Actualiteit en Nieuwe Media

Transcriptie

1 Actualiteit en Nieuwe Media Hoe maakt het nieuws het beste gebruik van de nieuwe kanalen? Arteveldehogeschool Opleiding Grafische en Digitale Media Afstudeerrichting Multimediaproductie Campus Mariakerke Industrieweg Mariakerke Voorgedragen door Cas Lemmens tot het behalen van het diploma Bachelor in de Grafische en Digitale Media, afstudeerrichting Multimediaproductie. Academiejaar Externe promotor: Steven Verbruggen Interne promotor: Linda Bogaert

2 Actualiteit en Nieuwe Media Hoe maakt het nieuws het beste gebruik van de nieuwe kanalen? Arteveldehogeschool Opleiding Grafische en Digitale Media Afstudeerrichting Multimediaproductie Campus Mariakerke Industrieweg Mariakerke Voorgedragen door Cas Lemmens tot het behalen van het diploma Bachelor in de Grafische en Digitale Media, afstudeerrichting Multimediaproductie. Academiejaar Externe promotor: Steven Verbruggen Interne promotor: Linda Bogaert

3 Woord vooraf Toen ze mij vorig jaar vroegen wat mijn onderwerp voor mijn eindwerk zou zijn, moest ik niet lang nadenken. Op dat moment was Barack Obama uitvoerig bezig met zijn campagne te voeren in de Verenigde Staten, en de impact die hij daarmee veroorzaakte, deed mij al snel realiseren dat nieuwe media een onuitwisbare stempel op de maatschappij had gedrukt. Had ik toen geweten hoe groot, snel evoluerend en divers de wereld van nieuwe media was, dan had ik mij waarschijnlijk gedeisd gehouden. Maar gelukkig besefte ik al snel dat dit eindwerk een heuse taak ging worden. Gelukkig werd ik bijgestaan door fantastische mensen die mij door dik en dun hebben gesteund, en minstens even veel aan dit eindwerk hebben bijgedragen als al mijn lettertjes. Ik wil in de eerste plaats Steven Verbruggen bedanken. Zijn professionele inbreng, zijn helder inzicht, en zijn handige weetjes hebben mij altijd op het juist pad gezet, en mij gemotiveerd om net dat ietsje meer te schrijven. Ook Linda Bogaert is niet weg te denken uit het lijstje. Haar vredige reacties op soms verschrikkelijke spelfouten, en haar vakkundige kennis op gebied van taal, hebben dit eindwerk aangenaam en vlot leesbaar gemaakt. Ook zij heeft ervoor gezorgd dat ik wekelijks heb gewerkt aan mijn eindwerk: door de vele afspraken die we hadden vastgelegd, heeft ze mijn werk op de voet kunnen volgen, en heeft zo mede gezorgd voor de bundel die u nu in uw handen draagt. Verder zijn er nog een heel aantal andere mensen die tevens hun steentje aan dit eindwerk hebben bijgedragen: Dominic Parewijck voor de informatie over onderwerpen waar ik vaak niets over wist, voor de motivatie en voor de aangename discussies die ons zo vaak tot beter inzicht brachten. Ook mijn vader Stan Lemmens en mijn moeder Martien Geelen voor het nalezen op het vaak allerlaatste moment, voor de steun en voor het in contact brengen met professionelen in het vak, vaak buiten de Belgische grenzen. Jolien Zuallaert heeft er voor gezorgd dat mijn bronnenlijst en referenties nu volgens een vast bekend stramien verlopen, ook zij moet dus zeker vermeld worden. En daarnaast alle personen die ik tijdens mijn onderzoek heb mogen aanspreken voor informatie en evaluatie: Bart Van Belle, Bert Van Wassenhove, Jo Caudron, Marchell Hogenson, en alle andere mensen die ik hier onbewust ben vergeten. Bedankt allemaal! Cas Lemmens Gent, 4 mei 2009 Actualiteit en Nieuwe Media Woord vooraf - 3

4 Inhoudstafel Woord vooraf 3 Inleiding 6 Introductie tot media 7 1 De spelers binnen de media 7 2 De nieuwsredactie 12 Mediagebruiker 17 1 Demografische veranderingen 17 2 Culturele veranderingen 19 3 Veranderde mediabeleving 21 Overzicht media 26 1 Gedrukte media 26 2 Radio 28 3 Televisie 30 4 Internet 34 5 Mobiel 34 Nieuws op het Internet 37 1 Middelen 38 2 Inhoud 41 3 Publiceren 45 4 Verspreiden 50 Actualiteit en Nieuwe Media Inhoudstafel - 4

5 Vier stappenplan 53 1 Individualisering 53 2 Interactie 54 3 Originaliteit 57 4 Openheid 60 Praktisch gedeelte 64 1 De opdracht 64 2 Het concept 64 Besluit 66 Bronnenlijst 67 1 Boeken 67 2 Krantenartikels 67 3 Magazine-artikels 67 4 Papers 68 5 Online publicaties 68 Bijlages 75 Actualiteit en Nieuwe Media Inhoudstafel - 5

6 Inleiding Zoals iedereen wel weet, leven we meer en meer in een wereld omgeven door nieuwe media. Iedereen heeft internet en kan er vlot mee werken, meer en meer mensen hebben digitale televisie, een smartphone, GPS in de auto, enz... Daarnaast is de klassieke media nog steeds niet weg te denken: kranten, tijdschriften, (analoge) televisie en gewone SMS zijn nog steeds media de we veel gebruiken. Nieuwsagentschappen hebben vandaag dan ook meer dan ooit te voren keuze uit verschillende oude en nieuwe media. Het is hun taak om het nieuws via het juiste medium tot bij het gekozen publiek te brengen, en dat is wat ik in dit eindwerk wil uitzoeken. Hoe maakt een nieuwsagentschap vandaag het beste gebruik van media? Wat is er vandaag mogelijk, en wat morgen? Als we kijken hoe The Washington Post, The New York Times, CNN, en andere grote nieuwsagentschappen in de VS gebruik maken van nieuwe media, is het duidelijk dat er in dit kleine land (en eveneens vele naburige landen) nog veel te leren valt... In dit eindwerk probeer ik een beeld te vormen van de hedendaagse mediawereld. Ik tracht de mediagebruiker te profileren aan de hand van veranderingen in onze maatschappij, en kijk hoe deze invloed hebben op zijn mediagebruik. Daarnaast probeer ik een zo compleet mogelijke lijst van nieuwe media te vormen waar een nieuwsagentschap vandaag rekening mee moet houden. Ik ga na welke media een meerwaarde kan bieden aan nieuws, en overloop kort hoe deze technisch te werk gaan. Ook de rol van het internet komt uitgebreid aan bod, deze speelt op veel meer vlakken een rol dan de meeste andere mediatypes. Ik ga na hoe internet nieuws behandelt, en hoe dit het beste in een workflow kan verwerkt worden. Theorie zal in mijn eindwerk afgewisseld worden met actuele voorbeelden om aan te tonen hoe het werkelijk in praktijk te werk gaat. Naast te overlopen wat er vandaag allemaal met nieuwe media wordt gedaan, probeer ik ook een beeld van de toekomst te vormen, en kijk ik hoe de volgende generatie van nieuwe media de werking van een nieuwsagentschap kan beïnvloeden. Uit dit onderzoek wil ik een overlevingsgids voor nieuwsagentschappen vormen. Ik tracht hen een leidraad te geven waaraan ze zich kunnen vasthouden en hopelijk als uitgangspunt kunnen beschouwen voor hun marketingplan en business model. Actualiteit en Nieuwe Media Inleiding - 6

