FINANCIAL SERVICES. Voorbeeldjaarrekening. Pensioenfondsen. model kpmg.nl

Transcriptie

1 FINANCIAL SERVICES Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen model 2014 kpmg.nl

2 2 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model Inleiding Hierbij presenteren wij u de editie 2014 van onze Voorbeeldjaarrekening voor pensioenfondsen. Met deze Voorbeeldjaarrekening willen wij pensioenfondsen en hun uitvoerders houvast bieden bij het opstellen en inrichten van de jaarverslaggeving. In deze Voorbeeldjaarrekening zijn actuele ontwikkelingen op het gebied van jaarverslaggeving meegenomen. In vergelijking met voorgaand jaar is in het bijzonder aandacht gegeven aan de toelichting op de uitvoeringskosten. De maatschappelijke aandacht voor dit onderwerp is onverminderd hoog. De best practices uit het rapport AFM-onderzoek naar jaarverslagen pensioenfondsen inzake kosten van vermogensbeheer en transactiekosten (juli 2014) zijn waar mogelijk verwerkt in deze Voorbeeldjaarrekening. Pensioenfondsen hebben ook te maken met andere ontwikkelingen die impact hebben op de jaarverslaggeving, zoals de in september 2014 gepubliceerde AG Prognosetafels 2014, de Code Pensioenfondsen en de komst van een nieuw Financieel Toetsingskader (FTK) vanaf Dit zijn voorbeelden van ontwikkelingen die vragen om een goede toelichting in de jaarverslaggeving. In de bijlage van de Voorbeeldjaarrekening is een checklist opgenomen waarmee de naleving van de Code Pensioenfondsen inzichtelijk gemaakt kan worden. Zoals benoemd in eerdere edities van de Voorbeeldjaarrekening, is de jaarrekening naar onze mening meer dan een formeel document waarin het (bestuur van het) pensioenfonds verantwoording aflegt over het door hem gevoerde beleid en de resultaten hiervan. De jaarrekening kan ook worden benut als een krachtig middel om belanghebbenden te informeren. De jaarverslaggeving kent hiermee zowel een verantwoordings- als een informatiefunctie. Voor beide functies zijn duidelijkheid, transparantie en eenvoud wat ons betreft leidende principes. Wij verwachten met deze nieuwe editie van de Voorbeeldjaarrekening een bijdrage te leveren aan het totstandkomingsproces van de jaarverslaggeving over Voor een nadere toelichting of vragen kunt u uiteraard contact met ons opnemen. Ook voor suggesties ter verbetering van deze publicatie houden wij ons aanbevolen. Frans Glorie Jacco van Kleef Wilfred Kevelam Partner Partner Manager KPMG Accountants N.V. KPMG Accountants N.V. KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

3 4 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model Wijzigingen in de verslaggeving van toepassing op de jaarrekening 2014 Voor pensioenfondsen zijn naast Richtlijn voor de Jaarverslaggeving (RJ) 610 Pensioenfondsen ook andere richtlijnen van toepassing voor de inrichting van de jaarrekening. In verschillende richtlijnen zijn wijzigingen aangebracht waarmee bij het opstellen van de jaarrekening door een pensioenfonds rekening gehouden moet worden. Als uitgangspunt dienen de verslaggevingsregels zoals opgenomen in de editie 2013 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving toegepast te worden. Deze standaarden zijn in principe van toepassing voor boekjaren vanaf 1 januari De RJ 610 opgenomen in deze bundel is echter al van toepassing voor boekjaren vanaf RJ 610 bevat een aantal wijzigingen waarvan de RJ aanbeveelt die vervroegd toe te passen: Aan alinea 249 is toegevoegd dat de actuariële uitgangspunten die gehanteerd worden in de berekening van de voorziening pensioenverplichtingen dienen te passen binnen de eisen van de Pensioenwet, rekening houdend met fondsspecifieke kenmerken. Conceptalinea 248 heeft betrekking op het gebruikmaken van de door De Nederlandsche Bank (DNB) gepubliceerde rentetermijnstructuur en wijkt qua formulering licht af van de bestaande alinea 248. Aanpassingen in conceptalinea s 251 en 252 verduidelijken de verwerking van eventuele kortingsmaatregelen en de timing hiervan. Deze alinea s zijn in lijn met de uitgebrachte RJ-uiting De RJ geeft aan dat kortingen op pensioenaanspraken verwerkt moeten worden in de voorziening per balansdatum voor zover een korting onvermijdelijk is. Deze methodiek is in lijn met bestaande wet- en regelgeving en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, waaronder RJ 160 Gebeurtenissen na balansdatum. De nieuw toegevoegde conceptalinea 270 is relevant voor pensioenfondsen die middelen beheren uit de met de sociale partners overeengekomen regeling inzake de Wet aanpassing fiscale behandeling VUT/prepensioen en introductie levensloopregeling (Wet VPL). Middelen die zijn ontvangen, maar nog niet zijn aangewend, dienen als een afzonderlijke verplichting te worden gepresenteerd. De (uitvoerings)kosten van vermogensbeheer (kosten van beheer van beleggingen) moeten separaat zichtbaar worden gemaakt. De RJ beveelt aan om transactiekosten separaat toe te lichten. In het bestuursverslag wordt inzicht gegeven in de uitvoerings- en transactiekosten van vermogensbeheer en kosten van pensioenbeheer in overeenstemming met de normen die daaromtrent in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd. Daarnaast dienen pensioenfondsen vanaf 1 januari 2014 aan de Code Pensioenfondsen te voldoen, en vanaf 1 juli 2014 aan de eisen zoals opgenomen in de Wet versterking bestuur pensioenfondsen. In deze voorbeeldjaarrekening zijn vorengenoemde bepalingen verwerkt. Wijzigingen in de verslaggeving van toepassing op de jaarrekening 2015 In de Ten Geleide bij de editie 2014 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, van toepassing op boekjaren vanaf 1 januari 2015, zijn wijzigingen opgenomen die relevant kunnen zijn voor pensioenfondsen: De bovengenoemde ontwerpalinea s met betrekking tot de actuariële grondslagen (alinea 248 en 249) en het verwerken van kortingen (alinea 251 en 252) zijn in (nagenoeg) ongewijzigde vorm definitief geworden. De alinea s 314, 315 en 503 van RJ 610 bevatten nadere voorschriften ten aanzien van de vermogensbeheerkosten en transactiekosten, waarbij de bewoordingen zijn aangepast ten opzichte van de 2013-editie. Belangrijk is dat transactiekosten, voor zover deze betrouwbaar vastgesteld kunnen worden, toegelicht dienen te worden in zowel het bestuursverslag als de jaarrekening. Indien transactiekosten niet betrouwbaar vastgesteld kunnen worden, dient de reden hiervoor vermeld te worden. De aangepaste alinea 315 verduidelijkt de definitie van vermogensbeheer- en transactiekosten. De alinea s 107 en 270 van RJ 610 bevatten voorschriften over de presentatie en toelichting op VPL-regelingen (zie ook bovenstaand). In de nieuwe editie is benadrukt dat de verwerking en presentatie van de regeling afhankelijk zijn van de specifieke condities van de regeling (gezien de diversiteit van de VPL-regelingen). In ontwerpalinea 301a van RJ 390 is een aanbeveling opgenomen om in de toelichting de totale honoraria van de externe accountant voor het onderzoek van de jaarrekening over het boekjaar waarop de jaarrekening betrekking heeft te vermelden, ongeacht of de werkzaamheden door de externe accountant gedurende dat boekjaar zijn verricht. Tevens dient de methode van vermelding van de totale honoraria voor het onderzoek van de jaarrekening toegelicht te worden. Een aantal alinea s van RJ 610 is toegevoegd dan wel aangepast op de Code Pensioenfondsen (alinea 504, 601 en 602, alinea 505 is vervallen). De Code is aangewezen als de gedragscode in de zin van artikel 2:391 lid 5 BW. Pensioenfondsen dienen in het jaarverslag een toelichting op te nemen over de naleving van de Code. Indien een fonds de principes niet naleeft, dient dit ook gemotiveerd en toegelicht te worden (comply or explain). Uitgangspunten Voorbeeldjaarrekening Bij het samenstellen van de Voorbeeldjaarrekening zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: De Voorbeeldjaarrekening is gebaseerd op een enkelvoudige jaarrekening. De in artikel 407 BW 2 genoemde vrijstellingen van de verplichting tot consolidatie zijn van toepassing. Voor het overige worden de bepalingen van RJ 217 Consolidatie gevolgd. De op 1 november 2014 uitgebrachte regelgeving voor governance van pensioenfondsen. Het fonds in deze Voorbeeldjaarrekening heeft geen eigen uitvoeringsorganisatie en daaraan verbonden personeels-, huisvestings- en automatiseringskosten. De Voorbeeldjaarrekening gaat uit van een ondernemingspensioenfonds. Daar waar relevant zijn tekstuele voorbeelden opgenomen voor toelichtingen voor bedrijfstakpensioenfondsen. In deze Voorbeeldjaarrekening is een onderscheid gemaakt tussen enerzijds de verplichte onderdelen/elementen van verslaggeving die gelden vanuit het Burgerlijk Wetboek (Titel 9 BW 2) en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en anderzijds visies en good practice-voorbeelden volgens KPMG. Hiertoe zijn op de linkerpagina s de referenties naar de verplichtingen opgenomen en is onze visie op onderwerpen toegelicht. De teksten in deze Voorbeeldjaarrekening zijn illustratief en kunnen als basis dienen voor het opstellen van de jaarrekening van een pensioenfonds. Ontwikkelingen en wijzigingen in (voorgenomen) wet- en regelgeving na 1 november 2014 zijn niet in deze Voorbeeldjaarrekening meegenomen. Uitgangspunten voor een adequate jaarrekening zijn te allen tijde de specifieke omstandigheden, feiten en cijfers van het pensioenfonds.

