VEEL ONDUIDELIJKHEDEN OVER BRANDVEILIGHEID

Transcriptie

1 VEEL ONDUIDELIJKHEDEN OVER BRANDVEILIGHEID Verslag van de themadag van 9 november 2001 door ing. A.J. Boes (technisch secretaris van het Brand Preventie Forum). Op 1 april (en dat is géén grap!) 2002 zal de invoering van tweede fase van het Bouwbesluit wettelijk een feit zijn. Daarmee zal op papier de volledige invoering van de nieuwe bouwregelgeving geregeld zijn, na het van kracht worden van de eerste fase in Te verwachten is echter dat er nog jarenlang grote onduidelijkheid over de bouwregelgeving zal bestaan. Dit heeft ook consequenties voor de brandveiligheid. In verband daarmee organiseerde het BPF onlangs een studiedag in samenwerking met onder andere TNO en NEN. De nieuwe bouwregelgeving heeft vooral consequenties voor brandbeveiligingsvoorzieningen, zoals: de maximale afmetingen van aaneengesloten ruimten, oftewel "brandcompartimenten" eisen aan brandwerende wandconstructies om de "brandcompartimenten" af te scheiden; eisen aan brandwerende waarden aan gevels, met name wanneer die zich in de nabijheid van belendende gebouwen bevinden. Verder is het zogenaamde "gelijkwaardigheids-principe" ingevoerd. Door hantering daarvan kan een groter of kleiner aantal brandwerende wandconstructies worden geëlimineerd, wanneer een gecertificeerd sprinklersysteem of een automatisch brandmeldinstallatie wordt aangelegd (al dan niet in combinatie met een rook- en warmteafvoersysteem). Basis voor een goede brandveiligheid in een gebouw vormt het constructieve ontwerp. Hierop ging ir. L. Twilt van TNO Bouw tijdens de BPFbijeenkomst in (waarvoor de Mechanische Centrale Werkplaats van de Koninklijke Landmacht in Leusden gastvrijheid verleende). Van belang is dat de gevolgen van brand voor een bouwconstructie integraal worden beschouwd en niet per gebouwonderdeel. Dit vergt een gedegen bouwtechnische benadering die veel verder gaat dan het "zomaar" toepassen van regeltjes. TNO voert in dit verband veel onderzoek uit over het verloop van brand. Dit om voldoende gegevens te kunnen verkrijgen om een bouwconstructie daadwerkelijk tegen brand te kunnen beschermen. In de bouwregelgeving wordt uitgegaan van de zogenaamde "standaard brandkromme", gebaseerd op een "gemiddelde" brand. Daarbij is in feite geen rekening gehouden met onder andere vuurbelasting-, de afbrandsnelheid- en Theo A. Klein Woud, secretaris Brand Preventie Forum, theo.kleinwoud@marsh.com, internet: Het Brand Preventie Forum (BPF) is een VAKGROEP van de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK). Zij stelt zich ten doel de vakkennis van de leden op het gebied van brandveiligheidskunde te bevorderen. De NVVK is ingeschreven in het verenigingsregister van de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer V

