Zittingen op locatie in de gesloten jeugdzorg

Transcriptie

1 Zittingen op locatie in de gesloten jeugdzorg Evaluatierapport Auteurs Joske Kaljee, Danique Sikkes en Rosa Warmerdam April 2012 In opdracht van de Vrije Universiteit Amsterdam

2 Voorwoord Voor u ligt het evaluatierapport Zittingen op locatie in de gesloten jeugdzorg. In januari 2011 heeft de rechtbank Alkmaar, in samenwerking met Transferium Jeugdzorg te Heerhugowaard, Bureau Jeugdzorg Noord-Holland en de Raad voor de Kinderbescherming te Alkmaar, een nieuwe vorm van rechtszittingen geïntroduceerd: de kinderrechter hoort de jongeren, die in Transferium Jeugdzorg zijn geplaatst, in de instelling zelf. Het gaat hierbij om rechtszittingen in het kader van de ondertoezichtstelling en de machtiging uithuisplaatsing. Wij zijn blij dat wij de kans hebben gekregen om, als masterstudenten Rechtsgeleerdheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam, deze pilot te evalueren. Wij hopen dat u het rapport met aandacht en plezier leest en dat het bijdraagt tot het ontwikkelen van een kritische blik op de reguliere gerechtelijke procedure. Ook hopen wij dat het rapport u inspireert om te onderzoeken of deze pilot uitgebreid kan worden. De uitvoering van het onderzoek en het schrijven van het rapport hebben meer tijd gekost dan we aanvankelijk hadden voorzien. Met name bij de afronding moest er veel in relatief korte tijd gebeuren, maar nu het af is, is de voldoening groot. Op deze plaats willen wij graag iedereen bedanken die op één of andere manier heeft bijgedragen aan de uitvoering van het onderzoek, het schrijven van het rapport en aan de plezierige omstandigheden waarin wij de afgelopen zes maanden hebben gewerkt. Ten eerste willen wij de organisaties bedanken die aan de wieg hebben gestaan van deze pilot, te weten de rechtbank Alkmaar, Transferium Jeugdzorg te Heerhugowaard, Bureau Jeugdzorg Noord- Holland en de Raad voor de Kinderbescherming te Alkmaar en in het bijzonder Wanda Oosterbroek, José Reilman, Job Laghuwitz en Vita Cossé. Wanda, wij willen jou extra bedanken voor jouw aanstekelijk enthousiasme en jouw positieve feedback. Ook willen wij de Vrije Universiteit Amsterdam bedanken en in het bijzonder onze begeleider Kees Blankman. Verder willen wij de jongeren in Transferium Jeugdzorg, van wie we toch een beetje zijn gaan houden, bedanken voor hun openhartigheid. Daarnaast willen wij alle volwassenen bedanken die aan het onderzoek hebben deelgenomen. Zij hebben tijd vrij gemaakt voor een interview, een gesprek of het invullen van een vragenlijst. Wij willen de kinderrechters van de rechtbank Alkmaar, de advocaten, de medewerkers in Transferium Jeugdzorg, de medewerkers van Bureau Jeugdzorg Noord-Holland, de juridisch deskundige van de Raad voor de Kinderbescherming en de medewerkers van de William Schrikker Jeugdbescherming hartelijk danken. Ook willen wij de andere JeugdzorgPlus instellingen en de kinderrechters van de andere rechtbanken bedanken voor hun medewerking. Verder waarderen wij de bijdrage van Mitzi Mulder en Karin Zandvliet van het Ministerie van VWS, Marianne Boelema en Irving Levie van de Inspectie Jeugdzorg, Fred Woppenkamp van de Dienst Vervoer en Ondersteuning, Maartje Berger en Joyce Brummelman van Defence for Children en Xandra van Balen en Esther Vreeburg-Van der Laan namens de Kinderombudsman. Tevens willen wij Hugo Koeman van Parlan en Nicole van Reijnen van de rechtbank Alkmaar bedanken voor het leveren van beeldmateriaal en het afdrukken van dit rapport. Tot slot willen wij onze familie en vrienden bedanken voor hun steun en opbeurende woorden tijdens het gehele traject en in het bijzonder Adri Kaljee voor de hulp bij de afwerking van het rapport. Joske Kaljee, Danique Sikkes en Rosa Warmerdam Utrecht/Badhoevedorp, april

3 Inhoudsopgave Lijst van afkortingen 6 Inleiding 7 Deel A Algemeen 9 Hoofdstuk 1 Transferium Jeugdzorg 10 Hoofdstuk 2 De civiele zitting voor jongeren in de gesloten jeugdzorg De betrokkenen De betrokkenen bij zittingen in de rechtbank en bij zittingen op locatie De betrokkenen bij zittingen in de rechtbank De betrokkenen bij zittingen op locatie De reguliere procedure De rechtszitting in de rechtbank Het vervoer en de wachtruimte De procedure bij zittingen op locatie De voorbereidingen De zittingen op locatie 17 Hoofdstuk 3 Pedagogisch karakter van zittingen op locatie Hoofddoelstelling behandeling Basismodel pedagogisch klimaat 19 Deel B Juridisch kader 23 Hoofdstuk 1 Relevante nationale wettelijke regelingen Burgerlijk Wetboek Wet op de jeugdzorg Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen Wetboek van burgerlijke rechtsvordering 25 Hoofdstuk 2 Relevante internationale regelingen Kinderrechten Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind Het belang van het kind Participatie van jongeren Bescherming van kwetsbare jongeren Participatie van ouders en verzorgers Havana Rules Europees Verdrag voor de rechten van de mens Handvest van de grondrechten van de Europese Unie Guidelines on child friendly justice 34 Hoofdstuk 3 Juridische argumenten voor zitting op locatie Afschaffing samenplaatsing Wethistorische achtergrond Vergelijking strafrechtelijke plaatsing en plaatsing gesloten jeugdzorg Horen op locatie Wethistorische achtergrond Vergelijking plaatsing Wet Bopz met plaatsing gesloten jeugdzorg Handelen vanuit het belang van het kind Vervoer en wachtruimte Uiterste maatregel Vervoer van jongeren Opsluiting van jongeren in het cellencomplex Ontbreken wettelijke titel voor vrijheidsbeneming 43 3