4 6 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model Inhoudsopgave Inleiding ii Voorwoord 9 Kerncijfers 11 Jaarverslag 13 Jaarrekening 67 Balans 67 Staat van baten en lasten 69 Kasstroomoverzicht 71 behorende tot de jaarrekening 73 Overige gegevens 165 Checklist Code Pensioenfondsen 171 Verklarende woordenlijst KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

5 8 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model Voorwoord Hierbij bieden wij u de jaarrekening 2014 aan van Stichting Pensioenfonds XYZ. Stichting Pensioenfonds XYZ Plaats, datum 2015 Namens het bestuur, Naam Voorzitter 2015 KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

6 10 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model RJ (Kerncijfers), RJ en 106 (Jaarverslag, kerncijfers) De weergave van de kerncijfers en kengetallen van het fonds is bedoeld om de lezer van de jaarrekening in kort tijdsbestek kennis te laten nemen van de (ontwikkeling in de) financiële positie en resultaten. Kerncijfers Aantal werkgevers Aantal verzekerden Actieve deelnemers Premievrije rechten ( slapers ) Pensioentrekkenden Er is geen voorgeschreven indeling. In het voorbeeld hiernaast hebben wij relevante kerncijfers en kengetallen opgenomen waaraan in de situatie van een pensioenfonds kan worden gedacht (visie KPMG). De uiteindelijke keuze voor weer te geven kerncijfers en kengetallen hangt samen met de specifieke kenmerken van het pensioenfonds. Zo zal bijvoorbeeld een fonds dat gebruikmaakt van een gedempte kostendekkende premie kunnen overwegen ook deze te vermelden. De kerncijfers en kengetallen dienen wat betreft het verslagjaar (en de vergelijkende cijfers wat betreft het voorgaande verslagjaar) af te leiden te zijn uit de jaarrekening. Zij dienen duidelijk te worden omschreven en waar nodig te worden toegelicht. Omwille van de vergelijkbaarheid in de tijd dienen de kerncijfers en kengetallen op gelijke wijze te worden berekend. Bij wijzigingen dienen de gegevens over voorgaande jaren te worden herrekend tenzij dit praktisch niet mogelijk is, dan dient dit te worden toegelicht. Er dient een meerjarenoverzicht te worden gepresenteerd. Het aantal jaren dat wordt weergegeven is in de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving niet bepaald. Een overzicht waarin vijf opeenvolgende jaren worden gepresenteerd is in de praktijk gangbaar (visie KPMG). In haar publicaties Aanbevelingen Uitvoeringskosten en Aanbevelingen Uitvoeringskosten Nadere uitwerking kosten vermogensbeheer heeft de Pensioenfederatie aangegeven de kosten van pensioenuitvoering per deelnemer en de kosten van vermogensbeheer in procenten van het gemiddeld belegd vermogen te rapporteren. Vanwege het belang van deze informatie voor de deelnemer achten wij het wenselijk om deze kengetallen in de kerncijfers te presenteren (visie KPMG). Het aantal deelnemers is hierbij de som van de actieve deelnemers en gepensioneerden. Indien dit geen recht doet aan de fondsspecifieke eigenschappen van het fonds, kan ervoor worden gekozen om naast het voorgeschreven gemiddelde een aangepast kengetal te presenteren. Indien hier gebruik van wordt gemaakt, neemt het pensioenfonds een toelichting op over de reden alsmede de berekeningssystematiek (visie KPMG). Reglementvariabelen Toeslagverlening actieven per <datum> (in %) Toeslagverlening inactieven per <datum> (in %) Cumulatief niet toegekende toeslagen (in %) Doorgevoerde korting van aanspraken en rechten (in %) Inflatie (Prijsindex periode x-y) Pensioenuitvoering Feitelijke premie 1 Kostendekkende premie 1 Pensioenuitvoeringskosten Pensioenuitvoeringskosten per deelnemer 2 Uitkeringen Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen Minimaal vereist eigen vermogen Vereist eigen vermogen Aanwezige dekkingsgraad (in %) Vereiste dekkingsgraad (in %) Beleggingsportefeuille Aandelen Vastrentende waarden Vastgoedbeleggingen Derivaten Overige beleggingen Beleggingsperformance 3 Beleggingsrendement in % Benchmarkrendement in % Kosten vermogensbeheer in % van gem. belegd vermogen Beleggingsrendement afgelopen 5 jaar in % Z-score (indien van toepassing) 1 Zie voor een toelichting op de feitelijke premie en de kostendekkende premie 2 Het aantal deelnemers is hierbij de som van de actieve en gepensioneerde deelnemers overeenkomstig de Aanbevelingen Uitvoeringskosten van de Pensioenfederatie. 3 Gebruikte methode (definities) vermelden. Er bestaat een gestandaardiseerde methode GIPS (Global Investment Performance Standard) KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

