Europese Subsidiewijzer

Transcriptie

1 Europese Subsidiewijzer

2

3 Europese Subsidiewijzer Vereniging van Nederlandse Gemeenten 1

4 Colofon Vereniging van Nederlandse Gemeenten Postbus GK Den Haag Informatiecentrum Auteur Arjen Langhorst (VNG) Vormgeving Chris Koning (VNG) Foto s 123rf.com nationalebeeldbank.nl Februari Vereniging van Nederlandse Gemeenten

5 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Leeswijzer 7 Praktische tips voor subsidieaanvragers 9 De Europese Fondsen 15 Gedecentraliseerde Fondsen 17 Inleiding: De Europese Structuur- en Investeringsfondsen 18 Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling 20 Noord-Nederland 22 Oost-Nederland 26 Zuid-Nederland 29 West-Nederland 32 Europees Sociaal Fonds 35 Europese Territoriale Samenwerking 39 INTERREG A 40 Maas-Rijn 43 Vlaanderen-Nederland 44 2 Zeeën 46 INTERREG B 48 INTERREG Europe 54 Urbact III 56 Vereniging van Nederlandse Gemeenten 3

6 Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling 58 Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij 59 Thematische Fondsen 61 Thema: Slimme Groei 63 Onderzoek & Innovatie 65 Horizon Thema: Duurzame Groei 71 Milieu 73 LIFE 74 Transport 77 Connecting Europe Facility 78 Thema: Inclusieve Groei 81 Cultuur 83 Creative Europe 84 Europees Burgerschap 87 Europa voor de Burger 88 Gezondheidszorg 91 Gezondheid voor Groei 92 Jeugd, Onderwijs en Sport 95 Erasmus+ 96 Erasmus+ Sport 99 Justitie, Recht en Burgerschap 101 Justitie Programma 102 Migratiefondsen 104 Grondrechten en Burgerschap Programma 106 Sociale Zaken en Werkgelegenheid 109 EASI Vereniging van Nederlandse Gemeenten

7 Voorwoord De Europese Unie heeft een ambitieuze agenda om te komen tot een slimme, duurzame en inclusieve groei. Deze ambitieuze agenda is slechts haalbaar als ook decentrale overheden zich inzetten om deze doelen te halen. Decentrale overheden hebben op tal van terreinen projecten die bijdragen aan innovatieve economische groei, duurzame ontwikkelingen en een inclusieve samenleving. De EU helpt u om uw prioriteiten als decentrale overheid werkelijkheid te maken. Op vele beleidsterreinen kunnen projecten worden gecofinancierd door Europese subsidieprogramma s. Naast de financiële steun die Europese programma s bieden, stimuleren ze ook samenwerking binnen Europa. Dit levert vaak interessante samenwerkingsverbanden en kennis op. De subsidieprogramma s stimuleren u zowel in de regio op zoek te gaan naar partners uit het bedrijfsleven en kennisinstellingen, als samen te werken met organisaties in het buitenland. Het uitwisselen van ervaringen en kennis kunnen uw beleid versterken en uw gemeente binnen Europa op de kaart zetten. Met deze vernieuwde Europese Subsidiewijzer biedt de VNG u een systematisch overzicht van de subsidieprogramma s die voor decentrale overheden van belang zijn. Deze subsidiewijzer introduceert u in de mogelijkheden die er beschikbaar zijn in Europa, bij welke prioriteiten deze aansluiten en waar u terecht kunt om Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5

8 zo efficiënt mogelijk een subsidie te vinden die bij uw ambities past. De ondersteuning bij uw zoektocht naar Europese subsidies blijft niet bij deze subsidiewijzer. De VNG heeft een breed aanbod aan dienstverlening op het gebied van Europese subsidies. Zo verzorgen wij informatieve presentaties in uw gemeente, regio of provincie, bent u welkom voor een adviesgesprek over subsidiemogelijkheden, maken wij subsidiescans en partnersearches en kunt u bij ons terecht voor al uw andere EU-subsidievragen. Kijk voor de mogelijkheden die de VNG u biedt daarom eens op onze VNG Europa Pagina: Ook voor uitleg over onze platformen belangenbehartiging activiteiten. Ik wens u veel succes bij het nastreven van uw eigen gemeentelijke agenda in en met de Europese Unie! Annemarie Jorritsma 6 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

9 Leeswijzer Deze Europese Subsidiewijzer geeft een overzicht van alle subsidieprogramma s die de Europese Unie beschikbaar stelt in de periode voor (onder andere) decentrale overheden. Na een algemeen hoofdstuk met praktische tips worden de diverse fondsen omschreven. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen gedecentraliseerde subsidieprogramma s die op nationaal of regionaal (landsdelig) niveau geoormerkt zijn en thematische subsidieprogramma s die veelal in Brussel beheerd worden. Voor de gedecentraliseerde programma s wordt aan de lidstaten een vast budget toebedeeld. Deze subsidies moeten zodoende nationaal worden aangevraagd. De thematische subsidieprogramma s worden Europees opgesteld en gelden voor de gehele EU. Deze fondsen moeten bij de EU direct worden aangevraagd. Meestal bestaan er wel nationale contactpunten die u over deze fondsen kunnen informeren of zelfs ondersteuning bieden bij uw aanvraag. Per fonds worden in deze subsidiewijzer de doelstellingen, mogelijke acties, het budget, de voorwaarden voor aanvragen en de contactinformatie zo nauwkeurig mogelijk weergegeven. Tijdens het lezen zult u meerdere malen termen als innovatief, duurzaam en Vereniging van Nederlandse Gemeenten 7

10 inclusief tegen komen. Het zijn ruime begrippen die op verschillende manieren te interpreteren zijn. Ze komen voort uit de Europa 2020 strategie voor een slimme, duurzame en inclusieve groei. De Europese Commissie heeft namelijk voor alle gedecentraliseerde fondsen en voor een groot aantal van de thematische fondsen de voorwaarde gesteld dat ze bijdragen aan de Europa 2020 strategie. De Europa 2020 strategie is het overkoepelende kader. Daarom zijn de thematische fondsen verdeeld over de thema s Slimme Groei, Duurzame Groei en Inclusieve Groei. De operationele programma s die per fonds zijn opgesteld geven de specifieke invulling van hoe het betreffende fonds bijdraagt aan (bepaalde doelstellingen van) de Europa 2020 strategie. De operationele programma s zijn meestal geheel op de websites van de subsidieprogramma s te vinden. Deze subsidiewijzer biedt u een handvat om snel te scannen of er mogelijkheden voor uw project(en) beschikbaar zijn. Wanneer u vervolgens een aanvraag overweegt is het downloaden van het complete operationeel programma een vereiste. De vindplaats van deze operationele programma s vindt u terug per fonds onder contactgegevens. 8 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

11 Praktische tips voor subsidieaanvragers De VNG biedt alle decentrale overheden dienstverlening op het gebied van Europese subsidies. Deze Subsidiewijzer is hiervoor een eerste handreiking. Voor specifieke vragen kunt u terecht bij de Directie Europa. U kunt contact opnemen met de Directie Europa voor: Adviesgesprekken over subsidies Subsidiescans Informatiepresentaties Vraagbeantwoording Advies partnersearches en kennisnetwerken Daarnaast bestaat het ambtenarennetwerk waar u uw vragen en ervaringen kunt delen met collega-ambtenaren. Hiervoor is het digitale forum Europanetwerk.nl opgericht. Hier kunt u al uw vragen aan collega s stellen. Daarnaast wordt er twee keer per jaar een bijeenkomst georganiseerd voor het netwerk. U kunt hiervoor contact opnemen met het VNG Informatiecentrum (informatiecentrum@vng.nl). Vereniging van Nederlandse Gemeenten 9

