Lesbrief. In het tweede deel zitten een aantal theateropdrachten, die u na het zien van de voorstelling met uw klas kunt doen.

Transcriptie

1 Lesbrief Binnenkort gaat u samen met de klas naar de voorstelling Mijn opa is piloot. In deze lesbrief vind u alvast meer informatie over de voorstelling en de spelers. Ook zijn er verschillende opdrachten uitgewerkt waar u, ter voorbereiding op en ter verwerking van de voorstelling, met uw leerlingen mee aan de slag kunt. In het eerste deel van deze lesbrief vind u een aantal vragen en een opdrachtom alvast kennis te maken met theater en het thema van de voorstelling. Zo hopen we de kinderen alvast nieuwsgierig te maken en en ze voor te bereiden. In het tweede deel zitten een aantal theateropdrachten, die u na het zien van de voorstelling met uw klas kunt doen. 1

2 Deel 1 Over de voorstelling Meis heeft een drukke papa, hij moet altijd weg en als ze thuis is moet hij veel bellen. Van papa moet Meis nu ook huiswerk maken, ze mag niet meer spelen want ze zit nu in groep 3 en dan moet je leren schrijven en rekenen omdat je dan later net zoveel kan gaan werken als papa. Als papa weg is komt Opa oppassen, maar dat is niet erg, want bij opa mag alles. Opa maakt speelgoed van oude rommel, hij vouwt van papier vliegtuigjes en dan vliegt hij met Meis overal naartoe. Samen zerzinnen ze verhalen over neerstorten in de woestijn, jungletochten en vliegen over de hoogste bergen. Maar er is iets met Opa aan de hand, hij vergeet steeds meer en soms moet hij even rustig zitten en dan op een dag komt hij niet meer langs... Wat voor een vorm is de voorstelling? Mijn opa is piloot is een muzikale theatervoorstelling, waarin de rol van het kleine meisje wordt gedanst door een danseres. De rollen van de vader en opa worden gespeeld door een acteur. De voorstelling heeft geen tekst, en is een combinatie van dans, mime en schimmenspel. Het verhaal wordt verteld in een voortdurende herhaling van dagen; slapen, opstaan, drukke vader die vertrekt, opa komt oppassen. We hebben bij het maken van de voorstelling steeds gezocht naar hoe we het verhaal konden vertellen zonder tekst. Als je geen woorden gebruikt, maar beelden en geluid maak je met je eigen verbeelding en ervaringen het verhaal. Een spel zonder woorden is dus geen raadspel met één goede uitkomst, maar prikkelt als het goed is de fantasie en kan allerlei gedachten oproepen. In de voorstelling gebruiken we dans, mime en schimmenspel om de beelden te maken. En heeft een muzikant speciaal de muziek gemaakt voor deze voorstelling. De voorstelling is geschikt voor groep 3-6 Meis: Batja ten Kortenaer Vader/Opa: Hans Maas Muziek: Joost van Dijk Regie: Hans Maas 2

3 Naar het theater Sommige kinderen zullen wel al ooit naar het theater zijn geweest, maar velen ook niet. Ze zullen dus bekend gemaakt moeten worden het het fenomeen theater. Theater wordt live gemaakt. Het gebeurd hier en nu, waar je echt bij bent. Het gedrag van het publiek is dus van invloed op het toneelstuk. Veel kinderen kennen wel toneelspel op tv of in de bioscoop. Het kan leuk zijn om met de klas eens te kijken wat nu het verschil is tussen theater en tv. Theater: Wordt gemaakt waar je bij bent Kan je niet zomaar stop zetten Als je opstaat stoort het de spelers en het publiek Kun je niet harder of zachter zetten Soms kun je het niet altijd goed zien Is op een speciale plek Na een voorstelling klap je voor de spelers Tv: Is al af als je er naar kijkt op tv Kun je zomaar midden in uitzetten je kunt opstaan en lopen wanneer je wilt kun je harder en zachter zetten je kunt zo dichtbij zitten als je zelf wilt is in je eigen woonkamer na de uitzending klap je niet (ze kunnen je toch niet horen) Tijdens de voorstelling Vertel de kinderen dat een theaterpubliek: zijzelf dus, bepaalde gedragsregels hebben. Maak hierover een paar duidelijk afspraken met de kinderen. Denk er zelf aan dat u op een strategische plaats gaat zitten en leerlingen die iets meer aandacht nodig hebben bij u in de buurt houdt. Schakel zo nodig een ouder in. Tips: 1. Plassen doe je van tevoren. Tijdens de voorstelling mag niet heen en weer gelopen worden, dat leidt de spelers en de andere kinderen af. Noodgevallen daargelaten natuurlijk. 2. Wees rustig in de zaal. Dus niet kletsen met elkaar, of bijvoorbeeld aan elkaars haar frunniken. 3. Natuurlijk mag je wel reageren op de voorstelling als iets je erg raakt. Het verhaal kan je ontroeren, het kan spannend zijn of heel erg grappig. Al deze emoties mag je beleven en laten zien. 4. Tijdens de voorstelling moeten alle mobiele telefoons uitgeschakeld zijn. 5. Omdat boterhamzakjes, snoeppapiertjes of ander verpakkingsmateriaal altijd veel lawaai maken, mag er tijdens de voorstelling niet worden gegeten of gedronken. 6. Vertel hoe lang de voorstelling (30 minuten) zal duren en wat ze daarna zullen gaan doen of waar ze na afloop moeten verzamelen. 7. In de voorstelling gaat opa dood, bij sommige kinderen roept dit verdriet op, zeker als er een recent sterfgeval is geweest. Plaats deze kinderen in uw buurt. 3