2 Veel onduidelijkheden over brandveiligheid Blad nr. 2 ventilatieaspecten die het verloop van een brand sterk kunnen beïnvloeden met de nodige consequenties voor de bouwconstructie. Door TNO Bouw, zijn, uitgaande van nominale en parametrische brandkrommen, één zone-, meer zone- en veldmodellen ontwikkeld. WETENSCHAPPELIJKE BEOORDELINGEN Bij de wetenschappelijk beoordeling speelt bijvoorbeeld een rol dat het brandverloop heel anders is in een ruimte met een massieve houtstapel, dan wanneer zich erin los gestorte papiersnippers bevinden. De "vuurbelasting" (de hoeveelheid warmte die vrijkomt bij volledige verbranding van het in de ruimte aanwezige brandbare materiaal, uitgedrukt in mj/m2) kan in beide gevallen gelijk zijn. De afbrandsnelheid (rate of heatrelease oftewel RHR) zal uiteraard bij papiersnippers veel groter zijn. Zo is bijvoorbeeld door testen gebleken dat de RHR van moderne auto's veel groter is dan bij oude auto's, met name door de sterk toegenomen toepassing van kunststoffen. In parkeergarages wordt daarmee geen of nauwelijks rekening gehouden. Een ander wetenschappelijk aspect waar volgens de heer Twilt bij gebouwontwerpen te weinig aandacht wordt besteed, is het rookgedrag dat aan de orde kan zijn. Dit kan echter van cruciaal belang zijn voor het veilig ontvluchten. Ook op dit gebied is door TNO veel onderzoek gedaan. Dat geldt tevens voor het instortingsgedrag bij verschillende brandscenario's. Dit aan de hand van enorme, schaal 1:1 brandproeven in de gigantische (60 m hoge) voormalige Zeppelinhal in Cardington (Engeland). De uitkomsten van deze onderzoekingen zijn overigens slechts beperkt terug te vinden in bouwregelgevingen! Ir. Twilt kon uiteraard niet om de WTC-catastrofe in New York heen. Door TNO wordt het verloop van de ramp als gevolg van de instorting van de twee wolkenkrabbers nauwkeurig bestudeerd. Hoewel nog lang niet alle aspecten volledig zijn geëvalueerd, kunnen toch wel enige voorlopige conclusies worden getrokken. De stijfheid van de omstreeks 410 m hoge torens met een grondoppervlak van 63,5 x 63,5 m werd bepaald door zware verticale stalen kolommen op een afstand van omstreeks 1 meter van elkaar. In feite kon deze constructie worden beschouwd als buis, ingeklemd in de grond. De kern met de liftschachten droeg weinig bij aan die stijfheid. De oorzaak van de instorting kan als volgt worden samengevat: de kracht van de inslag van de vliegtuigen was gigantisch; door de inslag werden meerdere brandcompartimentscheidingen vernield; de brandbeveiligsvoorzieningen werden ter plaatse door de inslag zeer zwaar beschadigd en raakten buiten werking; er traden buitengewoon hoge temperaturen op. Ondanks de zeer extreme omstandigeheden, waarop gebouwconstructies niet berekend worden, duurde het nog een uur voordat de stalen draagconstructies het begaven en de verdiepingsvloeren omlaag kwamen. Dit veroorzaakte een

3 Veel onduidelijkheden over brandveiligheid Blad nr. 3 neerwaartse kettingreactie. Dat verklaart ook dat de instorting niet zijwaarts plaats vond, wat een nog grotere catastrofe tot gevolg zou hebben gehad. REGELGEVING "Voor de bouw zijn sinds de verschijning van het Staatsblad 2001, 410 op 18 september 2001 roerige tijden aangebroken", stelde dr. ir. N.P.M. Scholten, coördinator bouwregelgeving van TNO Bouw tijdens de BPF-bijeenkomst. De formele invoering van de 2e fase van het Bouwbesluit per 1 april 2002 zal nog heel wat voeten in de aarde hebben. Dit staatsblad is in feite slechts het topje van de ijsberg die in ramkoers ligt van de bouwwereld. Onder de "waterspiegel" liggen bijvoorbeeld nog een aantal algemene maatregelen van bestuur (amvb's). Zo worden de volgende amvb's begin 2002 verwacht: vergunningsvrije en licht vergunningplichtige bouwwerken; indieningsvereisten bouwaanvraag en openbaar register; afstemmingsregels tussen het Bouwbesluit en bouwtechnische voorschriften, gegeven op basis van andere wetten dan de Woningwet. Verder zullen in de loop van 2001 en begin 2002 de eerste lijns NEN normbladen worden aangepast, evenals de Regeling CE-markering, alsmede afstemming op de Europese normbladen. Met name met betrekking tot de brandveiligheid dienen per 1 januari 2003 de NEN 6068 en 6069 te zijn aangepast. De bouwwereld krijgt ook te maken met een andere benadering door de invoering van het Bouwbesluit. Zo zijn de sinds vele jaren gebruikelijke "gebouwfuncties" afgeschaft en vervangen door "gebruiksfuncties", zoals brandcompartiment, verblijfsgebied, verblijfsruimte en brand- en rookvrije vluchtroute. Wat vroeger een "stationsgebouw" heette, dient nu betiteld te worden als "gebruiksfunctie ten dienste van het vervoer van personen"... De invoering van de nieuwe bouwregelgeving vertoont volgens de heer Scholten wel enige overeenkomst met verhuizing van de bouwwereld naar Peking. En daarbij ervan uitgaande dat van Nederlandse bouwkundigen doorgaans geen grote kennis van de daar gebezigde schone taal te verwachten is! Er zal dan ook in de komende jaren sprake zijn van een babylonische spraakverwarring. "Ik denk dat ik U nog weleens terug zie op de cursussen Bouwbesluit die worden georganiseerd", besloot de heer Scholten zijn zo nu en dan hilarische betoog.

