chemie bacheloropleiding uantwerpen.be

Transcriptie

1 chemie bacheloropleiding uantwerpen.be

2

3 Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4 De opleiding chemie 6 Hoe begin je eraan? 8 Het studieprogramma 9 Opleidingsonderdelen jaar 1 14 Opleidingsonderdelen jaar 2 21 Opleidingsonderdelen jaar 3 28 De masteropleiding 39 Diploma op zak, wat nu? 41 Nuttige info bij de start van je studietraject 43 Studie- en studentenbegeleiding 47 Studeren in het buitenland 50 Hoe bereik je gemakkelijk onze campussen? 52 Infomomenten 54 Nuttige contactgegevens 55 1

4 2

5 Welkom Nooit meer leren, ik ga studeren! Maar wat? Zo begint de zoektocht van veel schoolverlaters naar informatie. Over opleidingen. Over universiteiten en hogescholen. Over beroepen. Jouw zoektocht is begonnen: je hebt dit boekje voor je neus. Hopelijk helpt het jou een stap vooruit in je keuzeproces. Een studiekeuze is nooit gemakkelijk. Het opleidingsaanbod is immens groot. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit of hogeschool van je keuze. En dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van je opleiding op topniveau te houden. Nieuwe uitdagingen, nieuwe ervaringen, nieuwe vrienden. Een nieuwe stad? De stap naar het hoger onderwijs markeert het begin van een nieuwe periode in je leven. Aan de Universiteit Antwerpen studeren zo n studenten in de meest uiteenlopende vakgebieden. In heel Antwerpen zijn er dat nog veel meer. Daarom werken we nauw samen met de Antwerpse hogescholen binnen de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen. Als je naar een van onze infomomenten komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Onze medewerkers en studenten zullen je er graag over vertellen. We kijken uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3

6 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Prof en student staan dicht bij elkaar De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen. Dat maakt een vlotte interactie met je proffen mogelijk: je kan rechtstreeks bij hen terecht met vragen en problemen. De communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. De Universiteit Antwerpen is bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning. Je staat er dus nooit alleen voor. We spelen zo veel mogelijk in op jouw individuele noden. Bovendien nodigen we jou uit om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn onze studenten vertegenwoordigd. Academische opleidingen op topniveau De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Tijdens je opleiding aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar bouw je kennis en vaardigheden op die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Daardoor kunnen we voortdurend inspelen op maatschappelijke uitdagingen. Door nieuwe opleidingen in te voeren en door keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen te verruimen. Een moderne leeromgeving We omringen jou met de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste lesen computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. Momenteel heeft de universiteit vier campussen. Eentje in hartje Antwerpen, drie in de zuidelijke stadsrand. Met de komst van een aantal nieuwe opleidingen, die vanaf volgend academiejaar integreren in de Universiteit Antwerpen, komen er nog locaties bij. Waar jij straks terecht komt ontdek je verder in dit boekje. 4

7 Om het toenemend aantal studenten op te vangen en jou een aangename leeromgeving te bieden, investeren we op grote schaal in nieuwe gebouwen. Enkele staan er al. Voor andere liggen de plannen op tafel. Meer dan een opleiding We willen jou niet alleen een opleiding, maar ook een brede vorming aanbieden: jou helpen opgroeien tot een professional met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten zich thuisvoelen. 5

8 De opleiding chemie Wat is chemie? Chemie is de wetenschap die de materie bestudeert op het niveau van atomen en moleculen, d.w.z. hoe atomen zich verbinden tot moleculen, hoe moleculen onderling reageren tot nieuwe moleculen of hoe moleculen samen supramoleculaire structuren opbouwen. Het domein van de chemie is zeer uitgebreid en ook steeds in beweging. Daardoor zijn er subdisciplines ontstaan zoals organische chemie, anorganische chemie, analytische chemie, etc. Ook is de chemie verweven met andere wetenschappen, zodat specialiteiten ontstaan zoals fysicochemie, biochemie, geochemie, kristalchemie, kosmochemie en vele andere.soms groeien disciplines ook weer naar elkaar toe zoals in de organometaalchemie. Je kan daarom zonder overdrijven stellen dat chemie overal tegenwoordig is en daardoor vind je chemici op de meest diverse plaatsen. Zo dragen chemici bijvoorbeeld hun steentje bij tot het oplossen van vele milieuproblemen, door o.a. het bedenken van milieuvriendelijkere syntheseprocessen, meer energiebesparende ontwikkelingen, productie van beter recycleerbare materialen, etc. Waarom chemie studeren? Wie chemie begrijpt, begrijpt ook het gedrag en de eigenschappen van materialen en stoffen. Zo kan je ook het gedrag en de eigenschappen van materialen optimaal gebruiken om er nuttige dingen mee te doen: geneesmiddelen maken, betere en meer milieuvriendelijke producten, katalysatoren voor rookgaszuivering, biomaterialen, etc. Slechts als we betere producten maken met behoud - en niet ten koste van - energie, grondstoffen en milieu komen we tot duurzame ontwikkeling. De eenvoudige technologische verbeteringen zijn al gebeurd. Er is nu creativiteit en expertise van chemici nodig om nieuwe wegen in te slaan... Waarom chemie studeren in Antwerpen? De Universiteit Antwerpen is een jonge en dynamische gemeenschap waar de drempel tussen studenten en lesgevers erg klein is: docenten leiden jonge mensen op om als toekomstige collega s samen aan een betere wereld te werken. De Universiteit Antwerpen heeft zich in haar korte bestaan opgewerkt tot een wereldspeler op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Studenten krijgen niet alleen een opleiding maar komen in contact met de meest vooruitstrevende aspecten van de vooruitgang. Antwerpen is bovendien de tweede grootste (petro)chemische cluster ter wereld, na Houston in de USA. In de opleiding chemie aan de Universiteit Antwerpen 6

9 hebben we verschillende lesgevers die werkzaam zijn in de chemische industrie. De tewerkstelling voor onze afgestudeerde chemici is dan ook bijzonder goed, niet alleen in de diverse sectoren van de chemische industrie (basischemie, voeding, farmacie,...), maar ook in labo s voor forensisch onderzoek, milieuadviesbureaus, het onderwijs, wetenschappelijk onderzoek,... Er is immers een groot tekort aan chemici. Bachelor in de chemie Het bachelorprogramma chemie biedt een algemene wetenschappelijke vorming en een grondige inleiding in de chemische, fysische en wiskundige basisdiciplines, zowel theoretisch als praktijkgericht. De basiscursussen algemene en organische chemie zijn erop gericht het chemisch denken te stimuleren. Het totale aantal contacturen bedraagt ong. 600 uur per studiejaar. Zowel theorie als practica komen aan bod. Oefeningen en toepassingen worden in kleine groepen doorgenomen om het inzicht in de stof te verhogen. Ter voorbereiding van de verschillende keuzemogelijkheden in de masteropleiding wordt een eerste reeks keuzeopleidingsonderdelen voorzien. Studenten die in het eerste of tweede bachelorjaar geslaagd zijn, kunnen onder bepaalde voorwaarden nog overschakelen naar een andere studierichting in de wetenschappen. Master in de chemie In de masteropleiding wordt de chemie met zijn vele deeldisciplines verder theoretisch uitgediept en worden geavanceerde experimentele technieken aangeleerd. Het betreft hier de anorganische en de organische chemie, de fysische en theoretische chemie, de analytische chemie en de industriële chemie. Er wordt een enkele afstudeerrichting aangeboden, met als opties Onderzoek en Ontwikkeling, Onderwijs en Bedrijf en Maatschappij. Het masterprogramma bestaat enerzijds uit een aantal verplichte opleidingsonderdelen en anderzijds uit keuzeopleidingsonderdelen die de student samenvoegt tot een pakket. De keuzeopleidingsonderdelen sluiten nauw aan bij het onderwerp van de eindverhandeling. Zowel in de keuzeopleidingsonderdelen als in het wetenschappelijk onderzoek komt de zorg voor het milieu sterk aan bod. 7

10 Hoe begin je eraan? Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van het hoger onderwijs van één cyclus geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Buitenlandse studenten en studenten met een buitenlands diploma nemen best contact op met de studentenadministratie. Voorkennis Interesse en aanleg voor chemie, maar ook voor andere exacte weten schappen, zijn de belangrijkste vereisten. Een zekere handigheid en nauwkeurig kunnen werken komen goed van pas, zeker bij werk in het laboratorium. Besef dat het aantal uren dat je in een laboratorium doorbrengt een groot deel van je studietijd zal innemen. Overweeg of je ook wel fysiek geschikt bent voor deze studie. Voor de cursussen scheikunde is er geen directe voorkennis vereist. De cursussen starten vanaf nul; de leerstof begint met een herhaling van wat in het secundair onderwijs reeds gegeven werd, maar de benadering gebeurt vanuit een ander oogpunt: begrijpen, opbouwen en toepassen is belangrijker dan iets kennen. Een chemicus maakt dikwijls gebruik van parate kennis, een goed geheugen helpt hierbij. Zoals voor alle universitaire studies is doorzettingsvermogen, wilskracht en regelmatige werklust een absolute vereiste. Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Vrees je een tekort in je voorkennis voor wiskunde, dan kan je in de maand september speciale overbruggingslessen volgen. Hierover lees je verder meer. Algemeen mag je stellen dat studenten die in hun vooropleiding in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs ten minste zes uren wiskunde per week kregen, geen grote problemen ondervinden met deze studierichting. Heb je keuzemoeilijkheden? Misschien heb je nog geen antwoord op al je vragen of twijfel je nog tussen bepaalde richtingen. Wordt het chemie of misschien toch die andere richting die zo interessant lijkt? Welke studierichting is meer theoretisch en welke biedt meer toepassingen en is meer praktisch gericht? Op de open campusdagen in de maanden maart en april kom je er meer over te weten. Je kan ook steeds een afspraak maken met iemand van het Studenteninformatiepunt (STIP). 8

11 Het studieprogramma Studiepunten De studieomvang van je opleiding en van alle opleidingsonderdelen wordt uitgedrukt in studiepunten (sp.). Dat zie je in de tabellen op de volgende bladzijden. Studiepunten geven een goed beeld van de tijd die je zal besteden aan je opleiding en aan de verschillende opleidingsonderdelen. Elk studiepunt komt namelijk overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Een voltijds academiejaar telt 60 studiepunten. De totale studietijd voor een voltijds academiejaar varieert dus tussen en uren studie. Deze tijd besteed je aan het bijwonen van hoor- en werkcolleges, het voorbereiden van lessen, het studeren voor examens en het maken van oefeningen, papers of andere opdrachten. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus meer over je totale tijdsinvestering dan het aantal uren dat je les hebt. Je bacheloropleiding omvat 180 studiepunten. Als je voltijds studeert en voldoende vlot slaagt voor je examens, behaal je je bachelordiploma dus na 3 jaar studeren. Het systeem met de studiepunten vloeit voort uit het Europees ECTS-project (European Credit Transfer and Accumulation System). Meer info vind je op Collegeroosters Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters 9

12 Jaar 1 Th. Pr. Sp. Algemene chemie I Algemene chemie II, incl. practicum Organische chemie I Chemie in het dagelijkse leven, incl. practicum Wiskunde I Wiskunde II Fysica I Duurzaamheid, veiligheid en milieu Celbiologie Computervaardigheden en statistische verwerking van meetgegevens Totaal

13 Jaar 2 Th. Pr. Sp. Verplichte opleidingsonderdelen Organische chemie II Practica organische chemie Spectroscopische methoden Materiaalkunde 50 6 Analytische chemie, incl. practicum Thermodynamica Kinetiek van gassen en chemische reacties Molecular modeling Milieuchemie en duurzame ontwikkeling Fysica II Optionele ruimte (2 opleidingsonderdelen te kiezen uit lijst) Wiskundige modellen in de chemie Scheidingsmethoden Fysische electrochemie en colloïdchemie 40 4 Totaal

