Gemeente Gorinchem. Accountantsverslag voor het boekjaar eindigend op 31 december 2009

Transcriptie

1 Gemeente Gorinchem Accountantsverslag voor het boekjaar eindigend op 31 december 2009

2 De leden van de gemeenteraad van de gemeente Gorinchem Postbus AC GORINCHEM C. Wemmerus M.Sc. / drs. P.H. Oostveen Accountantsverslag van gemeente Gorinchem voor het boekjaar eindigend op 31 december 2009 Geachte heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u ons accountantsverslag over het boekjaar Dit verslag geeft onze belangrijkste bevindingen weer. Wij hebben de jaarrekening 2009 van de gemeente Gorinchem, opgesteld onder verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders, gecontroleerd. Bij deze jaarrekening hebben wij op 3 juni 2010 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. In het bijgevoegde accountantsverslag treft u een analyse aan van uw vermogen en resultaat. Vervolgens zijn onze controlebevindingen samengevat. Hoogachtend, Deloitte Accountants B.V. drs. R.M.J. van Vugt RA Partner c.c. het college van burgemeester en wethouders

3 Blad 3 van 20 Inhoud Managementsamenvatting 4 1 Inleiding Opdracht Risicoanalyse Interim-controle Jaarrekeningcontrole Onze onafhankelijkheid is gewaarborgd 10 2 Uw vermogen en resultaat Algemeen Weerstandsvermogen/risicomanagement 12 3 Grondexploitatie en grote projecten Fonds bovenwijkse voorzieningen 15 4 Controlebevindingen jaarrekening Goedkeurende accountantsverklaring Deelnemingen in verbonden partijen Liquiditeiten Vorderingen 16 5 Single information Single audit (SiSa) Ontwikkelingen Fouten en onzekerheden SiSa Aandachtspunten SiSa 18 6 Administratieve organisatie en interne beheersing Algemeen 18 7 Frauderisico 19

4 Blad 4 van 20 Managementsamenvatting Wij zijn op 19 april 2010 gestart met de controle van de jaarrekening Bij het opstellen van de jaarrekening 2009 heeft uw gemeente wederom belangrijke stappen gezet in de verbetering van de kwaliteit van het proces van opstellen van de jaarrekening en de kwaliteit van de jaarrekening zelf. Ten opzichte van de jaarrekening 2008 zien wij een verbetering in het proces voor wat betreft de uitvoering van de werkafspraken en de onderbouwing van de jaarrekeningposten. Belangrijkste aandachtspunten voor komend jaar blijven de rechtmatigheidscontrole op de SiSa-regelingen en de beheersing van verbonden partijen. Uw gemeente neemt deel aan de pilot van de VNG inzake de bestuursverklaring. Op deze wijze draagt uw gemeente het Gorcumse model verder uit. Met behulp van de bestuurdersverklaring legt het college verantwoordelijkheid af over de financiële rechtmatigheid. U streeft ernaar met de bestuurdersverklaring ook een extra stimulans te geven aan het verantwoordingsdebat in de raadsvergadering waarin het programmaverslag behandeld wordt. De belangrijkste bevindingen en daaraan gekoppelde adviezen hebben wij in deze paragraaf opgenomen. De onderwerpen met een hoge en middelhoge prioriteit vragen de komende periode uw aandacht. Wij adviseren u het hierna volgende schema in uw interne rapportages te gebruiken om de follow-up van de bevindingen te bewaken. Wij hebben conform uw controleprotocol de controle uitgevoerd met inachtneming van de volgende toleranties: Goedkeuringstoleranties Fouten Onzekerheden Rapporteringstoleranties 1% van het totaal van de lasten 3% van het totaal van de lasten 1,2 miljoen 3,6 miljoen