4 Een gesprekje vooraf Bekijk het plaatje van de lesbrief. Probeer eens te verzinnen waarover de voorstelling: Mijn opa is piloot gaat. Alle ideëen zijn natuurlijk goed. En hoe zou jij willen dat het er daar uitzag? Met een limonadezee? Of met een kermis? Het is prettig om het gesprekje licht en fantasievol te houden. Over wie zou het verhaal kunnen gaan? Wat zou erin kunnen gebeuren? Wat voor een soort plaatje is de afbeelding eigenlijk? (sillouette ) Waar zou het meisje heengaan? Op het einde van de voorstelling vergeet opa steeds meer, moet hij vaker even gaan zitten en uiteindelijk komt opa nooit meer terug. Opa is dood gegaan. ( Voor sommige kinderen kan dit een verdrietig moment zijn. Ze staan er bij stil, hebben verdriet, gaan weer spelen en denken er steeds weer even aan. Kinderen zitten niet in een constant diep bedroefd rouwproces, ze verwerken dat meer in stukjes) Vraag de kinderen of zij denken te weten waar je eigelijk heengaat als je dood bent? Vlieg je met je vliegtuig naar de sterren? Ga je naar de hemel? Wordt je weer zoals je was voordat je geboren werd? 4

5 Deel 2 Jullie klas is naar de voorstelling Mijn opa is piloot geweest. Misschien vonden jullie het een rare, mooie, saaie, gekke of ontroerende voorstelling. Misschien vonden jullie dat wel allemaal tegelijk. Schimmenspel nagesprek In een bondig nagesprek kunnen kinderen hun ervaringen, beelden en gevoelens delen. Vragen om te gebruiken bij een nagesprek: Wat vond je van de voorstelling? Wat vond je het mooiste? Wat vond je niet leuk? Wat is je opgevallen aan het decor? De spelers? De muziek? Waar ging de voorstelling volgens jou over? Was er tekst in de voorstelling? Was er dans? Was er muziek? Was er poppenspel? Zijn er dingen die je niet begreep? Of die je pas later snapte? In de voorstelling is een van de theatrale vormen: het schimmenspel.het schimmenspel is heel oude manier van verhalen vertellen uit Azië. Al meer dan 2000 jaar gebruiken mensen schaduwen om sprookjes en andere verhalen te laten zien. Bij het schimmenspel gebeuren dingen die vrijwel onmogelijk in andere theatervormen getoond kunnen worden. Een schim kan van heel klein zeer groot worden. Schaduwbeelden de illusie wekken dat het allemaal echt gebeurt; een schaduw verbergt zich achter een andere schaduw en kan dan plotseling tevoorschijn komen. Wayang-poppen 100 v Chr Schimmenspel 1810 Probeer zo veel de klas de antwoorden te laten vinden. En soms hebben kinderen de dingen ook echt anders ervaren.. laat dat ook bestaan. 5

6 We gaan in deze opdrachten spelen met schaduwen. Het is erg leuk om te ontdekken hoe iets kleins heel groot kan worden als je het dichter naar de lichtbron brengt. Benodigheden: een felle lamp (overhead-projector, bouwlampje, felle buro-lamp evt zaklampen) Wit laken of projectiescherm Voorwerpen van verschillende vormen. Verduisterbare ruimte Voorbereiding: Probeer de ruimte zo goed mogelijk te verduisteren. De lamp staat ongeveer op een afstand van 3 meter van het doek geplaatst.( Als je met zaklampen werkt, moet je van dichterbij werken.) Je kan het doek met wasspelden aan een omhoog gespannen draad hangen. Je kan ook kinderen inschakelen om telkens per 2 een doek vast te houden. Het nadeel hieraan is natuurlijk dat ze dan moeilijk alles kunnen zien. Een draad spannen kost eigenlijk niet zoveel moeite en het resultaat is des te leuker voor iedereen. Naast het doek kan je met behulp van gekantelde tafels eventueel een afscherming maken, zodat de leerlingen die zo op moeten komen in de coulisse kunnen wachten. De kijkers nemen plaats voor het doek op stoeltjes of in kleermakerszit. Bescherm eventueel de lamp door er nog een tafel voor te plaatsen Opdracht 1 Als leerkracht plaats je je achter het doek. Doe het licht van de projector aan. Wat zien jullie nu? Wie kent er een ander woord voor schaduw? (schim schimmenspel) Laat de kindern beurtelings hun hand of hoofd achter het doek houden. Ze mogen dan een kleine beweging maken. Het publiek krijgt een eerste indruk van wat je allemaal met schimmen kan doen. Wat zien jullie? Zien jullie ogen, kleur, kledij? Wat zie je wel? (enkel de vorm van het lichaam, voorwerp Plaats een koffer aan de rand van het doek en toch nog net achter het doek (zodat de leerlingen nog niet kunnen zien wat er in de koffer zit). Om de beurt neemt een kind plaats achter het scherm. Het kind kiest er een voorwerp uit en houdt het achter het doek. Zorg er wel voor dat het kind langs de zijkant van het voorwerp staat en er dus niet vlak achter. De andere kinderen raden het voorwerp. Als alle voorwerpen getoond zijn, gaan we ze nog een keer laten zien maar dan vervormd. De leerkracht kan als eerste een voorbeeld laten zien. Door een voorwerp dichter naar de lamp te brengen of zo te draaien dat je de karakteristieken niet meer ziet, is het veel lastiger. 6

