Ruimte en grenzen rond Seksualiteit. Onderzoek naar het omgaan met seksualiteit in de 24- uurs jeugdzorg De Rading

Transcriptie

1 Ruimte en grenzen rond Seksualiteit Onderzoek naar het omgaan met seksualiteit in de 24- uurs jeugdzorg De Rading Inspectie jeugdzorg Utrecht, mei 2010

2 2 Inspectie jeugdzorg

3 Samenvatting Door op een goede manier aandacht te besteden aan het onderwerp seksualiteit kunnen jeugdzorginstellingen bijdragen aan de ontwikkeling van jongeren en aan het voorkómen van seksuele incidenten. Vanwege het belang dat de Inspectie jeugdzorg hecht aan dit onderwerp, vindt bij diverse instellingen praktijkonderzoek plaats als vervolg op een in 2008 uitgevoerd beleidsonderzoek. Voor de start van het nu uitgevoerde praktijkonderzoek is het beleid van De Rading opnieuw geanalyseerd. In het praktijkonderzoek beoordeelt de inspectie de manier waarop instellingen omgaan met seksualiteit in leefgroepen voor minderjarigen. Het eindoordeel van de inspectie luidt dat de ruimte en grenzen die De Rading jongeren biedt rond seksualiteit van voldoende kwaliteit is. Uit het uitgevoerde onderzoek blijkt dat De Rading op de meeste thema s zowel het beleid als praktijk op voldoende wijze vorm geeft. De inspectie is met name positief over hoe De Rading de aandacht voor het thema deskundigheid heeft vormgegeven. Het beleid op het gebied van seksualiteit is echter van onvoldoende kwaliteit. Er ontbreekt een visie op normaal seksueel gedrag en een normale seksuele ontwikkeling. De thema s bejegening en reactie zijn wel van voldoende kwaliteit. Het preventiebeleid is van matige kwaliteit. Omdat medewerkers in de praktijk wel allerlei preventieve maatregelen nemen, is de inspectie van oordeel dat de preventie in de praktijk van voldoende kwaliteit is. Op basis van het geactualiseerde beleidsonderzoek en het praktijkonderzoek bij De Rading doet de Inspectie jeugdzorg de volgende aanbevelingen. Aan De Rading: Thema Preventie: Maak een inventarisatie van welke factoren mogelijk het risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag beïnvloeden. Neem maatregelen om de geconstateerde risico s op te heffen of te beperken. Denk daarbij specifiek aan maatregelen om te voorkomen dat jongeren s nachts ongemerkt hun kamer inen uitgaan en besteedt ook aandacht aan het directe toezicht op de jongeren op andere momenten. Thema Seksualiteit, gedrag en ontwikkeling: Ontwikkel beleid over seksualiteit waarin in ieder geval de visie van De Rading op seksualiteit is vastgelegd en hoe dit op de leefgroep in de praktijk vorm moet krijgen. Vooral de normale seksuele ontwikkeling verdient hierbij aandacht. 3

4 Thema Reactie: Stuur op noodzaak en nut van incidentenregistratie, zodat groepsleiding weet waarom zij een calamiteitenformulier invullen. Aan de provincie Utrecht Maak afspraken met De Rading over het invoeren van verbeteringen en zie toe op de uitvoering. 4

5 Inhoudsopgave Samenvatting...3 Hoofdstuk 1 Inleiding...7 Hoofdstuk 2 Waarom aandacht voor seksualiteit?...9 Hoofdstuk 3 en onderbouwing Bejegening Seksualiteit, gedrag en ontwikkeling Preventie Reactie Deskundigheid Hoofdstuk 4 Eindoordeel en aanbevelingen Eindoordeel Aanbevelingen Bijlage 1 Toetsingskader Bijlage 2 Resultaten geactualiseerd beleidsonderzoek De Rading