7 Introductie tot media Media is vandaag niet meer uit onze leefwereld weg te denken. s Morgens zetten we meteen de radio aan, we lezen de krant, s middag doorlopen we onze favoriete websites, en s avonds gooien we ons voor de TV of lezen we in ons magazine. Uit onderzoek blijkt dat we ons dagelijks ongeveer vijf uur met media bezig houden 1. Voor we kunnen praten over nieuwe media, is het belangrijk om te bespreken wat media nu net is, hoe het tot stand komt, hoeveel en waarvoor het gebruikt wordt, en welke betekenis het in onze maatschappij heeft. 1 De spelers binnen de media Binnen de mediawereld draait het allemaal rond content. Dat is het startpunt, de kern, de bouwsteen. Content wordt pas echt interessant als er een publiek voor is. Daarmee komen we meteen bij de volgende speler, de mediagebruiker. Hij gebruikt media om zich te ontspannen, of informatie te verkrijgen. Adverteerders hebben eveneens een belangrijke rol binnen de mediawereld: zij trachten hun producten te verkopen door contact te leggen met hun doelgroep. Ze doen dit door reclameruimte op te kopen bij mediabedrijven, en deze te vullen met hun eigen reclameboodschap. Mediabedrijven zijn de laatste spelers in de mediawereld. Zij begeven zich op twee markten: ze brengen de content naar de mediagebruiker door deze te verpakken in een mediamerk. Met dit pakket proberen ze het publiek voor zich te winnen: hoe duidelijker het voor mediagebruikers is welke contentselectie ze mogen verwachten, des te succesvoller het mediamerk in kwestie zal zijn. Daarnaast begeven de mediabedrijven zich ook op de markt van de adverteerders. Ze verkopen de aandacht die ze via hun mediamerk krijgen, aan de adverteerders. 1.1 Mediagebruikers Dagelijks worden wij geconfronteerd met behoeften. Sommige van deze behoeften kunnen we bevredigen dankzij media door content te consumeren. De eerste behoefte die we via media kunnen bevredigen, is de honger naar informatie. We willen graag weten wat er allemaal in de wereld gebeurt. Deze behoefte is er altijd al geweest, en nooit veranderd. Wel de mate waarin we de behoefte ervaren, het aantal methodes om aan nieuws te geraken en het aantal mensen dat om nieuws vraagt. De tweede behoefte is de nood aan ontspanning. Dit kunnen we doen door te gaan sporten, door met vrienden iets te gaan drinken, of door media te consumeren. Ontspanning is een groot begrip, en hoewel media dit volledige begrip nooit kan omvatten, is het toch een van de belangrijkste redenen waarom media bestaat. Als laatste hebben we ook behoefte aan routine. Dit gebeurt vaak via bepaalde rituelen, en dit is zeker ook merkbaar binnen de mediawereld. Media kan aan al deze behoeften voldoen doordat het is ingeburgerd in de maatschappij. Mensen willen erover meepraten, media bevordert de sociale cohesie. Hoe vaak hoort u mensen in de trein niet praten over de laatste aflevering van een bepaalde show? Daarnaast biedt media ook service. Het geeft mensen de mogelijkheid om beter te kunnen plannen en biedt meer controle over hun leven. Zo geeft media bv. info over de files, het volgende optreden van Radiohead, het weer op uw vakantiebestemming of het nieuwe dieptepunt van uw Fortis-aandeel. Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 7

8 Uit onderzoek van de VRT blijkt overduidelijk dat mensen media vooral gebruiken als ontspanning 1. In onderstaande grafiek zien we dat 43%, of bijna de helft te maken heeft met ontspanning. Gemiddeld is een persoon dagelijks 3 tot 5 uur bezig met media. Het grote interval is te wijten aan het feit dat sommige media niet de volle aandacht vraagt. Zo kan de radio op het werk de hele dag aanstaan, maar luisteren we slechts af en toe met volle aandacht. Tijdsbesteding van de mediagebruiker Actief plezier Energie opdoen Weet niet Fuctioneel moment Update moment Routinemoment Familiemoment Rustmoment Bron: zie voetnoot bron 1 6% 23% 20% 15% 19% 5% 2% 10% Als we dan kijken naar de mediatypes die in die tijd gebruikt worden, zien we een enorme groei binnen het internet. In amper 1 jaar verdubbelde het gebruik. TV en radio nemen nog steeds de meeste tijd in beslag. Hoewel de data dateert uit 2004, zien we al dat er toen reeds een trend ontstond. Internet kreeg meer aandacht, wat voornamelijk ten koste viel van televisie. Tijdsbesteding per mediatype in procenten Links: 2003 Rechts: 2004 Internet Radio Magazine Krant TV 41% 13% 10% 8% 28% 33% 10% 8% 20% 29% Bron: zie voetnoot bron 1 Uit recent ondezoek van Microsoft blijkt dat in de toekomst de gebruiker meer van zijn aandacht aan internet zal besteden dan aan televisie. In 2008 spendeerde een Europese gebruiker ongeveer 8,9 uur per week aan informatie consumeren op het internet. Dat is een stijging van 27% t.o.v Tegen 2010 zou dit stijgen naar 14,2 uur per week, waarbij televisie slechts 11,5 uur van onze aandacht zal krijgen. 2 Analyse van het mediagebruik, januari 2009 TV kijken Internet gebruiken Naar de radio luisteren, niet online) Film op video of DVD zien Krant lezen (niet online) Magazine lezen (niet online) Videospelletjes spelen Bron: zie voetnoot bron 2 Aantal uren per week Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 8

