I.S.B Bron:

Transcriptie

1 ORIËNTATIELOOP IN DE BASISSCHOOL INLEIDING Bij de initiatie in het oriëntatielopen zijn niet enkel fysieke vaardigheden nodig. Zo zijn ruimtelijke perceptie, memorisatie, oriëntatiezin, individuele weerbaarheid en doorzettingsvermogen enkele aspecten die nodig zijn om de oriëntatiesport te beoefenen. Door het aanspreken van al deze vaardigheden is deze initiatie in het oriëntatielopen zeker waardevol tijdens de lessen bewegingsopvoeding. De eerste stappen tot de oriëntatiesport kunnen al vanaf de 2 de graad perfect geïntegreerd worden in tal van andere vakken. Leerplan wiskunde: Schaalberekening: De begrippen en termen, schaal, lijnschaal en breukschaal kennen en met voorbeelden uitleggen wanner die begrippen gebruikt worden. Lengte: Het metriek stelsel in verband met lengte opbouwen en daarbij volgende maateenheden en hun symbolen lezen en gebruiken: o de meter (m) o de centimeter (cm) o de decimeter (dm) o de kilometer (km) o de millimeter (mm) Leerplan wereldoriëntatie: Kinderen kunnen zich vlug in de ruimte oriënteren: o een kaart kunnen oriënteren in een omgeving o de windstreken kunnen bepalen o zelfstandig hun weg vinden in een vertrouwde omgeving o de plaats van zichzelf en van voorwerpen, alsook de richting waarin ze zelf bewegen, verkennen en bepalen. Kinderen kunnen gebruik maken van diverse voorstellingen van de ruimte: o vertrouwde plaatsen en voorwerpen op een kaart of foto herkennen en benoemen. o de voor hen bekende plaatsen kunnen terugvinden op een plattegrond. o plaatsen waar ze kennis mee maken op een passende kaart kunnen opzoeken. o gebruik kunnen maken van een legende o een breukschaal bij een kaart kunnen hanteren. o het reliëf in een landschap herkennen in werkelijkheid en op beeldmateriaal. Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 1

2 Leerplan beeldopvoeding: Om de manuele vaardigheden bij te schaven, knutselen de leerlingen hun eigen controleposten. Compositie: o Een werkstuk (baken) creëren als onderdeel van een groepswerk. Driedimensioneel werk: o Constructie maken uit: klei, karton, gips, Dit gehele project kan aan de leerlingen op een speelse en avontuurlijke wijze aangeboden worden, wat natuurlijk een groot pluspunt betekent. DOELSTELLINGEN LO is motorische basisvorming gericht op het ontwikkelen van : MOTORISCHE COMPETENTIE kennis en inzicht verruimen in verband met ruimte, afstand, richting. bereid zijn tot oefenen bereidheid tonen tot ondernemen probleemoplossend denken EEN GEZONDE, FITTE EN VEILIGE LEVENSSTIJL EEN POSITIEF ZELFBEELD EN GOEDE SOCIALE RELATIES zelfvertrouwen opbouwen, bijsturen, verwerven in kleine groepen samenwerken. doorzettingsvermogen succesbeleving ervaren ind. en in groep willen samenwerken in groep iedereen aan bod laten komen REKENING COGNITIEVE VAARDIGHEIDS DYNAMISCH- HOUDEND MET COMPONENTEN (KENNEN) COMPONENTEN (KUNNEN) AFFECTIEVE PERSOONLIJKHEIDS COMPONENTEN (ZIJN) Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 2