5 Blad 5 van 20 Goedkeuringstoleranties Fouten Onzekerheden De belangrijkste bevindingen en de daaraan gekoppelde adviezen hebben wij in deze paragraaf opgenomen. De onderwerpen met een hoge en middelhoge prioriteit vragen de komende periode uw aandacht, omdat het opvolgen van deze adviezen naar onze mening direct bijdraagt aan een verbetering van de verslaglegging, inzicht in de financiële positie, dan wel verbetering van de interne beheersing van uw organisatie. Wij adviseren u het hierna volgende schema in uw interne rapportages te gebruiken, om de follow-up van de bevindingen te bewaken. Onderwerp en verwijzing paragraaf rapport Accountantsverklaring getrouwheid (4) Accountantsverklaring rechtmatigheid (4) Bevinding Impact/risico/ oorzaak Advies Prioriteit Goedkeurend Geen Geen N.v.t. Goedkeurend Geen Geen N.v.t. Resterende fouten (4) Het betreft in totaal ongecorrigeerde fouten, waarvan beneden de rapporteringstolerantie van Heeft mogelijk gevolgen voor de besluitvorming rondom het vaststellen van de jaarrekening. De fouten groter dan de rapporteringstolerantie zijn in dit rapport toegelicht. Laag

6 Blad 6 van 20 Onderwerp en verwijzing paragraaf rapport Bevinding Impact/risico/ oorzaak Advies Prioriteit Resterende onzekerheden (4) 0 Niet van toepassing Niet van toepassing N.v.t. Ontwikkeling projecten, waaronder grondexploitaties Grondexploitatieberekeningen zijn doorlopen en geactualiseerd. Daarnaast is een quick scan uitgevoerd. In totaliteit voorzieningen opgenomen voor een bedrag van 29,3 miljoen Niet van toepassing Niet van toepassing N.v.t. Fonds Bovenwijkse voorzieningen Nota Bovenwijkse voorzieningen is sinds 2004 niet meer herzien. Herziening zal in 2010 plaatsvinden. Risico dat huidig beleid niet meer voldoet aan nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening. Actualiseren nota Middel Deelnemingen in verbonden partijen Jaarrekeningen van CV s waren nog niet allemaal vastgesteld en van een accountantsverklaring voorzien. Risico dat BTW niet geïncasseerd gaat worden. Vooral financiële risico s die een weerslag kunnen hebben op uw weerstandsvermogen Tussentijds (zichtbaar) blijven monitoren van de financiële informatie Hoog Liquiditeiten Uit de prognoses blijkt een tekort aan liquiditeiten. Economische recessie kan dit Risico dat u niet voldoet aan de eisen die de wet Tussentijds blijven monitoren van de Middel

7 Blad 7 van 20 Onderwerp en verwijzing paragraaf rapport Bevinding Impact/risico/ oorzaak Advies Prioriteit tekort versterken. FIDO stelt liquiditeitsbehoefte. Vorderingen Vordering op Laag Dalem Zuid staat te laag gewaardeerd in de jaarrekening 0,3 miljoen. Mogelijke financiële nadelen in het nieuwe boekjaar Tussentijds blijven sturen op de inning van deze vorderingen. Hoog Inning van diverse vorderingen onzeker door verlenen van uitstel van betaling, waar geen rentevergoeding tegenover staat. SiSa Onderwijs achterstanden beleid De gemeente heeft de rechtmatigheid nog niet vastgesteld van Subsidiënt heeft niet tijdig het jaarverslag aangeleverd bij de gemeente, waardoor voorschotbetaling niet kon worden vastgesteld. Stringentere afspraken met subsidiënten. Middel SiSa ISV Slechts gedeeltelijk overeengekomen prestaties gerealiseerd. Risico dat subsidie moet worden terugbetaald. Breng de mogelijke financiële effecten in beeld. Middel Follow-up managementletter 2009 In de managementletter 2009 zijn diverse actiepunten voor de jaarrekening 2009 benoemd. Bij de start van de jaarrekeningcontrole waren de actiepunten grotendeels Geen Geen N.v.t.

8 Blad 8 van 20 Onderwerp en verwijzing paragraaf rapport Bevinding Impact/risico/ oorzaak Advies Prioriteit afgewikkeld.