7 12 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag) [CP 2.1] Taken en werkwijze bestuur (norm 3), [CP 2.4] Verantwoording afleggen (norm 18) [CP 2.1] Taken en werkwijze bestuur (norm 1, 2, 4 t/m 9), [CP 2.4] Verantwoording afleggen (norm 22) In het bestuursverslag geeft het bestuur van het pensioenfonds aan de lezers een samenvatting van de thema s die voor het pensioenfonds relevant zijn. Ook komt hierin terug de wijze waarop hier door het bestuur in het afgelopen jaar invulling aan is gegeven. In het verslag wordt een overzicht gegeven van de samenstelling van het bestuur. De samenstelling geeft aanwijzingen voor de evenwichtige belangenbehartiging. In dit kader, evenals vanuit het oogpunt van het aantonen van deskundigheid, bevelen wij aan (visie KPMG) om ook informatie te verstrekken over de achtergronden van de bestuursleden door vermelding van hun functie in de organisatie van de sponsor (OPF) of vakorganisaties (BPF). In de praktijk komen wij ook wel verkorte cv s van bestuursleden (met een opsomming van nevenfuncties) tegen die zijn opgenomen in de bijlagen. Naast de hierboven genoemde regelgeving kunnen ook andere publicaties suggesties geven voor de inhoud van het bestuursverslag. Thema s in het bestuursverslag Ook in 2014 hebben pensioenfondsen te maken gehad met veel ontwikkelingen. In het bestuursverslag van pensioenfondsen zullen deze ontwikkelingen een plaats dienen te krijgen. Het onderstaande (niet-limitatieve) overzicht is een opsomming van thema s die in het bestuursverslag 2014, voor zover relevant, aan de orde dienen te komen: Jaarverslag Karakteristieken van het pensioenfonds Profiel Stichting Pensioenfonds XYZ, statutair gevestigd te [plaats] is opgericht op [datum]. De laatste statutenwijziging was op [datum]. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer... Het fonds is een [ondernemings-/bedrijfstak]pensioenfonds en is [wel/niet] aangesloten bij de Pensioenfederatie. De missie van het pensioenfonds is Deze missie heeft het bestuur vertaald naar de volgende visie en strategie. Beleid en verantwoording Het fonds geeft uitvoering aan het pensioenreglement zoals overeengekomen in de, met de aangesloten ondernemingen overeengekomen, uitvoeringsovereenkomst(en). Deze uitvoering bestaat uit het beleggen van het beschikbare vermogen, het doen van uitkeringen en het informeren van belanghebbenden. Hiertoe wordt voor aangesloten ondernemingen en deelnemers, gewezen deelnemers/slapers en gepensioneerden eind 2014 circa vermogen belegd. In de uitvoeringsovereenkomst zijn afspraken gemaakt over de beleidsruimte van het bestuur. Het bestuur is eindverantwoordelijk voor de uitvoering en houdt als goed huisvader de regie over de werkzaamheden van het fonds. Daartoe heeft het fonds de volgende beleids- en verantwoordingscyclus geïmplementeerd: Ontwikkeling van de dekkingsgraad ten opzichte van het herstelplan uitkomsten van de evaluatie begin 2014 c.q. afwikkeling van het herstelplan. Nadere toelichting (eventuele toekomstige) kortingen op de pensioenen, het proces, de stappen en meetmomenten en keuzes waarvoor het bestuur staat. Beschrijving van de nominale dekkingsgraad versus reële dekkingsgraad hoe ontwikkelen zij zich wat zijn de verschillen en wat betekenen ze? Eventuele wijzigingen in de governance, fondsdocumentatie, pensioenregeling, opzet, structuur en uitvoering van het fonds. Voorbereidingen op het nieuwe FTK per 1 januari Bevindingen van visitatiecommissie en/of verantwoordingsorgaan en de follow-up hierop door het bestuur. Verantwoording UPO, start- en stopbrieven Jaarrekening Toezichtsverslaggeving Communicatie aan deelnemers Beleid Pensioenreglement Uitvoeringsovereenkomst Analyse en verankering ALM-studie ABtN Communicatie met toezichthouders DNB en AFM Toezichtthema s van DNB en aandachtspunten verslaggeving vanuit de AFM. Monitoren SLA-rapportages Performancerapportages ISAE-rapporten Implementatie Vermogensbeheerovereenkomst Uitbestedingsovereenkomsten Service level agreements 2015 KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

8 14 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model In de Actuarieel Beleidstechnische Nota (ABtN) zijn de opzet van het fonds, de risicoanalyse en wijze van uitvoering gedocumenteerd. Onderdeel van het beleid is een noodprocedure waarin is beschreven hoe het fonds omgaat met de besluitvorming in spoedeisende situaties. Deze noodprocedure is onderdeel van het crisisplan van het fonds dat als bijlage bij de ABtN is opgenomen. De uitvoeringsovereenkomst(en), het (de) pensioenreglement(en) en de ABtN zijn beschikbaar op de website van het pensioenfonds ( Uitgangspunt in het handelen van ieder individueel bestuurslid en het bestuur als geheel is dat hij/het handelt in het belang van alle belanghebbenden van het fonds, rekening houdend met de korte- en langetermijneffecten van maatregelen. De overwegingen die het bestuur afweegt worden in de notulen van de bestuursvergaderingen vastgelegd. In het bestuursverslag over 2014 worden de overwegingen bij belangrijke besluiten in 2014 rondom toegelicht. Het bestuur weegt in zijn besluitvorming de aanbevelingen van het toezichtorgaan mee en gaat een dialoog aan met het verantwoordingsorgaan/belanghebbendenorgaan bij het afleggen van verantwoording. Kenmerken regeling In het boekjaar zijn er (geen) wijzigingen in de bestaande regeling aangebracht. De wijzigingen omvatten. De kenmerken van de regeling per 31 december 2014 zijn als volgt: Pensioensysteem Pensioenleeftijd Pensioengevend salaris Franchise Pensioengrondslag Vakantietoeslag Opbouwpercentage vast salaris Opbouwpercentage ploegentoeslag Nabestaandenpensioen Eigen bijdrage Naast de bovenstaande pensioenregeling voert het fonds ook een VPL-regeling uit zoals overeengekomen met de sociale partners. De afspraken en kenmerken van de overeengekomen regeling kunnen als volgt worden samengevat:. Alle VPL-gerelateerde gelden en verplichtingen worden in de boekhouding en jaarrekening van elkaar gescheiden KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