3 DE 3 STEEDS WEERKERENDE STAPPEN BIJ DE LEERSTOFOPBOUW. Bij elke initiatie, in de klas, turnzaal, speelplaats, park of bos, is het aangeraden om de 3 onderstaande stappen te nemen bij het aanbrengen van de verschillende oefeningen. Kaartbegrip: van een 3-dimensionele werkelijkheid naar een 2- dimensionele weergave op de kaart. Voor de leerlingen is het zeer moeilijk om de werkelijke gegevens van de omgeving die ze met de ogen waarnemen om te zetten naar de gegevens op de kaart. Van een 3-dimensionale werkelijkheid moeten zij de stap maken naar een 2-dimensionale weergave op de kaart. Ook de schaal van de kaart is voor hen een nieuw begrip. Het is dan ook aangewezen om met de leerlingen een aantal meter af te stappen en deze dan te interpreteren op de kaart. (vb. 1/5000, de leerlingen stappen 50 meter af en hiervoor vorderen zij 1 cm. op de kaart.) Kaartsymbolen kaartlegende Om alle voorwerpen in de omgeving (lokaal, bos, ) terug te vinden op de kaart moet er een kaartlegende zijn. Aan de hand van deze legende kunnen de leerlingen de voorwerpen herkennen op de kaart. Het is dan ook aangewezen dat de leerkracht voor de aanvang van de eigenlijke oefening de legende overloopt en de voorwerpen aanwijst die niet in de kaart gebracht zijn. Kaartnoorden: georiënteerd houden van de kaart. Bij de aanvang van de oefening moet voor de leerlingen het kaartnoorden zeer duidelijk zijn. Dit betekent dat zij weten in welke richting zij het noorden van de kaart moeten houden. Voor de oefeningen die in een lokaal worden gegeven duidt de leerkracht de noordzijde in het lokaal duidelijk aan. Dit kan gebeuren door het aanbrengen van een grote rode letter N op één van de muren.als noorden wordt een muur, groot vlak aangeduid (geen hoek of schuine zijde). De leerkracht tracht wel het eigenlijke noorden zoveel mogelijk te respecteren want in elke klas is er wel een snuggere leerling die het werkelijke noorden weet liggen. Op het kaartje dat de leerlingen krijgen, trekt de leerkracht een dikke rode lijn op de noordkant van het kaartje. Hierdoor wordt het voor de leerlingen eenvoudig om steeds hun kaart (de dikke rode lijn) georiënteerd te houden (naar de rode letter N ) Als de leerkracht een lokaal of terrein in kaart brengt, maakt hij of zij eerst een moederkaart. Op deze moederkaart worden alle onveranderlijke voorwerpen in kaart gebracht zoals de muren, ramen, deuren, radiatoren, sportramen, bomen, zitbanken, struiken. Als de moederkaart klaar is, kan de leerkracht voor elke oefening de kaart aanvullen met losstaande voorwerpen zoals banken, verkeerskegels, hoepels, kasten. Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 3

4 VAN GESTUURDE ORIËNTERING TOT HET MAKEN VAN EEN EIGEN WEGKEUZE. Leerkracht stuurt leerling volgt : Bij de eerste oefeningen zal de leerkracht de functie van instructeur waarnemen. De leerlingen werken in een vertrouwde omgeving en volgen de richtlijnen van de leerkracht. De leerkracht heeft de leerlingen steeds in oogbereik en kan daardoor voor een goede feedback zorgen. Door het werken in de eigen turnzaal of op de speelplaats zal de leerling meer vertrouwen hebben. Hij moet niet oriënteren in een vreemde omgeving waardoor de kans op verdwalen onbestaande is. Gedeelde sturing: Geleidelijk aan zal de leerling meer initiatief moeten nemen. Het oriëntatieterrein verplaatst zich naar een ruimere omgeving, sportvelden, schooltuin, park, Hierdoor verlaat de leerling zijn goed vertrouwde omgeving. De leerkracht heeft niet meer de mogelijkheid om alle leerlingen van nabij te volgen en bij te sturen. Steroriëntatie en klaverbladvormen zijn de ideale werkvormen om de leerling te brengen tot het nemen van meer initiatief. De leerling zal zelfstandiger moeten werken wil hij in zijn opdracht slagen. Leerkracht begeleidt leerling neemt initiatief maakt eigen keuze. De laatste en tevens moeilijkste stap bij het leren oriënteren is het maken van een eigen wegkeuze. Wanneer een leerling de opdracht krijgt om een klassieke omloop af te leggen, is hij verplicht om volledig zelfstandig te werken. De leerkracht kan de leerling enkel begeleiden bij de start. De opdracht moet dan ook zeer goed omschreven worden want geen enkele vorm van feedback is mogelijk tijdens de oefening. De leerling maakt zelf de wegkeuze en kan dit niet doen in overleg met de leerkracht. De leerling wordt verplicht tot het nemen van initiatief en verantwoordelijkheid. Bij een foute wegkeuze moet hij zichzelf bijsturen en leren uit zijn fouten. Na elke oefening zal de leerkracht door middel van een evaluatie van de gevolge route een nabespreking begeleiden. Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 4