4 3.5 Participatie van jongeren bij zittingen op locatie Informatie-inwinning bij zittingen op locatie Participatie van ouders bij zittingen op locatie 45 Hoofdstuk 4 Juridische afwikkeling bij landelijke invoering Rechtsongelijkheid binnen de instelling Oplossing bevoegdheidsprobleem 46 Deel C Onderzoeksresultaten 49 Hoofdstuk 1 Jongeren Methodologische verantwoording Ervaringen en opvattingen Verschil tussen zittingen in de rechtbank en zittingen op locatie De reis van en naar de rechtbank Het cellencomplex en de wachttijd in de rechtbank De ruimte in Transferium Jeugdzorg De houding van de kinderrechter De aanwezigen bij zittingen op locatie Het gezag van de kinderrechter Conclusie 57 Hoofdstuk 2 Kinderrechters Methodologische verantwoording Ervaringen en opvattingen Het gezag van de kinderrechter De ruimte in Transferium Jeugdzorg De praktische gang van zaken Informatie-inwinning Bijzondere competenties van de kinderrechter Conclusie 64 Hoofdstuk 3 Advocaten Methodologische verantwoording Ervaringen en opvattingen Bijzondere competenties van de advocaat Gemoedstoestand van jongeren Het gezag van de kinderrechter Informatie-inwinning Verschil tussen zittingen in de rechtbank en zittingen op locatie De ruimte in Transferium Jeugdzorg Conclusie 70 Hoofdstuk 4 Medewerkers Transferium Jeugdzorg Methodologische verantwoording Ervaringen en opvattingen Eerste ervaringen met zittingen op locatie Bijzondere competenties van de medewerkers Rol van de groepsleider Gemoedstoestand van jongeren Het gezag van de kinderrechter Informatie-inwinning De ruimte in Transferium Jeugdzorg De praktische gang van zaken Conclusie 80 Hoofdstuk 5 Raad voor de Kinderbescherming, Bureau Jeugdzorg en William Schrikker Jeugdbescherming Methodologische verantwoording Ervaringen en opvattingen 81 4

5 5.2.1 Raad voor de Kinderbescherming Het gezag van de kinderrechter Informatie-inwinning De praktische gang van zaken Gemoedstoestand van jongeren Conclusie Bureau Jeugdzorg Rol van de medewerkers Gemoedstoestand van jongeren Het gezag van de kinderrechter Informatie-inwinning De ruimte in Transferium Jeugdzorg Conclusie William Schrikker Jeugdbescherming Ervaringen met zittingen in de rechtbank Gemoedstoestand van jongeren Het gezag van de kinderrechter Informatie-inwinning De praktische gang van zaken Belang van het kind Conclusie 90 Hoofdstuk 6 Opvattingen in den lande Methodologische verantwoording Opvattingen Het Ministerie van VWS en de Inspectie Jeugdzorg Defence for Children De Kinderombudsman Andere kinderrechters en JeugdzorgPlus instellingen Bekendheid van de pilot DV&O Cellencomplex en zittingszaal Het gezag van de kinderrechter Mogelijkheid tot uitbreiding van pilot Belang van het kind Conclusie 96 Hoofdstuk 7 Kosten en tijd DV&O en cellencomplex Rechter en griffier Gezinsvoogd en advocaat JeugdzorgPlus instelling Conclusie 100 Conclusie 101 Aanbevelingen ten aanzien van de zittingen op locatie 103 Aanbevelingen ten aanzien van de bevoegdheidsvraag bij landelijke invoering 106 Literatuurlijst 107 Bijlage

6 Lijst van afkortingen Bjj BJZ BW DJI DV&O EU-Handvest EVRM ITB er IVRK Ministerie van VWS RvdK Rv Wet Bopz Whvj Wjz WSJ Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen Bureau Jeugdzorg Burgerlijk Wetboek Dienst Justitiële Inrichtingen Dienst Vervoer en Ondersteuning Handvest van de grondrechten van de Europese Unie Europees Verdrag voor de rechten van de mens Individueel trajectbegeleider Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Raad voor de Kinderbescherming Wetboek van burgerlijke rechtsvordering Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen Wet op de jeugdhulpverlening Wet op de jeugdzorg William Schrikker Jeugdbescherming 6

7 Inleiding Sinds 1 januari 2011 is op initiatief van de kinderrechters van de rechtbank Alkmaar een pilot gestart, waarbij rechtszittingen van jongeren in Transferium Jeugdzorg op locatie worden gehouden. Het gaat onder andere om rechtszittingen in het kader van de afgifte van een machtiging gesloten jeugdzorg. Bij ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen, die de ontwikkeling naar volwassenheid belemmeren, kan de kinderrechter een dergelijke machtiging afgeven. Dit betekent, dat een jongere gedwongen een aantal maanden in een JeugdzorgPlus instelling moet verblijven. 1 In de praktijk blijkt vaak dat een eenmalige machtiging niet voldoende is om de behandeling af te ronden en dat de rechter zich moet buigen over een verzoek tot verlenging van de machtiging tijdens het verblijf van de jongere in de instelling. 2 Voorwaarde voor het opleggen van een machtiging gesloten jeugdzorg is, dat de jongere onder toezicht is gesteld, onder voogdij staat van Bureau Jeugdzorg (BJZ) of dat anderen die gezag over hem uitoefenen instemmen met de opneming en het verblijf. In verreweg de meeste gevallen is er sprake van een ondertoezichtstelling die al eerder door de kinderrechter is uitgesproken. De ondertoezichtstelling is net als de machtiging een tijdelijke maatregel en kan dus steeds worden verlengd. 3 Daardoor kan ook de verlenging van de ondertoezichtstelling centraal staan bij deze rechtszittingen. Het vervoer wordt in sommige gevallen verzorgd door de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O). De reis met DV&O duurt soms erg lang. Wanneer de jongeren bij de rechtbank aankomen, moeten zij hun zitting in het cellencomplex van de rechtbank afwachten. De wachttijd in het cellencomplex is vaak lang: de jongeren komen te vroeg bij de rechtbank aan en moeten lang wachten op het vervoer terug naar de instelling. De procedure rondom de rechtszitting neemt hierdoor soms de hele dag in beslag en maakt een grote inbreuk op het dagritme van de jongere. Bij jongeren die geen gebruik maken van DV&O en zelfstandig of onder begeleiding naar de rechtbank reizen, is de inbreuk op het dagritme en de spanning rondom de zitting vaak ook groot. Om de procedure ten aanzien van de rechtszittingen voor deze kwetsbare groep jongeren op een meer kindvriendelijke wijze te laten verlopen, heeft de rechtbank Alkmaar in samenwerking met Transferium Jeugdzorg te Heerhugowaard, BJZ Noord-Holland en de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) te Alkmaar de zittingen op locatie geïntroduceerd. Doordat de jongeren voor het bijwonen van hun rechtszitting in de instelling kunnen blijven, maken de rechtszittingen een minder grote inbreuk op de dagelijkse routine en wordt de spanning rondom de zittingen gereduceerd. Dit rapport behelst een evaluatie van deze pilot, uitgevoerd door drie masterstudenten van de Vrije Universiteit Amsterdam. Om de pilot optimaal te kunnen evalueren is er onderzoek gedaan naar de ervaringen van verschillende betrokkenen bij deze zittingen. Er wordt grote waarde gehecht aan de ervaringen van de jongeren ten aanzien van de rechtszittingen. Daarnaast zijn de meningen van de zogenaamde ketenpartners van belang. Hierbij moet onder meer gedacht worden aan de kinderrechters van de rechtbank Alkmaar die ervaring hebben met deze vorm van zittingen, advocaten die de jongeren tijdens de zittingen bijstaan en de RvdK. Verder zijn de gezinsvoogden van BJZ en de William Schrikker Jeugdbescherming (WSJ) naar hun mening gevraagd. Ook de ervaringen van de groepsleiders en gedragsdeskundigen van Transferium Jeugdzorg zijn meegenomen in dit onderzoek, aangezien zij een wezenlijke rol vervullen bij deze zittingen. Verder is geprobeerd een indicatie te geven over hoe andere rechtbanken en JeugdzorgPlus instellingen zonder ervaring met zittingen op locatie tegen deze nieuwe vorm van zittingen aankijken. Tenslotte zijn er vooraanstaande instanties benaderd die met de gesloten jeugdzorg te maken hebben, zoals het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van VWS), de Inspectie Jeugdzorg, Defence for Children en de Kinderombudsman. 1 Artikel 1:262 lid 1 BW jo. artikel 29b lid 3 Wjz. 2 Artikel 1:263 lid 1 BW. Een machtiging uithuisplaatsing kan maximaal voor één jaar verleend worden. 3 Artikel 1:256 BW. Een ondertoezichtstelling kan voor maximaal één jaar worden opgelegd. 7