6 6 Inspectie jeugdzorg

7 Hoofdstuk 1 Inleiding In 2007 en 2008 heeft de Inspectie jeugdzorg onderzoek gedaan naar de kwaliteit van het beleid dat de instellingen voor 24 uurs jeugdzorg hadden ontwikkeld op een aantal relevante thema s op het gebied van seksualiteit (bejegening, preventie, reactie en deskundigheidsbevordering) 1. Het betrof beleidsonderzoek bij alle instellingen gevolgd door praktijkonderzoek bij 4 residentiële instellingen. Uit het beleidsonderzoek werd duidelijk dat een flink aantal residentiële instellingen een onvoldoende scoorde bij een of meer van de relevante thema s. Daarnaast bleek dat veel instellingen bezig waren beleid te ontwikkelen rond seksualiteit. Na de landelijke rapportage in hebben de provincies/stadsregio s een verbetertraject met de instellingen afgesproken voor wat betreft het beleid op de thema s die de inspectie als onvoldoende had beoordeeld. De provincie Utrecht heeft de inspectie gevraagd om vier van haar provinciale instellingen te onderzoeken. De inspectie jeugdzorg heeft in de periode van december 2009 tot maart 2010 onderzoek uitgevoerd bij de volgende vier instellingen in de provincie Utrecht: Trajectum Lijn 5 Meerwijck De Rading CWZW Midden Nederland (voorheen UJL/OCG) In dit rapport beoordeelt de inspectie de manier waarop medewerkers van De Rading op drie leefgroepen omgaan met het onderwerp seksualiteit. Onderzoek Voor de start van het praktijkonderzoek is gevraagd naar het geactualiseerde beleid van De Rading en dit is beoordeeld. Er heeft een gesprek plaatsgevonden met de beleidsmedewerker over het beleid van De Rading. De incidentenregistratie en een aantal cliëntendossiers zijn geanalyseerd. Aan de hand van gestructureerde vragenlijsten vonden er gesprekken plaats met groepsleiders en daarna een gesprek met een behandelcoördinator en teamleiders. 1 Lammers, M en Goes, A., Van incident tot fundament. Vormgeving en implementatie van beleid rond bejegening,seksualiteit en seksueel misbruik. Transact 2006 Transact is opgegaan in de nieuwe organisatie MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling. 2 Rapport Inspectie jeugdzorg Ruimte en grenzen rond seksualiteit, beleid van instellingen voor 24-uurs jeugdzorg op het gebied van seksualiteit, september

8 Leeswijzer In hoofdstuk twee wordt het belang beschreven dat de inspectie hecht aan het onderwerp seksualiteit. Hoofdstuk drie bevat de beoordeling van de praktijk bij De Rading en in hoofdstuk vier staan het eindoordeel en de aanbevelingen. In de bijlagen vindt u het toetsingskader (bijlage 1), en de resultaten van het geactualiseerde beleidsonderzoek De Rading (bijlage 2). 8

9 Hoofdstuk 2 Waarom aandacht voor seksualiteit? Seksualiteit is een wezenlijk onderdeel van de ontwikkeling van jeugdigen naar volwassenheid. Zeker wanneer er sprake is van 24-uurs opvang van minderjarige cliënten in een residentiële voorziening verdienen thema s als intimiteit en seksualiteit professionele aandacht. Jongeren worden immers niet alleen begeleid en behandeld in residentiële voorzieningen, zij wonen er ook, vaak voor langere tijd. Door op een goede manier aandacht te besteden aan het onderwerp seksualiteit kunnen instellingen bijdragen aan de ontwikkeling van jongeren en het voorkómen van seksuele incidenten. Het is belangrijk dat in residentiële voorzieningen positieve omgangsvormen gelden, die duidelijkheid geven over mogelijkheden en grenzen. Jongeren in residentiële voorzieningen moeten in de eerste plaats fysiek veilig zijn, ook op het gebied van seksualiteit. Daarnaast hebben zij, afhankelijk van hun leeftijd en situatie, ondersteuning nodig bij hun ontwikkeling op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Wat door jeugdigen én medewerkers normaal wordt gevonden op het gebied van seksualiteit is steeds aan verandering onderhevig. Veel meer dan vroeger speelt de beeldvorming in de media waaronder internet daarbij een rol. Voor wie zich bezighoudt met het begeleiden en behandelen van jeugdigen, is het belangrijk zich hiervan bewust te zijn. In jeugdzorginstellingen is het belangrijk dat medewerkers de kennis en vaardigheden hebben om jongeren in hun ontwikkeling te begeleiden en daarmee ook in hun seksuele ontwikkeling. Seksualiteit is voor veel medewerkers echter een lastig onderwerp. Hoe maak je het thema bespreekbaar en hoe voorkom je seksueel riskant gedrag? Durven jongeren op de groep uit te komen voor hun seksuele geaardheid en welke invloed hebben groepsleiders daarop? En, wat moeten medewerkers doen én laten bij vermoedens van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de groep? Als medewerkers weten welke factoren binnen de leefgroep grensoverschrijdend gedrag beïnvloeden, kunnen ze hierop inspelen om ongewenst gedrag te voorkomen. Medewerkers verdienen dan ook duidelijke handvatten met betrekking tot dit onderwerp om risico s te kunnen inschatten en beheersen. Praktijkmodel seksualiteit De organisatie MOVISIE ontwikkelde na jarenlang onderzoek en praktijkervaring in diverse sectoren een praktijkmodel dat de relevante thema s op het gebied van seksualiteit en intimiteit in samenhang behandelt. In 2006 accepteerde de Inspectie voor de Gezondheidszorg het praktijkmodel van MOVISIE als veldnorm voor de sector verstandelijk gehandicapten. Vanwege de bruikbaarheid van het MOVISIE model in de beroepspraktijk, is het inspectieonderzoek gebaseerd op dezelfde vijf thema s van het MOVISIE model, die toegelicht worden op de volgende 9

10 pagina. De vijf thema s van het model zijn zoals gebruikelijk vertaald in een toetsingskader (zie bijlage 1), dat duidelijk maakt wat de inspectie verwacht van instellingen. Bejegening Seksualiteitgedrag/ontwikkeling Hoe willen we dat medewerkers en cliënten met elkaar omgaan in deze instelling? Wat is onze instellingsvisie op seksueel gedrag en seksuele ontwikkeling? Preventie Wat kunnen we doen om in onze instelling seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkómen? Reactie Indien er sprake is van (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag, hoe gaan we daar dan mee om? Deskundigheid Over welke kennis en vaardigheden dienen onze medewerkers te beschikken en hoe houden we de deskundigheid op peil? 10

11 Hoofdstuk 3 en onderbouwing In dit hoofdstuk geeft de inspectie haar oordeel over de kwaliteit van het beleid en de praktijk op de vijf relevante thema s bejegening, seksualiteit, preventie, reactie en deskundigheid. Eerst vindt u een oordeel over de kwaliteit van het beleid gevolgd door een beoordeling van de praktijk. Daaronder treft u de onderbouwing van beide oordelen. De resultaten van het beleidsonderzoek staan in bijlage Bejegening Thema Bejegening 1. Kwaliteit beleid Voldoende 2. Kwaliteit praktijk Voldoende Onderbouwing De wijze waarop De Rading wil dat medewerkers met elkaar en met jongeren omgaan is vastgelegd in een protocol en uitgewerkt in een gedragscode. Voor jongeren zijn de regels over hoe zij met elkaar om dienen te gaan vastgelegd in huisregels. Deze regels krijgen de jongeren op schrift bij opname. Elke leefgroep heeft zijn eigen huisregels. Uitgangspunt in de omgang is respect voor elkaar. Voor de jongeren is dit vertaald in bijvoorbeeld de regel dat er niet over een ander wordt gepraat waar die niet bij is. Naast de huisregels, is er een jongerenstatuut waarin de rechten en plichten van jongeren zijn vastgelegd. Dit statuut is gebaseerd op geldende wet- en regelgeving en op de Verklaring rechten van het kind. In de praktijk blijkt dat in de team overleggen door de teamleiders expliciet wordt stilgestaan bij hoe medewerkers met elkaar en met de jongeren en ouders omgaan. Doordat de teamleiders overdag op de groep staan en bij elke overdracht aanwezig zijn, kunnen zij direct feedback geven op het handelen van de groepsleiding. 3.2 Seksualiteit, gedrag en ontwikkeling Thema Seksualiteit 1. Kwaliteit beleid Onvoldoende 2. Kwaliteit praktijk Matig 11