9 Blad 9 van 20 1 Inleiding 1.1 Opdracht Binnen het kader van een meerjarige overeenkomst tussen uw gemeente en Deloitte Accountants B.V. tot het controleren van uw jaarrekening worden elk jaar de onderlinge afspraken formeel bevestigd door middel van een opdrachtbevestiging. Met het plan van aanpak 2009 heeft u ons op meer gedetailleerde wijze opdracht gegeven tot het controleren van de jaarrekening Risicoanalyse Onze controle start met het maken van een analyse van de risico s waar u als gemeente mee te maken heeft. Deze risicoanalyse zien wij als een gezamenlijke actie van ons controleteam en vertegenwoordigers van uw gemeente (bestuur en management) en maakt deel uit van ons pre-auditgesprek. Het doel hiervan is op basis van gezamenlijke kennis van uw organisatie en uw omgeving en branche tot een zo volledig en bruikbaar mogelijke risicoanalyse te komen, die als basis voor verdere controlewerkzaamheden zal dienen. Het gaat hierbij om de externe risico s en de risico s in de bedrijfsvoering. Bij deze inventarisatie zal focus liggen op de risico s in de voor de jaarrekening relevante processen. De uitkomsten van deze processen dienen te resulteren in verantwoorde transacties in de jaarrekening Interim-controle Onze risicoanalyse en daarop gebaseerde controleaanpak richten zich niet uitsluitend op de jaarrekening zelf, maar ook op het systeem van interne beheersing. Hoe beter dat systeem functioneert, hoe meer zekerheid er bestaat dat betrouwbare informatie wordt opgeleverd, zowel tussentijds als bij de jaarverantwoording. Omdat deze interne beheersing het gehele jaar goed dient te functioneren, hoeven wij met de aanvang van onze controle niet te wachten totdat de jaarrekening gereed is. Onze controle vindt daarom voor een belangrijk deel reeds in de tweede helft van het boekjaar plaats. Wij onderzoeken tijdens de interim-controle de proces- en programmarisico s, om te bepalen of hierin voldoende beheersmaatregelen (de AO/IC) zijn getroffen. Het product van deze fase van de controle is een managementletter met daarin, wanneer dit aan de orde is, opgenomen verbeterpunten ter verdere optimalisatie van de interne beheersing. De managementletter is op 17 februari 2010 (kenmerk 10R0101) aan het directieteam aangeboden. Daarnaast hebben we een bestuurssamenvatting hiervan op 17 februari 2010 (kenmerk 10R0102) aangeboden aan het college van burgemeester en wethouders Jaarrekeningcontrole Bij de jaarrekeningcontrole stellen wij vast of de jaarrekening is opgesteld volgens de geldende verslaggevingsvoorschriften (het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten, hierna: BBV), of de door u opgestelde jaarrekening een getrouw beeld geeft en of de baten en lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Ook stellen wij vast dat de posten in

10 Blad 10 van 20 de jaarrekening adequaat zijn toegelicht. Onze controle houdt niet in dat wij alle posten controleren. Onze aanpak heeft als doel om belangrijke onjuistheden en/of onrechtmatigheden te ontdekken, rekening houdend met de materialiteitsgrenzen zoals vastgelegd in het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten (BAPG). Het product van de jaarrekeningcontrole is de accountantsverklaring bij de jaarrekening en dit voorliggende accountantsverslag. Wij zijn op 19 april 2010 gestart met de controle van de jaarrekening Bij aanvang van de balanscontrole was de kwaliteit van de ter controle aangeboden conceptjaarrekening voldoende om onze controle te starten en af te ronden. De dossiervorming was adequaat en tevens hebben wij volledige medewerking van uw medewerkers gehad bij het uitvoeren van onze controlewerkzaamheden. De belangrijkste bevindingen vanuit onze controle en de daaraan gekoppelde adviezen hebben wij in dit verslag opgenomen. Wij vragen de komende periode uw aandacht voor het opvolgen van de gegeven adviezen die naar onze mening direct bijdragen aan een verbetering van de verslaglegging, het inzicht in de financiële positie dan wel de verbetering van de interne beheersing van uw organisatie. Wij adviseren u om de follow-up van de bevindingen te bewaken. 1.2 Onze onafhankelijkheid is gewaarborgd De voorschriften in het kader van onafhankelijkheid zijn binnen de beroepsorganisatie van registeraccountants (het NIVRA) opgenomen in de Nadere Voorschriften inzake onafhankelijkheid van de openbaar accountant (hierna: NVO) en vormen een belangrijk onderdeel van het normenkader waaraan een accountant moet voldoen. De naleving van de NVO is binnen de organisatie van Deloitte ingebed. Op basis van onze toetsing aan het normenkader en waar nodig aanvullend getroffen maatregelen concluderen wij dat onze onafhankelijkheid als certificerend accountant bij uw Gorinchem in 2009 voldoende is gewaarborgd. 2 Uw vermogen en resultaat 2.1 Algemeen In het BBV, de verslaggevingsregels van gemeenten, wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen resultaatbepaling en resultaatbestemming. Alle baten en lasten dienen via de programmarekening te lopen. Er mogen geen baten of lasten rechtstreeks in het eigen vermogen worden gemuteerd. De mutaties in het eigen vermogen vinden plaats door middel van de resultaatbestemming. Het resultaat vóór bestemming bedraagt 3,4 miljoen nadelig. Per saldo is tussentijds reeds 5,3