8 De vragen die in dit onderzoek centraal staan zijn: komen de zittingen op locatie meer tegemoet aan het belang van het kind, dan de reguliere procedure bij de rechtbank? Wat zijn de voor- en nadelen volgens de jongeren en de ketenpartners? Wat kan er verbeterd worden, zodat het belang van het kind optimaal wordt gewaarborgd? In dit rapport worden eerst, in het algemeen deel, de zittingen op locatie geïntroduceerd. Naast een korte schets van de reguliere zitting in de rechtsbank, wordt een beschrijving gegeven van de procedure bij de zittingen op locatie. In het tweede deel wordt het juridisch kader beschreven, waarbinnen de zittingen op locatie in de gesloten jeugdzorg moeten worden geplaatst. In het derde deel worden de onderzoeksresultaten puntsgewijs uiteengezet. Daarin worden de ervaringen en opvattingen van de betrokkenen besproken en wordt getracht inzicht te geven in de te maken kosten en tijd die nodig zijn voor de zitting op locatie. Dit rapport wordt afgesloten met een conclusie en er worden aanbevelingen gedaan om de zittingen op locatie te optimaliseren. 8

9 Deel A Algemeen 9

10 Hoofdstuk 1 Transferium Jeugdzorg Transferium Jeugdzorg is een JeugdzorgPlus instelling voor jongeren van twaalf tot achttien jaar. 4 Deze jongeren hebben te kampen met zeer ernstige gedragsproblemen, al dan niet in combinatie met een verstandelijke beperking, psychiatrische problematiek, verslavingsproblematiek en/of gezinsproblematiek. 5 Transferium Jeugdzorg is een gesloten behandelvoorziening. Om ervoor te zorgen dat de jongeren zich niet zullen onttrekken aan de behandeling, mogen zij de instelling niet verlaten zonder toestemming van een medewerker. De bewegingsruimte van de jongeren binnen en buiten de instelling is afhankelijk van het gedrag dat de jongere vertoont. Transferium Jeugdzorg heeft plek voor tachtig jongeren uit het zorggebied Noord-Holland. De behandeling van deze jongeren is gericht op het terugkeren in de maatschappij. Het behandeltraject is er daarom op gericht om de jongere te leren zich op een maatschappelijk geaccepteerde wijze te gedragen. 6 De instelling ligt net buiten Heerhugowaard, met uitzicht op de weilanden. Het gebouw is na de invoering van de machtiging gesloten jeugdzorg nieuw gebouwd voor deze specifieke doelgroep (sinds het najaar van 2010). 7 Jongeren blijven tijdens hun verblijf in de instelling gedurende de gehele behandelperiode op dezelfde behandelgroep. Een behandelgroep bestaat uit acht jongeren, jongens en meisjes door elkaar. Elke groep heeft een eigen huiskamer, keuken en binnentuin. De jongeren hebben ieder hun eigen slaapkamer. De instelling faciliteert intern het onderwijs voor de jongeren. De jongeren hebben de mogelijkheid om verschillende opleidingen binnen de instelling te volgen. Naast onderwijs biedt Transferium Jeugdzorg verplicht een uitgebreid sport-, vorming- en trainingsprogramma. 8 Sommige jongeren lopen dusdanig in hun ontwikkeling vast, dat het voor hen noodzakelijk is om behandeld te worden in een JeugdzorgPlus instelling. Voor deze behandeling is een rechterlijke machtiging vereist. De gesloten plaatsing is een kinderbeschermingsmaatregel die slechts in zeer ernstige gevallen wordt geadviseerd aan ouders (bij een vrijwillige plaatsing) of kinderrechters (als het gaat om een gedwongen plaatsing). Het kan zijn dat het kind niet kan worden beschermd tegen zichzelf of dat ouders of anderen geen veilige omgeving (kunnen) bieden aan het kind. Een andere reden kan zijn dat de opvoeding door de handicap of stoornis van de jongere, een te zware last is voor de ouders. 9 De jongeren krijgen, in hun eigen belang, een behandeling in een gesloten setting. Een behandeling in een JeugdzorgPlus instelling is niet bedoeld als straf. De jongeren die aanspraak kunnen maken op behandeling in een JeugdzorgPlus instelling, zijn: Jongeren die slachtoffer zijn van gedwongen prostitutie (inclusief slachtoffers van loverboys); Jongeren die slachtoffer zijn van een seksueel misdrijf; Jongeren die slachtoffer zijn van geestelijke of lichamelijke mishandeling; Jongeren die bescherming nodig hebben om verdere escalatie tegen zichzelf te voorkomen; Jongeren bij wie sprake is van politiebemoeienis om verdere escalatie van geweld van de jongere tegen zijn directe omgeving te voorkomen, en waarbij is afgezien van aangifte en strafrechtelijke vervolging wegens bloedverwantschap of angst voor represailles; Jongeren bij wie bescherming nodig is om verdere escalatie tegen de directe omgeving te voorkomen In een enkel geval verblijft een jongere ouder dan 18 jaar in de instelling om zijn behandeling af te ronden. 5 Folder Informatie voor aanmeldende en plaatsende instanties, januari 2011, p. 2, te downloaden via en Folder Streefbeeld JeugdzorgPlus, méér dan gesloten jeugdzorg, een gezamenlijke productie van alle Nederlandse instellingen voor gesloten jeugdzorg, in dialoog met de ministeries voor Jeugd en Gezin en Justitie, te downloaden via 6 Folder Intensieve behandeling in een beschermde omgeving, januari 2011, p. 2, te downloaden via 7 Met de wijziging van de Wjz in 2008 werd de machtiging gesloten jeugdzorg ingevoerd en hierbij werden JeugdzorgPlus instellingen geïntroduceerd. 8 Meer informatie over Transferium Jeugdzorg is te vinden op 9 M. H. van IJzendoorn & H. de Frankrijker, Pedagogiek in Beeld, Houten: Bohn Stafleu van Loghum 2005, p Folder Informatie voor aanmeldende en plaatsende instanties, januari 2011, p. 2, te downloaden via 10