12 Onderbouwing Het beleid rond seksualiteit is vastgelegd in het Protocol seksualiteit en seksueel misbruik. Hierin wordt geen aandacht besteed aan een gezonde seksuele ontwikkeling en gedrag. Een visie op seksualiteit ontbreekt. Hierdoor is het bijvoorbeeld onduidelijk hoe De Rading staat tegenover relaties op de groep en het verstrekken van voorbehoedsmiddelen en of er aan seksuele voorlichting gedaan wordt. Volgens de afdelingsmanager zijn relaties binnen de groep niet wenselijk, omdat ze in de weg staan van de leerdoelen van de jongeren en de situatie onveilig kunnen maken. Bij relaties tussen jongeren van verschillende groepen is dit onderwerp van gesprek en worden afspraken gemaakt. Bij verbieden van onderlinge relaties is de kans aanwezig dat het stiekem gebeurt. Groepsleiding geeft aan dat relaties op de groep ongewenst zijn. Ook zijn er geen richtlijnen over bijvoorbeeld het verstrekken van voorbehoedsmiddelen. In de praktijk blijkt dat de groepsleiding zelf bepaalt of en hoe voorbehoedsmiddelen worden verstrekt: niet, op verzoek of actief aan iedereen. In de praktijk blijkt de groepsleiding zich bewust van de noodzaak om aan de seksuele ontwikkeling aandacht te besteden. Zij zien het als een opvoedingstaak. Ondanks het ontbreken van beleid, weet groepsleiding goed wat normaal is en wat niet, doordat zij recent zijn geschoold op het gebied van seksualiteit. Een van de drie groepen heeft een doelgroep die gekenmerkt wordt door problematiek op seksueel gebied (bijvoorbeeld seksueel misbruik in het verleden, slachtoffers van pooierboys). In de methodiek die op deze leefgroep wordt gehanteerd, is er uitgebreid aandacht voor seksualiteit en met name het omgaan met grenzen. Op deze groep is veel documentatie aanwezig. Er is een map Liefde en Seksualiteit, hierin staat algemene informatie hoe seksualiteit met meiden te bespreken en handvatten hoe thema bijeenkomsten te organiseren. 3.3 Preventie Thema preventie 1. Kwaliteit beleid Matig 2. Kwaliteit praktijk Voldoende Onderbouwing In het beleid wordt beperkt aandacht besteed aan preventie. De voornaamste vorm van het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag is volgens het beleid gelegen in het geven van seksuele voorlichting. Hoe dit gebeurt, is niet vastgelegd. De Rading hanteert daarnaast het Utrechts Protocol Kindermishandeling 3. 3 Het Utrechts Protocol Kindermishandeling is een protocol van de werkgroep LAAK waarin veel Utrechtse jeugdzorgaanbieders participeren. Er staat in hoe instellingen hebben afgesproken om te gaan met (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag. 12

13 De Rading stelt op instellings- of groepsniveau geen risico-inventarisatie op. Ondanks het ontbreken van duidelijke handvatten om risico s op seksueel grensoverschrijdend gedrag te kunnen inschatten en beheersen, weten medewerkers welke factoren binnen de leefgroep risico s beïnvloeden. Ze zien vooral risico s in de problematiek van de jongeren die zij in huis hebben, zoals een laag zelfvertrouwen. Er zijn signalen, zoals weinig contact met ouders en stiekem gedrag, waar de groepsleiding op let. Wanneer er aanwijzingen zijn voor een verhoogd risico, start de groepsleiding met het registreren van gedrag (bijvoorbeeld: te laat komen, het zich niet houden aan afspraken). Vervolgens worden praktische preventieve maatregelen genomen zoals het regelen van taxivervoer voor de jongere en het nabellen van afspraken. Op de meidenspecifieke leefgroep worden ook themabijeenkomsten op de groep gehouden. Er vindt bijvoorbeeld discussie plaats aan de hand van stellingen en het spel Be aware of loverboys of jongeren krijgen voorlichting door Pretty woman 4. Met toestemming mogen de jongeren overdag op hun kamer zijn met de deur open. Omdat de groepsleiding vrijwel altijd alleen op de groep is, hebben de groepsleiders jongeren niet altijd in het zicht. Vooral s avonds, wanneer er ook administratieve zaken zoals het bijwerken van de dagrapportages gedaan moeten worden, is het toezicht beperkt. Groepsleiding ervaart dit als probleem en ze zijn zich bewust van de risico s die hierin gelegen zijn en nemen zonodig maatregelen. s Nachts wordt van de jongeren verwacht dat ze hun kamer op slot doen, de groepsleiding heeft een loper om de deur te kunnen openen. Jongeren kunnen s nachts in principe niet ongemerkt hun kamer of het pand in- en uitgaan, er is een alarm op de kamerdeuren en de toegangsdeuren van het pand. In beleid is vastgelegd dat er vertrouwenspersonen zijn voor zowel jongeren als medewerkers. De vaste vertrouwenspersoon voor de jongeren komt regelmatig, en de jongeren zijn hiervan op de hoogte. In de praktijk weten niet alle medewerkers dat er voor hen een vertrouwenspersoon is, maar als zij daar behoefte aan hebben, kunnen zij de contactgegevens wel vinden. Medewerkers geven aan geen gebruik te zullen maken van een vertrouwenspersoon die zij niet kennen, maar eerder naar een leidinggevende zullen stappen. De inspectie heeft geen schriftelijk beleid aangetroffen waarin is vastgelegd dat van alle nieuwe medewerkers een Verklaring omtrent het gedrag (VOG) wordt gevraagd. In de praktijk blijkt dit wel te gebeuren. Alle geïnterviewde medewerkers hebben bij aanstelling een VOG moeten aanleveren. 4 Pretty Woman is een samenwerkingsproject van Stichting Stade, De Rading en Bureau jeugdzorg. De medewerksters van Pretty Woman bieden voorlichting, individuele- en groepshulpverlening aan meiden en jonge vrouwen tussen de 12 en 23 jaar. Meiden (en jongens) kunnen terecht met vragen over volwassen worden, seksualiteit, risicovolle contacten (o.a. loverboys) en misbruikrelaties. Het doel van Pretty Woman is voorkomen dat meiden in misbruikrelaties terechtkomen en ondersteuning bieden om het patroon te doorbreken, dat de misbruikrelaties in stand houdt. 13