9 16 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model Ontwikkelingen in deelnemers Het aantal medewerkers dat pensioen opbouwt bij Pensioenfonds XYZ is in 2014 [afgenomen/toegenomen]. In onderstaande tabel is een mutatieoverzicht opgenomen met de ontwikkelingen in het deelnemersbestand. Actief Arbeidsongeschikt Ingegaan OP/NP Ingegaan WP Slapers Totaal Deelnemers per 1 januari 2014 Indiensttredingen en waardeoverdrachten Uitdiensttredingen en waardeoverdrachten Pensionering Overlijden Overige mutaties Deelnemers op 31 december 2014 Organisatie Bestuur De samenstelling van het bestuur is als volgt: Naam Functie Vertegenwoordiging Lid van bestuur sinds Einde zittingsduur A Voorzitter Werkgever B Secretaris Werknemer C Penningmeester Gepensioneerde D Lid Slaper E Lid Onafhankelijk F Lid... De verantwoordelijkheden binnen het bestuur zijn als volgt verdeeld. De werkgevers-vertegenwoordiger is bij de werkgever werkzaam in de functie van. De werknemers-vertegenwoordiger is. Het bestuur van het fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan een uitvoeringsorganisatie. Deze werkzaamheden betreffen vermogensbeheer, pensioen-administratie en bestuursondersteuning. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Het bestuur heeft uitsluitend bevoegdheden conform de statuten en reglementen van het fonds, in overeenstemming met de vastlegging in de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABtN) KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

10 18 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag) [CP 2.2] Taken en werkwijze belanghebbendenorgaan (norm 10 t/m 13) [CP 2.3] Taken en werkwijze intern toezicht (norm 14 t/m 16) Dagelijks bestuur Het dagelijks bestuur van het fonds wordt gevormd door en de en wordt ondersteund door een vertegenwoordiger van de uitvoeringsorganisatie. Alle operationele besluiten worden voorgelegd aan ten minste één medebestuurslid. Thema s in het bestuursverslag (vervolg) Ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille langs lijnen van performance en risico s (handreiking OPF Aanbevelingen Beleggingsbeleid). Risicomanagement de effectiviteit van risicobeheersende maatregelen zoals rente- en valuta-afdekking. Maar ook zaken als duratiemismatch, mate van afdekking, gebruik van derivaten, tegenpartijrisico, liquiditeitsrisico, concentratierisico, langleven- en kortleven- risico, garanties, overgangsbepalingen, inhaalindexatie en andere verplichtingen. Overlevingskansen schattingswijziging in de jaarrekening door nieuwe informatie (in de vorm van bijvoorbeeld de nieuwe Prognosetafel AG2014), representativiteit voor het fonds (correctiefactoren voorheen leeftijdsterugstellingen), het effect op de dekkingsgraad en de visie en het beleid van het bestuur naar de toekomst toe (bijvoorbeeld, hoe gaat het bestuur om met toekomstige tafels?). op de structuur en omvang van de kosten van de pensioenregeling ( Aanbevelingen Uitvoeringskosten en Aanbevelingen Uitvoeringskosten 2013 Nadere uitwerking kosten vermogensbeheer van de Pensioenfederatie en het rapport AFM-onderzoek naar jaarverslagen pensioenfondsen inzake kosten van vermogensbeheer en transactiekosten (juli 2014)). Belanghebbendenorgaan (BO)/Verantwoordingsorgaan (VO) Het BO/VO vertegenwoordigt alle belanghebbenden van het fonds. Uitgangspunt in het handelen van ieder individueel lid van het BO/VO en het BO/VO als geheel is dat hij/het handelt in het belang van alle belanghebbenden van het fonds, rekening houdend met de korte- en langetermijneffecten van maatregelen. Het BO/VO bewaakt of het bestuur de uitvoeringsovereenkomst en het pensioenreglement juist uitvoert. Het BO/VO bewaakt eveneens de evenwichtige belangenbehartiging van de verschillende belanghebbenden door het bestuur. Het BO/VO doet verslag van zijn bevindingen in deze jaarrekening. Intern toezicht Het interne toezicht wordt uitgevoerd door de visitatiecommissie / raad van toezicht / niet-uitvoerende bestuursleden met toezichttaak. Het intern toezichtorgaan heeft als taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in het pensioenfonds. Het orgaan onderhoudt een actieve dialoog met het bestuur. Het is belast met het toezien op een adequate risicobeheersing en evenwichtige belangenafweging door het bestuur. Het toezichtorgaan legt verantwoording af over de uitvoering van de taken van het verantwoordingsorgaan, de werkgever en het belanghebbendenorgaan. Het interne toezicht betrekt in zijn toezicht de naleving door het fonds van normen in de Code Pensioenfondsen. Het orgaan doet verslag van zijn bevindingen in deze jaarrekening. Achtergronden en informatie over de premiestelling van het fonds voor Maatschappelijk verantwoord beleggen wat is de visie c.q. wat zijn de uitgangspunten hierin voor het fonds hoe heeft het bestuur invulling gegeven aan deze uitgangspunten en hoe wordt dit bijvoorbeeld bij externe vermogensbeheerders ingeregeld? 2015 KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

11 20 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model [CP 2.8] Uitvoering, uitbesteding en kosten (norm 30 t/m 37) Uitvoering, uitbesteding en kosten Met uitvoeringsorganisatie ABC B.V. zijn service level agreements gesloten. De werkzaamheden betreffen [financiële administratie, pensioenadministratie en bestuursondersteuning]. De belangrijkste vermogensbeheerders zijn Met de uitvoerder en de vermogensbeheerder zijn concrete afspraken rondom vergoedingen gemaakt. De prestatiebeloningen in de contracten zijn zodanig dat de partijen niet worden aangemoedigd om meer risico te nemen dan het bestuur aanvaardbaar acht. In het bestuursverslag doet het bestuur verslag van de kosten van uitbesteding. Het bestuur voert periodiek overleg met de uitvoerder en vermogensbeheerder(s) over de kwaliteit van de uitvoering. Beide organisaties verstrekken jaarlijks een interne-beheersingsrapportage (ISAE 3000/3402) die door het bestuur jaarlijks wordt geanalyseerd en met de organisatie wordt besproken. Het bestuur heeft voor het toezicht op de vermogensbeheerder(s) met een service level agreement en rapportage en het instellen van een beleggingscommissie, maatregelen getroffen om toezicht te kunnen uitoefenen op de activiteiten van de vermogensbeheerders. Hierbij is met name het monitoren van het beleggen binnen de mandaten van het bestuur van belang. Bovendien wordt hierbij aandacht gegeven aan de aard, juiste interpretatie en uitvoering van beleggingen in lijn met de uitkomsten van de ALM-studie zoals die door het bestuur periodiek wordt gemaakt en/of herijkt. Beleggingscommissie Na de overdracht van het vermogensbeheer naar een externe partij heeft het bestuur een beleg-gingscommissie opgericht met als mandaat het monitoren van de vermogensbeheerder, het voeren van een beleggingsbeleid ten opzichte van de strategische benchmark en het opstellen van het beleggingsplan. De commissie is samengesteld uit leden van het bestuur, met een stemverhouding conform het bestuursreglement. Daarnaast kunnen externe deskundigen benoemd worden deze hebben geen stem. De samenstelling van de beleggingscommissie zorgt ervoor dat de beleggings-ontwikkelingen goed kunnen worden geanalyseerd en de uitvoering door de vermogens-beheerders kritisch kan worden bezien. De beleggingscommissie bestaat ultimo boekjaar uit de volgende leden: (voorzitter); (extern deskundige) KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