11 De behandeling is erop gericht dat jongeren gaan beschikken over vaardigheden die nodig zijn om zich zelfstandig verder te kunnen ontwikkelen. 11 Om iedere individuele jongere zorg op maat te kunnen bieden, wordt naast de gedragsmatige behandeling door Transferium Jeugdzorg de expertise van ketenpartners ingezet. Transferium Jeugdzorg heeft de mogelijkheid om zorgprogramma s uit de jeugd & opvoedhulp, de zorg voor licht verstandelijk gehandicapten, de geestelijke gezondheidszorg en de verslavingszorg in te zetten. 12 Het uitgangspunt van de behandeling in een JeugdzorgPlus instelling is, dat jongeren zo kort mogelijk in een gesloten inrichting verblijven. De behandelduur verschilt per jongere. 13 Ingang van Transferium Jeugdzorg De Meent: behandelgroepen in Transferium Jeugdzorg 11 Folder Informatie voor aanmeldende en plaatsende instanties, januari 2011, p. 2, te downloaden via 12 Idem. 13 < 11

12 Hoofdstuk 2 De civiele zitting voor jongeren in de gesloten jeugdzorg 2.1 De betrokkenen De betrokkenen bij zittingen in de rechtbank en bij zittingen op locatie Kinderrechter De kinderrechter neemt een beslissing over de kinderbeschermingsmaatregel van de jongere. Het oordeel is bindend. De betrokkenen dienen zich aan de door de rechter genomen beslissing te houden. De rechter is onpartijdig. Dit betekent dat hij zich niet laat leiden door persoonlijke opvattingen of sympathie voor één van de partijen. De rechter is onbevooroordeeld en bekijkt de zaak objectief. Ook is de rechter onafhankelijk in zijn te nemen beslissing. Ter controle op het werk van de rechter, is de rechtszitting openbaar. Familie- en jeugdzaken vormen hierop een uitzondering. Om privacyreden vindt de behandeling ter terechtzitting achter gesloten deuren plaats (artikel 803 Wetboek van burgerlijke rechtsvordering). 14 Dit geldt eveneens voor de behandeling van de zaak van een jongere op locatie. Griffier De griffier zit tijdens een rechtszitting altijd links (voor de kijker rechts) van de rechter. Hij draagt net als de rechter een toga. De griffier bereidt de zaken voor, maakt een verslag tijdens de rechtszitting en ondersteunt de rechter bij het schrijven van de beschikking. 15 Advocaat Bij een verzoek tot plaatsing van een minderjarige in een JeugdzorgPlus instelling, krijgt de minderjarige ambtshalve een advocaat toegewezen (artikel 29f lid 2 Wet op de jeugdzorg). In verband met het beperkt aantal nieuwe zaken op jaarbasis waarin een last tot toevoeging wordt verstrekt, maakt de rechtbank de keuze uit een limitatief aantal advocaten. 16 Het aantal advocaten met ervaring met de zitting op locatie is dan ook gering. De behandeling van jeugdrechtszaken is specialistisch werk. Om een kind gedurende een rechtsprocedure goed bij te kunnen staan, is het van belang dat de advocaat in staat is te balanceren tussen enerzijds de belangen van de jongere en het pedagogisch karakter van het jeugdrecht, en anderzijds het waarborgen van een goede rechtsgang. De rol van de advocaat gaat echter in veel gevallen verder dan het enkel in rechte bijstaan van het kind. Voor een goede samenwerking met de jongere is het van belang dat de advocaat over pedagogisch inzicht en kundigheid beschikt, om zich in te leven in de belevingswereld van de jongere. Raad voor de Kinderbescherming De RvdK onderzoekt problematische gezinssituaties en adviseert over wat de beste oplossing is voor het kind. Bij alle werkzaamheden van de RvdK staat het belang van het kind centraal. De RvdK wordt ingeschakeld als de omstandigheden van een kind in het gezin zorgelijk zijn en de geboden vrijwillige hulpverlening niet (meer) voldoende is of als het gezin geen hulp accepteert. De RvdK kan een rol spelen betreffende het eerste verzoek of het verzoek tot verlenging van de machtiging gesloten jeugdzorg. In uitzonderingsgevallen kan de kinderrechter een machtiging tot plaatsing in een JeugdzorgPlus instelling verlenen zonder een indicatiebesluit van BJZ. Dit kan alleen als al er sprake is van een ondertoezichtstelling. In zo een uitzonderlijk geval moet de RvdK verklaren dat de jeugdige voldoet aan de eisen die voor de machtiging gelden. Ook in dit geval moet een gedragswetenschapper de jeugdige vooraf onderzoeken en instemmen met het indicatiebesluit (artikel 29b lid 6 Wet op de jeugdzorg) < 15 Idem. 16 Deze lijst is te vinden op 17 Meer informatie over de Raad voor de Kinderbescherming is te vinden op 12