14 Jaar 3 Th. Pr. Sp. Algemene opleidingsonderdelen Polymeerchemie 30 3 Compexchemie 28 3 Instrumentele analyse Scheidingsmethoden Practicum instrumentele methoden 40 3 Toegepaste statistiek 25 3 Geïntegreerd practicum 40 3 Levensbeschouwing 30 3 Projectwerk, incl. wetenschappelijk rapporteren Optionele ruimte (9 sp te kiezen uit onderstaande lijst) Heterocyclische chemie, incl. practicum Kwantumchemie Fysische elektrochemie en colloïdchemie Symmetrie en dynamica van moleculen 30 3 Forensische chemie Profileringsruimte (12 sp. te kiezen uit onderstaande lijst met keuzeopleidingsonderdelen of aanbod Universiteit Antwerpen) Scientific English 20 3 Capita selecta: organische milieuchemie en duurzame ontwikkeling 20 3 Moleculaire structuurbepaling Computationele chemie: rekenen aan moleculen en vaste stoffen 20 3 Molecular modeling: spectra Plasmatechnologie 20 3 Wetenschappelijke rekenomgevingen Nucleaire chemie en radioprotectie 20 3 Inleiding tot de massaspectometrie 20 3 Disconnectiebenadering 20 3 Structuur van de vaste stof Inleiding tot programmeren Totaal ca. 310 ca

15 13

16 Opleidingsonderdelen jaar 1 In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor chemie. Op staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Algemene chemie I In dit opleidingsonderdeel komen twee topics aan bod, nl. de atoom- en molecuulstructuur, en een eerste gedeelte van de fysische scheikunde. Na een historisch overzicht van de ontwikkeling van de atoomtheorie, worden in de topic atoom- en molecuulstructuur, de structuur van het waterstofatoom en de opbouw, en de relatie hiervan met de fysische eigenschappen, van meerelektronatomen besproken. Deze begrippen worden aangewend om de verschillende soorten chemische bindingen te bespreken. Tevens worden enkele gevorderde begrippen, zoals hybridisatie en molecuulorbitaaltheorie, beschreven. Deze topic wordt afgerond met de bespreking van de relatie tussen molecuulstructuur en de intermoleculaire interacties. In de topic fysische scheikunde worden vooreerst de toestandsvergelijkingen van gassen besproken. In het volgende hoofdstuk worden deze gebruikt om de hoofdwetten van de thermodynamica te behandelen. De toepassingen van de thermodynamica in de scheikunde, speciaal met betrekking tot het chemisch evenwicht, komen aan bod in de thermochemie. Algemene chemie II, incl. practicum Het opleidingsonderdeel algemene chemie II is het vervolg op het opleidingsonderdeel algemene chemie I. In dit deel worden fundamentele begrippen in de fysische chemie bijgebracht. Vooreerst worden de evenwichtsgedragingen van oplossingen, met o.m. ionisatie-evenwichten, zuur-basegedrag, complexvorming en oplosbaarheid van zouten bestudeerd. In een volgend hoofdstuk komen een aantal aspecten van de kinetiek van chemische reacties aan bod, en uiteindelijk worden in het hoofdstuk elektrochemie, na een studie van elektroden en elektrodepotentialen, toepassingen zoals batterijen en brandstofcellen besproken, terwijl eveneens een aantal elektrochemische kenmerken van corrosie beschreven worden. Tijdens de oefeningensessies wordt getracht het inzicht in de theoretische wetmatigheden te verhogen en de nodige vaardigheden te ontwikkelen voor het oplossen van fysisch-chemische vraagstukken. Tijdens het labo/practicum is het de bedoeling om basisvaardigheden aan te leren, telkens met een link naar wetmatigheden aangereikt tijdens de theorielessen. 14

