige woorden van 3 letters uit het hoofd leren 2) Dit gebeurde met klassieke anticiperende methode (geheugentrommel): elk woord van een lijst verschijnt beurtelings in een venster voor anderhalve seconde 3) DN moest zo snel mogelijk voorspellen welk woord dat het volgende ging zijn. De woordenlijst werd herhaald tot hij de volledige lijst correct voorspelde 4) Elke DN deed de taak twee keer in twee condities: alleenconditie en passiefpubliekconditie. 1) Sociale aanwezigheid heeft niet per se een positief effect 2) Er was sprake van sociale beïnvloeding: DNS in de alleenconditie gedroegen zich anders dan de DNS in de sociale conditie 1) DNS leerden sneller in de alleenconditie 2) Er trad sociaal belemmeringeffect op

2 Gates en Allee (1933) Allee en Masure (1936) Travis (1925) 1) Kakkerlakken werden in felverlicht E-doolhof geplaatst dat boven een pan met water hing 2) Op het einde van het centrale zijpad was er een donkere fles 3) Kakkerlakken moesten steeds op hetzelfde punt beginnen en vluchten werd negatief versterkt 4) 3 conditioneringcondities: Met 1 lotgenoot (co-actief) Met 2 lotgenoten (co-actief) Parkieten die licht en eten moesten zoeken in doolhof 1) Taak: stift tegen punt op draaiende schijf gedrukt houden 2) Individuele training tot piek 4) OV: sociale situatie (binnen-proefpersonen) (5 proefbeurten) Publiek (4-8 mensen kwamen toevallig binnen, 10 beurten) 5) AV: punten per proefbeurt 10 punten per foutloze rotatie Er trad sociale belemmering op: hoe meer lotgenoten, hoe langer ze erover deden Leerden in een doolhof sneller licht en voedsel vinden in alleenconditie dan in ee coactieve conditie. presteerden beter voor publiek

3 Chen (1937) Bayer (1929) 1) Nestbouwende mieren 2) 3 condities: (in eerste en laatste periode) Coactieve paren (in tweede periode) Coactieve triade (in derde periode) Mieren werken sneller als ze in groep werken en bouwen een groter nest als ze in groep werken stelde vast dat verzadigde kippen die in een alleensituatie het voedsel niet meer aanraakten, weer twee derden van hun normale portie opaten als een andere kip bij hen geplaatst werd. Harlow (1932) Gedurende 20 dagen aten de proefdieren om de andere dag alleen of coactief Ratten aten minder als ze alleen waren Hosey, Wood, Thompson en Druck (1985) Floyd Allport onderzochten hoe snel duizendpoten door een gang liepen om te ontsnappen aan een aversieve lichtprikkel als ze alleen waren versus als zich een tweede duizendpoot in een doorzichtig buisje naast de loopgang bevond. 1) DNS moesten de volgende vijf taken zo snel en zo goed mogelijk doen: Doorstreeptest Perspectiefomkeringtaak Vermenigvuldigingen uit het hoofd Vrije associatietaak Redeneertaak 2) DNS voerden deze taken 2 keer uit in twee condities: : werkten tegelijk aan de taken maar in aparte cellen Coactief publiek: taken werden uitgevoerd aan in groepen van 4 5 personen die aan dezelfde tafel zaten Duizendpoten ontsnappen sneller aan de aversieve prikkel in het gezelschap van een andere duizendpoot 1) Er was een kwantitatieve toename in de coactieve conditie 2) Op kwalitatief vlak was er in de coactieve conditie een sociale belemmering

4 Zajonc en Sales (1966) Goldman (1967) Martens (1969) 1) Eerste fase: DNS leerden woorden uitspreken in het Turks: PL zei het voor en DN moest het nazeggen 2) Aanbiedingsfrequentie werd gemanipuleerd binnen elke individuele deelnemer 3) Daarna kregen ze de woorden zo kort te zien dat ze moesten raden welk woord het was. In feite waren het dia s met kriskraslopende lijnen 4) In twee condities: Coactief publiek Falsifiëringtoets van Zajonc en Sales: 1) Elke deelnemer moest 30 keer voor 5 monsters gekleurd papier de code neerschrijven die hij op dat moment het meest aantrekkelijk vond 2) Alle deelnemers kregen een identieke reeks van 30 keuzes tussen 5 kleuren De helft in alleenconditie De ander helft deed het in groepen met 4 co-actoren (individueel) Palm Sweat Index 1) DNS leerden complexe motorische taak in conditie Passief toekijkend publiek (10 medestudenten) 2) Tijdens leertaak werden over 15 leerbeurten om de 5 beurten een vingerafdruk genomen Er werden meer dominante woorden uitgebracht in de sociale conditie In de coactieve conditie lag het uitbrengen van dominante responsen hoger dan in de alleenconditie 1) Meer transpiratie bij passief toekijkend publiek 2) Treed sociale belemmering van het leren op

5 Bell, Loomis en Cervone (1982) Cotrell, Wack, Sekerak en Rittle (1968) Gebruik van bloeddruk 1) Condities: conditie sociale conditie met 2 toekijkende studenten sociale conditie met 2 niet-toekijkende studenten 2) Andere frequentie van de Turkse woorden Stelden vast dat de gemeten bloeddruk van studenten die tegelijk met een ander een reactiesnelheidstaak uitvoerden significant hoger was dan die van studenten die dezelfde taak alleen uitvoerden. 1) In de toekijkendeconditie zijn er meer dominante responsen 2) Blote aanwezigheid is geen voldoende voorwaarde voor sociale activering Zajonc, Heingartner en Herman (1969) Markus (1978) 1)Proefdieren evaluatievrees noodzakelijke voorwaarde was 2) Rechte piste en een kruisvormig doolhof 3) Condities: conditie Co-actief publiek Passief publiek 1) DNS moesten zich omkleden (schoenen verwisselen en labojas met knopen aan rug aandoen) 2) 3 condities: Bloot-sociale conditie Toekijkend-publiek conditie 1) De twee leersituaties verschilden van elkaar omdat ze verschilden qua relatieve dominantie van juiste en verkeerde responsen 2) De bloot-sociale aanwezigheid is een voldoende voorwaarde om tegengestelde effecten te realiseren van niet-gerichte sociale activering 1) Het duurde langer in de bloot-sociale conditie dan in de alleenconditie om moeilijke taken uit te voeren 2) Het duurde minder lang in de blootsociale conditie dan in de alleenconditie om gemakkelijke taken uit te voeren

6 Schmitt, Gilovich, Goore en Joseph (1986) Thomas, Skitka, Christen en Jurgena (2002) 1) DNS moesten gegevens ingeven in een computer 2) 2 x naam ingeven: 1 keer gewoon 1 keer achterstevoren met tussen elke letter een cijfer in stijgende volgorde 3) 3 sociale condities: Blote aanwezigheid Evaluerende ander 1) Proefleider verwelkomde de DNS ofwel vriendelijk ofwel onvriendelijk 2) Na het experiment moesten ze een vragenlijst invullen waarop ze aangaven hoe vriendelijk en goedgehumeurd de proefleider was 3) Deelnemers moesten hun vragenlijst in een gesloten envelop in een doos deponeren om sociale wenselijkheid te voorkomen 4) Twee sociale condities: Coactieve situatie 1) De tijd was korter voor het gewoon intypen van de naam in de aanwezigheidsconditie dan in de alleenconditie 2) De tijd die nodig was voor het achterstevoren typen van de naam was langer in de aanwezigheidsconditie dan in de alleenconditie 3) Aanwezige socius die toekeek had geen effect 1) Vriendelijke proefleider werd positiever beoordeeld 2) Het verschil in de beoordeling was extremer in de coactieve situatie dan in de alleensituatie

Theorie-opbouw of theorietoetsing?

Theorie-opbouw of theorietoetsing? Sociale Psychologie: Studietips HS 1 Waarom drukten in het experiment van Ader en Tatum (1963) de geslaagden uit de sociale conditie vaker op de knop dan de geslaagden uit de alleenconditie? -> Het duurde

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: Sociale activering.

Hoofdstuk 1: Sociale activering. Hoofdstuk 1: Sociale activering. Effect van de aanwezigheid op zich. Heeft de blote omstandigheid van niet-alleen zijn een effect op individueel gedrag? = mere presence of blote, niet gerichte beïnvloede

Nadere informatie

Hoofdstuk 3 sociale invloed

Hoofdstuk 3 sociale invloed Hoofdstuk 3 sociale invloed Impliciete sociale invloed Een individu neemt waar dat anderen iets doen of laten, zonder dat deze anderen expliciet vragen om mee te doen. Meerderheid invloed > minderheid

Nadere informatie

SOCIALE BEÏNVLOEDING

SOCIALE BEÏNVLOEDING SOCIALE BEÏNVLOEDING H 1: SOCIALE ACTIVERING 2 rode draden: 1) inhoudelijk thema: maakt het een verschil uit of je al dan niet alleen bent bij het uitbrengen van gedrag? 2) onderzoeksmethode thema: het

Nadere informatie

H 1: SOCIALE ACTIVERING

H 1: SOCIALE ACTIVERING H 1: SOCIALE ACTIVERING Thema s: Invloed van louter aanwezigheid van anderen op individueel gedrag Blote aanwezigheid/mere presence = blote, niet-gericht beïnvloedende sociale aanwezigheid Onderzoekers

Nadere informatie

1. Effecten van aanwezigheid van anderen op individueel gedrag: facilitatie of belemmering?:

1. Effecten van aanwezigheid van anderen op individueel gedrag: facilitatie of belemmering?: SAMENVATTING PSYCHOLOGIE: SOCIALE BEINVLOEDING. Hoofdstuk 1: Sociale activering. = wat maakt het uit voor ons individuele gedrag dat er anderen aanwezig zijn? 2 thema s in dit hoofdstuk: - inhoudelijk

Nadere informatie

1 invloed van aanwezige anderen

1 invloed van aanwezige anderen Impliciete expliciete sociale invloed (al dan niet met beloning/straf) Conformisme innovatie niet gehoorzaamheid, maar het inwilligen van bepaalde verzoeken. Bestudeerd in onderzoek met conflict

Nadere informatie

belemmering: het optreden bij andere soorten => onderzoek met Shell parkieten (SA) Invloed van publiek op oog hand coördinatie (SA)

belemmering: het optreden bij andere soorten => onderzoek met Shell parkieten (SA) Invloed van publiek op oog hand coördinatie (SA) Sociale psychologie: Onderzoeken Ader en Tatum Creativiteit en passief publiek : sociale activering (SA) Pessin belemmering: in andere omstandigheden/andere gedragingen => onderzoek met woordlijsten (SA)

Nadere informatie

1. Sociale Activering

1. Sociale Activering 1. Sociale Activering 1.1. FACILITATIE OF BELEMMERING? 1.1.1. Beter alleen? Cruciale vraag: maakt het een verschil of je al dan niet alleen bent bij het uitbrengen van gedrag? heel uitgebreid: concentreren

Nadere informatie

Question 6 Multiple Choice

Question 6 Multiple Choice Question 1 Multiple Choice Het onderzoek van Strack e.a. (1988) waarin mensen op verschillende manieren een pen vasthielden terwijl ze cartoons beoordeelden toont aan dat: Question 2 Multiple Choice mensen

Nadere informatie

Heeft blote, niet-gerichte sociale aanwezigheid (= mere presence) een effect op het individueel gedrag?

