Regie op uitvoering op afstand

Transcriptie

1 Regie op uitvoering op afstand Is het publiek belang in Haarlemmermeer op doelmatige, doeltreffende en rechtmatige wijze geborgd? Een analyse van de verbonden partijen. Rekenkamercommissie Haarlemmermeer Definitieve versie na wederhoor op de feiten PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. dr. L.Th. (Leon) van den Dool drs. J.M. (Stan) van de Laar drs. B.P. (Pauline) Mbundu U /PT/lvdd/cc Versie 5 oktober 2009

2 Inhoud Regie op uitvoering op afstand... 1 Inhoud... 2 Inleiding Verbonden partijen: een inleiding Quick-scan twaalf verbonden partijen Het normenkader Beknopte beschrijving per verbonden partij Scoretabel op normen Selectie twee verbonden partijen Verbonden partij nader belicht: AM Groep Verbonden partij nader belicht: Cocensus Conclusies Bijlage A Normenkader B Overzicht van geïnterviewde personen C Overzicht van geraadpleegde documentatie D Overzichtstabellen per verbonden partij

3 Inleiding Achtergrond en aanleiding De Rekenkamercommissie van de gemeente Haarlemmermeer heeft besloten tot het (laten) uitvoeren van het onderzoek naar verbonden partijen in De afgelopen jaren is dit onderwerp door verschillende fracties voorgedragen voor onderzoek door de rekenkamercommissie. Deze heeft aan PricewaterhouseCoopers de opdracht gegeven het onderzoek uit te voeren. Hierbij treft u het rapport van bevindingen aan dat is opgesteld op basis van documentenstudie, interviews en de daarop gebaseerde conclusies en aanbevelingen van het onderzoek. In de programmabegroting van de gemeente Haarlemmermeer is aangegeven dat de gemeente voor de uitvoering van gemeentelijke taken drie uitvoeringsopties heeft: a het is mogelijk om gemeentelijke taken in eigen beheer uit te voeren; b c gemeentelijke taken door derden uit te laten voeren en te subsidiëren of; gemeentelijke taken via een zogenoemde verbonden partij te laten realiseren. Doelmatigheid is volgens de programmabegroting van de gemeente Haarlemmermeer een belangrijk criterium bij de keuze voor één van deze opties. Andere criteria zijn de mate waarin de gemeente invloed heeft op het volbrengen van de taken en het financiële risico. Met een verbonden partij heeft de gemeente Haarlemmermeer een bestuurlijke relatie én een financieel belang (zoals een derde rechtspersoon in de vorm van een NV/BV, een gemeenschappelijke regeling of stichting). a Bestuurlijk belang: hiervan is sprake als de gemeente Haarlemmermeer op één of andere b manier zeggenschap heeft. Een bestuurlijke relatie kan bijvoorbeeld inhouden een zetel in het bestuur of stemrecht bij bestuurlijke beslissingen. Financieel belang: dit betekent dat de gemeente middelen die zij aan een derde partij ter beschikking stelt niet terugontvangt in geval van faillissement, dan wel dat de financiële aansprakelijkheid bij de gemeente berust. Doel- en vraagstelling Het doel van het onderzoek is antwoord krijgen op de vraag in welke mate het openbaar belang is geborgd door de keuze voor de uitvoeringsoptie verbonden partijen. Bijzondere aandacht gaat uit naar de sturingsinformatie voor de Raad en de begrotingsinformatie over verbonden partijen. Hierbij worden de doelmatigheid, doeltreffendheid en de rechtmatigheid van de belangrijkste verbonden partijen van de gemeente Haarlemmermeer onderzocht. Operationalisering doelmatigheid, doeltreffendheid, rechtmatigheid In het kader van dit onderzoek is doelmatigheid het met gelijkblijvende input (productiemiddelen, geld, mensen) meer output (producten) realiseren, of met minder input dezelfde output realiseren of een toenemende kwaliteit van de output realiseren. 3

4 De jaarrekening kan bijvoorbeeld over een reeks van jaren laten zien dat met hetzelfde budget meer producten of diensten worden geleverd. Bij doeltreffendheid gaat het in dit onderzoek om de vraag of de geformuleerde doelstellingen van de gemeente bij het kiezen van de optie verbonden partijen voldoende zijn gerealiseerd. Voor de rechtmatigheid kijken wij in dit onderzoek vooral naar de voorschriften in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV 1 ) en de juiste benoemingen vanuit de gemeente in besturen en toezichthoudende functies van de verbonden partij. Onderzoeksvragen De centrale onderzoeksvraag is als volgt geformuleerd: In welke mate is het openbare belang op doelmatige, doeltreffende en rechtmatige wijze geborgd door de keuze voor de bestaande verbonden partijen van Haarlemmermeer in het algemeen en voor twee nader te bepalen verbonden partijen in het bijzonder. Biedt de sturings- en begrotingsinformatie aan de Raad voldoende aanknopingspunten voor de kaderstellende en controlerende rol van de Raad? Deze hoofdvraag is vervolgens uitgewerkt in een aantal vragen over de doelmatigheid, doeltreffendheid en de rechtmatigheid. De Rekenkamercommissie Haarlemmermeer heeft dit uitgewerkt in de volgende deelvragen: Doelmatigheid De programmabegroting geeft aan dat doelmatigheid een belangrijk criterium is voor het kiezen voor de optie van een verbonden partij. 1. In welke gevallen kiest de gemeente voor de uitvoeringsoptie verbonden partij? 2. Zijn financiële en operationele risico's voor de gemeente voldoende duidelijk en beheersbaar? 3. Functioneert de verbonden partij doelmatig en op welke wijze wordt de gemeenteraad geïnformeerd over de doelmatigheid van de verbonden partij? Doeltreffendheid 4. Zijn de doelen bij de uitvoeringsoptie verbonden partijen voldoende SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden) geformuleerd? 5. Volgt de gemeente periodiek de resultaten/prestaties van de verbonden partij? Kunnen deze resultaten/prestaties worden vergeleken met een situatie waarin de uitvoering van de taak door de gemeente zelf of door een commerciële marktpartij zou worden verricht? Zo ja, hoe pakt deze vergelijking uit voor de te selecteren casussen? 6. Worden de doelstellingen in de praktijk gerealiseerd? 7. Op welke wijze wordt de gemeente geïnformeerd over de mate van realisatie van de doelstellingen door de verbonden partij? 1 De Gemeentewet en de Provinciewet schrijven voor dat elke gemeente en elke provincie jaarlijks begrotings- en verantwoordingsstukken moet opstellen. Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bevat de regelgeving daarvoor. 4