7 Een fles kan bv een flesvormige schaduw hebben, maar natuurlijk ook een ronde schaduw. Doelen: De leerlingen ervaren wat een schaduw is en kunnen op een speelse wijze kennis maken met schaduwen. De leerlingen kunnen een figuur herkennen door alleen de contouren ervan te zien. De leerlingen ervaren dat een voorwerp verschillende projectiebeelden kan hebben. Laat een kind achter het scherm een voorwerp uitkiezen en in de lichtbundel houden. De kinderen moeten proberen te raden welk voorwerp het is. Opdracht 2 De kinderen die aan het spelen zijn leren en ervaren hoe ze het best achter het doek lopen. Welk effect heeft het als je dichter of verder van het doek gaat lopen? De leerlingen krijgen als laatste de opdracht om een leuke, rare of gekke schaduw te maken. De leerlingen krijgen zo de kans om zich even uit te leven achter het doek. Doelen: De leerlingen worden zich bewust van hun eigen schaduw. De leerlingen zien ook in dat je iemand als schaduw kan herkennen door bepaalde karakteristieke gegevens.. In Mijn opa is piloot zagen we Meis ieder ochtend wakker worden. De maan verdween, de zon kwam op. Ze deed haar raam open. En iedere avond ging ze naar bed. Je wist zeker dat het Meis was. Maar waaraan kon je dat nu zien? Niet aan de kleur van haar kleren. Of haar ogen. De kinderen gaan schaduwen raden. Er staan 5 kinderen achter de tafel aan de zijkant van het doek. Als leerkracht wijs je aan wie er over mag steken. Het publiek probeert te raden wie het is. 7

8 Opdracht 3 Met schimmen kun je leuke grapjes uithalen. Laat maar eens 2 kinderen voor de lamp staan. Nu doet de ene een stap naar voren en de ander een stap naar achter. Dan heb je geen twee kinderen meer maar ouder en kind... Maak groepjes van 4 kinderen. Deze mogen om de beurt achter het projectiedoek komen staan. Ze moeten proberen een`monster temaken met zoveel mogelijk armen en benen. Als dat goed lukt is het helemaal leuk om het monster te laten bewegen. Vraag aan de klas of het er uitzag als 1 monster. Leken alle armen en benen erbij te horen? En bewogen ze ook hetzelfde? Eventueel kun je ook een groepje een andere opdracht geven: Zak eens in de grond Kruip in elkaars buik. Doelen: De leerlingen kunnen hun eigen schaduw veranderen. De leerlingen kennen het feit dat je je schaduw groter kunt maken door dichter bij de lamp te gaan staan en dus verder van het doek. De leerlingen kennen het feit dat je je schaduw kleiner kan maken door dichter bij het doek en dus verder van de lamp te gaan staan. 8

9 Opdracht 4 Huilen Meis had een hele hoop dingen die ze elke dag moest doen: ontbijten, schoenen aandoen, rennen naar de bus, leren.. iedere dag weer hetzelfde liedje. Alleen bij opa was het anders. Help de kinderen indien nodig met hoe ze het nog duidelijker zouden kunnen maken. En laat ze vooral goed kijken naar wat ze zelf zien en doen. Laat twee kinderen achter het scherm plaats nemen en geef hen een dagelijkse handeling. Ze moeten deze zo proberen uit te beelden dat het voor het publiek duidelijk is wat ze doen. Doelen De leerlingen kunnen inzicht krijgen in de tweedimensionale techniek van het schimmenspel. De leerlingen kunnen experimenteren met de spelvorm schimenspel. Handelingen: Tandenpoetsen Haren kammen Douchen Lezen Je uitrekken Gapen Krabben op je rug Op je vingers tellen Heel boos zijn Iemand uitzwaaien Iemand begroeten Gaan slapen Iets drinken Schrikken Juichen 9