13 Bureau Jeugdzorg Als een jongere zodanig opgroeit, dat zijn zedelijke of geestelijke belangen of zijn gezondheid ernstig worden bedreigd, kan de kinderrechter hem onder toezicht van BJZ stellen. 18 Deze instelling kan een indicatie afgeven, waarin staat welke vorm van zorg de jongere nodig heeft. Als deze indicatie een behandeling in een JeugdzorgPlus instelling behelst, dan is de instemming van een gedragswetenschapper vereist. Vervolgens wordt de zaak voorgelegd aan een kinderrechter. De kinderrechter beslist of het noodzakelijk is om een machtiging tot plaatsing in een JeugdzorgPlus instelling af te geven (artikel 1:261 lid 5 Burgerlijk Wetboek jo. artikel 29b lid 2 Wet op de jeugdzorg). Bij een zaak van onverwijlde spoed kan BJZ de kinderrechter verzoeken om een voorlopige maatregel. Bij een ondertoezichtstelling krijgt de jongere een gezinsvoogd toegewezen. De gezinsvoogd wordt door BJZ geleverd. Door de inwerkingtreding van de Wet op de jeugdzorg (Wjz) op 1 januari 2005, voeren de William Schrikker Groep en de Stichting Leger des Heils jeugdbeschermingstaken en voogdijmaatregelen uit onder mandaat van BJZ. 19 Ook deze instanties kunnen een gezinsvoogd leveren. William Schrikker Jeugdbescherming De William Schrikker Groep is een instelling voor jeugdbescherming, jeugdreclassering en pleegzorg. WSJ is een zelfstandig onderdeel van deze Groep. Kinderen met een beperking en kinderen van ouders met een beperking, waarvoor de kinderrechter een kinderbeschermingsmaatregel heeft uitgesproken, is de (specifieke) doelgroep van WSJ. Binnen deze doelgroep onderscheidt de WSJ verschillende subgroepen, te weten: kinderen met een licht, matig of ernstig verstandelijke beperking (IQ < 70), zwakbegaafde kinderen met een sociaal-emotionele beperking (IQ 70-85), kinderen met een lichamelijke beperking die de ontwikkeling tot zelfstandigheid remt, zintuiglijk beperkte kinderen (slechthorend of doof, slechtziend of blind), ernstig meervoudig beperkte kinderen, 0 tot 6 jarigen met een verhoogd medisch risico op een blijvende beperking, jongeren met een ernstige lichamelijke, chronische of progressieve ziekte en kinderen van ouders met een beperking. Als opvoedingsproblemen samengaan met een beperking bij het kind of de ouders, is er specifieke kennis en zorg vereist voor het bieden van adequate hulp aan het kind. De WSJ verleent deze zorg en hulp aan ongeveer 20% van alle kinderen in de jeugdbescherming en jeugdreclassering. Van deze kinderen is ongeveer de helft uit huis geplaatst. De afhankelijkheid in de pedagogische relatie versterkt de kwetsbaarheid van deze groep kinderen, maar ook het feit dat het in ongeveer een vierde van het totaal aantal gevallen gaat om chronische zorg. 20 Leger des Heils De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een zorgorganisatie die werkt vanuit een christelijke motivatie. De Stichting is in een aantal provincies actief op het gebied van jeugdhulpverlening. Daarnaast beschikt de organisatie over een landelijk werkende organisatie voor pleegzorg. Op het gebied van jeugdbescherming voert de Stichting alle wettelijke maatregelen uit: voogdij, jeugdreclassering, ondertoezichtstelling en uithuisplaatsing Meer informatie over Bureau Jeugdzorg is te vinden op 19 Mandaatbesluit Bureaus Jeugdzorg en de landelijk werkende instellingen, Stb. 2005, 153, p Meer informatie over de William Schrikker Groep is te vinden op 21 Meer informatie over het Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is te vinden op 13

14 2.1.2 De betrokkenen bij zittingen in de rechtbank De Dienst Vervoer en Ondersteuning DV&O is een landelijke dienst van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). 22 DJI is een agentschap van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Jaarlijks krijgt DJI een budget toegewezen vanuit het Ministerie en worden afspraken gemaakt over de door DJI te leveren prestaties, zoals de diensten van DV&O. DV&O levert extramurale beveiliging van justitiabelen, flexibele executieve personeelsinzet ten behoeve van justitiële inrichtingen en beveiliging van personen en objecten in de rechtsgangketen. Het hoofdkantoor van de Dienst bevindt zich in Assen en herbergt de directie, het management en de afdeling logistiek. Verder beschikt DV&O over dertien landelijke vervoersunits en twee locaties voor vrachtdienst. Een bijzondere vorm van vervoer door DV&O is het vervoer van civielrechtelijk geplaatste jongeren. Voor het vervoer van deze jongeren is een convenant opgesteld tussen het Ministerie van VWS en DV&O. 23 Parketpolitie De parketpolitie draagt zorg voor de veiligheid in het gerechtsgebouw. Daarnaast is de parketpolitie verantwoordelijk voor de veiligheid tijdens een zitting. De parketpolitie brengt een verdachte van het cellencomplex in het gerechtsgebouw naar de zittingszaal en zorgt, zo nodig, voor het fouilleren van mensen. Wanneer de civielrechtelijk geplaatste jongere met DV&O naar de rechtbank wordt gebracht, dient hij eveneens in het cellencomplex zijn zitting af te wachten. Dit betekent dat deze jongeren ook door de parketpolitie vanuit het cellencomplex naar de zittingszaal worden begeleid. 24 Bode De taak van de bode is het ordelijk laten verlopen van rechtszittingen. Aan het begin van de behandeling van een zaak, zal de bode de zaak uitroepen. Dit betekent dat hij de namen van partijen noemt om te kijken of iedereen aanwezig is. De bode zorgt ervoor dat alle betrokkenen op het juiste moment de rechtszaal worden binnengebracht. Buiten de rechtszaal is de bode degene aan wie allerlei praktische vragen gesteld kunnen worden, zoals de aanvangstijd van de zitting De betrokkenen bij zittingen op locatie Gedragsdeskundige De gedragsdeskundige is verantwoordelijk voor de effectieve en efficiënte observatie, diagnostiek en behandeling van de jongeren binnen zijn of haar afdeling, waarbij behandeling en bedrijfsvoering onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Senior gedragsdeskundige De senior gedragsdeskundige is professioneel verantwoordelijk voor het vaststellen van behandelplannen met de daarin opgenomen maatregelen binnen de, onder zijn of haar supervisie vallende, afdelingen. Tevens is de senior gedragsdeskundige verantwoordelijk voor de behandeling van de jongeren binnen zijn afdeling, waarbij de behandeling en de bedrijfsvoering onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn. Groepsleider De groepsleider geeft uitvoering aan de behandeling en de zorg aan jongeren binnen de eigen afdeling. De groepsleider is bij de directe uitvoering van het werk op de afdeling gericht op het groepsgerichte behandelklimaat en de uitvoering van individueel gerichte behandelplannen. 22 Meer informatie over de Dienst Vervoer en Ondersteuning is te vinden op 23 Convenant tussen Ministerie van Volkgezondheid, Welzijn en Sport en de Dienst, Vervoer en Ondersteuning, convenantnummer (januari 2012). 24 < 25 Idem. 14