17 Organische chemie I In deze introductiecursus organische chemie worden de verschillende klassen van organische verbindingen en hun functionele groepen (inclusief naamgeving) systematisch behandeld. Belangrijke basisbegrippen zoals isomeren, rotameren, conformeren, tautomeren, resonantie en aromaticiteit zullen aan de hand van voorbeelden en oefeningen verklaard worden. Tevens zal de basis gelegd worden voor de reactiviteit door de termen nucleofiel en elektrofiel te introduceren en het gebruik van verschillende kinetische en thermodynamische begrippen. Na deze grondige inleiding volgt de bespreking van de verschillende reactiviteitsklasssen en hun toepassingen in de synthese: alkenen en alkynen (electrofiele additie), halogeenalkanen (nucleofiele substitutie en eliminatie), alcoholen. Chemie in het dagelijks leven, incl. practicum In deze cursus proberen we de studenten bewust te maken van de impact van chemie, en dus van de chemicus, op de samenleving. Heel ons leven is, dag in dag uit, verweven met chemie. Dit creëert een enorm boeiend pallet aan mogelijkheden voor de chemicus, maar verwacht tegelijk van hem of haar een zeker gevoel van verantwoordelijkheid. In een eerste deel van de theorielessen wordt dieper ingegaan op de grote impact van chemie op ons leven, waarbij toepassingen van chemie bekeken worden in o.a. de voeding, de geneeskunde, cosmetica, textiel, kunststoffen, forensisch (criminologisch) onderzoek, technologische ontwikkelingen, verliefdheid, enz. Hierbij zullen de studenten de opdracht krijgen om ook zelf opzoekingen te doen, en een toepassing van chemie uit te leggen aan hun medestudenten. In het tweede deel worden enkele van deze aspecten meer in detail uitgediept. Er komen enkele gastsprekers meer in detail vertellen over de rol van chemie in forensisch onderzoek, de voeding, geneesmiddelenonderzoek, de kunst en de nanotechnologie (micro-elektronica). In het laatste deel laten we de studenten kennis maken met de chemische industrie, in al zijn aspecten, vermits dit het latere beroepsleven vormt voor de meeste afgestudeerde chemici. Er zal een overzicht gegeven worden van de verschillende chemische sectoren en producten, tewerkstelling, verschillende taken van chemici (productie, onderzoek en ontwikkeling, analyse, milieu en veiligheid, patenten, kwaliteitszorg,...), regelgeving naar milieu, veiligheid en kwaliteit,... Dit deel zal verzorgd worden door een gastspreker uit de industrie, waarbij de nadruk ligt op ervaringsuitwisseling, eerder dan op het produceren van getallen. In het practicum zullen de studenten proeven uitvoeren, met concrete toepassingen van chemie in het dagelijks leven, zoals besproken in de theorielessen. De nadruk ligt hier op het aanleren van de basisvaardigheden in het labo, en de bewustmaking dat ons leven verweven is met chemie. 15

18 Wiskunde I I. Complexe getallen: basisbewerkingen, machtsverheffen en worteltrekken, poolvormen, complexe veeltermvergelijkingen II. Limieten en continuïteit: functies, continuïteit, cyclometrische functies, verschillende soorten limieten in R en rekenregels, exponentiële en logaritmische functies, hyperbolisch-goniometrische functies, het O-symbool van Landau III. Afgeleiden: rekenregels, hogere afgeleiden, extremaonderzoek, middelwaardestellingen, convexiteit, asymptoten, functieonderzoek, methode van Newton- Raphson IV. Primitieven: rekenregels, partiële integratie, substitutie, splitsen in partieelbreuken, regel van Fuss, onbepaalde integralen van de tweede en derde klasse, recursie V. Bepaalde integralen: boven- onder- en Riemann-sommen, oneigenlijke integratie, numerieke integratiemethoden, berekenen van oppervlakken volumes booglengtes en complanaties Wiskunde II VI. Differentiaalvergelijkingen: algemeenheden, singuliere oplossingen, parameterfamilies oplossingen, scheiding van veranderlijken, homogene differentiaalvergelijkingen, DV met lineaire coëfficiënten, exacte differentiaalvergelijkingen, integrerende factoren, lineaire differentiaalvergelijkingen van de eerste orde, vergelijkingen van Bernouilli en Ricatti, homogene lineaire differentiaalvergelijkingen van hogere orde, Eulervergelijingen, methode van de onbepaalde co ëfficienten en variatie van de parameters, ordereductie, de Laplace-transformatie en de inverse Laplace-transformatie VII. Rijen en reeksen: rekenkundige en meetkundige rijen en hun sommatie, convergentie, limsup en liminf, reeksen in R, convergentiecriteria, Taylor- en Maclaurinreeksen Fysica I In deze cursus wordt de klassieke mechanica (Newton) behandeld en de toepassing hiervan op de beweging van starre lichamen, vloeistoffen en gassen. Daar waar mogelijk wordt het verband met de kwantummechanica gelegd. De theorie wordt geïllustreerd aan de hand van voorbeelden en eenvoudige experimenten. De nodige wiskundige technieken worden geïntroduceerd tijdens de hoorcolleges. Tijdens de oefeningensessies kunnen de studenten de leerstof toepassen bij het oplossen van eenvoudige problemen. Tijdens de practica voeren de studenten op zelfstandige wijze eenvoudige proeven uit en leren ze een correcte nauwkeurigheidsanalyse uit te voeren op de gemeten grootheden. Volgende onderwerpen komen aan bod: 16