5 Rechtmatigheid Het BBV stelt regels aan de paragraaf verbonden partijen van de begroting en het jaarverslag. De gemeente moet aangeven welk openbaar belang wordt nagestreefd met de verbonden partij (zie onderzoeksvraag 1). Verder wordt in het BBV aangegeven dat de gemeente een visie moet hebben op de verbonden partij in relatie tot de realisatie van doelstellingen die zijn opgenomen in de begroting en de beleidsvoornemens van de verbonden partij (zie ook onze onderzoeksvraag 4). Naast deze regels van het BBV gaat dit onderzoek in het kader van de rechtmatigheid ook in op de benoeming van gemeentelijke vertegenwoordigers in de verbonden partij (zie onderzoeksvraag 8). 8. Wordt een functionaris op een juiste wijze in een bestuursorgaan van een verbonden partij benoemd? Treden er in voorkomende gevallen (interne) belangenconflicten op door de dubbelrol van de gemeente? Enerzijds is de gemeente immers bestuurder van een verbonden partij, anderzijds treedt de gemeente ook op als opdrachtgever. Hoe gaat de gemeente met dergelijke (potentiële) belangenconflicten om en op welke wijze wordt gestreefd naar voldoende functiescheiding? Algemeen Door de samenwerking met andere partners komen er ook andere belangen in het spel. Die belangen kunnen binnen de verbonden partij botsen. De rekenkamercommissie heeft daarom ook een meer algemene vraag opgenomen: 9. Op welke wijze wordt omgegaan met de publieke verantwoordelijkheid van de gemeente? Aanpak Het onderzoek is uitgevoerd op basis van een inventariserende quick scan van 12 verbonden partijen van de gemeente Haarlemmermeer. Om de quick scan uit te kunnen voeren, is een normenkader opgesteld waarin per onderzoeksvraag normen zijn geformuleerd waaraan de verbonden partijen dienen te voldoen. Op basis van het vooraf opgestelde normenkader heeft documentstudie plaatsgevonden en is een aantal inventariserende interviews gehouden. Voor elke verbonden partij is vervolgens het normenkader ingevuld. Per verbonden partij is een indicatie gegeven van de mate waarin aan de normen op het gebied van doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid wordt voldaan. Deze normen zijn gerelateerd aan de onderzoeksvragen en treft u aan in bijlage A. Om het resultaat van deze scan inzichtelijk te maken, is gewerkt met de stoplichtmethode waarvoor een kleurenindicatie wordt gebruikt. In hoofdstuk 2 is een overzichtstabel opgenomen waarin het resultaat is weergegeven. Aan de hand van de resultaten uit de quick scan, zijn twee verbonden partijen met de meest opvallende resultaten nader belicht. Met deze verbonden partijen hebben tevens diepte interviews plaatsgevonden om meer achtergrondinformatie te verkrijgen. 5

6 De analyse van de twee verbonden partijen is gebruikt om vervolgens algemene uitspraken te doen over de mate waarin het openbare belang op doelmatige, doeltreffende en rechtmatige wijze geborgd is met de keuze voor de bestaande verbonden partijen. Het feitenrapport is voorgelegd voor wederhoor. De reacties op de wederhoor zijn in dit eindrapport verwerkt. Leeswijzer Dit rapport bestaat uit vijf hoofdstukken. Hoofdstuk 1 vormt de inleiding op verbonden partijen. In hoofdstuk 2 worden de resultaten van de quick scan aan de hand van de stoplichtmethode gepresenteerd. In hoofdstuk 3 worden twee geselecteerde verbonden partijen nader belicht. Op basis van de analyse uit hoofdstuk 3 en de resultaten van de quick scan worden in hoofdstuk 4 conclusies worden getrokken voor alle verbonden partijen. Tot slot biedt hoofdstuk 5 handreikingen voor beleid op de verbonden partijen. 6

7 1 Verbonden partijen: een inleiding De relaties van gemeenten met andere partijen, zoals NV s, BV s, gemeenschappelijke regelingen, stichtingen en verenigingen zijn sterk toegenomen. Daarmee is de behoefte aan inzicht in deze relaties gestegen, evenals de behoefte aan een duidelijk onderscheid. Verbonden partijen zijn in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV, 17 januari 2003), gedefinieerd als: Een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de provincie onderscheidenlijk gemeente een bestuurlijk én financieel belang heeft. Onder de kernwoorden financieel belang en bestuurlijk belang wordt het volgende verstaan binnen het BBV: a b Bestuurlijk belang: zeggenschap, hetzij uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur hetzij uit hoofde van stemrecht. Financieel belang: een aan de verbonden partij ter beschikking gesteld bedrag dat niet verhaalbaar is indien de verbonden partij failliet gaat onderscheidenlijk het bedrag waarvoor aansprakelijkheid bestaat indien de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. In artikel 9 lid 2f van de BBV is vastgesteld dat in de begroting van provincie en gemeenten een paragraaf verbonden partijen dient te worden opgenomen. Deze paragraaf verbonden partijen bevat conform art. 15 ten minste: a b De visie op verbonden partijen in relatie tot de realisatie van de doelstellingen die zijn opgenomen in de begroting. De beleidsvoornemens omtrent verbonden partijen. Tevens dient de toelichting op de productenrealisatie een lijst van verbonden partijen te omvatten (art. 67 lid 2b). Deze lijst verstrekt ten minste de volgende informatie over de verbonden partijen: a De naam en de vestigingsplaats. b c d e Het openbaar belang dat op deze wijze behartigd wordt. De veranderingen die zich hebben voorgedaan gedurende het begrotingsjaar in het belang dat de gemeente onderscheidenlijk provincie in de verbonden partij heeft. Het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het: begin en aan het einde van het begrotingsjaar. Het resultaat van de verbonden partij. Verbonden partijen Haarlemmermeer In de programmabegroting van de gemeente Haarlemmermeer zijn de volgende verbonden partijen opgenomen: a Instituut ziektekosten ambtenaren (IZA); b Stadsregio Amsterdam (voormalige ROA); c Cocensus; 7

8 d e f g h i j k l De Waterwolf Dienstverlening Buitenruimte BV (WDB); De Meerlanden Holding NV(DMH); Bestuurscommissie Meerlanden; Recreatieplas Haarlemmermeer BV; Recreatieschap Spaarnwoude; Werkvoorzieningschap Amstelland/Meerlanden (AM Groep); Schiphol Area Development Company (SADC); NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG); Veiligheidsregio Kennemerland i.o. (VRK). Voor deze partijen is de quick scan uitgevoerd. De resultaten zijn openomen in bijlage D (overzichtstabellen per verbonden partij). Naast bovenstaande verbonden partijen zijn tijdens het onderzoek andere partijen genoemd waarmee de gemeente Haarlemmermeer een financieel en bestuurlijk belang heeft: a Stichting HALT Kennemerland; b Stichting Openbaar Primair Onderwijs Haarlemmermeer (SOPOH); c Centrale Suikermaatschappij (CSM); d Schadeschap Schiphol; e Commissie Regionaal Overleg Schiphol (CROS). Deze partijen zijn niet opgenomen in de programmabegroting, mogelijk is dit voor deze partijen wel wettelijk verplicht door het BBV. In het kader van dit onderzoek is niet verder nagegaan waarom deze partijen niet zijn opgenomen. Voor het vervolg vallen deze partijen buiten de scope van het onderzoek. 8