Heeft blote, niet-gerichte sociale aanwezigheid (= mere presence) een effect op het individueel gedrag? Sociale Psychologie I. Sociale activering Heeft blote, niet-gerichte sociale aanwezigheid (= mere presence) een effect op het individueel gedrag? 2 vormen van mere presence nl. als coactief publiek, de

Nadere informatie

NAAM: TUSSENTIJDSE TOETS SOCIALE PSYCHOLOGIE PM05 22 NOVEMBER 2004

NAAM: TUSSENTIJDSE TOETS SOCIALE PSYCHOLOGIE PM05 22 NOVEMBER 2004 NAAM: TUSSENTIJDSE TOETS SOCIALE PSYCHOLOGIE PM05 22 NOVEMBER 2004 1 Een turnster vraagt je hoe ze een ingewikkelde wedstrijdoefening het best kan oefenen A. Zolang ze de oefening nog niet goed onder de

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: sociale activering

Hoofdstuk 1: sociale activering Hoofdstuk 1: sociale activering 1. Facilitatie of belemmering? Beter alleen? - Ader & Tatum o Methode Amerikaanse studenten geneeskunde Op stoel aan tafel met drukknop met elektroden aan kuit 12/36: alleenconditie

Nadere informatie

3) Na het zuigen: kat spendeerde 100 dagen met muis/rat. 4) Om de 4 dagen werd de muis vervangen door een andere rat/muis

3) Na het zuigen: kat spendeerde 100 dagen met muis/rat. 4) Om de 4 dagen werd de muis vervangen door een andere rat/muis Kuo (1931) Cairns en Werboff (1967) Cairns 1 (1966) 1) Katten werden in homosociale isolatie grootgebracht 2) Vanaf 6 e dag: spendeerden tijd met rat/muis 3) Na het zuigen: kat spendeerde 100 dagen met

Nadere informatie

Samenvatting sociale psychologie

Samenvatting sociale psychologie Samenvatting sociale psychologie Disclaimer: Volgende samenvatting is gemaakt aan de hand van de cursustekst van Vera Hoorens (Sociale psychologie POMO5), de afbeeldingen die gebruikt zijn, zijn ook het

Nadere informatie

Sociale psychologie2016/2017

Sociale psychologie2016/2017 Sociale psychologie2016/2017 Hoofdstuk 1: Methodes van sociaalpsychologisch onderzoek! Bij experimenten en nood aan extra uitleg kijken in handboek + ppt s. Dit is enkel een overzicht van de belangrijkste

Nadere informatie

Controle van de romp bij lagerugpijnpatiënten

Controle van de romp bij lagerugpijnpatiënten Controle van de romp bij lagerugpijnpatiënten In hoofdstuk 1 worden de achtergrond en de doelen van mijn onderzoek beschreven. Lage rugpijn is een belangrijk maatschappelijk probleem, zowel op het gebied

Nadere informatie

Sociale psychologie : onderzoeken

Sociale psychologie : onderzoeken Sociale psychologie 2016-2017: onderzoeken Hoofdstuk 1: Methodes van sociaalpsychologisch onderzoek FeldmanHall, Mobbs, Evans, Hiscox, Navrady, Dalgleish (2012) Geclaimd vs werkelijk gedrag Keuzes wnr

Nadere informatie

Samenvatting. Dutch Summary.

Samenvatting. Dutch Summary. Samenvatting Dutch Summary. 125 126 Dutch Summary Nederlandse Samenvatting (Summary in Dutch) Door de aanwezigheid van omstanders helpen mensen elkaar minder snel en minder vaak. Dit geldt voor zowel noodsituaties,

Nadere informatie

Hoe beïnvloeden je verwachtingen je waarnemingen?

Hoe beïnvloeden je verwachtingen je waarnemingen? Hoe beïnvloeden je verwachtingen je waarnemingen? Anw Sarah Bastiaans, Robin Schlechtriem, Anne Soede V5B 21 3 2014 Dhr. Verstappen Inhoudsopgave Inleiding 3 Probleemstelling & onderzoeksvraag 5 Hypothese

Nadere informatie

Controle van rompbewegingen bij verstoringen tijdens het duwen van karren

Controle van rompbewegingen bij verstoringen tijdens het duwen van karren Het mechanisch verstoren van de romp wordt gezien als een risicofactor voor lage rugklachten. Dergelijke verstoringen kunnen zorgen voor ongecontroleerde bewegingen van de romp waarbij een inadequate reactie

Nadere informatie

- Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden.

- Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden. Abstract: - 3 experimenten - Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden. - Studie 1&2: consumenten verwachten

Nadere informatie

MASTER ORTHOPEDAGOGIEK SCRIPTIE

MASTER ORTHOPEDAGOGIEK SCRIPTIE FACULTEIT DER MAATSCHAPPIJ- EN GEDRAGSWETENSCHAPPEN Graduate School of Childhood Development and Education MASTER ORTHOPEDAGOGIEK SCRIPTIE 2016-2017 De beïnvloeding van tijdoriëntatie, timemanagement en

Nadere informatie

Behandeling met botulinetoxine bij torticollis spasmodica

Behandeling met botulinetoxine bij torticollis spasmodica Behandeling met botulinetoxine bij torticollis spasmodica Inleiding De neuroloog heeft met u besproken dat u een aandoening heeft die behandeld kan worden met botulinetoxine. In deze folder vindt u informatie

Nadere informatie

Corteen & Woods Exp- met stadsnamen klassiek conditioneren (GHR) Baeyens, Eelen & Van den Bergh