9 1.2 Content Content begint bij een goed idee. Dit idee kan zelf bedacht zijn, of het gevolg zijn van een gebeurtenis of mening. Dit noemen we de bron. Deze moet het publiek aanspreken of moet een zekere hoeveelheid belang hebben waardoor het publiek ervan op de hoogte gesteld wil worden. Rond deze bron wordt research verricht. Indien de research aangeeft dat de content relevant is voor publicatie, schrijven we een artikel, maken we een reportage, of generen we een pagina op een website. Eens dat heeft plaatsgevonden, spreken we van content. De content is meestal redactioneel. Ze is geschreven door professionele redacteurs, journalisten, reporters of programmamakers. Vandaag wordt content ook meer en meer geschreven door gewone gebruikers zoals u en ik. Dit gebeurt bv. via persoonlijke blogs, filmpjes op YouTube of korte berichten via Twitter. We spreken dan van user generated content of community created content. In de trends van de voorbije jaren merken we meer en meer dat deze user generated content een belangrijkere rol begint te spelen in het zoeken van bronnen dan het leveren van content. De content wordt uiteindelijk tot bij het publiek gebracht via media, nl. kranten, websites, blogs, televisieprogramma s,... Sinds geruime tijd bestaat er geen een-op-een relatie tussen content en medium. Vroeger werd een artikel uitsluitend gepubliceerd in een krant, of verscheen het enkel op TV. Vandaag herleiden we de content meer naar de zintuigen en onderscheiden we audio, video en tekst Informatieve content Zoals we reeds hebben gezien, wordt media vooral gebruikt enerzijds voor informatie en anderzijds voor ontspanning. We bekijken hier het informatieve aspect. De informatie wordt aangemaakt door journalisten. Zij zorgen ervoor dat actuele gebeurtenissen openbaar worden gemaakt. Dit gebeurt in drie lagen. 1. Feiten: er wordt eerst gezocht naar relevante feiten uit de eindeloze nieuwsstroom. Journalisten kiezen hier bepaalde berichten uit, en rapporteren dit als het nieuws van de dag. 2. Duiding: journalisten proberen vervolgens deze feiten in een groter kader te plaatsen, het meer duiding te geven. Ze doen onderzoek, analyseren de inhoud, Commentaar: zodra het nieuws is gepubliceerd, is er ruimte voor commentaar. Dit om een betere opinie van het publiek te krijgen. De manier waarop de mediabedrijven met deze drie stappen omgaan, maakt hen uniek. Zo zal een populaire krant minder diepgaand zijn in haar verslaggeving dan een kwaliteitskrant. En een tv-journaal zal meer belang hechten aan pakkende beelden en sterke oneliners, dan aan uitgebreide uitleg. De informatie die door media wordt meegegeven, wordt vaak ook bekeken als de waakhond van de democratie. Burgers kunnen op een nieuwsbericht reageren. Door al deze reacties samen te voegen, krijgen we een mening die weergeeft hoe de maatschappij over dit onderwerp denkt. Dit is wat we de publieke opinie noemen. Deze functie is dus de meest relevante, en heeft het meeste impact op de samenleving, meer dan het ontspannende aspect. Doordat journalisten kiezen wat nieuws is, wordt hun job maatschappelijk relevant. Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 9

10 Media kan dus beschouwd worden als een vierde macht, naast rechterlijke, wetgevende en uitvoerende macht. De media krijgt daarbij de taak om toe te zien op het functioneren van de andere drie machten en eventuele misstanden aan te halen. Natuurlijk is dit een ideaal beeld, en zorgt de onderlinge concurrentie ervoor dat deze verantwoordelijkheid hoe langer hoe meer verkruimeld Entertainment content Het entertainende aspect van media probeert onze behoefte aan ontspanning te bevredigen: het enige doel dat deze inhoud heeft, is het publiek te doen ontspannen. Entertainmentcontent wordt vaak gekenmerkt door volgende eigenschappen: Herkenbaar: men probeert voeling te krijgen met de maatschappij om actuele onderwerpen te verwerken in de content. Zo bevat het programma Thuis op VRT een voorbeeld van verschillende maatschappelijke kwesties zoals zwartwerk, immigratie, drugsverslaving en scheiding. Men doet dit om het publiek te charmeren en herkenbaar te laten overkomen. Onrechtstreeks zorgt dit ervoor dat de content de normen en waarden van de maatschappij overneemt. Vandaar dat men dit type van media wel eens de spiegel van de maatschappij noemt. Aspirationeel: naast herkenbare onderwerpen tracht men tevens situaties te creëren die het publiek nastreeft, waar het publiek enkel kan van dromen De prijs van content De mediagebruiker betaalt zijn content op twee manieren: de productprijs en de aandacht. De productprijs: de eigenlijke prijs uitgedrukt in geldwaarde die de mediagebruiker moet betalen om van de content te kunnen genieten. Dit is van toepassing op magazines, kranten en televisiekanalen. De aandacht die de mediagebruiker aan de content moet geven om deze te consumeren: lezen, luisteren en kijken. Aandacht is duidelijk van veel groter belang dan de productprijs, aangezien deze schaars is. Sinds verscheidene decennia is er een exponentiële groei van content, er is een information overload. De mediagebruiker moet dus kiezen uit de media die hem interesseren, en geeft deze media een deel van zijn aandacht. Aandacht is fysiek en psychologisch beperkt. Wie zich dus in de mediawereld waagt, gooit zich in een gevecht om aandacht. Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 10

11 De information overload is wel degelijk een feit. Mocht u nog niet overtuigd zijn, lees hier enkele voorbeelden: Elke maand worden er 31 miljard zoekopdrachten op Google opgegeven. In 2006 was dit aantal slechts 2,7 miljard. In december 1992 werd het eerste commerciële SMS-berichtje verstuurd. Vandaag is het aantal SMS-berichtjes dat dagelijks wordt verstuurd groter dan de totale bevolking van de wereld. TV deed er 13 jaar over om een publiek van 50 miljoen gebruikers te bereiken. Facebook deed dit in 2 jaar. In 1984 waren er 1000 apparaten die aan het internet konden verbinden. Acht jaar later steeg dit aantal tot 1 miljoen. Vorig jaar kwam dit aantal op 1 miljard. De hoeveelheid informatie die op 1 week wordt verzameld door een krant, is meer dan een persoon uit de 18e eeuw ooit zou tegenkomen. Men verwacht dat er dit jaar 4 exabytes aan unieke informatie zal geproduceerd worden. Dat is meer informatie dan de voorbije 5000 jaar. Bron: zie voetnoot bron De adverteerder Adverteerders spelen eveneens een belangrijke rol binnen de mediawereld. Advertenties worden gemaakt om een bepaald product of dienst te verkopen. Marketeers zijn steeds op zoek naar nieuwe methodes om deze advertenties zo interessant mogelijk te maken. Ze doen dit door het ideale evenwicht te zoeken tussen de 4 P s binnen de marketing: product, plaats, prijs en promotie. Vooral in deze laatste P speelt media een belangrijke rol. Een adverteerder kan bv. een ruimte opkopen in een krant die veel wordt gelezen binnen zijn doelgroep, om zijn bericht sneller te doen verspreiden. Het idee zit hem in de aandacht: de mediagebruiker besteedt aandacht aan de mediacontent. Deze aandacht wordt dus verhandeld. Als hij een bepaalde advertentie ziet, tussen content die hem interesseert, zal hij automatisch ook aandacht geven aan die advertentie. Men spreekt dan van access to audience. 1.4 Mediabedrijf Mediabedrijven hebben een dubbele rol in de mediawereld. Enerzijds begeven ze zich op de publieksmarkt waar ze content aan de mediagebruiker geven of verkopen. Anderzijds begeven ze zich op de reclamemarkt waar ze access to audience aan adverteerders verkopen. Deze twee markten versterken elkaar. Als de content van een mediabedrijf een groter of doelgerichter publiek bereikt, is er meer interesse van de adverteerders. Net zoals bij adverteerders, hebben mediabedrijven eveneens de taak het publiek voor zich te winnen. Zoals reeds gezegd, is de informatiestroom vandaag eindeloos. Mediagebruikers gaan niet op zoek naar de passende content voor hen, zij verwachten van het mediabedrijf om dit te doen. Een mediabedrijf moet er dus voor zorgen bepaalde types content te bundelen onder één noemer, genaamd het mediaproduct. Dit product moet vervolgens een bepaalde doelgroep aanspreken. Dit principe wordt het pushprincipe genoemd: de content wordt naar de mediagebruiker gebracht. Echter, door de komst van nieuwe technologie is het pull-principe vandaag meer van kracht dan ooit. Door de intrede van internet, digitale tv en mobiele communicatie kan de mediagebruiker zelf op zoek gaan naar de meest relevante content voor hem. Mediaproducten zijn vandaag de dag dus niet meer de enige manier om de mediagebruiker te benaderen. Een stap verder is de eerder vernoemde user generated content, waarbij de content wordt verzorgd door niet professionele mediamakers. Vele mediabedrijven experimenteren nog met deze methode, en trachten dit op een juiste manier te implementeren. Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 11