11 Blad 11 van 20 miljoen aan de reserves onttrokken, zodat het uiteindelijke nog te bestemmen jaarresultaat 1,9 miljoen voordelig bedraagt. Dit bedrag is afzonderlijk vermeld onder het eigen vermogen in de balans. Het voordelige resultaat van 1,9 miljoen is ontstaan na de tweede tussenrapportage. In het hierna volgende overzicht hebben wij de mutaties in de reserves schematisch weergegeven (x 1 miljoen): Ontwikkeling Eigen Vermogen Stand van de reserves per 1 januari 20,3 24,2 28,1 Tussentijdse resultaatbestemming tijdens boekjaar 2,6 6,9-5,3 Nog te bestemmen resultaat bij jaarrekening 1,3 -/-3,0 1,9 Totaal (=resultaat vóór bestemming) 3,9 3,9-3,4 Stand per 31 december 24,2 28,1 24,8 De reserves van uw gemeente zijn in 2009 met een bedrag van 3,4 afgenomen. Dit komt overeen met het resultaat voor bestemming van 3,4 nadelig. Hierna geven wij een overzicht van de ontwikkeling van het resultaat (na bestemming) van 2006 tot en met 2009.

12 Blad 12 van 20 Resultaatontwikkeling (x 1.000) De exploitatie over 2009 laat een voordelig saldo na bestemming van 1,9 miljoen zien, ten opzichte van een nadelig saldo van 3,0 miljoen over het boekjaar Voor een meer uitgebreide analyse van het rekeningresultaat over het jaar 2009 verwijzen wij naar hoofdstuk 2 financiële beschouwingen van het programmaverslag. 2.2 Weerstandsvermogen/risicomanagement De samenhang tussen weerstandscapaciteit en risico s van uw gemeente hebben wij in de navolgende figuur samengevat (bedragen in miljoenen)

13 Blad 13 van 20 Weerstandscapaciteit Direct beschikbaar 5,0 Overig 4,3 Totaal ,3 Totaal ,5 Risico s Berekend profiel , ,8 Weerstandsvermogen Onderdekking ,1 Overdekking ,7 In 2009 is sprake van een onderdekking van 3,1 miljoen. Deze onderdekking wordt voornamelijk veroorzaakt door een daling van de algemene exploitatiereserve en algemene reserve grondexploitaties. In 2008 was overigens nog sprake van een overdekking (weerstandscapaciteit -/- risico s) van 5,7 miljoen. Het weerstandsvermogen van uw gemeente staat op dit moment onder druk, wat ook blijkt uit het niet behalen van de door u gestelde normen. Wij adviseren u de ontwikkeling van het weerstandsvermogen te blijven volgen. Binnen uw gemeente is binnen de planning en controlcyclus is hier voldoende basis voor aanwezig. Het saldo van de voorzieningen (exclusief de voorzieningen grondexploitaties) per 31 december 2009 bedraagt 6,2 miljoen (2008: 6,2 miljoen). Het totaal van de reserves en voorzieningen