Corteen & Woods Exp- met stadsnamen klassiek conditioneren (GHR) Baeyens, Eelen & Van den Bergh Experimenten HOOFDSTUK 1 SOCIALE ACTIVERING Ader & Tatum Exp. -Sociale inhibitie bij ontwijkende reflex van elektroshocks Pessin Exp. - Sociale inhibitie bij het leren van woorden van 7 letters Gates &

Nadere informatie

Zichtbaar reinigen en beleving

Zichtbaar reinigen en beleving Zichtbaar reinigen en beleving Het verwijderen van zwerfaval door straatreinigers vindt op dit moment vaak plaats op momenten dat er weinig burgers op straat zijn (bijvoorbeeld in de vroege ochtend). Onderzoek

Nadere informatie

HOOFDSTUK 2 Intermanuele transfereffecten in volwassenen

HOOFDSTUK 2 Intermanuele transfereffecten in volwassenen Samenvatting 166 HOOFDSTUK 1 Introductie Na een armamputatie wordt vaak, om functionaliteit te behouden, een prothese voorgeschreven. Echter, 30% van de voorgeschreven protheses wordt niet gebruikt. 1-4

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht

Nederlandse samenvatting. Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht Nederlandse samenvatting Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht 222 Elke keer dat je naar iets of iemand op zoek bent, bijvoorbeeld wanneer je op een

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Een goede hand functie is van belang voor interactie met onze omgeving. Vanaf het moment dat we opstaan, tot we s avonds weer naar bed gaan,

Nadere informatie

6.1 Effecten van elektrische ondersteuning op fietsgedrag: een experiment met meetfietsen

6.1 Effecten van elektrische ondersteuning op fietsgedrag: een experiment met meetfietsen 6.1 Effecten van elektrische ondersteuning op fietsgedrag: een experiment met meetfietsen Peter Silverans BIVV Om de effecten van elektrische ondersteuning op fietsgedrag van oudere fietsers te onderzoeken,

Nadere informatie

Samenvatting Summary in Dutch

Samenvatting Summary in Dutch 112 Samenvatting Summary in Dutch Wanneer mensen anderen zien die in een gelijke situatie of wel beter af zijn of wel slechter af zijn, kan dat sterke reacties oproepen. Mensen kunnen als reactie sterke

Nadere informatie

kangoeroe TIP: Na hoeveel minuten is de halve les voorbij? A half twaalf B twaalf uur C tien over twaalf D half een E twintig over twaalf

kangoeroe TIP: Na hoeveel minuten is de halve les voorbij? A half twaalf B twaalf uur C tien over twaalf D half een E twintig over twaalf [1] Delen, 2010, Niveau *, Tijd Om tien voor twaalf begon de les die 40 minuten duurde. Precies in het midden van de les vloog er ineens een vogel de klas binnen. Hoe laat gebeurde dat? TIP: Na hoeveel

Nadere informatie

Samenvatting Biologie De samenhang tussen spieren en bloeddruk

Samenvatting Biologie De samenhang tussen spieren en bloeddruk Samenvatting Biologie De samenhang tussen spieren en bloeddruk Samenvatting door D. 1477 woorden 16 november 2016 5,5 2 keer beoordeeld Vak Biologie De samenhang tussen spierspanning en bloeddruk. Inleiding:

Nadere informatie

OVERZICHT SOCIALE PSYCHOLOGIE 1 e Bach

OVERZICHT SOCIALE PSYCHOLOGIE 1 e Bach OVERZICHT SOCIALE PSYCHOLOGIE 1 e Bach HOOFDSTUK 1: SOCIALE ACTIVERING (blote aanwezigheid) Facilitatie of belemmering? o Sociale belemmering Experimentele evidentie Ader en Tatum o Knop indrukken om shocks

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 - Samenhang

Hoofdstuk 4 - Samenhang Hoofdstuk 4 - Samenhang Beoordeling onderdeel Het schrijven van een korte tekst 0 punten Er is nauwelijks of geen samenhang in de tekst te herkennen en/of er zijn nauwelijks signaal- en/of verbindingswoorden

Nadere informatie

manipuleert nagegaan Tijd tussen prikkel en respons

manipuleert nagegaan Tijd tussen prikkel en respons Sociale psychologie: begrippen Mere presence Coactief publiek Passief publiek Onafhankelijke variabele Afhankelijke variabele Latentietijd Sociale belemmering Contrabalanceren Dyadeconditie Bias Aversieve

Nadere informatie

Magische Wetenschap. Klimmend aapje Een voorwerp in de vorm van een aapje kan bewegen tussen twee touwen. Hoe kan je het aapje laten klimmen?

Magische Wetenschap. Klimmend aapje Een voorwerp in de vorm van een aapje kan bewegen tussen twee touwen. Hoe kan je het aapje laten klimmen? Magische Wetenschap 1. Beweging Brachistochrone Twee knikkers rollen van punt A naar een lager gelegen punt B. Een eerste knikker volgt een rechte baan terwijl de tweede een gekromde baan volgt. Welke

Nadere informatie

Hoge angstconditie: pijnlijke prikkels Lage angstconditie: lichte prikkels

Hoge angstconditie: pijnlijke prikkels Lage angstconditie: lichte prikkels Schachter (1959) Gump en Kulik (1997) 1) Manipulatie van angstniveau: vertellen dat ze shocks krijgen 2) Condities: Hoge angstconditie: pijnlijke prikkels Lage angstconditie: lichte prikkels 3) DNS moesten

Nadere informatie

OPTIMALISATIE MET HUMMINGBIRD

OPTIMALISATIE MET HUMMINGBIRD OPTIMALISATIE MET HUMMINGBIRD Hummingbird is een plugin welke belooft je Worpdress Website een stuk sneller te maken. We namen de proef op de som met een website die heel veel foto s bevat (www.erbeefoto.nl).