12 Hoe dan ook is de positie van een mediabedrijf cruciaal. Het creëren van mediaproducten is geen evidente zaak. De kunst bestaat erin een mediaproduct te produceren waarbij de mediagebruiker een duidelijk beeld krijgt van wat de selectie van content zal zijn. Dit worden sterke mediamerken. 2 De nieuwsredactie 2.1 Opbouw De nieuwsredactie bestaat uit drie delen. Men heeft het management. Meestal een hoofdredacteur en enkele leidinggevende medewerkers. Dan heeft men de nieuwsgaring die alle inkomende berichten filteren en verzamelen, en vervolgens de nieuwsverwerking die het bericht omvormen tot een artikel en het uiteindelijk publiceren. Deze laatste twee taken worden meestal verricht door journalisten, gespecialiseerd binnen hun eigen kennisgebied (sport, binnenlands nieuws, cultuur,...). Buiten deze drie groepen wordt een redactie nog bijgestaan door een grote groep medewerkers Hoofdredacteur De hoofdredacteur wordt aanzien als de topmanager van de redactie. Hij bepaalt de beleidslijnen inzake het informatiebeleid en draagt daar ultieme verantwoordelijkheid voor. Daarnaast is hij ook hoofd van de organisatie. De voornaamste taak van de hoofdredacteur is het behoeden van de ultieme garantie op betrouwbaarheid. Hij moet zijn redactie beschermen tegen corrumperende politieke en commerciële invloeden. Daarnaast maakt hij ook deel uit van de directie en wordt hij ingeschakeld om de algemene en commerciële doelstellingen van de nieuwsredactie te voltooien. Hoewel een hoofdredacteur vooral goed moet zijn in het bewaren van de garantie op betrouwbaarheid, wordt hij vaak ook verkozen aan de hand van zijn ervaring en kennis over management. Dit zorgt vaak voor wrevel binnen de redactie. Er wordt dan ook vaak gekozen om deze twee taken te verdelen over twee personen, waardoor men op een nieuwsredactie vaak een directeur van de redactie en een hoofdredacteur tegenkomt Nieuwsmanagers Nieuwsmanagers staan in voor het organiseren en verwerken van het nieuws. Hun taken zijn o.a. het bepalen van de thema s waarover geschreven zal worden, het bepalen van de invalshoek, de omvang en de diepte van de berichtgeving, het verdelen van de taken, het organiseren van de vergaderingen die ontstaan uit de nieuwsstroom en het volgen van de verwerking tot het uiteindelijke artikel. Men onderscheidt twee soorten nieuwsmanagers: Nieuwsmanager van de input: zijn staan in voor de organisatie van de nieuwsstroom. Zij sturen de journalisten en zorgen ervoor dat de nieuwsredactie niets meer mist. Ze volgen de nieuwsbronnen, en houden contact met de correspondenten. Nieuwsmanager van de output: zij maken het nieuws klaar voor publicatie. Ze zorgen ervoor dat de bestelde items in de juiste vorm en technisch op de juiste manier worden afgeleverd. Op welke nieuwsmanagers nadruk ligt, hangt af van de opbouw van de redactie. Men kan de redactie thematisch indelen: politiek, economie, cultuur,..., methodisch: nieuws, achtergrond, infotainment,..., of technologisch: nieuwsgaring, nieuwsverwerking,... Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 12

13 2.1.3 Journalisten Journalisten leveren het uiteindelijke nieuws. Dit kan zowel van binnen het bedrijf gebeuren door berichten via het internet of persbureaus op te zoeken, achtergrondstukken te schrijven binnengekomen beeldmateriaal te verwerken... of van buitenshuis door informatie te vergaren via het plegen van journalistiek: kijken, luisteren en ondervragen. Men onderscheidt verschillende soorten journalisten: Reporters: deze kunnen voor elk actueel onderwerp worden ingezet als journalist of redacteur. Gespecialiseerde reporters: deze brengen enkel verslag uit over één bepaald onderwerp. Senior writers: deze brengen uitgebreide reportages en interviews met een grote diepgang. Onderzoeksjournalisten: deze gaan zelf op zoek naar diepliggende tendensen in de samenleving. Correspondenten: deze brengen bericht vanuit een vaste locatie buiten het medium. Recensenten: deze brengen over een vast thema persoonlijke kwaliteitsindrukken. Commentatoren en columnisten: deze brengen een opinie of een zeer persoonlijk artikel. 2.2 Ethiek Nieuwsredacties zullen altijd proberen een zo groot mogelijke autonomie te behouden. Ze worden namelijk geconfronteerd met bedreigingen van politieke en belangengroepen die trachten een gunstige berichtgeving af te dwingen, of adverteerders die liever geen kritische stukken over hun bedrijf zien verschijnen. Men tracht dus een zo groot mogelijke zelfstandigheid te behouden, om zo de betrouwbaarheid van de geleverde informatie te kunnen garanderen. Meestal voorziet men dan ook een strikte scheiding van de redactionele content en de commerciële content. Om de autonomie te behouden, doet men vaak beroep op twee middelen: het redactiestatuut en de beroepsethiek Redactiestatuut Dit is een overeenkomst tussen de directie van het mediabedrijf en een groep redacteuren, waarbij de principes worden vastgelegd over de eindverantwoordelijkheid van de redactionele inhoud en de regeling van mogelijke conflicten. 4 Het bepaalt de algemene principes over de betrouwbaarheid van de informatie als doelstelling, en de autonomie van de redactie om zelf de content te bepalen Beroepsethiek De beroepsethiek brengt een aantal basisregels samen voor betrouwbare journalistiek. Deze worden meestal opgesteld binnen een beroepsvereniging (voor journalisten in Vlaanderen is dit de Vlaamse Vereniging voor Journalisten). De meest gekende beroepsethieken zijn de Internationale Verklaring van München van 1971 (zie bijlage IV) en de Belgische Code van Journalistieke Beginselen uit 1982 (zie bijlage III). Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 13