14 3.4 Reactie Thema reactie 1. Kwaliteit beleid Voldoende 2. Kwaliteit praktijk Voldoende Onderbouwing Voor het omgaan met vermoedens van seksueel grensoverschrijdend gedrag hanteert De Rading het Utrechts Protocol Kindermishandeling. Dit protocol bevat een routekaart voor de te nemen stappen en richt zich vooral op vermoedens van mishandeling of misbruik door een persoon van wie de jongere in een relatie van afhankelijkheid of onvrijheid staat (bijv. ouders, pleegouders, groepsleiding). De Rading heeft daarnaast een protocol seksualiteit en seksueel misbruik. Dit protocol richt zich vooral op contacten tussen cliënt en medewerker of cliënten onderling. Hoewel de protocollen niet strijdig met elkaar zijn, is het onduidelijk hoe zij zich tot elkaar verhouden. Medewerkers kennen vooral het tweede protocol, maar vinden dat dit weinig concrete regels geeft over hoe te handelen wanneer er een incident plaatsvindt. Medewerkers geven aan dat als zich een incident voordoet, zij dit direct bij hun leidinggevende melden. Het incident wordt vervolgens besproken met teamleider en behandelaar in het teamoverleg. De ouders worden geïnformeerd, de behandelaar wordt gebeld voor overleg hoe te handelen. De groepsleiding legt het incident vast in de individuele rapportage van de jongere, in de dagrapportage van de groep wordt een verwijzing opgenomen naar de individuele rapportage. Het incident moet ook gemeld worden via het calamiteitenformulier. Door middel van dit formulier worden vooral agressie incidenten gemeld. Het is voor de medewerkers niet duidelijk wat er verder met de ingevulde formulieren gebeurt. Uit het gesprek met de beleidsmedewerker blijkt dat de calamiteitenformulieren periodiek besproken worden tussen hem en het MT. De formulieren bevatten echter nauwelijks inhoudelijke informatie over het incident, dus zijn ongeschikt om het incident te evalueren. Het evalueren gebeurt dan ook vooral in de teamoverleggen, waar elke week de incidenten die in de dagrapportages genoteerd zijn, aan de orde komen. 3.5 Deskundigheid Thema Deskundigheid 1. Kwaliteit beleid Voldoende 2. Kwaliteit praktijk Voldoende 14

15 Onderbouwing Er is een opleidingsplan voor alle afdelingen van De Rading. In 2009 hebben de medewerkers van De Rading deskundigheidsbevordering op het gebied van seksualiteit gevolgd. Het betrof een tweedaagse cursus, waarop in 2010 een vervolg komt. Seksualiteit is bovendien een belangrijk onderdeel van de methodiek die gehanteerd wordt bij de meidenspecifieke groep van De Rading. Scholing in deze methodiek vindt doorlopend plaats en medewerkers moeten ook een toets afleggen over de methodiek. De groepsleiding zegt zich dankzij de scholing goed in staat te voelen om met seksualiteit om te gaan op de leefgroepen. 15