Nadere informatie

1 Rekenen met gehele getallen

1 Rekenen met gehele getallen 1 Inhoudsopgave 1 Rekenen met gehele getallen... 1.1 De gehele getallen... 1. Optellen... 1. Opgaven... 1. Aftrekken... 1. Opgaven... 1. Vermenigvuldigen... 1. Opgaven... 1.8 Delen... 9 1.9 Opgaven...9

Nadere informatie

Voorbeeld 1. Kan je langer (aantal keer) touwtje springen als het touw precies op een metronoom gedraaid wordt?

Voorbeeld 1. Kan je langer (aantal keer) touwtje springen als het touw precies op een metronoom gedraaid wordt? Voorbeeld onderzoeksvragen en uitwerkingen Voorbeeld 1 Zintuigelijke informatie Kan je langer (aantal keer) touwtje springen als het touw precies op een metronoom gedraaid wordt? Als je meer informatie

Nadere informatie

Zajoncs sociale activeringshypothese (P.12)

Zajoncs sociale activeringshypothese (P.12) Sociale psychologie: Overzichten verschillende hypotheses en theorieën Zajoncs sociale activeringshypothese (P.12) Inductieve opbouw van de hypothese Een gemeenschappelijke noemer in facilitatie en inhibitie

Nadere informatie

5 FORMULES EN FUNCTIES

5 FORMULES EN FUNCTIES 72 5 FORMULES EN FUNCTIES Dit hoofdstuk behandelt één van de belangrijkste aspecten van spreadsheet programma s: het rekenen met formules en functies. 5.1 Formules invoeren Bij dit onderwerp gebruikt u

Nadere informatie

Samenvatting. Audiovisuele aandacht in de ruimte

Samenvatting. Audiovisuele aandacht in de ruimte Samenvatting Audiovisuele aandacht in de ruimte Theoretisch kader Tijdens het uitvoeren van een visuele taak, zoals het lezen van een boek, kan onze aandacht getrokken worden naar de locatie van een onverwacht

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting 10 Samenvatting Samenvatting Hoe snel word je boos als iemand je provoceert? Het traditionele antwoord op deze vraag is dat het afhangt van je individuele neiging om boos te worden. Als je

Nadere informatie

3. En.. bloemetjes vind ik heerlijk ruiken, juf

3. En.. bloemetjes vind ik heerlijk ruiken, juf 3. En.. bloemetjes vind ik heerlijk ruiken, juf Oefeningen voor de zintuigen in de onderbouw Manuela Gelens-Kilian, Montessorischool Buiten in Almere De ontwikkeling van de zintuigen en zintuigoefeningen

Nadere informatie

Aanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1. Inleiding. Hoe maakt u de TGN?

Aanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1. Inleiding. Hoe maakt u de TGN? Aanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1 Inleiding Dit is informatie over de Toets Gesproken Nederlands (of TGN) 1. De TGN maakt deel uit van het inburgeringsexamen buitenland. Moet u de TGN

Nadere informatie

Creativiteit Pure magie

Creativiteit Pure magie Creativiteit Pure magie Transcript video 1 uit de 3-video serie Creativiteit, pure magie 2 Het leven is wonderlijk en magisch. Als kind kon je dit voelen, als kind wist jij dit al.zelfs al was je kindertijd

Nadere informatie

Het kunstmatig overnemen van de ademhaling (IC)

Het kunstmatig overnemen van de ademhaling (IC) Het kunstmatig overnemen van de ademhaling (IC) Eén van de behandelingsmogelijkheden op de IC is het kunstmatig overnemen of ondersteunen van de ademhaling. Dit wil zeggen dat de ademhaling wordt geregeld

Nadere informatie

Algemeen. Aansluitend bij dit doel, volgt het Wis & Co project de ontwikkeling van een grote groep 4-5-jarigen op gedurende een periode van 5 jaar.

Algemeen. Aansluitend bij dit doel, volgt het Wis & Co project de ontwikkeling van een grote groep 4-5-jarigen op gedurende een periode van 5 jaar. Algemeen Een goede beheersing van STEM-competenties (Science Technology Engineering Mathematics) is cruciaal in onze moderne samenleving. We weten echter nog maar weinig over hoe deze competenties bij

Nadere informatie

HET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM

HET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM HET BELANG VAN ONZE HANDEN Het is wellicht iets waar niemand iedere dag bij stilstaat, maar onze handen zijn erg belangrijk. Zonder handen zouden we dagelijkse klusjes onmogelijk kunnen uitvoeren en zou

Nadere informatie

HANDLEIDING. Marc van Steijn LEERWOORDJES.NL

HANDLEIDING. Marc van Steijn LEERWOORDJES.NL HANDLEIDING Marc van Steijn LEERWOORDJES.NL Inhoud Nieuwe lijsten maken en bewerken... 3 Toevoegen nieuwe lijst... 3 Meerdere lijsten gelijktijdig overhoren... 3 Lijsten verwijderen... 3 Lijsten samenvoegen...

Nadere informatie

Tentamen Biostatistiek 2 voor BMT (2DM50), op maandag 2 juli uur

Tentamen Biostatistiek 2 voor BMT (2DM50), op maandag 2 juli uur Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek 2 voor BMT (2DM50), op maandag 2 juli 2012 9.00-12.00 uur Bij het tentamen mag alleen gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine. Het gebruik

Nadere informatie

handleiding slimme meter

handleiding slimme meter handleiding slimme meter 2 Slimme meter De hierna weergegeven kilowattuurmeters en gasmeters registreren de door u verbruikte en/of teruggeleverde energie. U levert mogelijk energie terug als er bij u

Nadere informatie

De oneerlijke vriend dat eerlijkheid het langst duurt.