14 Deze beroeps ethische documenten geven meer duiding over: het bewaren van het beroepsgeheim, het beginsel van hoor en wederhoor, m.a.w. een evenwichtige visie van alle partijen trachten te geven, het vermijden van dubbelzinnigheid in de expressieve vorm van nieuws, de beperkingen inzake enscenering en betaling van informatie, de zorgvuldigheid waarmee informatie wordt gecheckt en weergegeven, de relevantie van informatie, het vermijden van discriminatie. In het Verenigd Koninkrijk kwam er in april van dit jaar een nieuwe wet die zei dat telefoon- en internetbedrijven een archief moeten bijhouden van alle nummers die werden gebeld, welke websites werden bezocht, welke diensten er werden gebruikt en welke online contacten er werden gelegd. Dit zorgt voor wrevel bij de journalisten. Het Verenigd Koninkrijk heeft een gelijkaardig document als onze Belgische Code van Journalistieke Beginselen. Bij hen heet dit de Contempt of Court Act, en deze werd opgemaakt in Het feit dat overheidsinstellingen de archieven van de telefoon- en internetbedrijven kan raadplegen, is in tegenspraak met sectie 10 van dit document dat zegt dat bronnen geheim mogen blijven. Momenteel is er nog geen uitgesproken reactie op gekomen, maar het stelt de werking van onderzoeksjournalisten wel in vraag. Bron: zie voetnoot bron Het nieuwsproces Kiezen van nieuws Journalisten en redacteurs hebben de zware taak uit de eindeloze nieuwsstroom een onderwerpskeuze te maken dat als nieuws zal verkocht worden. Men moet hier rekening houden met verschillende punten: Wat is het medium? Een TV-journaal kan veel minder nieuwsitems brengen dan bijvoorbeeld een krant. Daarnaast vraagt het ook beeldmateriaal. Als dat er niet is, kan het niet aan het journaal worden toegevoegd. Wat is het publiek? TV-journaals spreken meestal de grootste groep aan, en proberen dan ook de algemene deler van al het nieuws te bespreken. Maar bij kranten ligt dat specifieker. Zo zijn kwaliteitskranten op een ander publiek gericht dan sportkranten. Of is het publiek van Ter Zake verschillend van dat van de Rode Loper. Wat is onze Core Bussines? Elk medium heeft zijn eigen specialisatie. Zo zal Kanaal Z minder aandacht geven aan de oorlog in Irak, maar meer aan het beursaandeel van een bepaalde bank. Wat is de bezetting? Men moet rekening houden met het aantal mensen dat kan meewerken. Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 14

15 Wat is de kostprijs? In Nederland is de nieuwsmarkt drie keer zo groot. De meeste grote Nederlandse nieuwsagentschappen hebben dan ook een eigen correspondent in de grote steden in België. Vlaamse redacties kunnen of willen zich dat niet altijd veroorloven, en doen daarom vaak beroep op een Nederlandse freelancer Vergaren van het nieuws De voornaamste taak van een journalist is zoveel mogelijk informatie over een bepaald gebeuren verzamelen en dit zo precies mogelijk trachten weer te geven. Hierbij maakt men gebruik van enkele principes: de essentie wordt meteen gemeld, zo origineel en uniek mogelijk, de stijl is feitelijk en zakelijk, gegevens worden zo precies mogelijk weergegeven, de verschillende versies van een bepaald gebeuren worden zo neutraal mogelijk aan het licht gebracht, het verhaal moet begrijpelijk en toegankelijk zijn voor het publiek Door de komst van het internet is het des te belangrijk een meerwaarde te geven aan een nieuwsitem. Internet is het middel om nieuwsberichten snel te brengen, en dit heeft tot gevolg dat gewone berichtgeving voor de andere media vaak niet meer volstaat als verkoopargument. Men verwacht dus een creatieve invulling van nieuwsitems door de journalist zelf Verwerken van nieuws Ook bij het uiteindelijke verwerkingsproces worden er nog keuzes gemaakt: wordt het oorspronkelijke idee duidelijk aangehaald? Is er nog extra informatie die moet meegedeeld worden: archiefbeelden, illustraties,... Hier speelt de aard van het medium natuurlijk een belangrijke rol: bv. om een nieuwsitem mee te delen via de radio, volstaat vaak een interview met een getuige. Bij een TV-journaal daarentegen moet men ter plekke een interview afleggen, moet er camera, microfoon en een correspondent ter plaatse zijn, en moet het geheel nog afgewerkt worden. De eindredacteur heeft altijd de laatste hand op het uiteindelijke nieuwsbericht dat wordt afgeleverd Verspreiding van nieuws Eens het bericht volledig is afgewerkt, kan het de wereld in gestuurd worden. Afhankelijk van het medium gebeurt dit via een radio-uitzending, een televisiejournaal, een krantenbericht, een bericht op de website of via een nieuwe mediatoepassing. We zullen later zien dat de nieuwe media vele nieuwe vormen van verspreiding bieden. Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 15

16 Voetnoot 1 Musschoot Iris en Lombaerts Bart (2008). Media in Beweging, Handboek voor de Professional. Locatie: Leuven. 2 Microsoft (april 2009). Europe Logs On, European Internet Trends of Today and Tomorrow. Redmon, Washington, D.C. 3 Fish, Karl (2007). Did You Know? / Shift Happens. Opgehaald op 28 april 2009 via 4 Musschoot Iris en Lombaerts Bart (2008). Media in Beweging, Handboek voor de Professional. Locatie: Leuven. Pagina Arthur, Charles (13 april 2009). They ve got your number. Guardian.co.uk. Opgehaald op 13 april 2009 via investigative-journalism-protecting-sources Actualiteit en Nieuwe Media Introductie tot media - 16

17 Mediagebruiker In de laatste jaren heeft de mediagebruiker een hele evolutie meegemaakt. Door de opkomst van nieuwe media en door invloeden op demografisch en cultureel gebied is de consument anders gaan denken en dus ook anders gaan consumeren. In dit hoofdstuk bespreken we de verschillende factoren die deze evolutie hebben bepaald, en bekijken we de gevolgen die deze evolutie heeft voor mediabedrijven. 1 Demografische veranderingen 1.1 Vergrijzing Een gekend gegeven is het feit dat de gemiddelde leeftijd in België stijgt. In 2007 waren er ongeveer plussers in België, wat meer is dan in het jaar De verwachte levensduur stijgt eveneens. Voor mannen is dit 75 jaar, voor vrouwen 81 jaar. 90 jaar en meer jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Bevolkingsstructuur van België in 2008 Vrouwen Mannen Bron:zie voetnoot bron jaar jaar jaar jaar jaar 5-9 jaar 0-4 jaar Een vergrijzing van de bevolking duidt op een betere gezondheidszorg, het welzijn in de samenleving is erop verbeterd. Het gevolg hiervan is dat senioren, naast het jongere publiek, ook een interessante doelgroep vormen voor verschillende mediabedrijven. Senioren van vandaag bruisen van energie als ze met pensioen gaan, en zijn vastberaden te genieten. Meestal hebben ze ook de financiële middelen om te ontspannen, een reis te maken,... Vele mediabedrijven reageren op de toestroming van deze nieuwe leeftijdsgroep. Denk aan magazines zoals Milo of Plus Magazine. 1.2 Individualisering Het sociale karakter is altijd al een traditioneel element in de maatschappij geweest, maar dreigt ook aan verandering onderworpen te worden. Er is meer nood aan individualisering, en dit is te wijten aan twee factoren 1. Ten eerste is men minder gewend om deel uit te maken van een grote groep zoals in een dorp of een gemeente, maar wel met kleinere groepen waarvan de band minder hecht is (sportgroepen, school, collega's...). Ten tweede is ook de gezinssamenstelling veranderd: de traditionele gezinsstructuur wordt vervangen door kleinere entiteiten. Actualiteit en Nieuwe Media Mediagebruiker - 17