12 22 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2: 391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag) Auditcommissie Het bestuur heeft een auditcommissie ingesteld met de volgende aandachtspunten: de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, waaronder het toezicht op de naleving van de relevante wet- en regelgeving en het toezicht op de werking van de integriteitscode; de financiële informatieverschaffing (keuze van accounting policies, toepassing en beoordeling van effecten van nieuwe regels, prognoses, werk van in- en externe accountants ter zake, etc.); de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van in- en externe accountants; de voorgeschreven financiële informatieverschaffing aan de externe toezichthouder. De commissie is samengesteld uit leden van het bestuur, aangevuld met de leden van de visitatiecommissie. Deze leden hebben een adviserende rol en geen stemrecht. De auditcommissie rapporteert de bevindingen aan het bestuur. De auditcommissie bestaat ultimo boekjaar uit de volgende leden: (voorzitter); (extern deskundige). Pensioencommissie De pensioencommissie heeft als taak om het bestuur te adviseren over voorstellen van de uitvoeringsorganisatie en/of het bestuursbureau inzake het pensioenbeleid en het premie- en indexeringsbeleid. Ook heeft de commissie tot taak om te adviseren over het vastleggen van het beleid in het pensioenreglement en het wijzigen hiervan naar aanleiding van in- en externe ontwikkelingen. De pensioencommissie bestaat ultimo boekjaar uit de volgende leden: (voorzitter); (extern deskundige). Communicatiecommissie De communicatiecommissie heeft als taak om het bestuur te adviseren over voorstellen voor de communicatie aan deelnemers. Dit betreft onder meer de vertaling van het pensioenreglement, het toeslagenlabel, het uniform pensioenoverzicht (UPO), de website en de pensioenkrant. De communicatiecommissie bestaat ultimo boekjaar uit de volgende leden: (voorzitter); (extern deskundige).

13 24 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag) [CP 2.9] Rol accountant en actuaris (norm 38 en 39) Compliance officer Het bestuur heeft ingestemd met de benoeming van de heer/mevrouw X [functie] tot compliance officer van het fonds. De compliance officer is onafhankelijk van het bestuur en rapporteert periodiek zijn/haar bevindingen aan het bestuur. De compliance officer is verantwoordelijk voor Externe ondersteuning en controle Het fonds wordt bijgestaan door externe deskundigen voor actuariaat en risicobeheersing op zowel korte als lange termijn. Ultimo boekjaar is de externe adviserende actuaris [de heer/mevrouw], lid van het AG en werkzaam bij actuarieel bureau Het pensioenfonds werkt samen met [de heer/mevrouw] werkzaam bij als gespecialiseerde ALM-adviseur. Als certificerende actuaris is [de heer/mevrouw] van aangesteld. De externe accountant van het fonds is [de heer/mevrouw] van Voor niet-controlewerkzaamheden die worden verstrekt aan deze partijen weegt het bestuur voorafgaand aan het toekennen van de opdrachten af in hoeverre de onafhankelijke positie van de certificeerder in gevaar komt. Het functioneren van de certificerende actuaris en de accountant is in 201X geëvalueerd. De uitkomsten zijn met de certificeerder besproken. De evaluatie is ter beschikking gesteld aan het toezichtorgaan en het BO/VO KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

14 26 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag), RJ (Goed pensioenfondsbestuur) Goed pensioenfondsbestuur RJ schrijft voor dat Pension Fund Governance (PFG) in een separaat hoofdstuk wordt toegelicht. Hierbij dient aandacht te worden besteed aan (de bevindingen van) alle hierbij betrokken organen. De indeling van dit hoofdstuk is illustratief; ten aanzien van PFG is het belangrijk goed inzicht te geven in de wijze waarop het bestuur invulling geeft aan onder meer de taken en werkwijze van het bestuur, verantwoording, risicomanagement, transparantie, communicatie, inrichting en organisatie. Per 1 januari 2014 respectievelijk 1 juli 2014 zijn de Code Pensioenfondsen en de Wet versterking bestuur pensioenfondsen van toepassing. Deze Wet versterking bestuur pensioenfondsen bevat eisen ten aanzien van de deskundigheid van het bestuur van pensioenfondsen en het interne toezicht. De Code Pensioenfondsen bevat een aantal richtlijnen ten aanzien van de verantwoording in het jaarverslag over PFG. De Code komt voor pensioenfondsen in de plaats van de Principes voor goed pensioenfondsbestuur, die de Stichting van de Arbeid in 2005 heeft gepubliceerd. Verslag van het bestuur Hoofdlijnen [Belangrijkste ontwikkelingen, bestuursbesluiten, etc. Een niet-limitatief overzicht van mogelijke onderwerpen is opgenomen op de linkerpagina s van de Voorbeeldjaarrekening.] Bestuursmodel en Code Pensioenfondsen In 2013 is de Wet versterking bestuur pensioenfondsen aangenomen door de wetgever. De wet is per 1 juli 2014 volledig in werking getreden. De wet schrijft een aantal nieuwe bestuursmodellen voor. Deze modellen zijn erop gericht om de evenwichtige belangenbehartiging in de besturing van een pensioenfonds te versterken en de rolverdeling tussen de verschillende organen in de structuur van het pensioenfonds te optimaliseren. Het bestuur van het fonds heeft de voor- en nadelen van de verschillende bestuursmodellen geëvalueerd. Dit heeft ertoe geleid dat het bestuur heeft besloten om met ingang van 201X de besturing van het fonds in te richten op basis van het. model. Dit houdt in dat Bij de keuze voor het model heeft het bestuur overwogen dat De procedures rondom benoeming, ontslag en schorsing van bestuursleden of leden van het BO/VO en/of toezichtorgaan zijn vastgelegd in de statuten en de reglementen van het betreffende orgaan. Deze reglementen zijn opgenomen op de website van het fonds. In deze Voorbeeldjaarrekening zijn de relevante referenties naar de Code opgenomen. In deze Voorbeeldjaarrekening is ervoor gekozen het verslag van de visitatiecommissie en het verantwoordingsorgaan en de reacties van het bestuur hierop op te nemen in aparte hoofdstukken achter het bestuursverslag. Integere bedrijfsvoering Wettelijk is geregeld dat een pensioenfonds maatregelen treft die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. In de Pensioenwet zijn de principes van PFG verankerd. Deze principes omvatten zorgvuldig bestuur; transparantie, openheid en communicatie; deskundigheid; verantwoording en intern toezicht.