15 Senior groepsleider De senior groepsleider draagt zorg voor de uitvoering van de behandeling en de zorg aan jongeren binnen de eigen afdeling. Is bij de directe uitvoering van het werk op de afdeling gericht op het groepsgerichte behandelklimaat en de uitvoering van de op het individu gerichte behandelplannen. De senior groepsleider draagt zorg voor de coaching van groepsleiders door kennis in te zetten, voorbeeldgedrag te tonen en situaties te creëren waarin groepsleiders hun vaardigheden verder kunnen ontwikkelen. Individueel trajectbegeleider De individueel trajectbegeleider (ITB er) bouwt een jongerenbestand op, op basis van de taakstelling van de integrale trajectbemiddeling en onderhoudt dit bestand. De functionaris toetst de mogelijkheden van de potentiële trajectdeelnemer aan de trajectmogelijkheden van de organisatie en de mogelijkheden van het in- en externe netwerk en ziet toe op de voortgang van de ingezette trajecten. De werkzaamheden worden verricht in het kader van het re-integratieprogramma. Conciërge/veiligheidsmedewerker De conciërge biedt ondersteuning aan alle afdelingen (inclusief de Spinaker) binnen Transferium Jeugdzorg. Is hierbij primair gericht op de veiligheid van jongeren, bezoekers en medewerkers. De conciërge draagt tijdens de rechtszittingen zorg voor de veiligheid van de betrokkenen bij de zitting. Daarnaast doen rondom de rechtszittingen drie conciërges dienst als bode De reguliere procedure De rechtszitting in de rechtbank In Nederland beslist de kinderrechter over het opleggen van een ondertoezichtstelling en een uithuisplaatsing. In beginsel vinden deze rechtszittingen in de rechtbank plaats. De ouders, de advocaat, de gezinsvoogd en de andere betrokkenen bij de rechtszitting worden opgeroepen om bij de rechtszitting aanwezig te zijn. Ook de jongere zelf wordt voor deze zitting opgeroepen. Bij het opleggen van een kinderbeschermingsmaatregel is de kinderrechter verplicht jongeren (vanaf twaalf jaar) de gelegenheid te geven hun mening over de verzochte maatregel naar voren te brengen. 27 Het horen van de jongere door de kinderrechter gebeurt meestal voorafgaand aan de rechtszitting (soms gebeurt dit tijdens de zitting). Vaak zal de rechter aangeven eerst alleen met de jongere te willen spreken, voordat de andere betrokkenen de rechtszaal binnen worden geroepen. Doordat vaak alleen een kinderrechter en een griffier bij deze zogenaamde kinderverhoren aanwezig zijn, krijgt de jongere voldoende ruimte om in vertrouwelijkheid en zonder druk van anderen zijn mening te geven. De rechter zit samen met de griffier aan een grote lange tafel in de rechtszaal. In beginsel dragen zij beiden een toga. Soms wordt de toga niet gedragen tijdens het kinderverhoor. De bode roept na het kinderverhoor de andere betrokkenen binnen. De jongere gaat met zijn advocaat aan een tafel tegenover de rechter zitten. De gezinsvoogd (of raadsmedewerker), de verzoekende partij in deze zaken, neemt aan één van de andere tafels tegenover de rechter plaats. De ouders van de jongere mogen naast de jongere plaatsnemen. Op de publieke tribune zitten de overige betrokkenen bij de zitting, zoals een vertrouwenspersoon of een stagiaire. In beginsel worden rechtszittingen betreffende kinderbeschermingsmaatregelen achter gesloten deuren gehouden. 28 Dit betekent, dat anderen geen toegang hebben. Alleen in hoge uitzondering en met toestemming van de betrokkenen kan de rechter hiervan afwijken door bijzondere toegang te verlenen. 26 Deze lijst met functiebeschrijvingen is te vinden op 27 Artikel 800 Rv jo. 809 lid 1 Rv en artikel 29a lid 2 Wjz. 28 Artikel 803 Rv. 15

16 Na het kinderverhoor worden de andere belanghebbenden gehoord. De rechter geeft eerst het woord aan de verzoekende partij. 29 De verzoekende partij is bij een eerste ondertoezichtstelling de RvdK. Het verzoek is altijd gebaseerd op een raadsrapport, waarop in sommige gevallen nog een toelichting moet worden gegeven. Bij een verlenging van de ondertoezichtstelling of een (gedwongen) machtiging uithuisplaatsing is de verzoekende partij BJZ. Het indicatiebesluit van BJZ, waarop dit verzoek is gebaseerd, kan door de gezinsvoogd worden toegelicht. Daarna kunnen de ouders hun mening geven. Ondanks de ruime mogelijkheid om de jongere en zijn ouders aan het woord te laten, hebben deze zittingen een formeel karakter. Meestal doet de kinderrechter direct uitspraak. Soms is het nodig dat de rechter nog enige tijd over een zaak nadenkt. De uitspraak wordt dan binnen twee weken aan de belanghebbenden toegezonden Het vervoer en de wachtruimte Wanneer een jongere in een JeugdzorgPlus instelling verblijft en het niet mogelijk is om zelfstandig, met de ouders, de gezinsvoogd of een groepsleider naar de rechtbank te reizen, wordt er vervoer geregeld. Dit vervoer wordt verzorgd door middel van onherkenbare busjes van DV&O. Deze busjes worden speciaal ingezet bij het vervoer van jongeren die op een civielrechtelijke titel in een JeugdzorgPlus instelling zijn geplaatst. 30 Soms duurt deze reis erg lang. Ondanks het feit dat er wordt geprobeerd om de jongeren zo dicht mogelijk bij hun woonplaats te plaatsen, staat in sommige gevallen de bevoegde rechtbank ver van de instelling. Bij aankomst bij de rechtbank, worden de jongeren eerst door de parketpolitie gefouilleerd. Daarna moeten zij hun zitting afwachten in een al dan niet kindvriendelijke wachtruimte in het cellencomplex. In een rapport 31 over de wachtruimtes voor de civiele jeugd binnen de cellencomplexen van de Nederlandse rechtbanken, is een aanbeveling gedaan ten aanzien van het faciliteren van voldoende kindvriendelijke wachtruimtes. Op dit moment beschikken nog niet alle rechtbanken over een dergelijke wachtruimte. Ook komt het voor dat een rechtbank wel een speciale ruimte voor deze jongeren heeft gereserveerd, maar dat deze cel niet kindvriendelijk is ingericht. Daarnaast komt het voor dat er slechts één wachtruimte is gereserveerd, terwijl er meerdere jongeren van deze wachtruimte gebruik zouden moeten kunnen maken. 32 De parketpolitie van de rechtbanken maakt niet altijd onderscheid in de behandeling van civielrechtelijk en strafrechtelijk geplaatste jongeren. 33 Wanneer een jongere in een JeugdzorgPlus instelling een verlofstatus heeft, wordt er vaak geprobeerd om deze jongere alleen of onder begeleiding van een groepsleider naar de rechtbank te laten reizen. In dat geval kan de jongere, net als de andere betrokkenen, zijn zitting afwachten in de openbare wachtruimte. Dit is echter, in verband met de afstand tussen de instelling en de rechtbank of de personele bezetting van de instelling, niet altijd mogelijk. Ook in deze gevallen zal DV&O het vervoer regelen en zal de jongere moeten wachten in het cellencomplex. Na de zitting wordt de jongere opnieuw in een wachtruimte in het cellencomplex geplaatst om op het vervoer terug naar de instelling te wachten. Deze wachttijd is vaak erg lang. DV&O heeft namelijk een beperkt aantal busjes voor de civielrechtelijk geplaatste jeugd en de reisschema s worden zo opgesteld dat ritten kunnen worden gecombineerd. Daarom komt het vaak voor dat de busjes tijdens de heen- en terugreis ook andere jongeren ophalen. 29 Artikel 1:254 lid 4 BW. 30 Convenant tussen Ministerie van Volkgezondheid, Welzijn en Sport en de Dienst, Vervoer en Ondersteuning, convenantnummer (januari 2012). 31 K. R. Bosker & H.M. Kamphuis- van der Veer, Wachtruimte Civiele Jeugd in het gerechtsgebouw, Nota van Aanbevelingen, februari Idem. 33 Blijkt uit een gesprek met de parketpolitie tijdens het bezoek aan het cellencomplex van de rechtbank Amsterdam op 16 juni