9 2 Quick-scan twaalf verbonden partijen In dit hoofdstuk wordt de quick scan die voor de twaalf verbonden partijen is uitgevoerd, gepresenteerd. In paragraaf 2.1 komt het normenkader waarmee de quick scan is uitgevoerd aan de orde. In paragraaf 2.2 wordt de beknopte analyse per verbonden partij weergegeven. Op basis van de meest opvallende resultaten, is de keuze gemaakt voor de twee verbonden partijen die in het verdiepend onderzoek nader worden belicht (paragraaf 2.3). 2.1 Het normenkader Ten behoeve van de quick scan is een normenkader opgesteld (zie bijlage A). Voor elke onderzoeksvraag zijn zowel voor de quick scan als voor het verdiepend onderzoek meerdere normen geformuleerd. Het normenkader is voor alle 12 verbonden partijen uit de programmabegroting ingevuld op basis van documentanalyse (bijlage C). Hierbij is per verbonden partij aangegeven of er wel/niet aan de norm is voldaan. Aanvullend op de documentanalyse zijn gesprekken gevoerd met de betreffende ambtelijk betrokkene(n) bij de verbonden partij vanuit de gemeente Haarlemmermeer (zie bijlage B). Op basis van de normen voor doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid is een overzichtstabel middels de stoplichtmethode opgesteld (paragraaf 2.3). De beschreven verbonden partijen kennen niet allemaal dezelfde constructie. De gemeente Haarlemmermeer werkt samen met andere gemeenten op basis van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen. Deze samenwerkingsverbanden kennen meestal een Algemeen Bestuur en een Dagelijks Bestuur waarin de gemeenten vertegenwoordigd zijn. Daarnaast zijn er samenwerkingsverbanden met private partijen, vaak in de vorm van een Besloten Vennootschap (B.V.) of een Naamloze Vennootschap (N.V.). Bij deze vorm is de verdeling van het eigendom gerelateerd aan het aandelenbezit. Er is een directie van de NV of BV waarop toezicht wordt gehouden door een Raad van Commissarissen. 2.2 Beknopte beschrijving per verbonden partij Op basis van de verzamelde feiten bij het invullen van het normenkader is hieronder een beknopte beschrijving per verbonden partij gegeven. Deze analyse schetst een beeld van de aard van de relatie tussen de verbonden partij en de gemeente Haarlemmermeer. Waar van toepassing, wordt ingegaan op eventuele financiële of bestuurlijke bijzonderheden in deze relatie. Een uitgebreide analyse per verbonden partij is opgenomen in bijlage D van deze rapportage. Instituut ziektekosten ambtenaren (IZA) Het Instituut Ziektekosten Ambtenaren (IZA) was de collectieve ziektekostenverzekering waarbij alle ambtenaren waren aangesloten. Met de intrede van de nieuwe Zorgverzekeringswet kon deze regeling niet langer in stand blijven en is eind 2005 mede door de gemeenteraad van Haarlemmermeer besloten om IZA met ingang van 2006 te liquideren. 9

10 Inmiddels is zicht op de financiële afwikkeling van IZA, waarbij de resterende middelen (reserves) over de deelnemende gemeenten worden verdeeld. Voor de gemeente Haarlemmermeer zal de liquidatie naar verwachting een bedrag van 1,4 mln. opleveren. De afronding van dit proces, geleid door het algemeen bestuur van IZA en de VNG, werd terwijl dit onderzoek liep verwacht. Over de bestemming van deze middelen is nog geen besluit genomen. IZA zal dus met ingang van de begroting 2010 niet meer als verbonden partij van de gemeente Haarlemmermeer worden opgenomen. Stadsregio Amsterdam In de Stadsregio Amsterdam participeren 16 gemeenten in de regio Amsterdam. De samenwerking richt zich vooral op het oplossen van bovenlokale vraagstukken op het gebied van Ruimtelijke Ordening, Verkeer en Vervoer, Wonen, Economie en Jeugdzorg. De Stadsregio is een zogenaamde WGR+ 2 regio en verdeelt rijksbijdragen op de bovengenoemde beleidsterreinen ter waarde van honderden miljoenen euro s. De eigen bijdrage van de gemeente Haarlemmermeer is 2,04 per inwoner per jaar en relatief laag in verhouding tot deze rijksbijdragen. De gebruikelijke eigenaarsrol bij een gemeenschappelijke regeling speelt daarom bij de stadsregio veel minder. De Stadsregio kent een regioraad, een dagelijks bestuur en commissies voor de genoemde beleidsvelden. De onderwerpen die in de regioraad aan de orde komen, worden voorbesproken in het gemeentelijk raadsproces. Haarlemmermeer heeft altijd een portefeuillehouder in het dagelijks bestuur van de Stadsregio. Binnen de commissies worden gezamenlijke visies geformuleerd. Het beeld van de vanuit Haarlemmermeer betrokken ambtenaren is dat de gemeente Haarlemmermeer hierin actief participeert, maar dat de eindproducten gericht zijn op consensus en daardoor vaak het karakter van een compromis vertonen. Landelijk is het concept van de WGR+ geëvalueerd door de Commissie Nijpels. De bevindingen van de Commissie Nijpels zijn verwoord in de publicatie De stille kracht; over de noodzaak van stadsregio s. De Stadsregio Amsterdam zal bezien wat de uitkomsten van deze evaluatie betekenen voor de eigen situatie. Cocensus De samenwerking tussen de gemeenten Haarlem en Haarlemmermeer op het terrein van het heffen en invorderen van belastingen en de uitvoering van de Wet waardering onroerende zaken (Wet WOZ), is per januari 2007 vormgegeven in de gemeenschappelijke regeling Cocensus. Haarlemmermeer kwam daarbij vanuit de situatie dat de kwaliteit van dienstverlening niet optimaal was, naar het oordeel van Haarlemmermeer bleek dit onder andere uit het hoge aantal 2 De Wet Gemeenschappelijke Regelingen is een wet, waarin samenwerkingsverbanden worden geregeld tussen openbare lichamen zoals gemeenten, provincies en waterschappen. Sinds 1 januari 2006 geldt de Wgr-plus. De Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) heeft hiermee een extra hoofdstuk over een bijzondere vorm van intergemeenschappelijke samenwerking rond steden. De wijzigingswet regelt de totstandkoming van zogeheten plusregio's, waarbinnen verplichtend wordt samengewerkt met het oog op de aanpak van de complexe beleidsopgaven op het gebied van wonen, verkeer en vervoer, werken en stedelijk groen, die zich in en rond de steden voordoen (bron: 2009). 10