De oneerlijke vriend dat eerlijkheid het langst duurt. Inhoud De oneerlijke vriend...3 De geluksteen...5 Het gevonden geld van een geheim...13 Waarom de zee zout is zee...17 Het zingende botje...21 7 euro...25 Wat is jou pak melk?...29 Het zal je overkomen....35

Nadere informatie

Rekenen: Getallen groep 5 en hoger. Rekenen en schattingen ontdekken. Algebra groep 5 en hoger. Patronen en relaties ontdekken.

Rekenen: Getallen groep 5 en hoger. Rekenen en schattingen ontdekken. Algebra groep 5 en hoger. Patronen en relaties ontdekken. Activiteit 4 Kaarten truc Fout opsporen & herstellen Samenvatting Wanneer data worden opgeslagen op een harde schijf of worden verzonden van de ene computer naar de andere, nemen we aan dat de data niet

Nadere informatie

30 december Onderzoek: #MeToo

30 december Onderzoek: #MeToo 30 december 2017 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

Cooperative learning during math lessons in multi-ethnic elementary schools

Cooperative learning during math lessons in multi-ethnic elementary schools Hoe kan de leerkracht het leerproces van leerlingen tijdens een coöperatief leren (CL) curriculum op multiculturele basisscholen optimaliseren? Moet de leerkracht de leerlingen zoveel mogelijk aansturen

Nadere informatie

Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4. Inleverdatum: ma 8 okt. 07

Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4. Inleverdatum: ma 8 okt. 07 Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4 Inleverdatum: ma 8 okt. 07 Onderzoeksvraag Hoe schoon of vuil is het water? We onderzoeken de vuilheid van het water in de Dinkel aan het SinGraven En de volgende

Nadere informatie

Fear Memory Uncovered: Prediction Error as the Key to Memory Plasticity D. Sevenster

Fear Memory Uncovered: Prediction Error as the Key to Memory Plasticity D. Sevenster Fear Memory Uncovered: Prediction Error as the Key to Memory Plasticity D. Sevenster Samenvatting Angststoornissen zijn een van de meest voorkomende psychiatrische stoornissen. Hoewel de meest gangbare

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Onze voorouders hebben moeten leren overleven in omgevingen waarin ze continu geconfronteerd konden worden met onverwachte situaties. Van cruciaal belang voor hun overleving werd

Nadere informatie

Differentiëren. Training met de rekenregels en de standaard afgeleiden

Differentiëren. Training met de rekenregels en de standaard afgeleiden Differentiëren Training met de rekenregels en de standaard afgeleiden Wisnet-HBO update maart 2011 Voorkennis Repeteer de standaardafgeleiden en de rekenregels voor differentiëren. Draai eventueel het

Nadere informatie

CAL. V653 CHRONOGRAAF

CAL. V653 CHRONOGRAAF NEDERLANDS CAL. V653 CHRONOGRAAF TIJD/KALENDER Uur-, minuut-, seconde- en 24-uurs wijzer. De datum wordt weergegeven in cijfers. CHRONOGRAAF Meet tot 60 minuten in stappen van 1 seconde. Tussentijd meting.

Nadere informatie

Reflectiebundel. Venster op het beroep Semester 3 Docent: Tamar Engels Student: Charlotte Dhondt

Reflectiebundel. Venster op het beroep Semester 3 Docent: Tamar Engels Student: Charlotte Dhondt Reflectiebundel Venster op het beroep Semester 3 Docent: Tamar Engels Student: Charlotte Dhondt Opdracht 1 Reflecteer en denk na over jezelf als leerkracht DUIM: Waar ben ik goed in? Wat zijn mijn kwaliteiten?

Nadere informatie

Wie praat wanneer met het kind? Methodisch Kind- Interview. Afstemming noodzakelijk. Voorwerk! Methodisch kind-interview.

Wie praat wanneer met het kind? Methodisch Kind- Interview. Afstemming noodzakelijk. Voorwerk! Methodisch kind-interview. Wie praat wanneer met het kind? Methodisch Kind- Interview Aafke Scharloo & Irene Martens Voorwerk! Afstemming noodzakelijk - Afstemming politie - Informatie verzamelen - Via de ouder/ begeleider het kind

Nadere informatie

Fort van de Democratie

Fort van de Democratie Fort van de Democratie Stichting Vredeseducatie / peace education projects Het Fort van de Democratie WERKT! Samenvatting van een onderzoek door de Universiteit van Amsterdam naar de effecten van de interactieve

Nadere informatie

Soms kan het nuttig zijn verkeerde gespelde eigennamen te laten opzoeken en te vervangen via de functie Bewerken vervangen

Soms kan het nuttig zijn verkeerde gespelde eigennamen te laten opzoeken en te vervangen via de functie Bewerken vervangen Doelstellingen: module 1 correctie en revisie Tekstfragmenten in een document zoeken en eventueel vervangen. Zich ervan bewust zijn van de risico s verbonden aan automatisch vervangen. Spellingcontrole

Nadere informatie

Samenvattig. Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties

Samenvattig. Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties Samenvattig Het effect van pre-cooling op koelefficiëntie en duursportprestaties Duursportprestaties worden negatief beïnvloed in een warme omgeving. Deze invloed kan worden verminderd door het toepassen

Nadere informatie

Hoe moeilijk had Jozef het in het begin in de gevangenis?

