Evoluties in het Nederlandse jeugdbeschermingsrecht

Transcriptie

1 Evoluties in het Nederlandse jeugdbeschermingsrecht Prof.mr.drs. Mariëlle Bruning Leuven, 28 mei 2015

2 Inhoud Juridisch kader jeugdbescherming in Nederland Historische evolutie jeugdbescherming Aandachtspunten evoluties tot 2015 Herziening jeugdbescherming en jeugdhulp per 1 januari 2015

3 Jeugdbescherming in Nederland Jeugdhulp (vrijwillig kader): Jeugdwet (per 1/1/15, bestuursrechtelijk) Jeugdbescherming (gedwongen kader): boek 1 Burgerlijk Wetboek (gewijzigd per 1/1/15, herziening kinderbeschermingsmaatregelen, civiel recht) Jeugdstrafrecht (voor minderjarigen jaar): (Wetboek van Strafrecht en Strafvordering, aparte afdelingen jeugd; strafrecht), NB adolescentenstrafrecht 2014 (18-22 jarigen)

4 Oorsprong en evoluties jeugdbescherming Kinderwetten 1905 introductie jeugdbescherming 1922: invoering kinderrechter en maatregel van ondertoezichtstelling (in civiel recht en strafrecht) Jeugdstrafrecht en jeugdbeschermingsrecht communicerende vaten (kinderrechter regievoerder) Jaren 80: Professionalisering Invloed mensenrechten

5 Evoluties jeugdbescherming 1995: wijziging regeling ondertoezichtstelling Kinderrechter van leidend naar lijdelijk Juridisering met meer procedurele rechten Strafrechtelijke ondertoezichtstelling vervalt Vgl. evoluties jeugdstrafrecht: Minderjarige als mondige procespartij Kinderrechter: onafhankelijk (invloed art. 6 EVRM), beperking combinatie van functies

6 Gesloten plaatsing jeugdigen Tot 2008: Jeugdigen via beschermingsroute èn jeugdstrafrecht in justitiële jeugdinrichtingen 2008: beëindiging samenplaatsing (i.v.m. besmettingsgevaar): civielrechtelijk geplaatste jeugdigen in nieuwe accommodaties voor gesloten jeugdhulp, gesloten jeugdhulp zonder jeugdbeschermingsmaatregel mogelijk; scheiding jeugdbescherming/ jeugdstrafrecht

7 Ontwikkeling van meer dan 90 jaar ondertoezichtstelling Positie kinderrechter: van leidend naar lijdelijk Verbetering rechtsbescherming kind, ouders, verzorgers (procedurele rechten) Aandacht voor rechten van pleegouders en pleegkinderen ( family life art. 8 EVRM, gehechtheid )

8 Recente cijfers (2013) Aantal jongeren dat jeugdzorg ontvangt Aantal jongeren met ondertoezichtstelling Aantal jongeren dat uit huis is geplaatst Aantal jongeren onder voogdij Aantal jongeren in pleegzorg Bron: Kinderrechtenmonitor 2014 Aantal jongeren in gesloten jeugdzorg Aantal jongeren in detentie (jeugdstrafrecht) 1.468

9 Gedwongen opvoedinterventie Aantal jeugdigen met maatregel van kinderbescherming Bron: CBS

10 Klimaat jeugdbescherming in 21e eeuw (1) Incidenten en structurele tekortkomingen: Dood peuter Savanna (2004) Kritische Inspectierapporten (falende ketensamenwerking, gebrekkige gegevensuitwisseling) Kritische commissies: Deetman(2011; misbruik in katholieke kerk), Samson (2012; misbruik uit huis geplaatste kinderen), Onderzoeksraad voor Veiligheid (2007; fatale en bijna-fatale gevallen van kindermishandeling)

11 Klimaat jeugdbescherming in 21e eeuw (2) Veiligheidsdenken: veiligheid voorop! Verbetering ketensamenwerking, aandacht voor gegevensuitwisseling en privacy (meldcode kindermishandeling, casusoverleggen, recht op info gezinsvoogd) Professionalisering nieuwe beroepsgroep jeugdhulpwerker, gedragsdeskundige (incl. tuchtrecht), aandacht kwaliteit zorg (certificering uitvoerders jeugdbescherming) Actief beschermende overheid (lichtere maatregel introduceren?, zwaardere OTS, verzoek OTS door burgemeester)

12 Klimaat jeugdbescherming in 21e eeuw (3) Aandacht kinderrechten / positie kind in herziene wet kinderbeschermingsmaatregelen (boek 1 BW, wetsvoorstel uit 2007, i.w.tr. 1/1/15): recht kind op gezonde en evenwichtige ontwikkeling (meer) centraal (nieuwe rechtsgronden) meer aandacht voor recht kind op continuïteit en stabiliteit en recht op gezinsvervangende omgeving, eigen mening kind in verzoekschrift Taken kinderrechter uitgebreid

13 Ontwikkelingen jeugdhulp 21e eeuw Jeugdwet (per 1/1/15): Hulp aan kind en gezin: integraal aanbod (ook jeugd-ggz) Eigen kracht en autonomie centraal (familiegroepsplan) Hulp dichtbij kind en gezin (gemeente) Terughoudende overheid Flinke bezuinigingen met decentralisatie gepaard

14 Jeugdwet en jeugdbescherming Spanningsveld eigen kracht vs. bescherming: te hoge verwachtingen eigen regie? (familiegroepsplan, expertise intake wijkteams) Gebrek aan middelen en aanbod/ risico s bezuinigingen?

15 Risico s.

16 Kindbeeld(en) Jeugdbescherming: Procedurele rechten; geen zelfstandige rechtsingang of eigen procespositie (tenzij gesloten jeugdzorg), geen ondersteuning in procedures, horen vanaf 12 jaar Nazorg: slecht (geregeld) (voor 18plussers: geen gedwongen zorg mogelijk) Vgl. Jeugdstrafrecht: Minderjarige strafrechtelijk aansprakelijk vanaf 12 jr, procedurele rechten, eigen advocaat adolescentenstrafrecht Nazorg: verplicht onderdeel van straf (bij PIJ)

17 Ten slotte Evoluties jeugdbescherming Nederland: Pendule tussen actief beschermende vs. terughoudende overheid Integratie jeugdhulp (vrijwillig) en jeugdbescherming problematisch (verschil uitgangspunten) Invloed mensenrechten: rol kinderrechter (te?) sterk ingeperkt (slechts beslisser op afstand) Procespositie minderjarige bij jeugdbescherming: (te?) bevoogdend Scheiding jeugdbescherming/ jeugdstrafrecht houdbaar? (vgl. problematiek jeugdigen)

18 Verdere vragen of contact? Mariëlle Bruning, universiteit Leiden: