Een vangnet voor ondernemers in Eindhoven. Beleidskader Bbz en MKB Doorstart

Transcriptie

1 Een vangnet voor ondernemers in Eindhoven Beleidskader Bbz en MKB Doorstart gemeente Eindhoven SDS - Sociaal Domein Support, POK1 - Programmering, Ontwikkeling & Kwaliteit 1 juni 2016

2 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven SDS - Sociaal Domein Support, POK1 - Programmering, Ontwikkeling & Kwaliteit 1 Datum juni 2016

3 Inhoudsopgave Colofon 2 Inhoudsopgave 3 1 Inleiding Aanleiding Financiële problemen bij zelfstandigen Definitie zelfstandige Definitie financiële problemen Leeswijzer 6 2 Landelijk kader Bbz IOAZ Wet gemeentelijke schuldhulpverlening Faillissementswet 8 3 Missie en Visie Missie Visie Doel 9 4 Beleidsuitgangspunten 10 5 Organisatie en uitvoering Zelfstandigenloket Eindhoven (ZLE) Relatie met MKB Doorstart Taken ZLE Randvoorwaarden Personele bezetting Financiering Financiering Bbz Financiering ZLE Financiering schuldhulpverlening aan zelfstandigen 16 6 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 17 Bijlage 1: Organisatie aanpak financiële problemen in schema gemeente Eindhoven 3

4 1 Inleiding De gemeente Eindhoven wil de werkgelegenheid in de stad stimuleren. Het aanjagen van de banenmotor is speerpunt in het beleid 1. Dit is namelijk het beste middel om werkloosheid te bestrijden. Naast inzet op het aantrekken van high-tech bedrijvigheid wordt ook geïnvesteerd in verbreding van het MKB. Bijvoorbeeld door het zelfstandig ondernemerschap actief te stimuleren, en de drempels voor ZZP-ers te verlagen. Daarnaast wil de gemeente Eindhoven ook de sociale basis versterken en de zelfredzaamheid van de inwoners vergroten. Het stimuleren van ondernemerschap maakt daar onderdeel van uit. Niet alle nieuwe ondernemers hebben echter de financiële mogelijkheden voor een succesvolle start. Ook kunnen bestaande bedrijven in tijdelijke financiële problemen komen, of zelfs te maken krijgen met een faillissement. Om deze ondernemers te ondersteunen is het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) 2004 in het leven geroepen. Het Bbz is een waardevol instrument op wettelijke basis, zowel voor bestaande ondernemers als de uitkeringsgerechtigden die een onderneming starten. Het Bbz: - is een vangnetregeling die zorgt voor een groeiende groep zzp-ers; - bevordert ondernemerschap (starten vanuit een uitkering) en creëert werkgelegenheid; - behoudt werkgelegenheid (voor zelfstandige met personeel). De uitvoering van het Bbz ligt bij gemeenten. In deze notitie wordt aangegeven hoe de gemeente Eindhoven hier de komende jaren invulling aan wil geven. 1.1 Aanleiding Binnen de gemeente Eindhoven is de uitvoering van het Bbz belegd bij het Team Zelfstandigen. In de reorganisatie van het Sociaal Domein was voorzien dat deze dienstverlening door de specialist inkomen zou worden geboden. In de praktijk blijkt de uitvoering van het Bbz echter zo specifiek te zijn, dat nu toch gekozen wordt voor een apart team. Om de zelfstandige beter te kunnen bedienen zal de dienstverlening op het gebied van Bbz wel moeten veranderen en verbeteren. Het gaat dan om het vergroten van het bereik van ondernemers, de aandacht voor vroegsignalering van problemen (relatie met MKB Doorstart) en om het verhogen van de kwaliteit van de uitvoering, beleid, proces en aansturing. In het najaar van 2014 is door VBIC (verbijzonderde interne controle) onderzoek gedaan naar de uitvoering van het Bbz in de gemeente Eindhoven. VBIC heeft daarin geconstateerd dat de maatregelen binnen en rondom het Bbz-proces onvoldoende zijn om te kunnen spreken van een voldoende beheerst proces. In een vervolgonderzoek dat in opdracht van het management van het Sociaal Domein is uitgevoerd, komt KPMG tot een vergelijkbare conclusie 2. KPMG heeft een aantal aanbevelingen gedaan, die deels betrekking hebben op het formuleren van Bbz-beleid, en deels op het verbeteren van de uitvoering (door het opstellen van uitvoeringsvoorschriften, inbouwen van waarborgen in het proces en sturen op kwaliteit, in het bijzonder verbetering en professionalisering van debiteurenbeheer). In dit beleidskader zijn de beleidsuitgangspunten op het gebied van Bbz (en MKB Doorstart) voor de gemeente Eindhoven opgenomen. Daarnaast wordt gewerkt aan de vorming van een Zelfstandigenloket Eindhoven (ZLE) met bijbehorend bedrijfsplan en het opstellen van uitvoeringsvoorschriften. 1 Coalitie-akkoord : Expeditie Eindhoven, Iedereen mee. PvdA-D66-SP-GroenLinks, mei Onderzoek uitvoering Bbz, KPMG Audit N.V., 3 juni gemeente Eindhoven

5 1.2 Financiële problemen bij zelfstandigen De gemeente Eindhoven streeft naar een integrale aanpak van financiële vraagstukken, ook voor zelfstandigen. De doelgroep betreft zowel zelfstandigen zonder personeel (zzpers) als het MKB (midden- en kleinbedrijf, ondernemingen met minder dan 250 medewerkers) Definitie zelfstandige Een zelfstandige is een persoon tussen de 18 en de pensioengerechtigde leeftijd die in zijn levensonderhoud voorziet via arbeid in eigen bedrijf of zelfstandig beroep. In de volksmond wordt vaak gesproken over de ondernemer. In deze notitie zal gesproken worden over de zelfstandige. Een zelfstandige kan alleen werken (bijvoorbeeld als zzper) maar een zelfstandige kan ook werknemers in dienst hebben. In het Bbz 2004 is opgenomen voor welke groepen zelfstandigen de gemeente een verantwoordelijkheid kan hebben. Het gaat dan om: - Gevestigde zelfstandige Een gevestigde zelfstandige is een natuurlijk persoon die: het inkomen uit het eigen bedrijf nodig heeft om van te leven; minstens uur per jaar in het eigen bedrijf werkt; voor het grootste deel in Nederland werkt en in Nederland belasting betaalt; over alle vergunningen beschikt die voor het bedrijf verplicht zijn (waaronder een inschrijving in het register van de Kamer van Koophandel); alleen of samen met degenen met wie hij het bedrijf of zelfstandig beroep uitoefent de volledige zeggenschap in dat bedrijf of zelfstandig beroep heeft en de financiële risico s daarvan draagt. - Pre-startende zelfstandige Een pre-startende zelfstandige iemand die van plan is een eigen bedrijf te beginnen maar nog niet beschikt over een ondernemersplan. - Startende zelfstandige Een startende zelfstandige is iemand waarvan het ondernemersplan is beoordeeld als levensvatbaar en die korter dan 1,5 jaar een eigen bedrijf heeft. - Beëindigende zelfstandige Een beëindigende zelfstandige is een zelfstandige wiens bedrijf of zelfstandig beroep niet levensvatbaar is en die zich verplicht of heeft verplicht de activiteiten in het bedrijf of zelfstandig beroep zo spoedig mogelijk doch uiterlijk binnen 12 maanden te beëindigen. - Ex-zelfstandige Een ex-zelfstandige is iemand die in het verleden (minder dan 1 jaar geleden) als zelfstandige werkzaam was maar in het heden niet meer. - Marginale zelfstandige Een marginale zelfstandige is een bijstandsgerechtigde die kleinschalige zelfstandige activiteiten doet. Marginale zelfstandigen geven bijvoorbeeld pianoles in de buurt, passen op een buurkind, zijn kunstschilder of verkopen spulletjes via een webshop. Zij kunnen vanwege bij voorbeeld hun gezondheidssituatie of leeftijd geen werk in loondienst doen. Met hun zelfstandige activiteiten dragen zij toch bij aan hun levensonderhoud. De werkzaamheden kunnen marginaal blijven maar ook uitgroeien tot een fulltime gemeente Eindhoven 5

6 ondernemerschap. Daarnaast kan iemand als marginale zelfstandige werken naast een baan in loondienst Definitie financiële problemen Net als particulieren zitten ook zelfstandigen wel eens krap bij kas. Daar komt bij dat het in de huidige economische situatie - ook nu de crisis op haar retour lijkt - het voor veel (kleine) bedrijven nog steeds zeer moeilijk is om toegang tot financiering te krijgen. Banken verstrekken minder kredieten en veel fondsen zijn maar beperkt beschikbaar. Van financiële problemen bij een zelfstandige is sprake als er onvoldoende middelen aanwezig zijn om in het levensonderhoud te voorzien en de benodigde investeringen te doen om het bedrijf goed op te starten en/of uit te kunnen voeren. Een voorbeeld van de eerste situatie is dat het een werkloze loodgieter, met een uitkering in het kader van de Participatiewet én een goedgekeurd ondernemersplan, ontbreekt aan middelen om de startinvesteringen te doen om een eigen bedrijf te beginnen. Een voorbeeld van de tweede situatie is dat het een zelfstandige koerier ontbreekt aan financiële middelen om te investeren in een nieuw vervoermiddel. Zijn oude voertuig is aan vervanging toe. Als er geen bedrijfskrediet wordt verleend, zal de koerier geen inkomen meer uit zijn bedrijf kunnen genereren. Financiële problemen kunnen uitgroeien tot schulden. Er is sprake van schuldenproblematiek bij een zelfstandige als deze is opgehouden met het betalen van de aangegane financiële verplichtingen privé en/of bedrijfsmatig. Schulden hoeven niet altijd het einde van een zelfstandige onderneming te betekenen. Als uit onderzoek blijkt dat het bedrijf nog levensvatbaar is, kan de zelfstandige een krediet krijgen waarmee de totale schuldenlast kan worden voldaan. Voor het regelen van de schulden wordt dan vaak een schuldregelaar ingezet. Een voorbeeld hiervan is een transportbedrijf met 15 personeelsleden dat dreigt te moeten stoppen door schulden die zijn ontstaan in de economische crisis. Hierdoor dreigt de werkgelegenheid voor 15 werknemers, waarvan 8 kwetsbaar door de leeftijd van boven de 50, te verdwijnen. Door de herfinanciering van schulden, het bieden van werkkapitaal en de verbetering van de marketing kan dit worden voorkomen. 1.3 Leeswijzer De huidige (landelijke) beleidskaders staan beschreven in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 staat de missie en visie van de gemeente Eindhoven ten aanzien van de aanpak van financiële problemen bij ondernemers. In hoofdstuk 4 staan de beleidsuitgangspunten ten aanzien van de aanpak van deze problemen. De organisatie en uitvoering worden beschreven in hoofdstuk 5 en tot slot volgen in hoofdstuk 6 de conclusies en aanbevelingen. 2 Landelijk kader Ondersteuning van ondernemers met financiële problemen door gemeenten is een wettelijke taak die is vastgelegd in het Bbz en de IOAZ. Daarnaast hebben de gemeenten de bevoegdheid om schuldhulpverlening in te zetten, waarbij de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening van belang is. Ook de Faillissementswet is relevant. 6 gemeente Eindhoven

7 Hier ligt weliswaar geen gemeentelijke taak, maar het betreft wel een belangrijke wet bij de ondersteuning van ondernemers met financiële problemen. Voordat in wordt gegaan op de Eindhovense invulling van de ondersteuning, volgt hieronder een nadere toelichting op de van toepassing zijnde landelijke wet- en regelgeving. 2.1 Bbz 2004 Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet. Hierin is de ondersteuning op het gebied van participatie, en inkomen in de vorm van een bijstandsuitkering vastgelegd. Voor zelfstandigen gelden veelal afwijkende regels, die sinds 1986 opgenomen zijn in het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz). Het doel is het verschaffen van financiële ondersteuning aan (startende) zelfstandigen met (tijdelijke) financiële problemen, zodat werkloosheid en uitkeringsafhankelijkheid kan worden voorkomen. In 2004 is het besluit ingrijpend herzien. Het Bbz 2004 is gebaseerd op artikel 78f van de Participatiewet. De doelgroep van het Bbz 2004 is: de gevestigde zelfstandige; de beëindigende zelfstandige; de oudere zelfstandige met een niet levensvatbaar bedrijf. de startende zelfstandige; De financiële ondersteuningsproducten die vanuit het Bbz 2004 kunnen worden geboden zijn: bedrijfskapitaal (rentedragende lening); periodieke uitkering levensonderhoud (tijdelijke renteloze lening. Deze kan, op grond van de jaarrekening, omgezet worden in een bedrag om niet). Daarnaast is het ook mogelijk om inhoudelijke steun te bieden aan zelfstandigen, bijvoorbeeld door kennisoverdracht, coaching en advisering. Doel van de regeling is (startende) zelfstandigen in staat stellen om met het inkomen uit het eigen bedrijf in het bestaan te voorzien. Inzet van het Bbz draagt bij aan duurzame uitstroom uit de bijstand. De internationale onderzoeks- en adviesorganisatie Ecorys heeft in 2010 de Bbz-regeling onderzocht over de periode van 2004 tot en met Het resultaat staat in het rapport Bbz 2004: uit het startblok. Belangrijkste conclusie is dat in totaal 42 procent van de startende zelfstandigen na de eerste twaalf maanden geheel uit de uitkering is. Na vier jaar loopt dit verder op naar 74 procent, terwijl het bij een controlegroep van bijstandsgerechtigden die uitstromen naar werk in loondienst gaat om 56 procent. De regeling is volgens het onderzoek succesvol en levert meer op dan ze kost. 2.2 IOAZ Naast het Bbz 2004 is er voor oudere zelfstandigen die hun bedrijf willen beëindigen nog een andere mogelijkheid. Zij kunnen mogelijk gebruik maken van de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ). De uitkering kan worden toegekend tot de pensioengerechtigde leeftijd. Bij de IOAZ-regeling blijft (in tegenstelling tot de Participatiewet) het vermogen van de zelfstandige buiten beschouwing. 2.3 Wet gemeentelijke schuldhulpverlening Op 1 juli 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) in werking getreden. Als gevolg van deze wet hebben gemeenten een wettelijke zorgplicht op het terrein van gemeente Eindhoven 7

8 integrale schuldhulpverlening. De Wgs schrijft voor dat de gemeenteraad een plan dient vast te stellen dat richting geeft aan de integrale schuldhulpverlening aan inwoners van haar gemeente. Daarnaast beveelt de regering aan dat het college beleidsregels formuleert over de toegang tot de integrale schuldhulpverlening. De wet gemeentelijke schuldhulpverlening stelt alleen schuldhulpverlening aan natuurlijke personen verplicht. Dit betekent dat via deze wet alleen de schuldhulpverlening aan ex-zelfstandigen geregeld is. Schuldhulpverlening door gemeente aan zelfstandigen is dus niet verplicht, maar Eindhoven is wel voornemens om dit aan te gaan bieden. 2.4 Faillissementswet De Faillissementswet geeft de wettelijke regels voor het geval iemand, volgens rechtelijk onderzoek, niet langer in staat is om aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Via de Faillissementswet worden de schulden van zelfstandigen geregeld. De wet bestaat uit drie delen: Faillissementen, Surseances van betaling en Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP). Als voor de aanpak van de schulden de Faillissementswet wordt toegepast dient de zelfstandige de bedrijvigheden te staken. Kleine zelfstandigen maken vaak gebruik van de WSNP om de schulden op te lossen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het verstrekken van een zogenaamde WSNP-verklaring. Eindhoven wil hier een rol in pakken, die belegd gaat worden in het Zelfstandigenloket Eindhoven (ZLE). Zie verder in hoofdstuk 4 en 5. 3 Missie en visie In hoofdstuk 2 hebben we de landelijke kaders geschetst. Nu gaan we dieper in op de uitvoering in Eindhoven. We beschrijven missie, visie en doel en bepalen daarmee de lokale (en mogelijk later regionale) kaders. 3.1 Missie Met een integrale aanpak de maatschappelijke participatie en de financiële zelfredzaamheid van zelfstandigen met financiële problemen bevorderen. Maatschappelijke participatie is in deze tijd een belangrijk begrip in het algemeen en binnen het Sociaal Domein in het bijzonder. In de visie van WIJeindhoven wordt hier invulling aan gegeven door het versterken van de sociale basis en het vergroten van de zelfredzaamheid van de burgers. De inwoners die ondersteuning nodig hebben kunnen een beroep doen op de generalisten van de Stichting WIJeindhoven. Zij brengen alle leefgebieden in kaart, en werken met een integrale aanpak. Het stimuleren van maatschappelijke participatie geldt ook voor de zelfstandigen. Een tijdige en integrale aanpak van financiële problemen bij zelfstandigen bevordert de maatschappelijke participatie 3. Het gaat hierbij niet alleen om de participatie van de zelfstandige maar ook van het personeel, van de toeleveranciers en van de afnemers. Integraal betekent hier dat er niet alleen aandacht is voor de aanpak van de financiële problematiek maar ook voor de achterliggende oorzaak. De aanpak stimuleert de financiële zelfredzaamheid. Volgens de in Eindhoven gebruikte zelfredzaamheidsmatrix is iemand volledig zelfredzaam als de inkomsten ruim voldoende zijn, er een mogelijkheid is om te sparen en er sprake is van goed financieel beheer. Het Nibud geeft een uitgebreidere definitie: Iemand is financieel zelfredzaam wanneer hij 3 Onder maatschappelijke participatie wordt hier verstaan een actieve bijdrage leveren aan de maatschappij door het verrichten van werkzaamheden gericht op de productie van goederen en diensten als zelfstandige of als werknemer (bij beëindiging). 8 gemeente Eindhoven

9 weloverwogen keuzes maakt, zodanig dat zijn financiën in balans zijn op zowel korte als op lange termijn. Dat is niet alleen op het moment dat iemand zelf al zijn geldzaken kan regelen, maar ook dat iemand weet wanneer hij hulp zou moeten inroepen. Het helpt maatschappelijke kosten als gevolg van onnodige faillissementen en ontslagen voorkomen. Het Nibud heeft vijf competentiegebieden opgesteld om de financiële zelfredzaamheid van een consument te toetsen. Deze competenties gelden ook voor zelfstandigen. Het gaat om in kaart brengen, verantwoord besteden, vooruit kijken, bewust financiële producten kiezen en over voldoende kennis beschikken. Afhankelijk van de situatie en de aanwezige competenties van de zelfstandige worden hiertoe de benodigde interventies ingezet. 3.2 Visie De aanpak financiële problemen zelfstandigen is duurzaam, effectief en integraal. De aanpak van financiële problemen bij marginale, startende, gevestigde en exzelfstandigen is duurzaam en effectief. Deze visie betekent dat het resultaat van alle dienstverlening vanuit de gemeentelijke overheid op dit gebied doeltreffend en blijvend dient te zijn. Dit houdt in dat er niet alleen financiële hulp wordt geboden, maar ook gewerkt wordt aan ontbrekende vaardigheden door het bieden van advies, coaching en workshops op het gebied van o.a.: - schrijven van een ondernemersplan in zes weken; - administratie voeren; - gebruik nieuwe media. Voor de gemeente Eindhoven betekent dat een intensivering van de dienstverlening op het gebied van ondersteuning. Naast de wettelijk verplichte taken wordt extra dienstverlening geboden. Het doel van deze ondersteuningsproducten is het voorkomen van vroegtijdige uitval van (door)startende zelfstandigen en behoud van bestaande bedrijven. De integrale aanpak voor deze doelgroep vraagt specialistische kennis over de arbeidsmarkt en de vele facetten van het ondernemerschap, en een uitgebreid netwerk op dit gebied. Het is niet realistisch om delen van deze aanpak bij generalisten van de Stichting WIJeindhoven te beleggen. Om de integrale aanpak succesvol te laten zijn is een gespecialiseerd team nodig. Het gevolg van deze visie is ook dat we accepteren dat niet alle bedrijven met financiële problemen levensvatbaar zijn. De zelfstandigen die dit betreft zullen wel geholpen worden met beëindigen van hun bedrijf, de aanpak van hun schulden en het vinden van ander werk. 3.3 Doel Behoud en uitbreiding van werkgelegenheid. Door een vangnet te bieden aan ondernemingen met tijdelijke financiële problemen, maar een goed toekomstperspectief, blijft bestaande werkgelegenheid behouden. Starters die de kans krijgen om een bedrijf te beginnen zorgen voor nieuwe werkgelegenheid. De integrale aanpak maakt de problematiek bespreekbaar en betrekt in- en externe partners bij het vinden van passende oplossingen. Het Bbz draagt bij aan het behoud van werkgelegenheid, bedrijvigheid en stimuleert ondernemerschap in de lokale economie 4. Daarnaast blijkt dat ondernemers die 4 De kosten en baten van het Bbz door TNO en het IMK opgenomen in de inspiratiegids Duurzaam werken aan ondernemerschap van de VNG gemeente Eindhoven 9

10 ondersteund worden via het Bbz ook weer voor nieuwe werkgelegenheid zorgen. De ondernemingen hebben gemiddeld 3,3 toeleveranciers. De hier beschreven missie, visie en doel zijn de basis van de beleidsuitgangspunten die in hoofdstuk 4 zijn opgenomen. 4 Beleidsuitgangspunten Uit de (nieuwe) missie en visie ten aanzien van de aanpak van financiële problemen bij zelfstandigen volgen de volgende beleidsuitgangspunten voor de gemeente Eindhoven. 1) De eigen kracht van de zelfstandige met financiële problemen staat centraal. In de visie van de gemeente Eindhoven staat de zelfredzaamheid van de inwoner centraal. Dat wat iemand zelf kan doen, al dan niet met ondersteuning van het eigen netwerk, moet iemand zelf doen. Bij eerstelijns hulpvragen kan de Stichting WIJeindhoven ondersteuning bieden. Indien specialistische hulp nodig is, krijgt iemand vanuit de gemeente (straks het ZLE) ondersteuning om ontbrekende vaardigheden onder te knie te krijgen. Als de onderneming niet levensvatbaar is, is er geen verdere ondersteuning bij het in stand houden. Wel wordt begeleiding geboden bij de beëindiging van het bedrijf en eventueel de aanpak van de schulden. 2) De zelfstandige met financiële problemen is de probleemeigenaar. Zelfstandigen zijn en blijven verantwoordelijk voor hun eigen gedrag. De gemeente kan zelfstandigen geen beslissingen opleggen of keuzes afdwingen. Zij kan wel gedegen adviseren en zelfstandigen helpen tot een goed afgewogen keuze te komen (motiveren). De consequentie van dit uitgangspunt is dat zelfstandigen met financiële problemen kunnen besluiten geen gebruik te willen maken van het aanbod. 3) De dienstverlening voor de zelfstandige met financiële problemen wordt georganiseerd in het Zelfstandigenloket Eindhoven (ZLE). Tot op heden is de uitvoering van het Bbz belegd binnen het Sociaal Domein, dicht bij de uitvoering van de Participatiewet. Het voordeel is dat de afstand tot Bbz voor bijstandsgerechtigden die een onderneming willen starten relatief klein is. Een groot nadeel is echter dat bestaande ondernemers ofwel de Bbz niet kennen, ofwel niet geassocieerd willen worden met de bijstand. Zij willen aangesproken worden op hun ondernemerschap. Om het ondernemerschap in Eindhoven meer te kunnen stimuleren, en de individuele zelfstandigen beter te kunnen ondersteunen, wordt de gehele Bbz-dienstverlening (inclusief IOAZ, administratie, debiteurenbeheer en schuldhulp) georganiseerd in het ZLE. Door de bundeling van specialistische kennis en het aanbieden van nieuwe producten zoals coaching, advies en schuldhulp wordt de kwaliteit van de dienstverlening verbeterd en de zelfstandige beter geholpen. De frontoffice van het nieuwe loket zal buiten het Sociaal Domein worden gepositioneerd, maar de uitvoering en de backoffice blijven onderdeel van het Sociaal Domein. De Stichting WIJeindhoven is een samenwerkingspartner van het ZLE en heeft een belangrijke verwijsfunctie. 4) Publieke en private partijen hebben beiden een rol in de integrale aanpak van financiële problemen bij (startende) zelfstandigen. Het MKB is in Eindhoven verantwoordelijk voor een groot deel van de werkgelegenheid. Een bedrijfsbeëindiging of faillissement heeft grote financiële gevolgen voor de zelfstandige, de schuldeisers en de maatschappij. Als een 10 gemeente Eindhoven

11 zelfstandige en zijn eventuele werknemers door de bedrijfsbeëindiging werkloos raken kan het zijn dat er uiteindelijk een beroep wordt gedaan op de Participatiewet. Het ondersteunen van zelfstandigen die tijdelijk in zwaar weer zitten is echter niet alleen een taak van de overheid. Private partijen kunnen een grote rol spelen bij vroegsignalering en sociale kredietverlening. Ook marktpartijen (banken en andere financiers) hebben baat bij minder faillissementen. Daarom is ook voor hen een grote rol weggelegd bij de aanpak van financiële problematiek. Eindhoven gaat in het ZLE de verbindingen leggen en/of verstevigen met de externe partijen. 5) De gemeente Eindhoven biedt ook (financiële) ondersteuning aan zelfstandigen die niet onder het Bbz 2004 en IOAZ vallen. De gemeente Eindhoven heeft aangegeven zich voor een bredere groep zelfstandigen in te willen zetten dan alleen voor de doelgroep van het Bbz 2004 en de IOAZ. Het gaat hier bijvoorbeeld om zelfstandigen met een partner die inkomen uit loondienst heeft waardoor er geen recht op Bbz is. 6) De gemeente Eindhoven biedt alleen een vangnet voor (startende) zelfstandigen met tijdelijke financiële problemen. Financiering via marktpartijen gaat voor financiering via Bbz Het vangnet (Bbz 2004) wordt alleen ingezet bij bedrijven tot 250 werknemers, met tijdelijke financiële problemen, die wel een gezond toekomstperspectief hebben. Dit betekent dat wordt verwacht dat de ondernemingen in de toekomst financieel levensvatbaar zijn binnen hun markt en branche en dat de zelfstandigen beschikken over de juiste ondernemersvaardigheden of daarin coachbaar zijn. Het haalbaarheidsonderzoek geeft een beeld van de onderneming en de ondernemer. Naar aanleiding van dit onderzoek kunnen aanvullende instrumenten ingezet worden. 7) Schuldhulpverlening aan zelfstandigen gaat onderdeel uitmaken van de Eindhovense aanpak van financiële problemen bij zelfstandigen. Schuldhulpverlening aan zelfstandigen is vanuit de Wgs geen verplichting. Voor de gemeente is het echter een goede zaak om te investeren in de schuldhulpverlening voor zelfstandigen en ex-zelfstandigen, omdat het naast de juridische verantwoordelijkheid dit ook op korte en lange termijn leidt tot de volgende maatschappelijke effecten: - Behoud werkgelegenheid (ook voor eventueel personeel van de zelfstandige en andere kleinere bedrijven die samenwerken of afhankelijk zijn van de onderneming in problemen); - Besparingen op de Participatiewet-uitkeringen en bijzondere bijstand; - Minder beroep op kwijtscheldingen en re-integratietrajecten; - Minder uithuiszettingen en energieafsluitingen met daaruit voortvloeiende schade; - Als een ex-zelfstandige goed wordt begeleid via de schuldhulpverlening, dan zijn ze eerder in staat weer deel te nemen aan het arbeidsproces; - Daarnaast draagt het bij aan het voorkomen van sociale isolatie en maatschappelijke uitval, evenals aan het bevorderen van integratie en arbeidsparticipatie. De gemeente Eindhoven biedt momenteel geen schuldhulpverlening aan zelfstandigen, alleen aan ex-ondernemers. Wanneer er sprake is van een levensvatbare onderneming zijn alle partijen doorgaans echter gebaat bij voortzetting van de onderneming. De mogelijkheid van het saneren van bedrijfsschulden is regelmatig noodzaak voor de mogelijkheid van de voorzetting gemeente Eindhoven 11