11 bezwaarschriften. Bij aanvang van de samenwerking heeft Cocensus een taakstelling meegekregen ten aanzien van de kwaliteit van dienstverlening. Het aantal bezwaarschriften neemt inmiddels af en de kosten per aanslag zijn in vergelijking met andere gemeenten laag. De beleidsbepalende rol (opdrachtgeverschap) ligt bij de gemeente Haarlemmermeer zelf, hoewel deze vrijheid wordt ingeperkt door de geldende wet- en regelgeving op het terrein van belastingen. Opdrachtgeverschap is verankerd middels een vierjarige mantelovereenkomst en dienstverleningsovereenkomsten, waarin afspraken zijn gemaakt over de verhouding tussen prijs en kwaliteit. Deze overeenkomst is aan ontwikkeling onderhevig en heeft voor 2009 een nieuwe kwaliteitsimpuls gekregen. In 2009 is de gemeente Hillegom toegetreden tot de Gemeenschappelijke Regeling (GR). De verwachting is dat met de toetreding van nieuwe partijen in de gemeenschappelijke regeling (o.a. Beverwijk) de kwaliteit van dienstverlening en het kostenniveau verder verbeterd kunnen worden. Haarlemmermeer is op dit moment met twee wethouders vertegenwoordigd in het algemeen en dagelijks bestuur van dit samenwerkingsverband. De Waterwolf Dienstverlening Buitenruimte B.V. Ontstaan vanuit de voormalige Dienst Gemeentewerken van de gemeente Haarlemmermeer, richt de samenwerkingsconstructie van Dura Vermeer, Arcadis en de gemeente Haarlemmermeer, De Waterwolf, zich voornamelijk op (klein) onderhoud aan groen en civieltechnische voorzieningen in de openbare ruimte. Een kerntakendiscussie bij de commerciële partijen in deze publiek-private samenwerkingsconstructie (PPS) heeft ertoe geleid dat zij met ingang van 1 januari 2009 hun aandelen hebben verkocht aan de gemeente Haarlemmermeer. Rondom deze verkoop heeft De Waterwolf veel aandacht van de gemeenteraad van Haarlemmermeer gekregen. De gemeente is inmiddels 100% aandeelhouder van De Waterwolf. In deze nieuwe situatie tracht de gemeente de organisatie tevens een meer maatschappelijk karakter te geven, door het incorporeren van een leer-/werkbedrijf in deze organisatie. Tussen gemeente en De Waterwolf is een vijfjarige overeenkomst gesloten, waarbij afspraken zijn gemaakt over kwaliteit van dienstverlening en prijs. De gemeente is momenteel de enige afnemer van De Waterwolf. De intentie bestaat om De Waterwolf te prikkelen om te komen tot een uitgebreider dienstenaanbod en het bedienen van meerdere klanten, daartoe moeten mogelijk de statuten worden aangepast. Immers, de oorspronkelijke doelstelling was dat De Waterwolf al ultimo 2004 zou kunnen opereren als zelfstandige onderneming. De bedrijfsvoering is een zaak van de directeur van De Waterwolf, het toezicht op de organisatie is belegd bij een externe Raad van Commissarissen (drie personen). De gemeente is door één van haar wethouders vertegenwoordigd als aandeelhouder. De Meerlanden Holding N.V. De kerntaken van De Meerlanden zijn reinigingswerkzaamheden en het inzamelen van vuilnis. De gemeente Haarlemmermeer was sinds de oprichting in 1996 lange tijd groot aandeelhouder in deze verbonden partij (ruim 80% van de aandelen), maar door de toetreding van nieuwe partijen 11

12 tot deze N.V. is het aandelenkapitaal gestaag afgenomen tot circa 55%. Tussen de gemeente en De Meerlanden wordt telkens een vijfjarig contract gesloten. Momenteel worden de voorbereidingen getroffen voor een nieuw contract voor de periode 2010 tot In deze nieuwe mantelovereenkomst zal, naast de kwaliteit van dienstverlening, meer dan voorheen aandacht zijn voor het afspreken van prestaties en resultaten. In deze overeenkomst wordt ook beter geanticipeerd op de groei van de gemeente Haarlemmermeer, omdat in het verleden vaak met een lopende overeenkomst met veel losse contracten (en dus niet begrote uitgaven) moest worden gewerkt. De gemeente oefent bestuurlijk invloed uit op De Meerlanden via de algemene vergadering van aandeelhouders, daarnaast is er frequent overleg tussen de directie van De Meerlanden en bestuurders en ambtenaren van de gemeente. Voor de uitvoering van taken wordt met De Meerlanden onderhandeld. Vanuit de gemeenteraad bestaat bijzondere aandacht voor het thema milieu en de kosten gerelateerd aan het contract met De Meerlanden heeft door de afvalstoffenheffing een directe relatie tot de burger. Bestuurscommissie Meerlanden. De gemeente Haarlemmermeer heeft haar bevoegdheden rondom het volkshuisvestingsbeleid belegd binnen de Stadsregio Amsterdam. Onder de vlag van deze Stadsregio is in 1995 de Bestuurscommissie Meerlanden opgericht om bouwsubsidies vanuit het Rijk aan corporaties te verstrekken, ter stimulering van de sociale woningbouw. De Bestuurscommissie had tot taak om het Besluit Woninggebonden Subsidies voor de deelnemende gemeente Aalsmeer, Haarlemmermeer en Uithoorn uit te voeren. In 2000 is deze regeling vanuit het Rijk opgeheven en daarmee is de grondslag voor de Bestuurscommissie komen te vervallen. Alle lopende verplichtingen en bouwactiviteiten zijn afgerond en de resultaten zijn getoetst aan de geldende beschikking. De Bestuurscommissie wordt in 2011 opgeheven en wikkelt momenteel de laatste (financiële) verplichtingen af. Ruim 98% van de gelden is door Bestuurscommissie weggezet over de jaren heen, obstakels zaten meestal in vertraagde bouwproducties of te hoge huurprijzen van opgeleverde woningen. De Bestuurscommissie beheert nu uitsluitend nog een restbedrag van ,86 voor de gemeente Haarlemmermeer. Dit bedrag is niet in de begroting van Haarlemmermeer opgenomen. Het restbedrag mag conform de Woonvisie uitgegeven worden aan woondoelen, i.c. het uitvoeringsprogramma van de woonvisie. Nadere voorstellen voor besteding worden te zijner tijd gedaan. De mede in de commissie deelnemende gemeenten Aalsmeer en Uithoorn ontvingen reeds in 2007 hun aandeel voor het woonbeleid. De verwachting is dat de Bestuurscommissie in 2011 definitief zal worden opgeheven. Recreatieplas Haarlemmermeer B.V. In 1994 is een PPS-constructie opgezet tussen de gemeente Haarlemmermeer (49%) en Dura Vermeer (51%), ter realisatie van een recreatiegebied en stadspark in de Hoofddorpse wijk 12