5 PRAKTISCHE OEFENINGEN: VAN TURNZAAL NAAR IOF- KAART. Turnzaal: Spelen waar de kinderen de verschillende windrichtingen inoefenen en onderscheiden: Spel: windroosloop estafette: 4 estafetterijen van een 5 tal kinderen. De kinderen staan in het midden van een cirkel. Op de cirkelomtrek zijn 8 kegels geplaatst die de 8 windrichtingen aangeven. Het noorden moet duidelijk te onderscheiden zijn. Op de onderzijde van elke kegel is een kaartje bevestigd waarop een andere windrichting staat aangegeven. Alle 1 ste lopers van de verschillende groepjes krijgen een kaartje waarop een willekeurige windrichting staat aangegeven. Op signaal lopen de 1 ste kinderen van elke groep naar de kegel die de richting aangeeft van hun kaartje. Bij deze kegel lezen zij de windrichting van het kaartje dat aan de onderzijde van de kegel bevestigd is. Terug op hun startplaats geven zij de windrichting door aan de 2 de. Welke groep is correct en het vlugst? Spel: roosterspel bij je windrichting: Kegels of blokjes staan opgesteld in een roostervorm. Er wordt individueel of in kleine groepjes gespeeld. Aan de achterzijde van de startkegel, vindt de speler een kaart met daarop de tekst: 1 vak noorden. Zich oriënterend op het noorden kan de speler de kegel vinden die één plaats noordelijk van de startkegel staat. Achter de juiste kegel vindt men het kaartje met de volgende routebeschrijving: 1 vak westen. Op deze wijze kan de volledige omloop gevonden worden. Ter controle plaatsen we op de keerzijde van elke kaart een woord. De spelers dienen alle woorden systematisch na elkaar te noteren op hun persoonlijk blaadje. (vb. controlezin: alle jongens en meisjes van onze basisschool zijn steeds op-en-top sportieve kinderen) Dominospel: Dezelfde opstelling zoals bij de windroos. Op de cirkelomtrek plaatst men 8 potjes (één voor elke windrichting) met elk 32 (of 24, of 16 ) dominostenen. Elke dominosteen vermeldt 2 windrichtingen, vb. in potje noorden: N/ZW N/NO N/ZO Op startsignaal krijgt de 1 ste speler van elke rij een willekeurige steen. Hij plaatst de domino voor zich en loopt dan naar de windrichting die rechts op de steen vermeld is. Daar treft hij het corresponderende potje aan waaruit hij een nieuwe dominosteen meebrengt en doet aanstuiten op de vorige steen. Op dat moment kan de 2 de speler vertrekken die dezelfde werkwijze volgt. Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 5