14 Blad 14 van 20 (exclusief voorzieningen grondexploitaties) bedraagt ongeveer 15% (2008: 17%) van het balanstotaal van uw gemeente. 3 Grondexploitatie en grote projecten De grondexploitaties nemen bij uw gemeente een belangrijke plaats in. De ontwikkeling van de meest relevante posten betreffende de grondexploitatie geven wij hierna weer: Post in de jaarrekening (x mln. ) (bruto) Ultimo 2007 Ultimo 2008 Ultimo 2009 Voorraad gronden (bruto boekwaarde) 83,1 72,0 76,6 Voorzieningen 21,5 23,9 29,1 Reserve bouwgrondexploitatie 2,2 4,1 0,6 De voorraad gronden is in vergelijking met 2008 toegenomen. Dit wordt vooral veroorzaakt door investeringen in de grondexploitatie van Gorinchem Noord. De voorraad gronden is in uw gemeente opgebouwd uit: 1. Gronden nog niet in exploitatie genomen 53,1 miljoen; 2. Gronden in exploitatie genomen 23,5 miljoen. Binnen uw gemeente zijn de grondexploitaties intern doorlopen en geactualiseerd. Daarnaast is door een extern adviesbureau een quick scan uitgevoerd. Daar waar nodig is de waardering aangepast naar aanleiding van de bevindingen uit deze quick scan en signalering van vertragingen in de verkoop. In de toelichting op de grondexploitatie rekening 2009 zijn per grondexploitatie de risico s uiteengezet. In totaliteit is een voorziening opgenomen voor een bedrag van 29,1 miljoen. Voor de berekening van de contante waarde zijn de volgende parameters gehanteerd: Parameters per 1 januari Rentepercentage 5,0% Inflatie 2,5% Opbrengstenstijging 2,5%

15 Blad 15 van 20 Kosten voorbereiding en toezicht 22% Uw gemeente heeft als standpunt dat de opbrengstenstijging van 2,5% een hard uitgangspunt is. Voor uw gemeente werkt deze parameter als een belangrijke taakstelling bij de uitvoering van de projecten. Deze taakstelling is ook meegenomen bij de uitvoering van de quick scan. Wij maken u erop attent dat deze taakstelling, gezien de gevolgen van de economische recessie, ambitieus kan zijn. Wij adviseren u alert te blijven op de mogelijk gevolgen van de economische recessie op de grondexploitaties. Hieronder hebben wij een aandachtspunt ten aanzien van de grondexploitaties uiteengezet. Niet in exploitatie genomen gronden: Lingewijk Noord Op basis van de quick scan en actueel inzicht is een voorziening gevormd voor een bedrag van 2,5 miljoen. Op dit moment wordt nog gewerkt aan het terugdringen van dit tekort. 3.1 Fonds bovenwijkse voorzieningen In 2004 heeft u als gemeenteraad de kaderstelling Nota Bovenwijkse voorzieningen vastgesteld. Het fonds bovenwijkse voorzieningen dient ter financiering van wijkoverschrijdende voorzieningen zoals infrastructurele werken, voorzieningen met betrekking tot de waterberging en voorzieningen op het gebied van zorg, welzijn en educatie. In de besluitvorming van deze nota is vastgesteld de nota jaarlijks te herzien. De nota is echter vanaf 2004 niet meer herzien. Inmiddels worden door uw gemeente de nodige stappen ondernomen om te komen tot een herziening via een notitie in 2010, waarbij de (financiële) effecten van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening tevens worden meegenomen. 4 Controlebevindingen jaarrekening Goedkeurende accountantsverklaring Bij de jaarrekening 2009 van uw gemeente hebben wij op 3 juni 2010 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. In dit hoofdstuk rapporteren wij u de belangrijkste bevindingen ten aanzien van de jaarrekening Een overzicht van alle gecorrigeerde en geconstateerde niet-gecorrigeerde controleverschillen hebben wij in appendix A opgenomen. De posten beneden de rapporteringstolerantie hebben wij niet afzonderlijk maar als totaal opgenomen.