12 Om de kennis over Europese subsidies in uw organisatie te borgen heeft de VNG samen met subsidieadviesbureau TRIAS een e-learning module ontwikkeld: Next- De e-learning tool biedt de mogelijkheid om medewerkers op te leiden en daardoor efficiënter gebruik te maken van provinciale, landelijke en Europese subsidies. Het lesprogramma bestaat uit drie modules: 1. Voorbereiding van een subsidieaanvraag In deze module leer je een plan van aanpak op te stellen, een analyse te maken van de haalbaarheid en draagvlak te creëren binnen het bestuur. 2. Match en aanvraag In deze module leer je een concrete subsidieaanvraag op te stellen waarbij elke stap tot die aanvraag wordt uitgelegd en in de praktijk wordt toegepast. 3. Uitvoering In deze laatste module leer je hoe te komen tot een goede uitvoering, monitoring en eindverantwoording van de toegekende subsidie. De meerwaarde van is dat het een projectidee koppelt aan subsidieregelingen. Daarbij maakt het systeem ook een inschatting van de haalbaarheid van een subsidieaanvraag en ondersteunt het bij de financiële verantwoording. Tevens biedt het systeem ruimte voor kennisuitwisseling in een online community. Meer informatie vindt u op de website U kunt ook contact opnemen: of info@nextstepeu.eu. Praktische Tips Hieronder worden alvast enkele praktische tips gegeven om u op weg te helpen. Waarom een Europese subsidie aanvragen? Bij de afweging van het wel of niet aanvragen van een Europese subsidie is het goed om te beseffen dat het hoofddoel niet alleen geld binnenhalen kan zijn. In de huidige economische tijd is toch al snel de idee dat er gaten gedicht kunnen worden met Europees geld. Er liggen zeker kansen in Europa, maar de subsidies komen ten goede aan specifieke doelstellingen in een Europese dimensie. Daarbij gaat het om kennisontwikkeling, vaak in samenwerking met buitenlandse partners. Voordelen van Europese subsidies zijn, het verbreden van netwerken, blikverruiming, profilering en bestuurlijk krediet. 10 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

13 Past het project bij de eigen doelstellingen van de gemeente? De neiging zou kunnen ontstaan om als eerste na te gaan welke subsidiemogelijkheden er zijn, om daarna te kijken of er een bepaald project opgestart zou kunnen worden dat bij die mogelijkheid aansluit. Het aanvragen en administreren van Europees geld vergt behoorlijk wat capaciteit van de organisatie en medewerkers. Het belangrijkste uitgangspunt bij het aanvragen van een subsidie moet dus altijd het eigen beleid zijn. Vanuit de eigen beleidsprioriteiten kan vervolgens bekeken worden of er bijpassende subsidiemogelijkheden bestaan die dat beleid juist versterken. Bovendien financiert de EU een project nooit voor 100 procent (het principe van cofinanciering) maar wordt er altijd een eigen bijdrage verwacht. Is het bestuur bereid te investeren en te faciliteren? Belangrijk is om na te gaan of er draagvlak is binnen de organisatie om een Europese subsidie aan te vragen. Wat zijn de ambities van het bestuur? Heeft de politiek voldoende aandacht voor Europa? Wanneer het bestuur onvoldoende zicht heeft op het belang van Europese subsidies en de capaciteit die ervoor nodig is om een succesvol traject te doorlopen, is de kans groot dat de organisatie ambtelijk minder toegerust is om subsidies aan te vragen. Het aanvragen van Europese subsidies moet een bewuste keuze zijn van het bestuur en hoger ambtelijk management en passen binnen hun opvattingen, visie en strategie. Alleen dan is de slaagkans groot voor het succesvol binnenhalen en houden van Europese subsidies, omdat er ook voldoende capaciteit voor vrij wordt gemaakt. Cofinanciering ja of nee? Bij Europese projecten geldt altijd het principe van cofinanciering. De cofinancieringspercentages van de diverse Europese programma s verschillen per programma en per aanvraagronde. In het algemeen cofinanciert de EU maximaal 80%, maar bij een groot aantal subsidieprogramma s ligt dat percentage op 50%. Dit betekent dat er van de totale begroting van het project minimaal 50% eigen financiële bijdrage wordt verwacht. De eigen financiële bijdrage kan bijvoorbeeld (gedeeltelijk) bestaan uit de bijdrage die al gereserveerd is voor het project of het beleid dat de gemeente wil uitvoeren. Eventuele andere partners dragen ook bij aan het eigen geld en soms zijn ook andere organisaties of het Rijk en andere provincies en gemeenten bereid mee te betalen. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 11