19 kinematica in 1,2 en 3 dimensies dynamica: wetten van Newton, beweging van puntmassa sarbeid, energie, wet van behoud van energie behoud van impuls, botsingen van deeltjes rotatiebeweging van starre lichamen, traagheidsmoment, behoud van impulsmoment, rollen zonder glijden statica gravitatiewet van Newton hydrostatica en hydrodynamica: eigenschappen van vloeistoffen in rust en in beweging inclusief oppervlaktespanning trillingen: harmonische trilling, gedempte trilling, gedwongen trilling, resonantiefenomeen golven: golfvergelijking, harmonische golven, lopende en staande golven, geluidsgolven, Dopplereffect warmteleer: definitie begrip temperatuur, ideale gaswet, kinetische gastheorie, Maxwell verdeling, Van der Waalsgas Duurzaamheid, veiligheid en milieu De cursus milieu, duurzaamheid en veiligheid wordt de nadruk gelegd op inleiding tot milieu, duurzaamheid en veiligheid met een link naar technologie en disciplines/vakgebieden en een attitude om continu te verbeteren. Er wordt besproken hoe milieu, duurzaamheid en veiligheid wordt bepaald en beïnvloed door verschillende factoren, wat er aan de basis ligt en hoe men dit moet interpreteren en gebruiken. Daarnaast wordt de invloed op en door de maatschappij (actoren: beleid, organisaties, sectoren, normen enz.) besproken. Bij zowel milieu, duurzaamheid als veiligheid wordt aandacht besteed aan het ontwikkelen van de juiste attitudes naar milieubewust, duurzaam en veilig omgaan met chemicaliën tijdens de opleiding, in het later beroepsleven en in de maatschappij. De verschillen en de gelijkenissen evenals de multi-en interdisciplinariteit van milieu, duurzaamheid en veiligheid onderling worden aangeleerd. Deel 1: Milieu Tijdens de eerste les worden basisbegrippen en de belangrijkste algemene aspecten in milieuchemie aangeleerd. In de daarop volgende lessen worden de belangrijkste luchtpolluenten besproken specifiek naar hun antropogene en natuurlijke bronnen, verdere interacties na uitstoot en verspreiding, bezinking en oplossingen/preventie. De invloed van polluenten op milieu, gezondheid, maatschappij enz. wordt kort aangehaald. De polluenten welke aangehaald worden zijn o.a. NOx, SOx, ozon, organische polluenten algemeen zonder verder op te delen en aerosolen. De nodige inzichten in het multi- en interdisciplinair karakter van pollutie worden aangeleerd. Waterpollutie wordt eveneens algemeen besproken. Er wordt enkel een opdeling gemaakt in type pollutie (chemische, 17