Hoe moeilijk had Jozef het in het begin in de gevangenis? Hoe moeilijk had Jozef het in het begin in de gevangenis? Psalm 105:17-18 De de bakker 17 Hij zond een man voor hen uit: Jozef werd als slaaf verkocht. 18 Men drukte zijn voeten vast in de boeien, hijzelf

Nadere informatie

Rolien de Haan Technologie Zorg en Welzijn leerjaar 3

Rolien de Haan Technologie Zorg en Welzijn leerjaar 3 Rolien de Haan Technologie Zorg en Welzijn leerjaar 3 Opdracht PowerPoint maken over voeding en meer bewegen voor ouderen Individueel, 150 minuten Inleiding: Gezonde voeding is voor iedereen belangrijk,

Nadere informatie

Wat ik er van wil leren. Hoofdstuk 1 de inhoud

Wat ik er van wil leren. Hoofdstuk 1 de inhoud Een werkstuk van Jasper van Laarhoven September 2002 1 Wat ik er van wil leren Ik zou graag een heleboel over computers willen leren omdat ik het zo leuk vind om met computers te spelen. Wat ik zou willen

Nadere informatie

HARA HACHI BU, LIBANON door Tommy Wieringa

HARA HACHI BU, LIBANON door Tommy Wieringa HARA HACHI BU, LIBANON door Tommy Wieringa HARA HACHI BU Libanon Op mijn reizen kom ik veel mensen tegen. In Libanon kwam ik Shunzo Hirose tegen. Shunzo kwam uit Japan. Na deze reis heb ik hem nooit meer

Nadere informatie

Handleiding bij de workshop Animatie in Microsoft PowerPoint Hoe maak je een animatie in Microsoft PowerPoint 2010? Handleiding voor kinderen

Handleiding bij de workshop Animatie in Microsoft PowerPoint Hoe maak je een animatie in Microsoft PowerPoint 2010? Handleiding voor kinderen Vorige keer hebben wij gesproken over het maken van een PowerPoint presentatie. Deze keer beginnen wij met de herhaling van de basis handelingen op de computer zoals: iets op je scherm aanwijzen iets op

Nadere informatie

Summary in Dutch 179

Summary in Dutch 179 Samenvatting Een belangrijke reden voor het uitvoeren van marktonderzoek is het proberen te achterhalen wat de wensen en ideeën van consumenten zijn met betrekking tot een produkt. De conjuncte analyse

Nadere informatie

STUDENTENGEZONDHEIDSCENTRUM

STUDENTENGEZONDHEIDSCENTRUM STUDENTENGEZONDHEIDSCENTRUM Hyperventilatie Hyperventilatie betekent een te snelle en/of een te diepe ademhaling. Wat is ademhalen? Door middel van de borstkas en de buikspieren ademen wij lucht in en

Nadere informatie

Ixodes: Vroege opsporing van Borrelia infecties

Ixodes: Vroege opsporing van Borrelia infecties Deelname onderzoek Ixodes: Vroege opsporing van Borrelia infecties Geachte heer, mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek naar een nieuwe test die helpt

Nadere informatie

Checklist ten behoeve van installatie BoxStream systemen v03

Checklist ten behoeve van installatie BoxStream systemen v03 Checklist ten behoeve van installatie BoxStream systemen v03 BoxStream+ De BoxStream+ herkent u aan de 5-knops hoofdbediening. In de woonhuisventilator ziet u een 3-aderige kabel lopen die in verbinding

Nadere informatie

Nederlandse versie. Inleiding. Hardware installatie. LC201 Sweex Powerline Ethernet Adapter 200 Mbps

Nederlandse versie. Inleiding. Hardware installatie. LC201 Sweex Powerline Ethernet Adapter 200 Mbps LC201 Sweex Powerline Ethernet Adapter 200 Mbps Inleiding Stel de Sweex Powerline Ethernet Adapter 200 Mbps niet bloot aan extreme temperaturen. Plaats het product niet in direct zonlicht of in de dichte

Nadere informatie

De wijde wereld in wandelen

De wijde wereld in wandelen 127 De wijde wereld in wandelen Valrisico schatten door het meten van lopen in het dagelijks leven Om een stap verder te komen in het schatten van valrisico heb ik het lopen in het dagelijks leven bestudeerd.

Nadere informatie

Resultaten. Vragenlijst Clientervaring GRZ. Naam meet-app: Vragenlijst Clientervaring GRZ. Afdrukdatum: :42:22. Geëxporteerd door:

Resultaten. Vragenlijst Clientervaring GRZ. Naam meet-app: Vragenlijst Clientervaring GRZ. Afdrukdatum: :42:22. Geëxporteerd door: Resultaten Vragenlijst Clientervaring GRZ Naam meet-app: Vragenlijst Clientervaring GRZ Afdrukdatum: 31-03-2016 12:42:22 Geëxporteerd door: van Sluisveld Periode: 22-10-2015 t/m 31-12-2015 Organisatiedelen:

Nadere informatie

TOM POES. Uitgeverij Cliche wil zich inzetten om de ballonstrips van Tom Poes opnieuw onder de aandacht van een breed publiek te brengen!

TOM POES. Uitgeverij Cliche wil zich inzetten om de ballonstrips van Tom Poes opnieuw onder de aandacht van een breed publiek te brengen! APRIL JUNI 2019 Uitgeverij Cliche wil zich inzetten om de ballonstrips van Tom Poes opnieuw onder de aandacht van een breed publiek te brengen! TOM POES 7 EN DE TRILLINGS Heer Bommel voelt zich geroepen

Nadere informatie

Naam: Event: Opdrachtgever: Datum van Event Klas

Naam: Event: Opdrachtgever: Datum van Event Klas Evaluatie verslag Naam: Amber Wortel en Emma Hoefsmit Event: Hip Hop Party American Style Opdrachtgever: Club Hemingway Datum van Event: 3 juni 2017 Klas: EM1 1 Inhoud Inleiding... 3 Sterke en zwakke punten...