13 Toolenburg. De directeur van de Recreatieplans Haarlemmermeer is bindend door de gemeente Haarlemmermeer voorgedragen. Uit de inkomsten van de verkoop van de zandwinning kon de aanleg van het recreatiegebied worden bekostigd. Doelstelling was om het gebied binnen een termijn van tien jaar te realiseren. Door vertraagde verkoop en opbrengsten van het zand en aanvullende inrichting van het park wordt verwacht dat het gebied uiteindelijk in 2010 definitief wordt opgeleverd. Er is derhalve een vertraging in de realisatietermijn opgetreden. Gezien het uitgangspunt dat de hele realisatie budgetneutraal moest verlopen was deze vertraging onvermijdelijk. Uiteindelijk heeft wel een budgetneutrale realisatie plaatsgevonden. Tussentijds is het gebied fasegewijs opengesteld voor publiek. Inmiddels trekt het recreatiegebied al circa 0,4 miljoen bezoekers per jaar. Binnen deze samenwerking heeft Dura Vermeer alle werken binnen het gebied uitgevoerd tegen marktconforme tarieven. In het kader van dit onderzoek is niet nader onderzocht of deze constructie binnen de nu geldende (Europese) regelgeving opnieuw mogelijkheden biedt bij de aanleg van een nieuw recreatiegebied. Indien geen volgend project aan de orde zal zijn, wordt de vennootschap 2011 opgeheven. Recreatieschap Spaarnwoude Het recreatieschap Spaarnwoude is een gemeenschappelijke regeling gericht op het beheer en de ontwikkeling van een groene bufferzone in de regio. Het recreatieschap is een in 1970 opgerichte samenwerkingsverband tussen de provincie Noord-Holland, de gemeenten Amsterdam, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Haarlemmermeer en Velsen. Het recreatiegebied Spaarnwoude trekt jaarlijks circa 5 miljoen bezoekers en is een vrij toegankelijk gebied. Het recreatiegebied strekt zich pas sinds kort uit op het grondgebied van de gemeente Haarlemmermeer en de financiële bijdrage in de kosten is voor Haarlemmermeer beperkt (3,5%). De gemeente heeft met het uitbreiden van het recreatieschap op gemeentelijk gebied ook een bestuurlijke rol verkregen in het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling. Discussies binnen deze verbonden partij spelen zich meestal af op het vlak van het behouden van recreatieen groenvoorzieningen versus door Schiphol, andere industrieën of voorzieningen gewenste uitbreidingen. Ook spelen er discussies over het genereren van (extra) inkomsten ten behoeve van het recreatieschap. Deze discussie wordt mede gevoed door het feit dat uit de meerjarenbegroting blijkt dat er richting 2018 een tekort gaat ontstaan, door noodzakelijke onderhouds- en vervangingsinvesteringen. In de toekomstvisie voor Spaarnwoude, die in de gemeenteraad is behandeld, zijn maatregelen en afspraken vastgelegd om tijdig op die financiële toekomstige situatie te anticiperen. Werkvoorzieningschap Amstelland/Meerlanden (AM Groep) Het Werkvoorzieningschap Amstelland/Meerlanden (AM Groep) is een gemeenschappelijke regeling van de gemeente Haarlemmermeer en de gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Ouder- Amstel en Uithoorn. AM Groep voert de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) uit voor deze 13

14 gemeenten en heeft daarmee tot doel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te krijgen. Tot 2008 werden de WSW-gelden rechtstreeks vanuit het Rijk aan AM Groep verstrekt. Met de intreding van de nieuwe WSW-wet per 1 januari 2008, vormt de gemeente een belangrijke schakel in deze geldstroom en krijgt daarmee ook meer invloed/grip op AM Groep. In het kader daarvan hebben de gemeenten Haarlemmermeer en Amstelveen de trekkersrol op zich genomen voor het opstellen van de kadernota Modernisering wet sociale voorziening tweede fase (februari 2009). In deze nota wordt het beleidskader aangegeven voor de uitvoering van de WSW voor de komende jaren. Met de nota wordt de visie op de WSW als onderdeel van het arbeidsmarktbeleid opnieuw geformuleerd. Daarnaast is gekeken naar mogelijkheden om de continuïteit in bedrijfsvoering van AM Groep te waarborgen. AM Groep vormt momenteel een financieel gezonde onderneming, terwijl elders in Nederland veel vergelijkbare sociale werkvoorzieningbedrijven grote tekorten kennen. De gemeente Haarlemmermeer heeft onlangs haar jaarlijkse bijdrage van AM Groep teruggestort gekregen omdat deze aan haar maximum eigen vermogen was gekomen. Positieve resultaten van AM Groep liggen deels aan de goede ligging in regio (Schiphol). Daarnaast heeft de directie de bedrijfsvoering goed op orde en heeft AM Groep relatief veel mensen aan het werk bij andere bedrijven. Een belangrijk uitgangspunt van AM Groep is zoveel mogelijk mensen in de richting van reguliere banen te laten ontwikkelen. Dit tracht AM Groep middels een werkladder te realiseren waarbij sommige mensen eerst intern werken en vervolgens door kunnen stromen naar regulier werk. Er is wel een wachtlijst voor mensen met een Sociale Werkvoorziening (SW) indicatie. In de gemeenteraad zijn vragen gesteld over het spanningsveld tussen het behalen van maatschappelijke doelen en de winstgevendheid van het bedrijf. Schiphol Area Development Company (SADC) Voor het effectief en efficiënt ruimtelijk economisch ontwikkelen van de luchthavenregio is eind jaren tachtig van de vorige eeuw besloten tot het oprichten van SADC, een publiek-privaat samenwerkingsverband tussen Schiphol N.V., de provincie Noord-Holland en de gemeenten Amsterdam en Haarlemmermeer. SADC rekent het tot haar taak om (strategische) gronden aan te kopen voor te ontwikkelen locaties voor luchtvaart gebonden bedrijvigheid en deze te financieren en bouwrijp te maken. In het verleden zijn er veel discussies binnen de raad geweest over onder meer de rol van Schiphol in dit verband. In 2005 is daaromtrent een onderzoek uitgevoerd door SGBO. Besloten is inmiddels tot het versterken van SADC door het uitbreiden van de aangewezen gebieden voor ontwikkeling en het vergroten van het aandelenkapitaal en het mandaat. In deze nieuwe situatie zal het aandelenbezit gelijk over de samenwerkende partners verdeeld zijn. Het takenpakket van SADC wordt opgerekt (bijvoorbeeld parkmanagement) onder het motto verbreden, verdiepen en verruimen ; SADC moet een meer integrale gebiedsontwikkelaar worden. De gemeenteraad wordt in dit (financieel en bestuurlijk complexe) proces op de hoogte gehouden door informatieve sessies en presentaties. 14