6 Oefeningen waar de kinderen zich leren oriënteren in de ruimte. Lijnenloop: leerlingen leren hun kaart georiënteerd houden. Vanuit de zitplaats van iedere leerling trekt de leerkracht een rode lijn op de kaart langs de verschillende toestellen door. De leerlingen moeten deze lijn volgen tot ze terug op hun eigen plaats belanden. De leerkracht zorgt ervoor dat alle lijnen langs een centrale plaats in de zaal komen. Op deze plaats kan de leerkracht zeer duidelijk zien of de leerlingen hun kaart (rode rand) georiënteerd houden naar het noorden. 5 posten verbinden: leerlingen maken zelf hun wegkeuze om hun controleposten te vinden. In de zaal bevestigt de leerkracht verschillende kaartjes met een letter.op de kaart worden de plaatsen waar een letter hangt, aangeduid met een cirkeltje. De leerlingen verbinden nu 5 cirkeltjes naar keuze met een rechte lijn zonder dat deze lijnen elkaar kruisen of raken. Elke leerling trekt wel zijn eerste lijn vanuit de plaats waar hij of zij staat. Op teken van de leerkracht wisselen 2 leerlingen hun kaart, de leerlingen gaan dan op de gekregen kaart de juiste letter naast elk cirkeltje zetten dat verbonden is met de 5 lijnen. De kaarten worden vervolgens terug aan de eerste eigenaar gegeven die dezelfde oefening gaat doen ter controle. Posten zelf zoeken en intekenen: leerlingen lokaliseren de gevonden post en tekenen die op de kaart in. Op een kaart staan nog geen posten ingetekend. De leerlingen gaan op zoek naar 5 willekeurige letters in de zaal, al de 5 letters worden op de kaart met een cirkel en de lettercode ingetekend. Scoreloop: de leerlingen trachten binnen een bepaalde tijd zoveel mogelijk posten te zoeken. De leerlingen krijgen allemaal een kaart met daarop alle ingetekende posten. Binnen een bepaalde tijd moeten de leerlingen naast zoveel mogelijk cirkeltjes de juiste code schrijven. De tijdsduur van deze oefening is afhankelijk van de grootte van de zaal en het aantal posten.( 3 min.) Voor het eindsignaal geeft de leerkracht eveneens een signaal waardoor de leerlingen weten dat de oefening naar het einde loopt. De leerlingen die te laat hun kaart afgeven aan de leerkracht krijgen bepaalde strafpunten. Speelplaats of sportterrein. De leerlingen gaan kennismaken met een nieuwe kaart waarbij de leerkracht weer even de 3 stappen overloopt (kaartbegrip, kaartlegende en kaartnoorden). De oefeningen van de turnzaal kunnen ook hier toegepast worden op de nieuwe kaart. De IOF-kaart. De laatste stap bij de initiatie in het oriëntatielopen is voor de leerlingen de meest avontuurlijke. Zij kunnen hun opgedane kennis gaan toetsen in een minder bekende omgeving. De 3 stappen (kaartbegrip, kaartlegende en kaartnoorden) kunnen het best aangebracht worden tijdens een intensieve wandeling. De leerlingen volgen de leerkracht en trachten steeds de volgweg op de kaart aan te duiden met hun duim. Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 6

7 Met dit duimcontact houdt de leerling steeds contact tussen de kaart en de natuurlijke omgeving. De leerkracht leert de leerling tevens hun controlekaart knippen bij de verschillende controleposten en maakt de leerlingen erop attent het controlenummer steeds te controleren. Door deze controle weten de leerlingen voor zichzelf zeer goed of ze de juiste controlepost gevonden hebben. Voor de volgende oefeningen kan best gewerkt worden in kleine groepen van 2 leerlingen. Steroriëntatie: De leerkracht laat de leerlingen vanuit een centrale plaats telkens 1 post zoeken. De leerkracht plaatst een aantal posten in een cirkel rond de centrale start- en aankomstplaats. Op de kaart van de leerlingen wordt telkens 1 post ingetekend. Deze post gaan de leerlingen zoeken en inknippen op hun controlekaart. Bij deze oefening kan de leerkracht gemakkelijk de leerlingen bijsturen. Klaverbladoriëntatie: de leerkracht laat de leerlingen vanuit een centrale plaats een 3 tal posten zoeken. Met deze oefening gebruikt de leerkracht dezelfde posten als bij de steroriëntatie. Deze posten worden nu echter in een lusvorm aangedaan door de leerlingen. Klassieke omloop: de leerlingen zoeken zo snel mogelijk de posten in de numerieke volgorde. De leerlingen krijgen een kaart met daarop een aantal posten die met een rechte lijn verbonden zijn. Naast het cirkeltje dat de post aanduidt, wordt een nummer geplaatst. Alle posten moeten in numerieke volgorde aangedaan worden. Om de leerlingen extra te motiveren kan de leerkracht voor een tijdsopname zorgen en er een kleine wedstrijd van maken. Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 7

8 BRONNEN: I.S.B Deze syllabus werd voornamelijk gebaseerd op een initiatiepakket dat werd samengesteld door: Katleen Van de Moortel en Karl Keuppens Leerplan Wereldoriëntatie, Vlaams verbond van het Katholiek basisonderwijs, 1998 Leerplan Wiskunde, Vlaams verbond van het Katholiek basisonderwijs,1998 Leerplan Beeldopvoeding, Vlaams verbond van het Katholiek basisonderwijs, 1999 Leerplan Bewegingsopvoeding in de basisschool, Vlaams verbond van het Katholiek basisonderwijs,1998 Christine De Medts, met medewerking van de Leerkracht Bewegingsopvoeding van de ontvangende school. 8