16 Blad 16 van Deelnemingen in verbonden partijen Bij onze jaarrekeningcontrole hebben wij opnieuw geconstateerd dat niet voor alle verbonden partijen een gewaarmerkte accountantsverklaring bij de jaarrekening 2009 aanwezig is. Veelal moest gedurende onze controle de jaarrekeningen van betreffende CV s nog worden vastgesteld of de betreffende accountantscontrole nog worden afgerond. Om de kwaliteit van uw controlerende en sturende rol op verbonden partijen te versterken adviseren wij u er voor te zorgen dat van iedere CV een jaarrekening voorzien van accountantsverklaring aanwezig is. Zeker gezien het huidig economisch klimaat is inzicht in de financiële positie en de risico s bij de CV s van groot belang. Inmiddels is in 2010 een collegeonderzoek gestart naar de effectiviteit van de CV/BV modellen vanuit het oogpunt beleid, organisatie en fiscaliteit. Tijdens het samenstellen van de jaarrekening heeft uw organisatie de waardering van de deelnemingen beoordeeld aan de hand van de BBV vereisten. Het BBV schrijft voor dat de waardering tegen kostprijs plaatsvindt of duurzaam lagere waarde. Van een duurzaam lagere waarde is sprake wanneer de verliezen in een deelneming dermate hoog zijn dat u de kostprijs niet meer terugverdient. Alle deelnemingen in de balans zijn gewaardeerd tegen historische kostprijs omdat tot op heden (nog) geen sprake is van een duurzaam lagere waarde. Wij adviseren u, gezien de financiële risico s binnen de deelnemingen, ook gedurende het boekjaar tussentijds de waardering van de deelnemingen te blijven monitoren. In onze rapporten van bevindingen bij de jaarrekening 2007 en 2008 hebben wij gerapporteerd over de voorfinanciering van nog terug te ontvangen BTW van de nieuwbouw van de brandweerkazerne bij de CV Lingebrug. Hiervoor staat een vordering van 0,7 miljoen en een lening onder de financiële vaste activa ad. 1,2 miljoen in de jaarrekening. Het risico is aanwezig dat de vordering uiteindelijk niet wordt geïncasseerd. Omdat de gemeente van mening is in haar recht te staan, is hiermee bij de waardering van de vordering en in de berekening van het risicoprofiel van de gemeente in de jaarrekening 2009 geen rekening gehouden. Ook bij de andere CV constructies loopt uw gemeente risico s met betrekking tot de BTW. Deze risico s zijn op dit moment niet voorzien, maar toegelicht in de paragraaf weerstandsvermogen en gedeeltelijk meegenomen in de berekening van het risicoprofiel. 4.3 Liquiditeiten Uit de huidige liquiditeitsprognoses komt naar voren dat uw gemeente in de toekomst een tekort heeft aan liquide middelen. Ook blijkt uit de kwartaalrapportages in het kader van wet FIDO dat in 2009 twee maanden sprake is geweest van een overschrijding van de kasgeldlimiet. De economische recessie kan een versterkende invloed hebben op uw toekomstige liquiditeitsbehoefte (voor bijvoorbeeld vertragingen in grondverkopen en het verlenen van uitstel van betaling). Wij adviseren u de toekomstige financieringsbehoefte nauwlettend te blijven monitoren.