15 N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) De gemeente Haarlemmermeer is voor een zeer beperkt deel (circa 1%) aandeelhouder van de BNG. Via haar wethouder Financiën is zij vertegenwoordigd op de algemene vergadering van aandeelhouders, welke ambtelijk/bestuurlijk wordt voorbesproken. Over 2008 wordt een dividend uitgekeerd van De gemeente begroot geen inkomsten vanuit de BNG, waardoor financieel geen afhankelijkheidsrelatie bestaat ten opzichte van dividend. Eventuele dividenduitkeringen vloeien naar de algemene middelen van de gemeente. Veiligheidsregio Kennemerland Sinds januari 2008 is de gemeente Haarlemmermeer toegetreden tot de Veiligheidsregio Kennemerland (VRK). In opdracht van het Ministerie van BZK is Haarlemmermeer, na een uitvoerige discussie in de gemeenteraad, uit de Veiligheidsregio Amsterdam/Amstelland getreden en in Kennemerland opgegaan, congruent aan de Politieregio. Binnen de VRK zijn twee uitvoeringsorganen ondergebracht; de GGD en de regionale Brandweer (inclusief alarmcentrale). De lokale brandweertaken (o.a. preventie, vergunningverlening) heeft de gemeente Haarlemmermeer aan de hand van een uitvoeringsovereenkomst (bestuursafspraak) opgedragen aan de VRK. De verantwoording over de bestuursafspraken kan volgens de gemeente Haarlemmermeer nog worden verbeterd. Haarlemmermeer is daarom met de VRK in gesprek over periodieke Management rapportages en evaluatie van bestuursafspraken. De financiële regionale bijdrage van Haarlemmermeer is vastgezet voor een periode van vijf jaren. Kosten voor alle gemeenten worden berekend naar rato van het aantal inwoners. Het flexibele deel zit in de GGD kosten (dit zijn subsidies voor losse projecten). 2.3 Scoretabel op normen Voorgaande beschrijving vormt, in samenhang met de uitgebreide analyses uit bijlage D, input voor het opstellen van een scoretabel per verbonden partij. Aan de hand van het normenkader is een uitspraak gedaan over de mate waarin de gemeente op het betreffende onderdeel per verbonden partij wel, in beperkte mate of niet voldoet aan de door de rekenkamercommissie gestelde normen. Indien een verbonden partij voldoet aan de norm, op basis van de score op de criteria per vraag, is het betreffende vlak in de scoretabel groen gekleurd. Komen er uit de overzichtstabel één of enkele (niet al te zwaar wegende) onvolkomenheden ten aanzien van de verbonden partij aan het licht, dan kleurt een vlak oranje. Mocht uit de overzichtstabel blijken dat de verbonden partij niet voldoet aan de norm (of op onderdelen risicovol), dan zal het vlak rood gekleurd zijn. In onderstaande tabel is het resultaat in beeld gebracht, op basis van de drie hoofdonderdelen uit de vraagstelling van de rekenkamercommissie. 15

16 Norm Doelmatigheid Doeltreffendheid Rechtmatigheid Verbonden partij Instituut ziektekosten ambtenaren (IZA) Stadsregio Amsterdam - beperkte informatie in (voormalige ROA) rapportages over realisatie doelstellingen - tekort over kwaliteit dienstverlening Cocensus - is opzoek naar grotere kan nog hoger efficiëntie door toevoegen van andere deelnemende partijen De Waterwolf - te beperkt in takenpakket Dienstverlening Buitenruimte BV (WDB) - beperkt aantal klanten De Meerlanden Holding - scherper sturen op NV(DMH) prestaties/ resultaten Bestuurscommissie Haarlemmermeer Recreatieplas - alles aan één partij - vertraging in realisatie Haarlemmermeer BV gegund Recreatieschap - tekort richting 2018 Spaarnwoude Werkvoorzieningschap - vragen gesteld over het Amstelland / Meerlanden behalen van de (AM Groep) maatschappelijke doelstellingen Schiphol Area Geen oordeel; vanuit quick Geen oordeel; vanuit quick Geen oordeel; vanuit quick Development Company scan bestaat weinig zicht scan bestaat weinig zicht scan bestaat weinig zicht (SADC) op de complexe op de complexe op de complexe constructie van SADC en constructie van SADC en constructie van SADC en daarmee het feitelijke daarmee het feitelijke daarmee het feitelijke risico risico risico NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 16

17 Norm Doelmatigheid Doeltreffendheid Rechtmatigheid Verbonden partij Veiligheidsregio Kennemerland i.o. (VRK) - in opstart fase weinig zicht op relatie kosten kwaliteit/ resultaat - in opstart fase weinig zicht op relatie kosten kwaliteit/ resultaat Tabel 1: Resultatentabel Uit de quick-scan blijkt dat alle verbonden partijen op dezelfde wijze aan de orde komen in de paragraaf verbonden partijen. Er is geen intensievere monitoring voor verbonden partijen waar grotere risico s worden verwacht. Verder valt op dat de paragraaf verbonden partijen globaal informeert over de doelstelling van de verbonden partijen. Een duidelijke visie van de gemeente op de realisatie van doelstellingen door de verbonden partij ontbreekt in deze paragraaf. Er is geen nota waarin kaders worden geformuleerd voor verbonden partijen, deze nota is wel in voorbereiding. Op het onderdeel rechtmatigheid laat de quick-scan geen onvolkomenheden zien. Op doelmatigheid en doeltreffendheid wordt wisselend groen en oranje gescoord. In de tabel is met enkele woorden een verklaring voor de oranje of rode score gegeven. In een aantal gevallen is onvoldoende of onduidelijke informatie de oorzaak van de oranje score. 2.4 Selectie twee verbonden partijen De stoplichtenmethode pleit ervoor om die partijen te selecteren waarbij ofwel een (mogelijk) financieel of bestuurlijk risico is geconstateerd (rood gekleurd), dan wel meerdere vakken met de kleur oranje zijn aangeduid. Op basis van deze criteria komen wij in eerste aanleg tot de volgende groslijst: a b c d e Werkvoorzieningschap Amstelland/Meerlanden, Recreatieplas Haarlemmermeer, Schiphol Area Development Company, Veiligheidsregio Kennemerland, Cocensus. De Rekenkamercommissie heeft voor dit onderzoek vervolgens een keuze moeten maken uit twee partijen, dit zijn AM Groep en Cocensus. De motivatie hiervoor staat in navolgende alinea. 17