12 van de onderneming. Eindhoven gaat schuldhulpverlening daarom onderdeel maken van haar aanpak van financiële problemen bij zelfstandigen. De schuldhulpverlening wordt toegankelijk voor alle zelfstandigen en kleine bedrijven. 8) Onderzoek naar een regionale aanpak van financiële problemen bij zelfstandigen. Dienstverlening bieden aan zelfstandigen met financiële problemen vergt specialistische kennis en samenwerking met specifieke partners. Kennis en contacten die mogelijk niet bij iedere gemeente afzonderlijk voldoende aanwezig zijn. Het heeft dus zeker efficiëntie-voordelen om de uitvoering van het Bbz 2004 en de IOAZ gezamenlijk met regiogemeenten te organiseren. Op deze wijze bundelen de gemeenten hun krachten, behouden zij de opgebouwde ervaring en wordt de dienstverlening per gemeente minder kwetsbaar. De gemeente Eindhoven gaat in eerste instantie zelf aan de slag met de opzet van het ZLE en de nieuwe invulling van de dienstverlening aan zelfstandigen. Voor Eindhoven is er sprake van een groeimodel: de behoefte aan en mogelijkheden van regionale samenwerking zullen worden onderzocht. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het Productenboek, waarin alle producten en de bijbehorende kosten voor de deelnemende gemeenten, die het ZLE aanbiedt worden beschreven. 5 Organisatie en uitvoering De regie op het beleid ten aanzien van de aanpak van financiële problematiek bij (ex-) zelfstandigen ligt, op grond van het Bbz en (een deel van) de Faillissementswet, bij het college van de gemeente Eindhoven. Dit betekent ook dat de uitvoering van deze aanpak formeel onder toezicht komt van de gemeenteraad en dat deze ook middelen beschikbaar moet stellen voor de uitvoering van deze taak. 5.1 Zelfstandigenloket Eindhoven (ZLE) De Bbz-dienstverlening wordt in de gemeente Eindhoven ondergebracht in het Zelfstandigenloket Eindhoven (ZLE). Het ZLE is een gemeentelijke afdeling, maar wordt (in tegenstelling tot de huidige Bbz-uitvoering) buiten het Sociaal Domein geplaatst. Door de front office van het ZLE te plaatsen in de fysieke nabijheid van voorzieningen die voor de ondernemer bekend zijn en door hem al worden gebruikt, wordt de bereikbaarheid en toegankelijkheid (en daarmee het bereik) vergroot. Het ZLE gaat nauw samenwerken met andere partners op ondernemersgebied, om de keten te verbinden en te versterken. Bijvoorbeeld met de Kamer van Koophandel, Ondernemersplein, Qredits en de banken. Ook is er sprake van een landelijke samenwerking in het Platform van Publieke Ondernemersadviesorganisaties (PPO). De missie van PPO is het zorgdragen voor een goede permanente ondernemersadvisering door de lokale en regionale overheid, gericht op de bevordering van succesvol ondernemerschap Relatie met MKB Doorstart Een nieuwe belangrijke partner in Eindhoven wordt MKB Doorstart. Eindhovense zelfstandigen met financiële problemen kunnen zich vanaf mei 2016 via de portal aanmelden voor ondersteuning. MKB Doorstart is een landelijk werkende, onafhankelijke, not-for-profit stichting. De stichting organiseert vroegsignalering van (financiële) problemen en biedt ondersteuning aan zelfstandigen met een in de kern levensvatbaar bedrijf, die hulp nodig hebben om hun bedrijf gezond te houden. 12 gemeente Eindhoven

13 De drie pijlers van MKB Doorstart zijn: 1. Vroegsignalering: om die zelfstandigen met (dreigende) problemen op tijd te vinden, werkt MKB Doorstart samen met een groot aantal landelijke partijen zoals banken, de belastingdienst en accountantskantoren. 2. Analyse van de vraag-achter-de-vraag: een onafhankelijke en objectieve ondernemersadviseur benadert het probleem van alle kanten om de essentie van het probleem én de mogelijke oplossing naar boven te krijgen. 3. Warme overdracht aan een gespecialiseerde partij: MKB Doorstart zoekt de best passende toegang naar partijen op alle terreinen die een zelfstandige nodig heeft op dat moment: financiering (inclusief groeikapitaal), juridische dienstverlening (inclusief schuldhulpverlening) en bedrijfsadvisering. De dienstverlening van MKB Doorstart voorziet in verschillende soorten acties: - bewustwording bij de zelfstandige van de financiële situatie; - vaststellen dat bijstellen van de strategie noodzakelijk is en doorverwijzen naar iemand die hierbij kan helpen; - vaststellen welke coaching noodzakelijk is en doorverwijzen naar iemand die hierbij kan helpen; - vaststellen dat herijken van verplichtingen noodzakelijk is, ook in de zin van kwijtscheldingen en/of herfinancieren van verplichtingen en doorverwijzen. MKB Doorstart doet zelf geen bedrijfsadvisering, maar schakelt regionale en landelijke partijen in. Met deze werkwijze voorkomt de Stichting concurrerend te worden met marktpartijen of intermediaire organisaties. Partijen waar Stichting MKB Doorstart o.a. naar doorverwijst zijn: - Reguliere banken; - Qredits; - Crowdfundingsplatforms; - Businessangels; - Kredietunie Brabant - ZLE i.v.m. de uitvoering van het Bbz 2004 en het doorverwijzen naar schuldhulpverlening. Het samenwerken met Stichting MKB Doorstart is geen wettelijke verplichting. Eindhoven kiest toch voor deze samenwerking omdat de werkzaamheden van de stichting contact tussen marktpartijen en de zelfstandigen met financiële problemen tot stand brengt. Hierdoor worden financiële problemen bij zelfstandigen vaak zonder interventie van de overheid opgelost. Op deze wijze worden de werkzaamheden van het ZLE een écht vangnet voor zelfstandigen met financiële problemen. De provincie Noord-Brabant ondersteunt de pilotfase en uitrol van MKB Doorstart in Brabant Taken ZLE Gevestigde ondernemers weten de Bbz-regeling momenteel maar beperkt te vinden. Met de oprichting van het ZLE wordt de drempel voor zelfstandigen om bij de gemeente aan te kloppen verlaagd. Het is echter ook van belang om de zichtbaarheid van de Bbzdienstverlening te vergroten. Het ZLE gaat dit doen door meer en betere voorlichting te geven, bijvoorbeeld middels een eigen website, door samenwerking met WIJeindhoven en door informatieverstrekking binnen het netwerk. Ook een gerichte doelgroepbenadering en arbeidsmarktanalyse kunnen hier deel van uitmaken. gemeente Eindhoven 13