18 Of het nu een gevolg of mede een oorzaak is, is onduidelijk, maar ongetwijfeld maakt het internet deel uit van deze verandering. Op het internet is de mediagebruiker mondiger, hij heeft toegang tot een grotere hoeveelheid informatie, en hij kan zelf kiezen welke hij wil consumeren. Hij doet dus aan place- en timeshifting: zelf gekozen content consumeren waar en wanneer men wilt. Tegenover dit fenomeen staat het feit dat men nog steeds graag meepraat over media. Men grijpt het vaak als gespreksonderwerp aan. Het is dan ook de taak van een mediabedrijf om enerzijds te voorzien in de toenemende individualisering en anderzijds het sociale karakter te behouden. Een goed voorbeeld zijn TV-zenders. Zij bieden verscheidene programma's on-demand aan, zodat men deze kan bekijken waar en wanneer men wil, anderzijds presenteert men ook meer en meer programma's live. Denk aan de finale van Big Brother of Miss België. Op die manier verplichten ze de gebruiker om te kijken zodat ze achteraf kunnen meepraten. Aangezien er vandaag meer en meer live wordt uitgezonden, zal er in de nabije toekomst een gevecht om de Prime Time onstaan. Televisiezenders zullen altijd trachten de kijker voor zich te winnen. 1.3 Stijging van het opleidingsniveau Mediagebruik hangt nauw samen met het opleidingsniveau. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe meer men bepaalde media gebruikt. Men spreekt hier van de term digitale geletterdheid: het geheel van competenties en vaardigheden om vandaag actief te kunnen deelnemen aan de moderne informatie- en kennismaatschappij 2. Ongetwijfeld hangt hier een omgekeerd verband aan vast. Het gebruik van media opent een wereld van informatie, die toegankelijk en snel beschikbaar is. Uit cijfers blijkt dat 60% van de laaggeschoolden nog nooit met internet in aanraking is gekomen, dit tegenover 10% van de hooggeschoolden. Opleidingsniveau in België Lager onderwijs Lager secundair onderwijs Hoger secundair onderwijs Hoger niet-universitair van het korte type Hoger niet-universitair van het lange type Universitair onderwijs Bron: zie voetnoot bron Hoewel dit aantal aan het afnemen is, zal er altijd een percentage overblijven dat geen toegang heeft tot nieuwe mediatechnologieën. Dit is wat men noemt de digitale kloof. Deze bestaat zowel vlak bij ons (tussen bv. studenten in de klas) als op wereldschaal (tussen westerse landen en ontwikkelingslanden). Over heel de wereld tracht men deze kloof te dichten door kinderen al zeer jong met internet te laten kennismaken, of door cursussen aan te bieden voor onervaren gebruikers. Actualiteit en Nieuwe Media Mediagebruiker - 18

19 o n e l a p t o p p e r c h i l d De Amerikaanse organisatie One Laptop Per Child tracht sinds 2005 kinderen in de derde wereld een volwaardige opleiding te geven via een goedkoope laptop die voozien is van internetconnectie en inhoud en software die hen toestaat aangenaam te studeren, zowel in groep als individueel. De software is volledig open source. OLPC wordt gesubsidieerd door grote computergiganten zoals ebay, Google, Marvell, Red Hat,... Momenteel zijn er meer dan laptops door OLPC over de derde wereld verdeeld. Bron: zie voetnoot bron 3. 2 Culturele veranderingen 2.1 Ontzuiling Tijdens de negentiende en begin twintigste eeuw was iedereen wel lid van een bepaalde politieke of maatschappelijke organisatie. De grootste waren toen de christelijke, de liberale en de socialistische organisatie. Iedereen behoorde tot één van deze drie zuilen, en consumeerde zijn media ook a.d.h.v. de zuil waartoe hij behoorde. Pas midden jaren zestig ontstond de ontzuiling. Dit kwam vooral door de intrede van de televisie. De Kerk verloor zijn invloed op de bevolking, de één-op-éénrelatie tussen kranten en politieke partijen verdween. Vandaag de dag is er dan ook meer pluriformiteit. Mediabedrijven mogen meer verschillende meningen verspreiden. En de meest extreme ideeën die door mediabedrijven worden genegeeerd, vinden hun weg dan weer op het internet. Het grote probleem dat aan pluriformiteit is gebonden, is het behoudt van objectiviteit. Het is de taak van een nieuwsagentschap om een evenwicht te vinden tussen een mening van de krant te vormen en anderszijds toch de algemene objectiviteit te behouden. Op het internet echter, is er zo een groot aantal bronnen, dat alle meningen vertegenwoordigd zijn. Het gevolg is dat The Daily Me 4 ontstaat: de mediagebruiker zoekt naar artikels die zijn mening over een bepaald actueel onderwerp volgen. Hierdoor geraakt hij nog meer overtuigd van zijn mening, en krijgen andere bronnen geen kans om hem een beter inzicht te geven. Een nieuwsagentschap moet hiermee rekening mee houden, daar komen we later uitgebreid op terug. 2.2 Afkalving van de klassenmaatschappij Reality-soaps zijn bijna niet meer weg te denken uit de hedendaagse maatschappij. En we spreken hier niet over commerciële reality-soaps zoals Temptation Island of Big Brother, maar de echte reality soaps die een blik op de werkelijkheid geven, zoals bv. 'Het leven zoals het is'. Deze programma's zijn vaak kijkcijfertoppers, en dit is te wijten aan wat men noemt de afkalving van de klassenmaatschappij: de gewone man wordt belangrijk geacht, en iedereen is gelijk. Dit gedachtegoed is ontstaan in mei 1968 tijdens de studentenprotesten. Het gevolg is een evolutie in hoe men naar media kijkt. Vroeger wist de media wat goed was voor de gebruiker en wat niet, maar vandaag wordt de gebruiker centraal gesteld en wordt de inhoud afgesteld op wat de gebruiker wilt zien. Actualiteit en Nieuwe Media Mediagebruiker - 19