17 Blad 17 van Vorderingen CV Laag Dalem Zuid In de balans is een vordering op CV Laag Dalem Zuid opgenomen voor een bedrag van in totaal 3,8 miljoen. Na balansdatum hebben afrekeningen plaatsgevonden met de CV Laag Dalem Zuid. Uit deze afrekeningen komt naar voren dat de vordering en daarmee het resultaat ,3 miljoen te laag gepresenteerd is in de jaarrekening. Bouwleges In de balans is een voor een bedrag van 0,4 miljoen aan vorderingen uit hoofde van bouwleges opgenomen. De inning van deze vorderingen staat onder druk wegens stagnering van de verkopen. Uw gemeente heeft de betreffende projectontwikkelaars uitstel van betaling verleend, waardoor deze ook niet worden aangemaand tot betaling. Op dit moment zijn deze vorderingen niet voorzien, omdat uw gemeente verwacht dat deze vorderingen uiteindelijk nog kunnen worden geïnd. Wij maken u erop attent dat uw gemeente door het langdurig open blijven staan van deze vorderingen een renteverlies lijdt. Vordering CV WLZ Uw gemeente heeft op balansdatum een vordering van 0,6 miljoen op de CV WLZ. De daadwerkelijke inning hiervan is, gezien de financiële situatie van de CV (de liquiditeit en solvabiliteit staan onder druk), op dit moment nog onzeker voor een bedrag van 0,2 miljoen. Uw gemeente heeft hiervoor op balansdatum geen voorziening getroffen. De risico s ten aanzien van deze CV zijn in de paragraaf verbonden partijen in de jaarrekening uiteengezet. Deze risico s worden gedeeltelijk beperkt doordat u als gemeente optreedt als commanditair vennoot en u als gemeente eigenaar bent van het actief dat in de CV wordt gerealiseerd. 5 Single information Single audit (SiSa) 5.1 Ontwikkelingen De procedure die uw gemeente moet naleven bij de aanlevering van de bestanden aan het CBS is niet wezenlijk gewijzigd. Uw gemeente dient in een vast, voorgeschreven stramien een zevental documenten aan het CBS te leveren. 5.2 Fouten en onzekerheden SiSa Op grond van het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten, artikel 5, lid 4, rapporteren wij in dit rapport over de fouten en onzekerheden van de specifieke uitkeringen die in 2009 vallen onder SiSa. Wij doen dit middels een tabel, die ook moet worden opgenomen als er geen fouten of onzekerheden geconstateerd zijn. Wij hebben de controle op deze regelingen uitgevoerd op basis van de door u opgemaakte SiSa-bijlage en de nota verwachtingen accountantscontrole SiSa Hierbij zijn de volgende financiële fouten of onzekerheden geconstateerd:

18 Blad 18 van 20 Specifieke uitkering 13 Onderwijsachterstandenbele id niet-gsb (OAB) Fout of onzekerheid Financiële omvang in euro s Toelichting fout/onzekerheid Onzekerheid De gemeente heeft de rechtmatigheid van deze gelden nog niet vastgesteld. Totaal Op basis van de uitgevoerde controlewerkzaamheden hebben wij vastgesteld dat de overige regelingen geen fouten of onzekerheden bevatten. 5.3 Aandachtspunten SiSa ISV In de SiSa bijlage is verantwoording afgelegd over de ISV periode 2. Uw gemeente heeft slechts een deel van de overeengekomen prestaties gerealiseerd. Hierover heeft veelvuldig overleg plaatsgevonden met de provincie, uw gemeente heeft echter geen gespreksverslagen of andere (schriftelijke) vastleggingen van de gemaakte afspraken met de provincie. Uw gemeente loopt hierdoor het risico dat het subsidie moet worden terugbetaald. Het terugbetalen van de subsidies heeft gevolgen voor het kunnen realiseren van een aantal grondcomplexen. Tot op heden is er nog geen inzicht in de financiële effecten hiervan.wij adviseren u de financiële effecten hiervan in beeld te brengen. Centrum Jeugd en Gezin Uw gemeente ontvangt in het kader van de regeling Centrum Jeugd en Gezin in de periode 2008 tot en met 2011 subsidiebijdragen. Deze bijdragen worden doorbetaald aan de GGD ZHZ. Na de afloop van de stimuleringsperiode toetst het ministerie jeugd en gezin of de uitkering is besteed aan de activiteiten waarvoor het is bestemd. Deze vaststelling verloopt via de systematiek van de SiSa-bijlage. Wij adviseren u de voortgang van de ontwikkeling van het centrum van jeugd en gezin bij de GGD ZHZ te monitoren. 6 Administratieve organisatie en interne beheersing Algemeen Als onderdeel van de jaarrekeningcontrole hebben wij in november 2009 een interim-controle uitgevoerd. Deze interim-controle is in belangrijke mate gericht op de opzet, het bestaan en de werking van maatregelen van administratieve organisatie en de interne beheersing (AO/IB), voor