Nadere informatie

Tekst 21: The Signature Effect: Signing influences Consumption-Related Bahavior bij priming self-identity (Kettle & Haubl)

Tekst 21: The Signature Effect: Signing influences Consumption-Related Bahavior bij priming self-identity (Kettle & Haubl) Tekst 21: The Signature Effect: Signing influences Consumption-Related Bahavior bij priming self-identity (Kettle & Haubl) Inleiding Je handtekening zetten speelt een belangrijke rol in je leven. Als consument

Nadere informatie

Al spelend leren: onderzoek naar de educatieve (meer)waarde van computergames in de klas Project Ben de Bever

Al spelend leren: onderzoek naar de educatieve (meer)waarde van computergames in de klas Project Ben de Bever Al spelend leren: onderzoek naar de educatieve (meer)waarde van computergames in de klas Project Ben de Bever 2010-2011 Een onderzoek van: Universiteit Gent Katarina Panic Prof. Dr. Verolien Cauberghe

Nadere informatie

LEVENDE BOTTEN, STERKE BOTTEN

LEVENDE BOTTEN, STERKE BOTTEN Mission X: Train Like an Astronaut LEVENDE BOTTEN, STERKE BOTTEN Naam leerling In deze les leer je manieren kennen om je botten sterk te houden en zie je het effect van verminderde zwaartekracht op len.

Nadere informatie

Handleiding DISK: Lesgeven met DISK

Handleiding DISK: Lesgeven met DISK Handleiding DISK: Lesgeven met DISK Inhoudsopgave 1. Introductie 2 2. Niveau bepalen 3 3. Themakeuze 3 4. Leerroutes voor de leerling 5 5. Lesorganisatie 7 6. Tijdsplanning 9 7. Differentiëren 11 1 1.

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

APPENDIX A ORIGINAL STATEMENT HAVING MULTIPLE PERSONALITY STATES: A PARTICIPANT S STORY - IN DUTCH

APPENDIX A ORIGINAL STATEMENT HAVING MULTIPLE PERSONALITY STATES: A PARTICIPANT S STORY - IN DUTCH APPENDIX A ORIGINAL STATEMENT HAVING MULTIPLE PERSONALITY STATES: A PARTICIPANT S STORY - IN DUTCH APPENDIX A Eline Vissia en ik hebben elkaar ontmoet bij het onderzoek naar DIS met behulp van neuroimaging

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING CHAPTER X 188 INLEIDING Wereldwijd neemt het aantal mensen met overgewicht steeds verder toe. In Nederland heeft ruim de helft van de huidige bevolking overgewicht, en 14% heeft

Nadere informatie

hoofdstuk 2 een vergelijkbaar sekseverschil laat zien voor buitenrelationeel seksueel gedrag: het hebben van seksuele contacten buiten de vaste

hoofdstuk 2 een vergelijkbaar sekseverschil laat zien voor buitenrelationeel seksueel gedrag: het hebben van seksuele contacten buiten de vaste Samenvatting Mensen zijn in het algemeen geneigd om consensus voor hun eigen gedrag waar te nemen. Met andere woorden, mensen denken dat hun eigen gedrag relatief vaak voorkomt. Dit verschijnsel staat

Nadere informatie

EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington

EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington In Nederland wordt het aantal patiënten met dementie geschat op meer

Nadere informatie

Uitleg: In de bovenstaande oefening zie je in het eerste blokje een LEES en een SCHRIJF opdracht. Dit is nog lesstof uit het tweede trimester.

Uitleg: In de bovenstaande oefening zie je in het eerste blokje een LEES en een SCHRIJF opdracht. Dit is nog lesstof uit het tweede trimester. In onderstaande oefeningen zijn kleuren gebruikt. Deze dienen aleen om de structuren makkelijker terug te kunnen herkennen. Ze worden niet standaard zo gebruikt. De dunne rood/roze balken zijn ook geen

Nadere informatie

YENTE Avalanche Yente Von Bernice Love

YENTE Avalanche Yente Von Bernice Love YENTE Avalanche Yente Von Bernice Love 28-08-2004-31-10-2011 (7 jaar) Toen je in 2005 voor het eerst bij ons kwam op een leeftijd van net een jaar oud, viel ons op hoeveel je op Jolly leek; we bestempelden

Nadere informatie

Beste verpleegkundigen, hulpverleners en leerkrachten,

Beste verpleegkundigen, hulpverleners en leerkrachten, Beste verpleegkundigen, hulpverleners en leerkrachten, Dit eenvoudige kleurboekje kan worden gebruikt om kinderen van zo n drie tot acht jaar vertrouwd te maken met stoma-operaties. Wij raden u aan het

Nadere informatie

1. Vaardigheid met het toetsenbord

1. Vaardigheid met het toetsenbord 9 1. Vaardigheid met het toetsenbord Als computergebruiker is het handig om goede vaardigheden op het gebied van tekstverwerking te hebben. Dit is niet alleen nodig voor bijvoorbeeld het schrijven van

Nadere informatie

Rapport Incassotraject van Vitens Beleving en waardering van klanten

Rapport Incassotraject van Vitens Beleving en waardering van klanten Rapport Incassotraject van Vitens Beleving en waardering van klanten Marcel Lips 21 mei 2015 Inhoud Introductie Aanleiding Onderzoeksopzet Belangrijkste resultaten Overige interessante resultaten Conclusies

Nadere informatie

Maakt zwangerschap vergeetachtig?

Maakt zwangerschap vergeetachtig? Fatty acids, Pregnancy, and Cognition Vetzuren, zwangerschap en cognitie Renate H.M. de Groot Maakt zwangerschap vergeetachtig? 1 Wat is cognitie? Cognitie = Verzamelnaam voor allerlei processen waarbij

Nadere informatie

Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E.

Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Aktar Summary 1 Summary in Dutch (Samenvatting) Summary

Nadere informatie

A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M.

A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. Goltstein Proefschrift samenvatting in het Nederlands. Geschreven

Nadere informatie