20 2.3 Toenemende mobiliteit Dankzij de moderne technologieën binnen de telecommunicatie kan men vandaag waar ook ter wereld het wereldnieuws nakijken. Dit heeft twee gevolgen. 5 Enerzijds is de wereld veel kleiner geworden: men geraakt in enkel uren van Brussel naar New York, men kan overal te wereld zijn checken, het nieuws lezen... Doordat media zich veel meer kan verspreiden, nemen gebruikers gemakkelijker hun favoriete media overal mee naartoe, en nemen ze dus eigenlijk een stukje van hun thuis mee. Anderzijds is de wereld ook veel groter geworden. Mediagebruikers vandaag zijn even geïnteresseerd in bosbranden in San Diego als in een winkeldiefstal om de hoek. En dat is een uitdaging die enorm moeilijk is voor hedendaagse nieuwsagentschappen: een evenwicht vinden tussen lokaal en globaal nieuws. Mobiliteit zal in de toekomst alleen maar een grotere rol spelen. We zien vandaag al dat kranten in een kleiner formaat op de markt komen, of vrouwenmagazines in pocketformaat voor in de handtas. Ook mobiel vlak zien we dat vele websites een geoptimaliseerde versie hebben voor op een mobiele telefoon, of dat nieuwsuitzendingen ook mobiel te bekijken zijn. 2.4 Dominantie van de beeldcultuur Beelden zijn vandaag de dag enorm belangrijk: kranten publiceren hoe langer hoe meer pagina's in kleur, televisiejournaals vermijden talking-heads (de reporter die in beeld is) en proberen zo interessant mogelijke beelden te tonen. Verhalen waar geen beeldmateriaal van beschikbaar is, geraakt meestal niet in het journaal. Ook op het internet integreren websites van nieuwsbedrijven meer en meer video en foto's. Deze dominantie heeft ertoe geleid dat de mediagebruiker minder lang de aandacht op een bepaald bericht kan vasthouden. Via een snelle kijk naar de titel of de foto die erbij staat, wil men weten waarover het gaat. Ruper Murdoch is een bekend gezicht binnen de nieuwswereld. Hij heeft de voorbije jaren aan het hoofd gestaan van grote kranten zoals Sunday Times, The Daily Mirror, The Daily Telegraph, The Times, The Sun en The New York Post, en televisiestations zoals Fox News Channel en Sky Television. Hij is dus een stem waarmee rekening wordt gehouden. Toen hij in 2007 The Wall Street Journal kocht, had deze krant een enorm saai uiterlijk. De voorpagina bevatte nooit een foto, en ook de verdere inhoud was maar schaars geïllustreerd. WSJ wou zakelijk en financieel overkomen, en de The New York Times achterna gaan. Murdoch was het hier absoluut niet mee eens, en vond het een ridicule theorie. Slechts enkele weken na zijn overname verscheen de eerste Wall Street Journal met foto s op de voorpagina. Een jaar later zag men de verkoop met 20% percent stijgen. Bron: zie voetnoot bron Participatie Door de intertrede van het internet is er vandaag een veel grotere participatie van de mediagebruiker mogelijk. Hij kan zelf inhoud aanbrengen of reageren op bestaande artikelen of berichten. Actualiteit en Nieuwe Media Mediagebruiker - 20

21 Deze participatie heeft geleid tot wat we kennen als sociale media. Deze media kunnen we onderverdelen in traditionele en nieuwe. Onder traditionele verstaan we , discussiegroepen, chatboxen,... Onder de nieuwe kennen we de communities, blogs, en programma s om media te delen zoals YouTube en Flickr. Bij sociale media rekent men erop dat er een inbreng van de gebruiker is om het medium levend te houden. Sociale media speelt zich, vandaag nog, voornamelijk af op het internet. In het volgende hoofdstuk gaan we daar dan ook verder op in. 2.6 Verandering in de mediabeleving De demografische, culturele en technologische veranderingen die we tot nu toe hebben besproken, hebben ervoor gezorgd dat het mediagebruik van de mens is veranderd. Vroeger sprak men van een massamediabeleving, terwijl men vandaag veel meer neigt naar persoonlijke, convergerende en participatieve media. Massamediabeleving betekent mediacontent verspreiden via een zender naar een grote massa ontvangers. Wij als ontvangers worden aanzien als anonieme, passieve en kritiekloze mediaconsumenten. Van interactiviteit is er dus absoluut geen sprake, het is zuiver eenrichtingsverkeer. Maar bij de nieuwe mediabeleving zijn er veel meer nieuwe technologieën en mediatoestellen, zodat de gebruiker een veel ruimere keuze heeft van welk soort media hij wilt consumeren. Elk individu krijgt dus een specifiek consumptiepatroon. Zo kunnen we zeggen dat er geen enkele mediagebruiker in België hetzelfde consumptiepatroon heeft, hoewel het algemene gedrag vaak nog overeenkomt met dat van vele andere mensen. 3 Veranderde mediabeleving Wat we hier willen aantonen is dat alle nieuwe technologieën de bestaande media en gedrag niet hebben vervangen, maar wel hebben veranderd. Deze veranderingen illustreren we in de volgende paragrafen. 3.1 Meer comfort Nieuwe technologieën worden steeds ontwikkeld om zo goed mogelijk te voorzien in het comfort van de gebruiker. Vandaag hebben televisies steeds betere kwaliteit, worden kranten waterloos gedrukt waardoor de inkt niet afgeeft en zijn foto's in kranten en magazines steeds van betere kwaliteit. Dit gebeurt eveneens op het internet. Zoekmachines worden steeds slimmer om de meeste relevante inhoud voor uw zoekopdracht bovenaan te zetten. Websites zoals Technocrati en Google Blog Search zorgen ervoor dat je snel duizenden blogs kan doorzoeken en berichten kan terugvinden die misschien 10 seconden eerder werden gepubliceerd. 3.2 Meer controle Doordat het aanbod is gestegen, is er ook meer controle gekomen op welke media de gebruiker nu net consumeert. Hier speelt individualisering een grote rol. Door de grote hoeveelheid aan keuzes kan de mediagebruiker het medium kiezen dat het dichtste bij zijn interesses ligt. We spreken hier opnieuw van de push- en pull-technieken. Bij de push-techniek komt het nieuws naar de gebruiker toe. Hij heeft echter geen controle over het tijdstip, de inhoud en de hoeveelheid van het nieuws. Zo is het journaal op een televisiekanaal bv. een push-techniek: de gebruiker moet om 7u 's avonds voor Actualiteit en Nieuwe Media Mediagebruiker - 21