15 28 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag), RJ (Goed pensioenfondsbestuur) en 96 PW (Vermelding boetes en dwangsommen), [CP 2.1] Taken en werkwijze bestuur (norm 6 ), [CP 2.4] Verantwoording afleggen (norm 21), [CP 3.8] Compliance (norm 82 en 83) Een basis voor beschrijving van deskundigheidsbevordering kan worden gevonden in de eisen die zijn vastgelegd in het plan van aanpak Deskundigheidsbevordering van de pensioenkoepels. Deskundigheidsbevordering in dit plan van aanpak omvat de volgende stappen (niveaus): Kennis. Inzicht. Oordeelvorming. Toetsing van de deskundigheid kan worden gedaan aan de hand van de volgende aandachtsgebieden (self assessment): 1 Het besturen van een organisatie. 2 Relevante wet- en regelgeving. 3 Pensioenregelingen en pensioensoorten. 4 Financiële aspecten: - Vermogensbeheer; - Actuariële aspecten. 5 Administratieve organisatie en interne controle. 6 Uitbesteden van werkzaamheden. 7 Communicatie. In het bestuursverslag en de jaarrekening dienen dwangsommen, boetes en een herstelplan te worden toegelicht (RJ ). Deskundigheidsbevordering en bestuurlijke effectiviteit Het bestuur zorgt voor geschiktheid, complementariteit en continuïteit binnen het bestuur. Het bestuur toetst de geschiktheid van de bestuursleden bij het aantreden en gedurende het bestuurslidmaatschap. Hiertoe is per bestuursfunctie een profielschets opgesteld. Het programma voor permanente educatie van bestuursleden waarborgt dat de geschiktheid van bestuursleden op peil blijft en waar nodig wordt verbreed of ontwikkeld. In het afgelopen jaar is veel aandacht besteed aan de deskundigheidsbevordering van het bestuur door De deskundigheid wordt jaarlijks getoetst (self assessment) voor individuele bestuursleden en het bestuur als geheel. De uitkomsten zijn vastgelegd in de deskundigheidsmatrix. Op basis van de toegewezen aandachtsgebieden wordt jaarlijks bepaald welke acties moeten worden ondernomen om de vereiste deskundigheid te halen respectievelijk te behouden. Het niveau van de toetsing ligt vast in de eindtermen. Een onafhankelijke partij toetst feitelijk. De deskundigheidseisen zijn ook van toepassing op de leden van het BO/VO en het toezichtorgaan. De uitvoering van het programma voor permanente educatie wordt gemonitord door de compliance officer. In 201X heeft het bestuur aan de hand van een zelfevaluatie de effectiviteit van zijn functioneren onderzocht. De voorzitter van het bestuur heeft met de individuele bestuursleden functioneringsgesprekken gevoerd. Op basis van de zelfevaluatie en de functioneringsgesprekken heeft het bestuur geconcludeerd dat Naleving wet- en regelgeving en communicatie met de toezichthouder De gedragscode voor het fonds is in 201X door alle bestuursleden [en BO, de raad van toezicht en andere medebeleidsbepalers] getekend. De gedragscode is beschikbaar via de website van het fonds. De ontwikkelingen in wet- en regelgeving worden door het bestuur nauwgezet gevolgd. Voor het fonds relevante wijzigingen worden geanalyseerd en de opvolging wordt besproken in de bestuursvergaderingen. In het bestuursverslag in deze jaarrekening worden de belangrijkste ontwikkelingen toegelicht. Het bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving door het fonds. Zoals toegelicht in paragraaf is gedurende het boekjaar een herstelplan van toepassing vanwege een [reservetekort/dekkingstekort]. Per 1 januari 2014 is voor pensioenfondsen in Nederland de Code Pensioenfondsen ( de Code ) van kracht. Het pensioenfonds voldoet aan de vereisten uit de Code met uitzondering van de volgende bepalingen: [Bepaling aangeven waaraan niet wordt voldaan en reden hiervan toelichten.] De compliance officer heeft op.. 201X aan het bestuur zijn bevindingen gerapporteerd. In deze rapportage kwam naar voren dat Een vertegenwoordiging van DNB is op [datum] op bezoek geweest en heeft gesproken met enige bestuursleden. [Indien van toepassing nader toelichten.]

16 30 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model [CP 2.10] Klachten en geschillen (norm 40 en 41) [CP 2.11] Melding onregelmatigheden (norm 42 t/m 44) Verder heeft DNB een onderzoek uitgevoerd bij het fonds naar Op 2014 is van DNB een brief ontvangen waarin Aan het pensioenfonds zijn in het afgelopen jaar [wel/geen] dwangsommen en boetes opgelegd. De hoogte van de dwangsommen en boetes bedraagt respectievelijk en De dwangsommen en boetes hebben betrekking op Klachten, geschillen en onregelmatigheden Klachten en geschillen kunnen door belanghebbenden worden gemeld via De klachten en geschillenregeling is beschikbaar op de website van het fonds. In 2014 heeft het fonds klachten ontvangen. Deze klachten zijn alle afgehandeld. Op basis hiervan is de pensioenregeling/procesgang als volgt aangepast: Onregelmatigheden die binnen het fonds, zijn organen of bij de partijen aan wie taken zijn uitbesteed worden gesignaleerd kunnen worden gerapporteerd bij. op grond van de klokkenluidersregeling van het fonds. De klokkenluidersregeling is beschikbaar op de website van het fonds. Ook bij de uitvoerder en de vermogensbeheerder zijn klokkenluidersregelingen geïmplementeerd KPMG Accountants N.V KPMG Accountants N.V.