17 2.3 De procedure bij zittingen op locatie De voorbereidingen Om er voor te zorgen dat de rechtszittingen binnen Transferium Jeugdzorg op een veilige en ordelijke manier verlopen, is er door Transferium Jeugdzorg een protocol opgesteld voor de zittingen op locatie. In dit protocol staat onder andere welke jongeren in aanmerking komen voor de zittingen op locatie. Voor sommige jongeren is het namelijk niet gewenst om de rechtszitting op locatie te laten plaatsvinden. Voorafgaand aan de zitting wordt er een risicotaxatie gemaakt. Als onderdeel hiervan wordt door een gedragsdeskundige binnen Transferium Jeugdzorg een inschatting gemaakt ten aanzien van verschillende vaardigheden van de jongere die noodzakelijk zijn voor het bijwonen van een zitting op locatie. Er wordt vooral aandacht besteed aan de mate van het accepteren van gezag. Wanneer wordt geconcludeerd dat de jongere deze vaardigheden niet voldoende beheerst, zal er alsnog een zitting in de rechtbank plaatsvinden. In de praktijk blijkt dat vrijwel alle zittingen betreffende de ondertoezichtstelling of machtiging gesloten jeugdzorg plaatsvinden in Transferium Jeugdzorg. Hieruit kan worden afgeleid dat jongeren over het algemeen snel de vaardigheden worden toegedicht om een zitting te kunnen bijwonen. 34 Eén en ander heeft vooralsnog niet geleid tot incidenten. Om de veiligheid van alle betrokkenen te garanderen, beschikken de kinderrechter en de griffier over een telefoon met alarmknop. Daarnaast zit er op de gang voor de zittingszaal een conciërge annex veiligheidsmedewerker. Verder is er vaak een groepsleider bij de zitting aanwezig, die ook bij calamiteiten kan ingrijpen. Ook beschrijft het protocol hoe de jongere en zijn ouders worden voorgelicht over de zittingen op locatie. Tijdens het opnamegesprek, het gesprek voorafgaand aan de eerste opname in Transferium Jeugdzorg, vertelt de gedragsdeskundige aan de jongere, aan zijn of haar ouders en aan de gezinsvoogd dat eventuele rechtszittingen tijdens het verblijf van de jongeren in beginsel plaatsvinden in Transferium Jeugdzorg. Ook wordt in dit gesprek besproken wat hierbij de voorwaarden zijn. Wanneer de ouders, de gezinsvoogd of de gedragsdeskundige van Transferium Jeugdzorg het niet wenselijk achten dat de rechtszittingen op locatie plaatsvinden, neemt de gezinsvoogd hierover contact op met de rechtbank Alkmaar. 35 De zittingszaal is een vergaderruimte met daarin een grote houten tafel. Aan de tafel staan gekleurde, met stof beklede stoelen. In een hoek van de ruimte staat een kamerplant. Aan de muur hangt een portret van de koningin. Deze huiselijke inrichting is bedoeld om de betrokkenen zo veel mogelijk op hun gemak te stellen De zittingen op locatie Eens per twee weken (op de oneven dinsdagen) bezoekt de kinderrechter van Alkmaar samen met een griffier Transferium Jeugdzorg te Heerhugowaard om daar rechtszittingen te houden. 36 Voor de reis door de rechter naar Transferium Jeugdzorg wordt de dienstauto van de rechtbank gebruikt. Ook de andere betrokkenen bij de zittingen reizen naar de instelling, zoals de ouders, de advocaat en de gezinsvoogd. Er worden gemiddeld vier zittingen per zittingsdag gehouden. Soms is het mogelijk om de zitting van een jongere te combineren met de zitting van zijn broertjes of zusjes als het gaat om een ondertoezichtstelling van alle kinderen uit het gezin. 34 Protocol Rechtszitting Transferium Jeugdzorg, opgesteld door de manager pedagogisch beleid, 24 november Idem. 36 De bezoekfrequentie van eens per twee weken is een minimum in verband met het afgeven van een voorlopige machtiging op grond van artikel 29c Wjz. Als een machtiging gesloten jeugdzorg niet kan worden afgewacht door dreiging van onmiddellijk en ernstig gevaar, kan er een voorlopige machtiging aanstonds worden afgegeven. Op grond van artikel 800 lid 2 jo. artikel 809 lid 3 Rv verliest deze beschikking haar kracht na twee weken, tenzij de belanghebbenden binnen deze termijn zijn gehoord. Het horen van de belanghebbenden geschiedt tijdens de rechtszittingen op locatie. 17