18 Werkvoorzieningschap Amstelland/Meerlanden (1) Deze partij is interessant voor nader onderzoek vanwege het spanningsveld tussen het zijn van een gezonde onderneming en het vervullen van een maatschappelijke taak. Een interessante vraag voor nader onderzoek zou dan kunnen zijn: is er bij AM Groep plaats voor mensen met een grotere beperking en daardoor een grotere afstand tot de arbeidsmarkt? Daarnaast krijgt de gemeente een nieuwe taak door de modernisering van de WSW en dringt zich de vraag op, op welke wijze de gemeente zich daarop voorbereidt. Het gaat hierbij om een nieuwe financiële verantwoordelijkheid en mogelijk ook om bredere vragen over arbeidsre-integratie en het aan AM Groep verbonden re-integratiebedrijf. Cocensus (5) Deze partij is interessant omdat de gemeente zelf voor deze samenwerking heeft gekozen. Daarbij heeft de gemeente een aantal redenen gehad en is het interessant te bezien in hoeverre de gemeentelijke doelstellingen (doelmatigheid en kwaliteit) inmiddels zijn gerealiseerd. Hierbij kan het samenwerkingsverband worden afgezet tegen andere belastingsamenwerkingsverbanden in het land, bijvoorbeeld op basis van de kosten per aanslag en het aantal bezwaarschriften. De consequenties van de toetreding van nieuwe partners kan daarin worden meegenomen. Er wordt dus voor gekozen om de overige drie partijen niet nader te onderzoeken. Omwille van de volgende redenen vallen deze partijen af: Recreatieplas Haarlemmermeer (2) Uit de rapportages blijkt dat het samenwerkingsverband financieel goed is afgewikkeld. Het proces is weliswaar vertraagd, maar dit was een bewuste keuze. De vertraging had te maken met latere zandopbrengsten door latere start van bouwprojecten waarvoor zand verkocht kon worden. De risico s zijn tijdens het proces overzichtelijk gebleven. Een evaluatie van deze samenwerking kan overigens wel zinvol zijn om te bezien of bij een vergelijkbaar project opnieuw op deze wijze gewerkt kan worden, ook in het kader van Europese aanbestedingsregels. Schiphol Area Development Company (3) Hier is sprake van een complexe structuur, die al een aantal malen is onderzocht onder andere door SGBO en Nyenrode University. Op dit moment wordt bezien op welke wijze de constructie van de samenwerking aangepast kan worden. De rekenkamercommissie ziet niet directe noodzaak tot aanvulling op de al gedane onderzoeken en ziet ook geen reden zich te mengen in het nu lopende traject. Veiligheidsregio Kennemerland (4) Deelname aan de veiligheidsregio is voor de gemeente een verplichting op basis van de Brandweerwet Het betreft een gemeenschappelijke regeling. Burgermeester en wethouder zitten in het bestuur. Daarnaast bestaat de veiligheidsregio nog maar kort en komt een onderzoek te vroeg. 18

19 3 Verbonden partij nader belicht: AM Groep Dit hoofdstuk behandelt een nadere analyse van de verbonden partij Werkvoorziening Amstelland/ Meerlanden. Inleiding AM Groep heet voluit de Gemeenschappelijke Regeling Werkvoorzieningschap Amstelland/Meerlanden en is de uitvoerende organisatie voor de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW). In de gemeenschappelijke regeling participeren vijf gemeenten, namelijk Aalsmeer, Amstelveen, Ouder-Amstel, Uithoorn en Haarlemmermeer. De missie van AM Groep luidt: AM Groep is een maatschappelijke onderneming die, binnen het daartoe gestelde wettelijke kader, werkgelegenheid biedt aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die kunnen en willen werken. De gemeente Haarlemmermeer ontvangt subsidie van het Rijk ten behoeve van Sociale Werkvoorziening. De subsidie wordt op basis van eenheden vastgesteld. Een eenheid is een maat voor de ernst van de arbeidshandicap van de werknemer. Een eenheid staat aldus niet gelijk aan een persoon. De gemeente Haarlemmermeer krijgt van het Rijk ten behoeve van AM Groep in 2009 voor 332,5 eenheden rijkssubsidie. De subsidie bedraagt per eenheid. In 2008 werkten er 453,5 WSW-gesubsidieerden en 41,4 niet gesubsidieerde bij AM Groep. Ongeveer éénderde deel van de medewerkers werkt binnenshuis binnen AM Groep waar vooral verpakkingswerk wordt uitgevoerd. Voordeel van dit type werk is dat het voor meerdere bedrijven kan worden gedaan en minder conjunctuurgevoelig is dan bijvoorbeeld een metaalwerkplaats. Ongeveer 110 medewerkers werken buitenshuis en zijn actief in groen en schoonmaak. Daarnaast zijn ongeveer 245 medewerkers gedetacheerd bij reguliere bedrijven. In vergelijking met andere sociale werkvoorzieningsbedrijven werkt een groot aantal medewerkers buiten, bij andere bedrijven en instellingen (benchmark SW-bedrijven, 2007). In 2002 heeft AM Groep besloten de ontwikkeling van de WSW-gesubsidieerden centraal te stellen en deze groep te ontwikkelen naar zo zelfstandig mogelijk werken bij andere bedrijven. Voorheen werkten veel mensen met een SWindicatie bij AM Groep in afdelingen voor bijvoorbeeld houtbewerking en metaalbewerking die zelf producten maakten. Uit de benchmark van SW-bedrijven blijkt dat juist bedrijven die veel eigen productie hebben, ook een grotere kans hebben op een negatief bedrijfsresultaat. Deze detachering is een belangrijke oorzaak van de financieel gunstige positie van AM Groep. Daar waar landelijk veel SW bedrijven verliesgevend zijn, lukt het AM Groep sinds enkele jaren om zonder gemeentelijke subsidie te functioneren. Jaarlijks is er een uitstroom van ongeveer 5%, grotendeels door natuurlijk verloop. Er is momenteel een wachtlijst van ongeveer 68 personen. Dit zijn mensen die van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) een indicatie hebben voor werk in het kader van de WSW. Bij zwaardere beperkingen komen deze personen niet voor de WSW in aanmerking en kunnen zij eventueel nog in aanmerking komen voor dagbesteding. Dagbesteding wordt gefinancierd vanuit de AWBZ en in de regio van Haarlemmermeer uitgevoerd door Ons Tweede Thuis. Voor deze 19

20 personen is er dus geen rol weggelegd bij AM Groep. De rijkssubsidie wordt echter jaarlijks vastgesteld, zodat niet voor alle mensen met een SWindicatie een gesubsidieerde plaats beschikbaar is. Gemiddeld duurt het ongeveer 1,5 jaar voordat men aan het werk kan binnen AM Groep. Soms kan dit al sneller, afhankelijk van de (uitkerings)situatie van betrokkenen. Gewerkt wordt op basis van First in First out (FIFO). AM Groep is een samenwerkingsverband op basis van een gemeenschappelijke regeling. Deze gemeenschappelijke regeling heeft een BV opgericht, waarbij de deelnemende gemeenten aandeelhouder zijn, AM Werk BV. In deze BV worden een aantal niet gesubsidieerde taken uitgevoerd die gerelateerd zijn aan AM Groep waaronder de financiële administratie en de bedrijfscontacten over mogelijke plaatsing van werknemers. Daarnaast is er een Reïntegratiebedrijf opgericht, AM Werk en Reïntegratie B.V. waarin mensen worden begeleid naar een betaalde baan. De helft van het resultaat van het Reïntegratiebedrijf komt ten gunste of ten laste van AM Werk BV. Vervolgens komt de helft van AM Werk BV weer ten gunste of ten laste van de gemeenschappelijke regeling AM Groep, zoals in de onderstaande figuur kort is weergegeven. Gemeenschappelijke Regeling AM Groep 50% van het resultaat AM Werk B.V. 50% van het resultaat AM Werk en Reïntegratie B.V. Figuur 1: Verhouding AM Groep, AM Werk BV en AM Werk en Reïntegratie BV. Met de invoering van de nieuwe WSW per 1 januari 2008 is een veel grotere verantwoordelijkheid bij de gemeente gelegd. De beleidsmatige invulling van deze verantwoordelijkheid is verwoord in de nota Modernisering WSW, 2 e fase. Vanaf dat moment zijn de door AM Groep te leveren prestaties vastgesteld en worden deze meegenomen in de begrotingstukken. Besluitvorming over de nota heeft tijdens dit rekenkameronderzoek nog niet plaatsgevonden (augustus 2009). 20