17 32 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag), RJ (Goed pensioenfondsbestuur) [CP 2.6] Communicatie (norm 25 en 26) Uitbesteding Sinds enkele jaren besteedt DNB veel aandacht voor de rol van een bestuursbureau, de mate waarin het fondsbestuur inzicht heeft in de kosten- en beloningsstructuur van de organisatie waaraan is uitbesteed, de wijze waarop functiescheiding bij uitbesteding is ingericht, de wijze waarop uitbestedingsrisico s worden beheerst en de mate waarin concentratierisico s ontstaan door samenklontering van pensioenuitvoeringsorganisaties. Voor uitbesteding gelden onder meer de volgende regels: Eindverantwoordelijkheid kan niet worden uitbesteed uitsluitend uitvoering van taken. In contract uitbesteding zijn onder meer geregeld: - afbakening van uitbestede werkzaamheden; - informatie-uitwisseling tussen pensioenfonds en serviceorganisatie; - de serviceorganisatie levert altijd de gevraagde informatie aan de toezichthouder; - de serviceorganisatie stelt het pensioenfonds in staat steeds aan wet- en regelgeving te voldoen; - mogelijkheid van toezichtactiviteiten bij de serviceorganisatie; - het fonds kan altijd wijzigingen aanbrengen in de uitvoering door de service- organisatie; - de wijze waarop de overeenkomst wordt beëindigd en waarborgen voor een goede overdracht. Beheersing van de risico s door onder meer: - systematische analyse en rapportage van de risico s met betrekking tot de uitbesteding; - toereikende procedures, maatregelen, deskundigheid en informatie bij het pensioenfonds voor beoordeling van de uitbestede werkzaamheden. Communicatie De communicatieparagraaf biedt de ruimte een toelichting te geven op onder meer de volgende punten (visie KPMG): - communicatiebeleid en doelstellingen; - communicatiemiddelen die zijn gebruikt (website, pensioenoverzicht, UPO, etc.); - frequentie van communicatie (bijv. aantal nieuwsbrieven, aantal bezoekers website); - uitgevoerde tevredenheid- of reputatieonderzoeken Uitbesteding Het bestuur heeft diverse malen overleg gevoerd met de uitvoeringsorganisatie over de dienstlevering overeenkomstig de service level agreement. Daarnaast heeft het bestuur op grond van zijn analyse van de internebeheersingsrapportages (ISAE 3000/3402) aanvullende vragen gesteld aan de uitvoeringsorganisatie over bepaalde aspecten van de kwaliteit van de beheersmaatregelen. [Ook aandacht voor de risico s van uitbesteding door de uitbestedingsorganisatie.] Periodiek heeft het bestuur overleg gevoerd met de vermogensbeheerder. In dit overleg is uitvoerig stilgestaan bij de resultaten van de vermogensbeheerder. Hierop komen wij later in dit verslag nog terug. Daarnaast heeft het bestuur kennisgenomen van internebeheersingsrapportages (ISAE 3000/3402) van de vermogensbeheerder en heeft het bestuur deze geanalyseerd. De uit de analyse naar voren komende vragen en bevindingen zijn met de vermogensbeheerder besproken. Ook is stilgestaan bij de dienstverlening door de vermogensbeheerder aan de hand van de in de service level agreement gemaakte afspraken. Verslag van de commissies [Niet nader uitgewerkt] Communicatie CommunicatieCommunicatie met de deelnemers van het fonds vindt plaats via de periodieke pensioenkrant, de periodieke pensioenmailing en de website van het fonds. De verantwoording over het gevoerde beleid en de financiële uitkomsten vindt plaats in de jaarrekening. Belangrijke nieuws updates van het fonds worden via social media verspreid. Het fonds wordt op dit moment via social media door deelnemers gevolgd. In 201X heeft het bestuur de effectiviteit van zijn communicatiemiddelen laten onderzoeken (ten minste elke drie jaar). Deelnemers gaven aan dat Op basis hiervan wordt De persoonlijke pensioeninformatie van de belanghebbenden van het fonds is beschikbaar via het UPO en het Pensioenregister ( In 201X hebben alle deelnemers een UPO ontvangen. Daarnaast biedt het fonds via zijn website aan zijn deelnemers een pensioenplanner aan waarmee op basis van actuele gegevens verschillende pensioenscena io s kunnen worden doorgerekend. Bestuursvergaderingen Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar maal vergaderd. Naast de reguliere beleidscyclus stonden de volgende belangrijke onderwerpen op de agenda: de gevolgen van de kredietcrisis voor het fonds en het herstelplan (voorgenomen) kortingen [ingaan op de follow-up van het herstelplan]; de afwegingen om al dan niet over te gaan tot afdekking van het renterisico en de invloed hiervan op het herstelplan [ingaan op de overwegingen en voor- en nadelen van afdekking]; de continuïteitsanalyse en het toeslagbeleid;

18 34 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag), RJ (Goed pensioenfondsbestuur), [CP 3.7] Beloningsbeleid (norm 77 t/m 81) Volgens RJ omvat de financiële paragraaf in ieder geval: interne/externe ontwikkeling beleggingen en Volgens RJ omvat de financiële paragraaf in ieder geval: interne/externe ontwikkeling beleggingen en rendementen, vergelijking met benchmarks, interne/externe ontwikkeling pensioenen, aantallen deelnemers per categorie, samenvatting actuarieel verslag inclusief solvabiliteitstoets en oordeel, informatie over dekkingsgraad en overeenkomst financiering en uitvoering. In deze Voorbeeldjaarrekening is ter illustratie gekozen voor vier separate paragrafen: financieel, beleggingen, pensioenen en actuarieel. Het begrip beloning wordt doorgaans ruim geïnterpreteerd. Hieronder kunnen onder andere worden begrepen het vaste brutosalaris, variabele vergoeding (in geld en/of natura), onkostenvergoedingen (in geld en/of natura), de kosten van pensioen en sociale lasten maar ook andere afspraken die met functionarissen zijn gemaakt maar zich in de toekomst kunnen manifesteren zoals aanblijfpremies en ontslagvergoedingen. Bij het onderwerp bestuurdersbeloningen bezien vanuit de RJ (RJ 271) geldt deze toelichting zowel voor zittende als gewezen bestuurders. De partijen die in CP 3.7 worden genoemd zijn in het kader van een pensioenfonds veelal ook aan te merken als een verbonden partij. Op grond van RJ 330 is de verwachting dat deze informatie ook in de jaarrekening wordt toegelicht (visie KPMG). De verwachting van KPMG is dat fondsen transparant verslag doen over de componenten van beloning. het uitbestedingsbeleid [ingaan op de overwegingen tot uitbesteding, de risicoanalyse, de verantwoording en de monitoring en de aansluiting met de eisen vanuit de Pensioenwet en de toezichthouder. Ook dient er aandacht te zijn voor uitbesteding door de uitbestedingsorganisatie]; integriteit van tegenpartijen [ingaan op eigen beleid, relatie met de uitbestedingsorganisatie in dezen, maatregelen ter toetsing van integriteit en de resultaten]. In het kader van de reguliere beleidscyclus heeft het bestuur onder meer vergaderd over de jaarrekening, maatschappelijk verantwoord ondernemen, de overeenkomst met de uitvoeringsinstelling, de uitkomsten van de risicoanalyse ten aanzien van de operationele risico s en de adviezen van de beleggingscommissie. Beloningsbeleid Het fonds voert een beheerst en duurzaam beloningsbeleid. Het fonds heeft daarbij een afweging gemaakt op basis van de (langetermijn)doelstellingen van het fonds, de passendheid in de bedrijfstak/onderneming of beroepsgroep, de verantwoordelijkheid en de aan de functies gestelde eisen en het tijdbeslag. Het beloningsbeleid is van toepassing op de bestuursleden, het BO, het interne toezicht en Het beloningsbeleid is vastgesteld door de jaarlijkse vaststelling van de hoogte van de (variabele) beloning vindt plaats door onder goedkeuring van In het beloningsbeleid zijn regels gesteld rondom tussentijdse beëindiging van de relaties met bovenstaande functionarissen en de wijze waarop dan met het toekennen van beloningen wordt omgegaan. De beloning bestaat uit. en bevat als variabel element (c.q. bevat geen variabele componenten). De variabele beloning is afhankelijk van en is gemaximeerd op 20% van de vaste beloning. In 2014 heeft het fonds de volgende beloningen verstrekt aan de verschillende functionarissen:. Er zijn geen leningen verstrekt aan, noch is er sprake van vorderingen op (voormalige) bestuurders. De bestuurders nemen deel aan de pensioenregeling van het fonds op basis van voorwaarden in het pensioenreglement.