20 thermisch, sedimentair) zonder in veel detail in te gaan op de verschillende chemicaliën. Dit gedeelte is inleidend zodat inzicht verkregen wordt in het algemene beeld en de verschillende actoren en factoren die millieuchemie beïnvloeden. Tevens wordt de nadruk gelegd op de verschillende maatschappelijke impact (bv. Energie, transport, chemische productie, enz.) en de rol van verschillende actoren zoals beleid op verschillende niveaus, wetgeving, eigen attitude en de rol van de chemicus in dit geheel. Deel 2: Veiligheid Veiligheid wordt terecht steeds meer benadrukt en het werkveld en de maatschappij verwacht hierin een grote verantwoordelijkheid vanuit chemisten en ingenieurs. De verschillende aspecten van veiligheid met betrekking tot chemie zullen worden toegelicht. De perceptie van veiligheid in de maatschappij en in chemische bedrijven en de rol van de chemicus hierin zullen worden aangekaart. Volgende leerinhoud zal worden gedoceerd: chemiekaarten, BIG, MSDS en andere naslagwerken. De begrippen hierin en de interpretatie ervan naar preventie en schadebeperking bij incidenten pictogrammen, CLP/GHS, afvalstoffen, ogiefen, gevarenklassen en gevinummers belang en inzicht in persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen fysische gevaren en chemische gevaren van chemicaliën. Ook het leren interpreteren en inschatten van deze gevaren. Linken zullen gelegd worden naar basisbegrippen van algemene chemie zoals fasendiagrammen, nomogrammen, vriespuntverlaging enz. wat betreft fysische gevaren. compatibiliteit van chemicaliën invloed van omgeving, sectoren, hoeveelheden enz. op veiligheid. Er zal onder andere geschetst worden hoe veilig werken in een laboratorium gelijkt of verschilt van veilig werken in een industriële omgeving en in verschillende sectoren. preventie en incident beperking Deel 3: Duurzaamheid De verschillende begrippen en varianten van duurzaamheid worden toegelicht (green chemistry, duurzaamheid, cleantech, cradle-to-cradle enz.). Ook hier wordt aandacht gegeven aan de impact van chemie evenals de verschillende factoren en actoren die hierbij betrokken zijn en elkaar beïnvloeden. Er zal gewerkt worden met voorbeelden uit de chemie uit verschillende sectoren (fijnchemie, petrochemie, voedingsindustrie, batterijen, synthetische bouwmaterialen, textiel enz.). Anderzijds wordt net als bij milieu de relatie met de maatschappij besproken. 18

21 Celbiologie De benadering van de materie is die van de gekende handboeken. Een Nederlandstalige syllabus staat ter beschikking; waar mogelijk volgt deze naar inhoud en niveau één of enkele gedegen handboeken. In wat volgt wordt een overzicht gegeven van de voorziene hoofdstukken en belangrijkste onderdelen : inleiding (met o.a. biota versus abiota en ontstaan van het leven) moleculen van het leven (eiwitten, suikers, nucleïnezuren, vetten) universele structuren en functies in de cel (sequentie transcriptie-translatieeiwit modificatie als rode draad, prokaryote (+ overzicht) en eukaryote cellen) specifieke functies en structuren bij eukaryoten (ademhaling, fotosynthese, organellen, endomembranen, secretie, verwijzing naar de symbionttheorie) mobiliteit in de cel en van de cel (cytoskelet en motor-eiwitten) celcyclus (DNA duplicatie, mitose, meiose) controle op de celcyclus ééncellige organismen (voorbeelden) signalisatie naar en in de cel meercelligheid differentiatie dedifferentiatie weefselvorming in plant en dier (principes van organisatie, geen histologie ) Computervaardigheden en statistische verwerking van meetgegevens Het experiment is één van de pijlers van het wetenschappelijk onderzoek. Het correct en efficiënt verwerken van experimentele gegevens is dan ook een essentiële vaardigheid die wetenschappers moeten beheersen. In het theoretische luik gaan we nader in op het belang van experimentele gegevens als onderdeel van de wetenschappelijke methode en via een aantal voorbeelden illustreren we de begrippen systematische en toevallige fouten. Vervolgens ontwikkelen we op intuïtieve wijze het concept waarschijnlijkheidsverdelingen. We bespreken de uniforme en de normaalverdeling, de centrale limietstelling en de propagatie van fouten. Met deze kennis behandelen we het opstellen van een betrouwbaarheidsinterval voor een groot aantal observaties (z-statistiek) en voor een klein aantal observaties (t-statistiek). In het deel statistische tests gebruiken we de z- en t-statistiek om experimentele gegevens te vergelijken onder verschillende omstandigheden. We gebruiken de F-test om de precisie van meetresultaten te vergelijken en de Q-test om afwijkende gegevens te elimineren. Vervolgens tonen we aan hoe de methode van de kleinste kwadraten kan gebruikt worden om ijklijnen voor chemische metingen op te stellen, ze te evalueren en te gebruiken. In het meer praktijkgericht deel introduceren we het gebruik van software, meer bepaald rekenbladen zoals Excel of OpenOffice en rekenomgevingen zoals Matlab of Octave voor het verwerken van gegevens. 19