14 Het ZLE kan verwijzen naar andere relevante partners (zoals MKB Doorstart), maar biedt zelf ook een brede dienstverlening aan gevestigde zelfstandigen, zelfstandigen die hun bedrijf beëindigen en starters vanuit de Participatiewet. De dienstverlening via het ZLE op grond van het Bbz bestaat uit: 1. Coaching en advies, bijvoorbeeld workshops; 2. Verstrekken bedrijfskredieten eventueel met coaching en schuldhulpverlening; 3. Verstrekking van uitkeringen/leningen levensonderhoud eventueel met coaching en schuldhulpverlening ; 4. Ondersteuning bij beëindiging, eventueel met schuldhulpverlening en aanvraag IOAZ. De (financiële) administratie voor genoemde taken en het debiteurenbeheer voor Bbz maken ook onderdeel uit van het takenpakket van het ZLE. In het Bedrijfsplan ZLE worden deze taken verder uitgewerkt, inclusief de kwaliteitseisen. Voor het onderdeel schuldhulpverlening streeft de gemeente Eindhoven naar een integrale aanpak voor zelfstandigen. Naast de eerdergenoemde voordelen speelt daar ook het volgende. Bij deze doelgroep kan sprake zijn van een zeer specifiek probleem, te weten de boekhouding, het samenstellen van de jaarrekening en aangifte bij de Belastingdienst. Vanwege financiële problemen krijgt een zelfstandige dit niet altijd meer geregeld. Terwijl de jaarrekening en belastingaangifte essentieel zijn voor de voortgang van een schuldsaneringstraject (minnelijk of WSNP). Een gemeentelijke faciliteit voor dit probleem zou dan ook onderdeel moeten zijn van integrale schuldhulpverlening. Een oplossing voor het doorbreken van deze problematiek zit in het opzetten van de Eindhovense Zaak naar voorbeeld van de Rotterdamse Zaak. Een samenwerking tussen een Hogeschool, het Ondernemersklankbord en het ZLE. In de Eindhovense Zaak zorgen studenten onder begeleiding van coaches van het Ondernemersklankbord kosteloos voor de boekhouding, jaarrekening en belastingaangifte van zelfstandigen die geen financiële mogelijkheden meer hebben om dit elders te laten opstellen. Het ZLE neemt het initiatief tot samenwerking met de Hogeschool en het OKB voor het opzetten van de Eindhovense Zaak. De interventies op grond van het Bbz 2004 worden alleen ingezet als de andere interventies waar MKB Doorstart naar kan verwijzen geen oplossing kunnen bieden. Voor een schematisch overzicht zie bijlage Randvoorwaarden De afgelopen jaren is de Bbz-dienstverlening uitgevoerd binnen het Sociaal Domein. Eindhoven heeft te weinig geïnvesteerd in het ontwikkelen en vastleggen van beleid en werkwijzen, om de uitvoerders van de regeling te faciliteren. Dit kwam ook naar voren in het KPMG-rapport. Om de dienstverlening te kunnen verbeteren worden (naast dit beleidskader) ook nieuwe uitvoeringsvoorschriften opgesteld en wordt het proces opnieuw bekeken en ingericht. Het ZLE wordt een aparte gemeentelijke afdeling, buiten de deur gepositioneerd, waarin de dienstverlening aan zelfstandigen wordt gebundeld. Elk jaar wordt in samenspraak met de gemeentelijke beleidsadviseurs en de financiële adviseurs een begroting opgesteld van de verwachte uitgaven. Deze begroting maakt onderdeel uit van het jaarlijkse bedrijfsplan waarin ook eventuele nieuwe activiteiten en aandachtspunten worden genoemd. Ook wordt jaarlijks een productenboek aangeleverd en wordt er specifieke managementinformatie verstrekt. 14 gemeente Eindhoven

15 5.2 Personele bezetting De uitvoeringsorganisatie, die in de toekomst een centrale uitvoeringsorganisatie voor omringende gemeenten kan worden, voert het Bbz, de IOAZ en aanverwante regelingen uit. Het productenpakket is vastgelegd in het productenboek ZLE De financiële aspecten betreffen de jaarlijkse exploitatiekosten op basis van de te leveren producten. De uren en de kosten van de primaire producten zijn berekend en opgenomen in het productenboek. De kosten van de secundaire producten zijn verdisconteerd in deze prijzen. Ook zijn inbegrepen de kosten van huisvesting, automatisering, accountant, digitale aanpassingen en voorlichting. De uitvoering vindt plaats in een uitvoeringsorganisatie bestaande uit een team van consulenten zelfstandigen, financieel en administratief medewerkers en medewerkers bestandbeheer. De organisatie wordt aangestuurd en gefaciliteerd door een leidinggevende. - Het frontoffice team van consulenten zelfstandigen verricht frontoffice activiteiten in de primaire processen tot en met de overdracht aan de financieel-administratieve medewerkers van de uitkeringsadministratie ten behoeve van de verdere afwerking. Administratief medewerkers ondersteunen de werkzaamheden voor telefonie, registratie en verzamelen van gegevens. De consulenten onderhouden de contacten met cliënten gedurende het aanvraagproces, verrichten inhoudelijke onderzoeken, onderhouden contacten met externe adviseurs, rapporteren, geven voorlichting en advies en zijn ambassadeur van het ZLE. De omvang consulenten is 3,5 fte. Voor administratief medewerkers 2,46 fte. - Het backoffice team van financiële, administratieve en consulenten bestandsbeheer verricht alle backoffice taken in de primaire processen, zoals het verwerken van besluiten, het verrichten van financieel-administratieve onderzoeken, verzorgen van betalingsverkeer, aansluitingen en debiteurenbeheer. De omvang van de uitkeringsadministratie inclusief een senior financieel medewerker is 1,49 fte. De omvang van consulent bestandsbeheer is 1,77 fte. - De leidinggevende heeft de algehele bureauleiding, legt verantwoording af, bewaakt de kwaliteit van de producten. Tevens verzorgt hij secundaire producten, zoals planning en control, beleid, communicatie met de doelgroep, onderhoud relaties met betrokken organisaties en de ondernemersnetwerken, declaraties en verantwoordingen. Omvang 1 fte. De totale formatie bedraagt 10,22 fte. Deze formatie komt overeen met de huidige bezetting voor de uitvoering van het Bbz en IOAZ, echter zijn de functies nu verspreid binnen het Sociaal Domein. Door de vorming van het ZLE wordt een goede afstemming tussen die functies gerealiseerd. Jaarlijks wordt een bedrijfsplan ZLE opgesteld met een prognose van de kosten, de nieuwe ontwikkelingen en eventueel nieuwe producten. Deze wordt ter besluitvorming aan het college voorgelegd. Aangezien het aantal te verrichten werkzaamheden fluctueert wordt de formatie gedeeltelijk ingevuld met een flexibele schil. 5.3 Financiering In deze paragraaf gaan wij in op de financiering van het Bbz vanuit het Rijk en de financiering van het ZLE door de gemeente Financiering Bbz Gemeenten krijgen een heel groot deel van de uitkering levensonderhoud Bbz en de verstrekte bedrijfskredieten vergoed van het Rijk. gemeente Eindhoven 15

16 - De gemeente ontvangt een variabele vergoeding van het Rijk van 75% van het saldo van de uitgaven minus de ontvangsten m.b.t. de uitkering levensonderhoud voor de gevestigde zelfstandigen. De overige 25% komen voor rekening van de gemeente. Hiervoor wordt een vaste vergoeding ontvangen. - Voor de uitgaven m.b.t. de uitkering levensonderhoud voor de starters wordt via het BUIG budget een vergoeding ontvangen. De hoogte van de vergoeding is gebaseerd op historische gegevens. - De gemeente ontvangt een variabele vergoeding van het Rijk van 75% van de uitgaven op de bedrijfskredieten minus de ontvangsten (aflossing en rente). Sinds 1 januari 2013 is er een norm voor de terug ontvangsten van de door de gemeenten verstrekte bedrijfskredieten ingevoerd. - Een tekort op deze norm komt ten laste van de gemeente; een overschot kan vrij worden besteed. - De gemeenten ontvangt een variabele vergoeding van 90% van de onderzoekskosten voor de vaststelling van de levensvatbaarheid en de voortgang van het bedrijf en voor de vaststelling van de voorwaarden voor de IOAZ aanvragen. - De vaste vergoeding voor de kosten van de gemeente voor Bbz uitkeringen en kredieten wordt jaarlijks vastgesteld op basis van o.a. de kosten van de gemeente twee jaar geleden en het beschikbare budget. Dit budget kan per jaar enorm verschillen. Als de gemeentelijke lasten voor uitkeringen en bedrijfskredieten hoger zijn dan 115% van de vaste vergoeding dan ontvangt de gemeente een aanvullende uitkering van het Rijk. Binnen het ZLE wordt jaarlijks een prognose van de kosten gemaakt en opgenomen in het bedrijfsplan. De kosten worden maandelijks gemonitord en bij overschrijding wordt het bestuur tijdig geïnformeerd Financiering ZLE Het ZLE biedt een groot aantal producten die te maken hebben met het uitvoeren van het Bbz 2004 en de IOAZ zoals het uitvoeren van een intake, het afhandelen van een aanvraag en het definitief vaststellen van een uitkering. Al deze producten worden beschreven in het productenboek ZLE. Daarnaast zijn de ambtelijke handelingen en de tijdsbesteding per product aangegeven. Het ZLE stelt voor elk product een all-in prijs vast. Deze geldt indien het ZLE haar diensten aanbied aan omringende gemeenten. Het gaat om een prijs voor de uitvoering van de taak in het kader van het Bbz/IOAZ. Voor elk product dat het ZLE aan een zelfstandige van een gemeente heeft geleverd krijgt de gemeente een bedrag in rekening gebracht Financiering schuldhulpverlening aan zelfstandigen Het ZLE gaat afspraken maken met schuldhulpverlenende organisaties over het uitvoeren van schuldhulptrajecten en de uitvoeringskosten van een geleverde dienst. 6 Conclusies en aanbevelingen Zelfstandigen en financieel gezonde bedrijven zijn belangrijk voor de economische ontwikkelingen van de (arbeidsmarkt)regio. In dit hoofdstuk geven wij onze conclusies en aanbevelingen voor de toekomst. 6.1 Conclusies Ondersteuning van zelfstandigen in financiële problemen is en blijft vooral een taak van 16 gemeente Eindhoven

17 marktpartijen. Van oudsher is er echter ook het besef dat gemeenten wel een taak hebben als marktpartijen niet kunnen of willen helpen. Dat is de basis van het Bbz. Hulp verlenen aan zelfstandigen is binnen de sociale zekerheid een aparte tak van sport die specialistische kennis vraagt. In Eindhoven kiezen we ervoor die specialistische kennis te bundelen en onder te brengen bij het ZLE. Dit loket wordt buiten het Sociaal Domein gepositioneerd, dichter bij de ondernemersnetwerken. Met deze wijzigingen verbeteren we niet alleen de dienstverlening vanuit het Bbz, maar zorgen we ook voor een herkenbaar punt voor zelfstandigen. In de huidige situatie in het Sociaal Domein zijn ruim 10 fte (in verschillende functies) bezig met de uitvoering van het Bbz. Dit komt overeen met de berekende formatie voor het ZLE, waardoor de uitvoeringskosten budgetneutraal zijn. Voorwaarde is wel dat de voorgestelde verbeteringen en professionalisering van de uitvoering worden geïmplementeerd. De verwachting is dat de berekende formatie voor het ZLE van 10,22 fte toereikend is voor de periode van Door het beter bereik verwachten we een toename van het aantal te leveren producten. Daarnaast zullen door het invoeren van o.a. de samenwerking met organisaties binnen de ondernemersnetwerken, de digitale intake, de werkzaamheden effectiever en efficiënter worden uitgevoerd. De landelijke stichting MKB Doorstart is een goede aanvulling op het private aanbod van banken en het publieke aanbod in Eindhoven. Voor economische groei in de regio is een gezond bedrijfsleven noodzakelijk. Het ZLE gaat daarbij als partner, adviseur en uitvoerder een belangrijke rol spelen. Een rol die tot nu toe niet formeel is vastgelegd. 6.2 Aanbevelingen Voor de toekomst zien we een aantal kansen die wij vertalen in de volgende aanbevelingen: - Wij kiezen voor een brede uitvoering van de ondersteuning aan zelfstandigen in de gemeente Eindhoven; - We geven dit vorm door het opzetten van een Zelfstandigenloket Eindhoven (ZLE); - Het ZLE werkt samen met MKB Doorstart, de Stichting WIJeindhoven en andere organisaties; - Onderdeel van de ondersteuning van ondernemers is schuldhulpverlening; - De gemeente stimuleert de samenwerking tussen het ZLE en de afdeling Economische Zaken; - Het ZLE onderzoekt regionale samenwerking op het gebied van het Bbz. gemeente Eindhoven 17