19 36 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model Onder de Financiële paragraaf kan aandacht worden besteed aan scenario s en gevoeligheidsanalyses. Dergelijke informatie is relevant voor gebruikers naast het inzicht in de stand en ontwikkeling van de dekkingsgraad. Financiële paragraaf Samenvatting van de financiële positie van het fonds en ontwikkelingen gedurende het jaar Stand per 1 januari 2014 Beleggingsresultaten Premiebijdragen (regulier) Korting van aanspraken en rechten Herstelpremiebijdrage Uitkeringen Aanpassing overlevingstafels Overige Pensioenvermogen Technische voorzieningen Dekkingsgraad % Stand per 31 december 2014 De verandering in de dekkingsgraad is voornamelijk het gevolg van Het saldo van baten en lasten over de afgelopen jaren kan als volgt worden geanalyseerd: Premieresultaat Interestresultaat Aanpassing overlevingstafels Overig resultaat

20 38 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model 2014 Voorbeeldjaarrekening Pensioenfondsen - model BW 2:391 (Jaarverslag), 146 PW (Jaarverslag), RJ 400 (Jaarverslag) en RJ (Jaarverslag), RJ /RJ (Solvabiliteitstoets), RJ (Herstelplan) In de RJ editie 2013 wordt aangegeven dat in het jaarverslag (bestuursverslag) inzicht dient te worden gegeven in de uitvoerings- en transactiekosten van vermogensbeheer en kosten van pensioenbeheer in overeenstemming met de normen die daaromtrent in het maatschappelijke verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd. De Aanbevelingen Uitvoeringskosten en Nadere uitwerking kosten vermogensbeheer van de Pensioenfederatie betreffen normen die in het maatschappelijke verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd in het kader van de hierboven genoemde ontwerp-richtlijn (visie KPMG) en die in de praktijk ook worden toegepast. In haar Aanbevelingen Uitvoeringskosten heeft de Pensioenfederatie pensioenfondsen aanbevolen om in het bestuursverslag te rapporteren over: de kosten van pensioenbeheer in euro per deelnemer; de kosten van het vermogensbeheer in % van het gemiddeld belegd vermogen. De Pensioenfederatie beveelt daarbij aan om deze kosten ook te bezien in relatie tot: - de gekozen beleggingsmix en de bijbehorende benchmarkkosten, - het rendement over een langere termijn, waarbij van het pensioenfonds een meer kwalitatieve toelichting op de kosten wordt gevraagd; de (eventueel geschatte) transactiekosten in % van het gemiddeld belegd vermogen. Gebruikers moeten informatie over de uitvoeringskosten kunnen vergelijken zowel in tijd als ten opzichte van andere pensioenfondsen. Dit laatste kan met behulp van benchmarking (bijvoorbeeld door de CEM-Nederland - mediaan in de tabellen op te nemen). Tevens kan ter beoordeling van de uitvoeringskosten de servicescore opgenomen worden. In de jaarrekening mogen volgens RJ 610 bepaalde posten gesaldeerd worden. De Pensioenfederatie geeft aan dat in het bestuursverslag moet worden vermeld wat de impact is van salderingen, zodat de relatie duidelijk is met de kosten die blijken uit de jaarrekening. De Pensioenfederatie roept pensioenfondsen op tot rapportage van de integrale uitvoeringskosten. Wanneer dit niet mogelijk is, verwacht de Pensioenfederatie dat het fonds aan deelnemers en gepensioneerden uitlegt waarom. Daar waar sprake is van schattingen en veronderstellingen dient dit feit (en de omvang) te worden toegelicht. Deze toelichting past in het bestuursverslag (visie KPMG). De informatie die in deze Voorbeeldjaarrekening wordt gepresenteerd sluit grotendeels aan op de informatieverstrekking van het fonds in de DNB-staten (staat J404). In het rapport AFM-onderzoek naar jaarverslagen pensioenfondsen inzake kosten van vermogensbeheer en transactiekosten (juli 2014) geeft de AFM een aantal aanbevelingen over de informatievoorziening in de jaarverslagen inzake de uitvoeringskosten. In de Voorbeeldjaarrekening zijn deze aanbevelingen verwerkt. Het positieve premieresultaat duidt op een kostendekkende premie. In de jaren zijn extra betalingen begrepen in verband met het geldende herstelplan. [Aanbevolen wordt om hier een (samenvatting van de) actuariële analyse op te nemen.] Ultimo 2014 bedraagt de marktrente circa % (2013: %). Uitkomsten van de solvabiliteitstoets... Uitvoeringskosten (pensioenbeheerskosten, vermogensbeheerkosten en transactiekosten) [Het verdient aanbeveling te starten met een algemene toelichting.] Kengetallen Pensioenbeheerkosten In euro s per deelnemer Vermogensbeheerkosten In aantal basispunten over het gemiddeld belegd vermogen Transactiekosten In aantal basispunten over het gemiddeld belegd vermogen Belegd vermogen Rendement beleggingen voor vermogensbeheerkosten Rendement beleggingen na vermogensbeheerkosten In de onderstaande paragrafen worden de kosten verder toegelicht. Pensioenbeheerkosten De pensioenbeheerkosten bestaan onder meer uit de kosten voor De totale uitvoeringskosten in 2014 bedragen (2013:...), ofwel per deelnemer (2013: ). De [daling/stijging] van de pensioenbeheerkosten wordt veroorzaakt door [impact van de oorzaken kwantificeren]. In vergelijking met de kosten van branchegenoten zijn de kosten hoog/laag. Vermogensbeheerkosten Het totaal van de kosten voor vermogensbeheer in 2014 bedraagt, circa... [meer/minder] dan in De voornaamste reden hiervoor is. Van de totale vermogensbeheerkosten is % gebaseerd op opgaven van de externe managers, niet zijnde de uitvoeringsorganisatie. In vergelijking met de vermogensbeheerkosten van branchegenoten zijn de kosten [hoog/laag].