16 16 Inspectie jeugdzorg

17 Hoofdstuk 4 Eindoordeel en aanbevelingen 4.1 Eindoordeel Het eindoordeel van de inspectie luidt dat de ruimte en grenzen die De Rading jongeren biedt rond seksualiteit van voldoende kwaliteit is. Toelichting Uit het uitgevoerde onderzoek blijkt dat De Rading op de meeste thema s zowel het beleid als praktijk op voldoende wijze vorm geeft. De inspectie is met name positief over hoe De Rading de aandacht voor het thema deskundigheid heeft vormgegeven. De Rading heeft een opleidingsplan waaruit blijkt dat er regelmatig aan gerichte scholing gedaan wordt. Hierdoor leeft het onderwerp onder de medewerkers, ondanks het ontbreken van goed beleid op de twee thema s seksualiteit gedrag en ontwikkeling en preventie. De thema s bejegening en reactie zijn ook van voldoende kwaliteit, waarbij de inspectie wel opmerkt dat de registratie van incidenten op instellingsniveau nog aandacht behoeft. Medewerkers melden wel door middel van het verplichte formulier, maar weten niet wat er vervolgens mee gebeurt of wat het oplevert. Het beleid op het gebied van seksualiteit is van onvoldoende kwaliteit. Er ontbreekt een visie op normaal seksueel gedrag en een normale seksuele ontwikkeling. Hoe wordt omgegaan met seksualiteit en wat wel en niet mag, wordt overgelaten aan de groepsleiding. Het preventiebeleid is van matige kwaliteit. Toch is de inspectie van oordeel dat de preventie in de praktijk van voldoende kwaliteit is. Medewerkers nemen praktische maatregelen, zijn alert op signalen en zetten gerichte voorlichting in om risico s te beperken. Op dit moment is er echter regelmatig weinig direct zicht op de jongeren. Jongeren kunnen met name s nachts in principe ongemerkt hun kamer in en uit. Dit, en de beperkte bezetting, leveren risico s op. De groepsleiding is zich hiervan bewust en neemt zonodig maatregelen. 4.2 Aanbevelingen Op basis van het geactualiseerde beleidsonderzoek en het praktijkonderzoek bij De Rading doet de Inspectie jeugdzorg de volgende aanbevelingen. Aan De Rading Thema Preventie: Maak een inventarisatie van welke factoren mogelijk het risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag op instellings- en groepsniveau beïnvloeden. Neem maatregelen om de geconstateerde risico s op te heffen of te beperken. Denk daarbij specifiek aan maatregelen om te voorkomen dat jongeren s nachts ongemerkt hun kamer of het pand in- en uitgaan en besteedt ook aandacht aan het directe toezicht op de jongeren op andere momenten. 17

18 Stuur op noodzaak en nut van incidentenregistratie, zodat groepsleiding weet waarom zij een calamiteitenformulier invullen. Thema Seksualiteit: Ontwikkel beleid over seksualiteit waarin in ieder geval de visie van De Rading op seksualiteit is vastgelegd en hoe dit op de leefgroep in de praktijk vorm moet krijgen. Vooral de normale seksuele ontwikkeling verdient hierbij aandacht. Aan de provincie Utrecht Maak afspraken met De Rading over het invoeren van verbeteringen en zie toe op de uitvoering. 18