22 de televisie zitten om het journaal te kunnen bekijken, en kan ook niet beslissen of hij eerst het buitenlandse nieuws en dan het binnenlandse nieuws bekijkt. De controle ligt dus grotendeels in handen van het mediabedrijf. Ook op het internet bepaalt het mediabedrijf wanneer de RSS-feeds van zijn website worden aangepast of wanneer een nieuwsbrief wordt verstuurd. Bij de pull-techniek daarentegen kiest de gebruiker zelf waar en wanneer hij het nieuws van zijn keuze raadpleegt. Dit is mogelijk dankzij het internet waar men zelf volledige controle heeft over de pagina's die hij bezoekt, maar ook via digitale televisie waar men m.b.v. on-demand diensten zelf kan kiezen waar en wanneer men een bepaald programma kan bekijken. Men heeft dus de mogelijkheid om te timeshiften: het tijdstip van mediaverbruik zelf bepalen, en placeshiften: de plaats van het mediaverbruik zelf bepalen. Aan placeshiften is er echter een voorwaarde verbonden die zegt dat het medium dat gebruikt wordt toestelonafhankelijk moet zijn. Zo zal een online RSSlezer op eender welke computer met internettoegang te raadplegen zijn, terwijl een RSS-lezer die vast is geïnstalleerd op een computer hieraan gebonden is, en dus enkel achter deze computer kan geraadpleegd worden. Doordat place- en time-shifting vandaag de dag een feit zijn, krijgt men wat men noemt een hybrid employee. Door de nieuwe media heeft men altijd en overal toegang tot diensten die vroeger enkel op het werk beschikbaar waren. Zo kan men s morgens zijn planning nakijken, tijdens de file zijn mails checken, op het werk video-conferenties houden met klanten over heel de wereld, en s avonds thuis de laatste aanpassing aan een rapport doen. Voor nieuws is dit niet anders. Men heeft de mogelijkheid om het nieuws altijd en overal te volgen. 3.3 Meer communicatie Zoals reeds gezegd, speelt interactie een belangrijke rol bij deze veranderingen. Interactie kan verlopen via asynchrone communicatie en synchrone communicatie. Bij asynchrone communicatie verstuurt iemand een bericht en antwoordt de ontvanger slechts enige tijd later. Voorbeelden zijn maar ook het recentere fenomeen Twitter. Bij synchrone communicatie is de interactie gelijktijdig. De ontvanger kan (in theorie) meteen antwoorden. Ook door de intrede van sociale netwerken is de communicatie sterk gestegen. Kijk naar communities zoals Netlog, MySpace en Facebook. Gebruikers kunnen hier discussiëren, praten, commentaar nalaten over onderwerpen die hen interesseren. Top online communities volgens globaal aantal unieke gebruikers - december 2007 tot december 2008 Bron: zie voetnood bron 6 Sociaal netwerk Aantal unieke bezoekers globaal (in miljoenen) Actief bereik december 2008 Actief bereik december Facebook % 11.1% 168% 2 MySpace % 23.0% -3% 3 Classmates % 3.9% 40% 4 Orkut % 4.6% 7% 5 LinkedIn % 1.8% 137% Verschil in actief bereik Sociale netwerken kunnen bekeken worden als conversaties. Deze gebeuren tussen personen, niet georganiseerd en ongecontroleerd. Ze worden aangeboden door verschillende sociale media zoals blogs, communities, e.d. en sociale diensten zoals applicaties om te delen, de zogenaamde mash-ups en RIA s (Rich Internet Applications). Een groot verschil tussen echte conversaties en conversaties op sociale netwerken zijn de personen zelf. Op een sociaal netwerk kan een bedrijf of object zich ook representeren als een persoon waarmee gepraat kan worden. M.a.w. het bedrijf of het object wordt verpersoonlijkt. Het begrip sociale netwerken is vandaag niet meer weg te denken uit de mediawereld, en heeft een impact op diegene die erbij betrokken worden: Actualiteit en Nieuwe Media Mediagebruiker - 22

23 Deelname: doordat men meer en meer conversaties begint te voeren op sociale netwerken, komt er een angst bij diegenen die deze dienst nog niet gebruiken. Hoewel ze misschien niet willen deelnemen, heerst er een groepsdruk, en wil men erbij horen. De gebruiker wil zoveel mogelijk deelnemen aan conversaties over zoveel mogelijk onderwerpen. Het gevolg is dat bestaande relaties gedeeltelijk naar sociale netwerken worden verplaatst. Connecties: door de deelname aan sociale netwerken, ontstaan er nieuwe relaties. Men leert nieuwe mensen kennen die men wellicht nog nooit heeft gezien. En toch bouwt men er een band mee op die berust op gelijkaardige interesses, hobby s of gedachten. Men krijgt het gevoel dat men verbonden is aan een netwerk en men geniet van de mogelijkheid om informatie te delen en uit te wisselen. Gemak: dankzij sociale netwerken kan men gemakkelijk van eender waar contact houden met vrienden, kennissen en familie. Tijd en locatie spelen geen rol meer. Dit gemak is een van de grootste voordelen die gebruikers ondervinden aan sociale netwerken, en dit geeft dan ook de nodige motivatie om te participeren. Identiteit: het woord Profiel is hier niet weg te denken. Op elk sociaal netwerk waaraan men deelneemt, wordt er gevraagd een profiel te creëren. Al deze profielen vormen samen een identiteit. En deze identiteit wordt hoe langer, hoe specifieker. Iedereen die vandaag deelneemt aan sociale netwerken bouwt een eigen reputatie op, een vorm van erkenning, een identiteit. Wat men echter zoekt, is waardering voor deze identiteit. Net zoals in het echte leven wil men geaccepteerd worden. Men probeert een plaats te krijgen binnen de groep, en eens dit is gelukt krijgt men meer zelfvertrouwen. Nieuwsgierigheid: niet elk sociaal netwerk is even interessant als het andere, en niet elke gebruiker is even toegewijd als de andere. Nieuwsgierigheid zorgt er meestal voor dat we ons wel inschrijven op een sociaal netwerk, meestal om eens een kijkje te nemen. Het is dan ook de taak van de organisatie achter het sociale netwerk om de gebruiker te laten terugkomen en actief te laten deelnemen. Door al deze veranderingen is er een nieuwe generatie ontstaan: Generatie C 9. Een bewuste kritische generatie, die zelf op zoek gaat naar informatie, en deze deelt met een breed netwerk. Ze maakt deel uit van een krachtig publiek waarmee bedrijven rekening moeten houden. Klanten kunnen een bepaald product ontdekken via reclame, maar onderzoeken het voor aanschaf eerst op het internet, en kopen het uiteindelijk ergens anders tegen een goedkopere prijs. Generatie C is altijd verbonden met de wereld. Ze zorgt voor eigen content en deelt dit graag met anderen. Dit doet ze via blogs, communities en vele andere kanalen. Men verhuist dus van een monoloog (reclame-maker naar klant) naar een dialoog (klanten naar klanten). Nieuwsagentschappen zijn dan ook verplicht met deze generatie rekening te houden, en hier een vaste, langdurige relatie mee op te bouwen. Wie dit niet doet, valt uit de boot. 3.4 Meer aanbod De mediagebruiker heeft een veel grotere keuze in welke soort media hij kan gebruiken. Er is een veel groter aanbod. Dit aanbod is er zowel bij de aanbieders als bij de verspreidingsvormen. Actualiteit en Nieuwe Media Mediagebruiker - 23