21 Achtergrond voor aangaan gemeenschappelijke regeling AM Groep Waarom kiest de gemeente in deze casus voor de optie verbonden partij? Normen: - De gemeente heeft bij AM Groep gemotiveerd gekozen voor de optie van verbonden partij. - Uit het professioneel oordeel van betrokkenen blijkt de meerwaarde van de verbonden partij (bijv. specifieke deskundigheid vereist, beleidsmatige noodzaak samenwerking, wettelijke noodzaak). Het samenwerkingsverband is al in het begin van de jaren 60 gestart, in 1993 is de gemeenschappelijke regeling herzien. Geïnterviewden geven allen aan een samenwerkingsverband erg voor de hand liggend te vinden. De uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening vereist specifieke deskundigheid van de wet en de daaraan verbonden regelingen en criteria. Respondenten geven aan dat het ontwikkelen van mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking in een arbeidsomgeving vraagt om specifieke kennis en ervaring. Een grotere schaalgrootte zorgt volgens onze respondenten voor de mogelijkheid deze kennis en ervaring efficiënt in te zetten. Daarbij geeft men aan dat alleen de grootste gemeenten, zoals Amsterdam, een (bijna) eigen SW bedrijf hebben. Landelijk werken vrijwel alle gemeenten samen in een SW bedrijf dat voor meerdere gemeenten werkt. Er speelt geen discussie om de schaal nog verder te vergroten. De lokale kennis en de goede contacten met lokale bedrijven vindt men cruciaal om medewerkers te kunnen detacheren. Wel wordt bezien of AM Groep geleidelijk medewerkers die wonen in Haarlemmermeer van het SW bedrijf Paswerk kan overnemen. Operatie en financiën Zijn financiële en operationele risico's voor de gemeente voldoende duidelijk en beheersbaar? Normen: - Het jaarlijkse financiële resultaat vertoont een positieve trend. - De risicoparagraaf van de verbonden partij bevat een risicoanalyse, opsomming van de belangrijkste risico s en de te nemen beheersmaatregelen. - De directie van de verbonden partij rapporteert periodiek over het verloop van de risico s aan AB en/of DB. AM Groep rapporteert aan het Algemeen Bestuur (AB) en het Dagelijks Bestuur (DB) via de begroting, het jaarverslag en kwartaalrapportages. Het AB vergadert ieder kwartaal en ontvangt dan, na bespreking in het DB, een kwartaalrapportage. In het kwartaalverslag wordt gerapporteerd over de sociale cijfers: de bezetting gerelateerd aan de toegekende subsidie per gemeente, het ziekteverzuim en de wachtlijst. Verder wordt gerapporteerd over de instroom in dienstverband vanaf de wachtlijst en de uitstroom naar regulier werk, begeleid werken en overig. Er wordt ook gerapporteerd over doorstroom binnen AM Groep en ontwikkelingen in het aantal detacheringen, begeleid werken en leerwerk trajecten. 21

22 Zo is de ontwikkeling van medewerkers bij AM Groep op hoofdlijnen te volgen. Daarbij hanteert AM Groep de zogenaamde werkladder opgesteld door de landelijke brancheorganisatie Cedris. De meest intensieve begeleiding krijgen medewerkers door intern te werken, een volgende trede is werken buitenshuis, daarna volgt detachering in een groep, na verdere ontwikkeling is detachering individueel mogelijk en de laatste trede is begeleid werken. In deze laatste vorm treedt de medewerker in dienst van een andere werkgever met begeleiding vanuit AM Groep. Belangrijk in de rapportages is de ontwikkeling van de 1/3 2/3 doelstelling, dit is de doelstelling om 2/3 buiten aan de slag te hebben. Het gaat daarbij om alle vormen van de werkladder, met uitzondering van intern werken. Uit de overzichten blijkt dat rond 2002 ongeveer 1/3 buiten werkte en dat dit in de zomer van 2009 ruim 2/3 is. De rapportages van AM Groep bevatten geen aparte risicoparagraaf. De belangrijkste risico s die men heeft benoemd zijn: a b c d De mate waarin mensen zich hebben ontwikkeld en buiten kunnen werken. Het ziekteverzuim. Opdrachten voor het interne werk (vooral verpakkingsopdrachten). De schommelingen in de jaarlijkse subsidie van het Rijk (de taakstelling). Over de voortgang op deze onderwerpen bevatten de rapportages duidelijke gegevens. Financieel kan AM Groep sinds 2008 functioneren zonder gemeentelijke bijdrage van de vijf deelnemende gemeenten. Met het AB en DB is afgesproken dat eerst een egalisatiereserve wordt opgebouwd van minimaal 1 mln. en maximaal 20% van de omzet, dat is circa 3,4 mln. Deze egalisatiereserve is bedoeld om fluctuaties in de bedrijfsvoering op te vangen. De maximale omvang van de egalisatiereserve is inmiddels bereikt (jaarverslag over 2008). De gemeentelijke bijdrage over 2008 kan daarom worden teruggestort. Voor 2009 en latere jaren is geen gemeentelijke bijdrage meer nodig. De gemeente Haarlemmermeer draagt echter nog wel geld af aan AM Groep. Haarlemmermeer heeft meer inwoners bij AM Groep werken dan waarvoor de gemeente rijkssubsidie ontvangt. Het gaat om 12 eenheden waarvoor de gemeente de subsidie zelf betaalt ( ,- per eenheid). De gemeente doet dit om de wachtlijst voor mensen met een SW-indicatie te verkorten. Het feit dat de financiering van het Rijk ontoereikend is voor de gemeente Haarlemmermeer is een gevolg van de financieringsmethodiek van het ministerie die per invoering van de nieuwe WSW wordt gehanteerd. Hierbij is de gemeente ook verantwoordelijk voor bewoners van de gemeente bij andere SWbedrijven. Bij invoering van de wet was niet duidelijk om hoeveel mensen dit precies ging en werd hierover door deze bedrijven pas laat informatie verstrekt aan de gemeente Haarlemmermeer. Het gevolg hiervan was een onderrealisatie ten opzichte van de verstrekte subsidie. Door deze onderrealisatie is de rijkssubsidie voor 2009 neerwaarts bijgesteld. Hierdoor ontstond een situatie van een aantal "boventallige" werknemers in de WSW, waarvoor geen rijksbijdrage werd verkregen en die dus gemeentelijk moesten worden gefinancierd. Inmiddels is de informatievoorziening van 22