19 Blad 19 van 20 zover van belang voor onze controle op de betrouwbaarheid van de in de jaarrekening opgenomen gegevens. Onze bevindingen, voortvloeiend uit de interim-controle, zijn vastgelegd in een gedetailleerde managementletter en een bestuurssamenvatting, d.d. 17 februari 2010 (kenmerken 10R0101 en 10R0102). Uit de managementletter en bestuurssamenvatting komt naar voren dat uw speerpunten vooral liggen op de volgende gebieden: Het omgaan met de huidige economische crisis. De gemeente wordt gedwongen tot een innovatieve taakuitoefening. Scherper aandacht geven aan de financiële positie van de gemeente. Het verder ontwikkelen van kwaliteit van de informatievoorziening richting de gemeenteraad. Dit kan door middel van het maken van nadere afspraken met verschillende domeinen omtrent de aanwezige informatiebehoefte. De beheersing van de verbonden partijen. Dit betekent zichtbaar inzicht in de financiële stromen en de naleving van wet- en regelgeving bij de verbonden partijen. Het verder optimaliseren van regionale samenwerking. De ontvlechting van de afvalinzameling zal de nodige inspanning vergen van uw organisatie. Het is van belang dat de administratieve afhandeling juist en tijdig wordt uitgevoerd. Hiervoor zijn inmiddels de nodige acties uitgevoerd. Na de herstructurering dient aandacht besteed te worden aan de kwaliteit interne organisatie. Het is van belang dat de significante en risicovolle processen worden herbeschreven. Dit sluit aan bij het project de basis op orde. De gemeente wordt geconfronteerd met veel veranderende externe regelgeving. Het is van belang dat deze veranderingen voldoende worden ingebed in de gemeentelijke organisatie. Voor onze specifieke bevindingen en overige aanbevelingen verwijzen wij u naar de detailrapportage bij de managementletter. 7 Frauderisico Van de accountant wordt op grond van de regels van de beroepsorganisatie (NIVRA) een professioneel-kritische houding verwacht ten aanzien van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude in de jaarrekening. Ter invulling van deze professioneel-kritische houding zal de

20 Blad 20 van 20 accountant een inschatting moeten maken van de frauderisico s, zich een beeld moeten vormen van de maatregelen van interne beheersing die de organisatie heeft getroffen om mogelijke fraudes van materieel belang te voorkomen, en te bezien of deze maatregelen effectief zijn. Wanneer sprake is van een aanwijzing voor fraude, dan zal de accountant dit moeten communiceren met, afhankelijk van de aard van de fraude, de direct leidinggevende, het college en, in sommige gevallen (fraude in de top van de organisatie) en wanneer onvoldoende herstelwerkzaamheden worden ondernomen, de raad. Om invulling te geven aan de eerdergenoemde verplichting hebben wij een fraudediscussie gevoerd binnen het controleteam en met het management van uw gemeente, waarbij wij de nadruk hebben gelegd op de eventuele mogelijkheden van materiële onjuistheden als gevolg van fraude in de jaarstukken, en op preventieve maatregelen daarbij. Van het college hebben wij de bevestiging ontvangen dat er geen onregelmatigheden zijn geconstateerd. Daarnaast hebben wij conform onze beroepsregels zelfstandig werkzaamheden uitgevoerd die erop waren gericht om het risico van het omzeilen van de interne beheersingsmaatregelen door het management te detecteren. Tevens hebben wij specifieke controles uitgevoerd op memoriaalboekingen, controles van schattingen en zijn wij alert geweest op significante en ongebruikelijke transacties. Geen aanwijzingen dat er sprake is geweest van materiële fraude Hoewel wij, zoals hiervoor beschreven, een kritische houding hebben ten opzichte van risico s van fraude in de jaarrekening, merken wij op dat onze controle niet specifiek gericht is op het ontdekken van fraude. Tijdens de uitvoering van onze controle van de jaarrekening 2009 hebben wij geen aanwijzingen verkregen dat er sprake is geweest van fraude. Intern is voldoende aandacht voor het nemen van fraudebestrijdende maatregelen. Deloitte Accountants B.V. drs. R.M.J. van Vugt RA Partner