18 De rechtbank Alkmaar stuurt ruim voor de zittingsdatum een afschrift van de geplande zittingen naar de administratie van Transferium Jeugdzorg. Aan de hand van dit afschrift worden de zittingen in de agenda van de jongere, de begeleidende groepsleider en de gedragsdeskundige gepland. Een groepsleider en een gedragsdeskundige zijn tijdens de zitting uitgeroosterd, zodat zij bij de zitting aanwezig kunnen zijn. Een medewerker van Transferium Jeugdzorg neemt de dag voor de zitting contact op met de rechtbank om de geplande zittingen te bevestigen. Hierbij kunnen eventuele bijzonderheden worden besproken. Op de zittingsdag arriveren de rechter en de griffier enige tijd voor aanvang van de zitting in de instelling. Zij melden zich bij de receptie en worden door een medewerker naar de zittingszaal gebracht. De zittingszaal bevindt zich in het administratiegedeelte, waar een vergaderruimte is vrij gemaakt. De andere betrokkenen melden zich voor de zitting ook bij de receptie van Transferium Jeugdzorg. Tien minuten voor aanvang van de zitting worden zij opgehaald uit de wachtruimte naast de receptie en naar de zittingszaal gebracht. De betrokkenen gaan pas naar binnen na afloop van de voorgaande zitting. Zij wachten op de gang bij het koffiezetapparaat of in één van de wachtruimtes. Ongeveer tien minuten voor aanvang van de zitting wordt de jongere door een groepsleider naar de zittingszaal gebracht. Hier heeft hij de mogelijkheid om zijn ouders te begroeten en nog even met zijn advocaat te spreken. De kinderrechter zal net als bij de reguliere zitting, voordat de andere betrokkenen de zittingszaal binnenkomen, de jongere eerst apart willen horen. Na het kinderverhoor nemen ook de andere betrokkenen plaats aan de grote tafel. De zitting krijgt zo het karakter van een rondetafelgesprek, waarbij alle betrokkenen direct op elkaar kunnen reageren. Bij de zittingen op locatie bestaat de mogelijkheid om een groepsleider of een gedragsdeskundige rechtstreeks bij de zitting te betrekken. Omdat de groepsleider in de meeste gevallen mee naar de zitting komt, kan de kinderrechter hier gebruik van maken door de groepsleider vragen te stellen over de dagelijkse gang van zaken in de groep. Dit met als doel om een meer compleet beeld te krijgen van de jongere. Ook bestaat de mogelijkheid om een gedragsdeskundige als informant bij de zitting te betrekken. In de meeste gevallen is de gedragsdeskundige niet automatisch bij de zitting aanwezig, maar kan deze, indien nodig gelijk worden opgeroepen. De gedragsdeskundige beantwoordt voornamelijk vragen over het behandelingsplan van de jongere. Nadat alle betrokkenen zijn gehoord, doet de kinderrechter net als bij de reguliere zitting in de meeste gevallen direct uitspraak. Na afloop van de zitting worden de ouders en de advocaat door een conciërge annex veiligheidsmedewerker, die als bode fungeert, naar de uitgang gebracht. De mogelijkheid bestaat om na de rechtszitting een bezoekmoment tussen ouders en jongere te plannen. 18

19 Hoofdstuk 3 Pedagogisch karakter van zittingen op locatie 3.1 Hoofddoelstelling behandeling De hoofddoelstelling van de behandeling in een JeugdzorgPlus instelling is gedragsregulering. 37 De fysieke grenzen van het gebouw, de sloten op de deuren en het gestructureerde dagprogramma zijn gericht op de vrijheidsbeperking van de jongere en op bescherming tegen mogelijk destructief gedrag. 38 De bewegingsvrijheid van de jongere binnen een JeugdzorgPlus instelling is afhankelijk van de vaardigheden die hij toont. 39 Afhankelijk van de fase waarin de jongere zich bevindt, worden fysieke grenzen verder opgeheven en wordt een steeds groter beroep gedaan op het zelfvertrouwen en de zelfdiscipline van de jongere. 40 Wanneer een bepaalde fase voor de jongere moeilijk blijkt te zijn, kan de jongere terugkeren naar een eerdere fase. Behandeling is dus gericht op het verwerven van bepaalde competenties. Deze competenties zijn nodig om de ontwikkelingstaken te vervullen die overeenkomen met de leeftijd en mate van rijpheid van de jongere. 41 Naast de behandeling worden de jongeren in een JeugdzorgPlus instelling opgevoed en verzorgd. De basis van het werk in de instelling ligt in het pedagogisch handelen, gericht op de bevordering van het welzijn van de jongeren op de leefgroep. De specifieke aanpak die sommige jongeren in een bijzondere situatie nodig hebben, komt daarbovenop. 42 Om de competenties van de jongere te bevorderen en om de slagingskans van de behandeling te vergroten, is het van belang dat er in een JeugdzorgPlus instelling een goed pedagogisch klimaat heerst. 43 Een dergelijk klimaat is belangrijk vanuit algemene beginselen, zoals het recht van kinderen op verzorging, opvoeding, veiligheid en ontwikkeling. 44 Deze basisvoorwaarden zijn noodzakelijk om een goede groei en ontwikkeling bij jongeren mogelijk te maken. 45 De zorg in de JeugdzorgPlus instelling dient aan deze basisbehoeften tegemoet te komen. 46 De behandeling van de gesloten geplaatste jongeren zal alleen effectief zijn, wanneer er een veilig en stabiel leefklimaat in de instelling wordt geboden waarin rekening wordt gehouden met de belangen, motieven en wensen van zowel de werknemers als de jongeren. 47 Het is noodzakelijk dat het pedagogisch klimaat nadrukkelijk tot aandachtspunt in de JeugdzorgPlus instelling wordt gemaakt. De pedagogische visie en de uitgangspunten voor een goed pedagogisch klimaat dienen door alle medewerkers te worden gedeeld. Daarnaast is het van belang dat de medewerkers ook vanuit deze uitgangspunten handelen Basismodel pedagogisch klimaat Inspiratie voor een model dat als basis kan dienen voor een goed pedagogisch klimaat, is te halen uit het Positief Pedagogisch Programma (Triple P) en de NCKO-Kwaliteitsmonitor voor de kinderopvang, gebaseerd op onder andere het gedachtegoed van Marianne Riksen-Walraven, 37 M.H. van IJzendoorn, Opvoeding over de grens, Den Haag: Boom Lemma Uitgevers 2008, p Idem. 39 Folder Informatie voor aanmeldende en plaatsende instanties, januari 2011, p. 2, te downloaden via 40 M.H. van IJzendoorn, Opvoeding over de grens, Den Haag: Boom Lemma Uitgevers 2008, p M.H. van IJzendoorn, Opvoeding over de grens, Den Haag: Boom Lemma Uitgevers 2008, p P. van der Helm & J. Hanrath, Wat werkt in de gesloten jeugdzorg, Amsterdam: Uitgeverij SWP 2011, p P. van der Helm & J. Hanrath, Wat werkt in de gesloten jeugdzorg, Amsterdam: Uitgeverij SWP 2011, p Rechten zoals voortvloeiend uit het Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind. 45 N. Jongepier, M. Struijk & P. van der Helm, Pedagogisch handelen in de residentiële zorg. Zes uitgangspunten voor een goed pedagogisch klimaat, JeugdenCo 2010, 1, p N. Jongepier & M. Struijk, Residentiële jeugdzorg, een vak apart. Tijd voor herwaardering van het pedagogisch basisklimaat, JeugdenCo 2008, 4, p P. van der Helm & J. Hanrath, Wat werkt in de gesloten jeugdzorg, Amsterdam: Uitgeverij SWP 2011, p en M.H. van IJzendoorn, Opvoeding over de grens, Den Haag: Boom Lemma Uitgevers 2008, p P. van der Helm & J. Hanrath, Wat werkt in de gesloten jeugdzorg, Amsterdam: Uitgeverij SWP 2011, p