4 Veel onduidelijkheden over brandveiligheid Blad nr. 4 NORMEN Bij de invoering van het nieuwe Bouwbesluit, spelen normen een vrij belangrijke rol. Ir R.H.M. Nouwen van het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN), Rijswijk ging daarom in op het aspect normen en brandveiligheid. Doelstelling is nu eenmaal: het opstellen van (technische) regels om daarmee orde en eenheid te scheppen op gebieden waar deze ordening noodzakelijk of gewenst is en zo bij te dragen aan een veiliger en doelmatiger maatschappij. In het kort komt dit neer op het vastleggen van afspraken. Wat dat betreft ging de heer Nouwen terug in het verleden: reeds de Venetiërs hanteerden in de Middeleeuwen een sterk doorgevoerde normalisatie voor de uitvoering van hun oorlogsvloot. Bij normalisatie kan men onderscheid maken tussen verschillende niveau's. Op bedrijfsniveau is daar de "Big Mac" van Mc Donalds een voorbeeld van. De NENnormen worden op nationaal niveau gehanteerd, de CEN-normen op Europees niveau en de ISO-normen op mondiaal niveau. Verder kan er nog onderscheid gemaakt worden tussen productspecificaties en processpecificaties. mechanische sterkte en stabiliteit brandveiligheid hygiëne, gezondheid en milieu gebruiksveiligheid geluidshinder energiebesparing en warmtebehoud Voor de wijze waarop normen tot stand komen op brandbeveiligingsgebied (zoals de NEN 6068 WBDBO, oftewel "weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag") is te zien in bijgaand schema. Van belang in dit verband is ook de Richtlijn Bouwproducten met de volgende fundamentele voorschriften: Het op verantwoorde wijze omgaan met brandveiligheid, vergt een grote kennis en ervaring op onder andere natuurkundig en (bouw)technisch gebied. In tegenstelling tot andere landen, zoals bijvoorbeeld Engeland, Duitsland en Denemarken, bestaan er in Nederland geen universitaire opleidingen voor brandbeveiligingsingenieurs (noch bij de TU's, noch bij brandweeropleidingsinstituten, zoals het NIBRA). Aftredend BPF-bestuurlid ing. Chris Hertel die zitting heeft in verschillende Europese commissies op het gebied van brandbeveiligingsvoorzieningen, brak tijdens de BPF-bijeenkomst een lans voor de stichting van een gekwalificeerde wetenschappelijk brandveiligheidsfaculteit. "Het niveau van brandbeveiligingsdeskundigen in

5 Veel onduidelijkheden over brandveiligheid Blad nr. 5 Nederland ligt aantoonbaar lager dan in omliggende landen, terwijl er een duidelijke behoefte bestaat aan goed opgeleide en ervaren deskundigen op dit gebied. Door een situatie van vraag en aanbod, veel advies- en controlewerk en weinig deskundigen, is in Nederland een situatie ontstaan waarbij adviesbureaus gebruik maken van de onstane lacune. Onduidelijk is welke kwaliteit wordt geboden, daar er geen toezicht en controle op uitvoerenden is", stelde Chris. In de verzekeringssector is inmiddels geconstateerd dat bepaalde bureaus bouwvergunningen regelen, gebruik makend van deze situatie! Chris Hertel verwijst wat betreft (bij)scholingsmogelijkheden naar the Institution of Fire Engineers (IFE) die in samenwerking met universiteiten brandbeveiligingsopleidingen verzorgt. Daarbij registreert en certificeert de IFE de afgestudeerden. Chris Hertel roept in dit verband de NVVK, NIBRA en ASPO (waarin verzekeringstechnici op onder andere brandbeveiligingsgebied zijn verenigd) op om te komen tot opleidingen in IFE-verband. *) Het nieuwe bouwbesluit kunt u downloaden via Staatsblad, nummer 410. LET OP: Het betreft 299 pagina's!