19 Bijlage 1 Toetsingskader Hieronder vindt u het toetsingskader dat het referentiekader voor het toezicht vormt. De eerste kolom bevat de onderzoeksthema s: bejegening, seksualiteit, preventie, reactie en deskundigheid. In de tweede kolom staan de criteria (wanneer is het goed); dit zijn de onderwerpen waar de inspectie een oordeel over uitspreekt. In de derde kolom staan de indicatoren; dit zijn aanwijzingen of een instelling voldoet aan de vereisten. De laatste kolom bevat de gebruikte informatiebronnen. Thema Criteria Indicatoren Bronnen A. Bejegening Er is beleid van voldoende kwaliteit over bejegening Het beleid: 1. bevat de positieve norm rond omgangsvormen; 2. besteedt in gedragsregels aandacht aan bejegening: a. tussen medewerkers onderling; b. tussen medewerkers en minderjarigen; c. tussen minderjarigen onderling. Schriftelijk beleid Het beleid over bejegening wordt in de praktijk uitgevoerd Medewerkers: 1. kennen de gedragsregels; 2. handelen volgens de gedragsregels. Interviews B. Seksualiteit Er is beleid van voldoende kwaliteit over seksualiteit Er is beleid over seksualiteit. Hierin is vastgelegd: 1. dat seksualiteit een aspect is van de ontwikkeling van een minderjarige; 2. dat in de begeleiding wordt bijgedragen aan een gezonde seksuele ontwikkeling (d.w.z. passend bij leeftijd, ontwikkelfase en cultuur); 3. dat medewerkers dienen te beschikken over kennis van ontwikkelfasen in seksualiteit; 4. wat de instelling als seksueel grensoverschrijdend gedrag beschouwt; 5. dat het thema seksualiteit regelmatig wordt besproken met medewerkers; 6. dat het thema seksualiteit regelmatig wordt besproken met minderjarigen; 7. dat een verklaring omtrent het gedrag vereist is voor aanstelling van een medewerker. Schriftelijk beleid Het beleid over seksualiteit wordt in de praktijk uitgevoerd Medewerkers: 1. handelen naar de ontwikkelingsfasen in seksualiteit; 2. weten wat de instelling als seksueel grensoverschrijdend gedrag beschouwt; 3. bespreken het thema seksualiteit: a. onderling; b. met minderjarigen. 4. van elke medewerker is een verklaring omtrent Interviews Dossiers 19

20 Thema Criteria Indicatoren Bronnen het gedrag aanwezig. C. Preventie Er is preventiebeleid van voldoende kwaliteit In het beleid is vastgelegd: 1. wat de risico s kunnen zijn voor seksueel grensoverschrijdend gedrag; 2. hoe medewerkers die risico s kunnen herkennen; 3. hoe te handelen om de risico s te beïnvloeden; 4. dat er een vertrouwenspersoon is: a. voor minderjarigen; b. voor medewerkers. 5. hoe en wanneer deze vertrouwenspersoon toegankelijk is: a. voor minderjarigen; b. voor medewerkers. Schriftelijk beleid Het preventiebeleid wordt in de praktijk uitgevoerd Het management van de instelling: 1. inventariseert systematisch en met regelmaat de risico s op seksueel grensoverschrijdend gedrag; 2. De instelling neemt zonodig maatregelen op basis van de resultaten van de risicoinventarisatie. De medewerkers: 3. herkennen risico s op seksueel grensoverschrijdend gedrag op de leefgroep; 4. handelen zo dat de risico s verminderen; 5. verzoeken het management zonodig om maatregelen om de risico s te beperken. Interviews Dossiers D. Reactie Er is reactiebeleid van voldoende kwaliteit Het beleid bevat in ieder geval de volgende elementen: 1. een meldplicht voor medewerkers; 2. hoe te handelen bij (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag door: a. medewerkers; b. minderjarigen. 3. aandacht voor eerste opvang van: a. slachtoffer(s); b. beschuldigde(n). 4. samenwerking met politie, justitie en andere instanties; 5. mogelijke maatregelen en sancties voor medewerkers; 6. dat er een meldplicht voor medewerkers is; 7. mogelijke maatregelen voor minderjarigen; 8. (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag worden/wordt geregistreerd; 9. incidenten worden geëvalueerd: a. op casusniveau; b. op instellingsniveau. Schriftelijk beleid 20

21 Thema Criteria Indicatoren Bronnen Het reactiebeleid wordt in de praktijk uitgevoerd Het management: 1. evalueert systematisch en met regelmaat de incidenten op het gebied van seksueel grensoverschrijdend gedrag; 2. neemt zo nodig maatregelen op basis van de resultaten. Interviews Incidentenregistratie Dossiers Medewerkers: 3. handelen volgens het (reactie)beleid bij (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag; 4. kennen de meldplicht voor medewerkers; 5. nemen relevante informatie over cliënten met betrekking tot seksueel grensoverschrijdend gedrag op in het cliëntendossier; 6. evalueren incidenten in het team. E. Deskundigheid Er is deskundigheidsbeleid op het gebied van bejegening en seksualiteit 1. In het beleid is vastgelegd dat medewerkers deskundigheid moeten hebben op het gebied van: a. seksuele ontwikkelingsfases en vaardigheden om ermee om te gaan ten aanzien van hun doelgroep; b. herkennen van risicofactoren die de kans beïnvloeden op seksueel grensoverschrijdend gedrag door medewerkers of minderjarigen. Omgaan met (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag door medewerkers of minderjarigen. 2. In het beleid is vastgelegd hoe de deskundigheid van medewerkers op peil wordt gehouden. Schriftelijk beleid Het beleid over deskundigheid wordt in de praktijk uitgevoerd Medewerkers: 1. beschikken over kennis en vaardigheden ten aanzien van seksuele ontwikkelingsfases van hun doelgroep; 2. herkennen risico s op het ontstaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag en kunnen daarmee omgaan; 3. kunnen aangeven hoe zij hun deskundigheid op peil houden. Interviews 21

22 22 Inspectie jeugdzorg

23 Bijlage 2 Resultaten geactualiseerd beleidsonderzoek De Rading Het praktijkonderzoek bij De Rading vormt een vervolg op eerder beleidsonderzoek bij alle residentiële jeugdzorginstellingen 5. Om u een volledig beeld te geven van de stand van zaken bij De Rading, staan hieronder de resultaten van het geactualiseerde beleidsonderzoek bij deze instelling. Elk thema is onderverdeeld in een aantal indicatoren, dat een aanwijzing geven hoe het is gesteld met de kwaliteit. De indicatoren die van bijzonder belang zijn, zijn dikgedrukt in het overzicht. De score staat voor voldoende, de ± voor matig en de voor onvoldoende. Thema Indicatoren Indicator Score over de kwaliteit van het beleid A. Bejegening Het beleid: 1. bevat de positieve norm rond omgangsvormen 2. besteedt in gedragsregels aandacht aan bejegening tussen medewerkers onderling 3. besteedt in gedragsregels aandacht aan bejegening tussen medewerkers en minderjarigen 4. besteedt in gedragsregels aandacht aan bejegening tussen minderjarigen onderling. B. Seksualiteit, gedrag/ontwikkeling Er is beleid over seksualiteit. Hierin is vastgelegd: 1. dat seksualiteit een aspect is van de ontwikkeling van een minderjarige 2. dat in de begeleiding wordt bijgedragen aan een gezonde seksuele ontwikkeling 3. dat medewerkers dienen te beschikken over kennis van ontwikkelingsfasen in seksualiteit 4. wat de instelling als seksueel grensoverschrijdend gedrag beschouwt 5. dat het thema seksualiteit regelmatig wordt besproken met medewerkers en minderjarigen 6. dat een verklaring omtrent het gedrag vereist is voor aanstelling van een medewerker Inspectie jeugdzorg, Ruimte en grenzen rond seksualiteit. Beleid van instellingen voor 24-uurs jeugdzorg op het gebied van seksualiteit. 23

24 Thema Indicatoren Indicator Score over de kwaliteit van het beleid C. Preventie In het preventiebeleid is vastgelegd: 1. Wat risico s kunnen zijn voor seksueel grensoverschrijdend gedrag 2. Hoe medewerkers die risico s kunnen herkennen 3. Hoe te handelen om de risico s te beïnvloeden 4. dat er een vertrouwenspersoon is voor medewerkers 5. hoe en wanneer deze vertrouwenspersoon toegankelijk is 6. dat er een vertrouwenspersoon is voor minderjarigen 7. hoe en wanneer deze vertrouwenspersoon toegankelijk is ± D. Reactie In dit beleid is vastgelegd: 1. a. hoe te handelen bij (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag door medewerkers of door minderjarigen, b. met in ieder geval aandacht voor eerste opvang van slachtoffer(s) en beschuldigde(n) 2. samenwerking met politie, justitie en andere instanties. 3. dat (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag worden/wordt geregistreerd 4. dat er een meldplicht voor medewerkers is 5. mogelijke maatregelen en sancties voor a. medewerkers en b. minderjarigen 6. dat incidenten geëvalueerd worden E. Deskundigheid In het beleid is vastgelegd dat medewerkers worden geschoold op het gebied van: 1. seksuele ontwikkelingsfases en vaardigheden om ermee om te gaan ten aanzien van hun doelgroep 2. herkennen van risicofactoren die de kans beïnvloeden op seksueel grensoverschrijdend gedrag door medewerkers of minderjarigen 3. omgaan met (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag door medewerkers of minderjarigen 4. In het beleid is vastgelegd hoe de 24

25 Thema Indicatoren Indicator Score over de kwaliteit van het beleid deskundigheid van medewerkers op peil wordt gehouden. 25