14 Subsidie zelf aanvragen of uitbesteden? Elke organisatie kan keuzes maken in de mate van intensiteit waarmee een subsidieaanvraag wordt opgepakt. Zo kan ervoor worden gekozen een gedeelte of zelfs de hele aanvraag uit te besteden. Dit beperkt de capaciteit die zo n aanvraag van de organisatie eist, maar de organisatie bouwt geen kennis op voor eventuele toekomstige aanvragen. U kunt er ook voor kiezen om de aanvraag in eigen hand te houden. Voordeel hiervan is dat u binnen uw organisatie kennis borgt over hoe een dergelijk proces werkt. Veel gemeenten maken in de eerste instantie in meer of mindere mate gebruik van een externe adviseur om eigen medewerkers te ondersteunen in het proces en zo kennis op te bouwen. Vraagt u altijd naar referenties van de externe bureaus. Vraag daarbij specifiek naar ervaringen met de relevante Europese subsidieprogramma s! Sommige bureaus zijn namelijk wel goed in het ene programma, maar een stuk minder succesvol in een ander programma. Organisaties die diensten aanbieden op een no cure no pay basis, hebben bij een groot aantal Europese subsidieprogramma s niet zo n goede naam. Zij vuren in sommige gevallen aanvragen zonder al te veel kennis van het project op de programmasecretariaten af, met de filosofie dat er altijd wel één goedgekeurd wordt. Hoe werkt een Call for Proposal? Sommige Europese programma s werken met calls for proposals. De doelstellingen en thema s van de Europese programma s zijn op hoofdlijnen bekend en kunt u terugvinden in deze subsidiewijzer. Per periode (vaak jaarlijks of twee-jaarlijks) worden calls for proposals gepubliceerd met de specifieke voorwaarden en doelstellingen. Deze oproepen worden meestal ruim van te voren aangekondigd en zijn te vinden op de website van het programmasecretariaat. Om te weten wat de kansen voor uw project zijn, kunt u het beste in een vroegtijdig stadium contact opnemen met het secretariaat, dus soms al voordat de officiële call gepubliceerd wordt. Dit heeft twee voordelen. Ten eerste kunt u vast beginnen met het schrijven of aanpassen van uw project, omdat de medewerkers van de secretariaten u vaak al veel informatie en tips kunnen geven. Ten tweede kunt u vast uw projectplan onder de aandacht brengen en ze informeren waarom het van groot belang is voor het subsidieprogramma. Hoe houd ik rekening met staatssteun en aanbesteden? Bij het aanvragen en verlenen van Europese subsidies, die decentraal worden uitgevoerd, moeten de overheden zelf de staatssteun- en aanbestedingsregels toepassen. Over de toepassing en de interpretatie van die regels leven veel vra- 12 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

15 gen bij gemeenten (en de programma- en adviesbureaus die hen begeleiden). Het niet correct toepassen van de regels kan leiden tot vertraging van projecten of terugvordering van de Europese subsidie. Kennis van de staatssteun- en aanbestedingsregels is daarom van belang. Door tijdig rekening te houden met de regels en gebruik te maken van de mogelijkheden die de regels bieden, kunt u financiële en praktische risico s beperken. Voor meer informatie over staatsteun en aanbesteden kunt u terecht bij Kenniscentrum Europa Decentraal ( Vereniging van Nederlandse Gemeenten 13

16 14 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

17 De Europese Fondsen 15

18 16 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

19 Gedecentraliseerde Fondsen Europese Fondsen Thematische Fondsen Gedecentraliseerde Fondsen Vereniging van Nederlandse Gemeenten 17

20 Inleiding: De Europese Structuuren Investeringsfondsen ESI-fondsen EFRO 507,2 mln. ESF 507,4 mln. ELFPO 607,3 mln. EFMZV Europese Territoriale Samenwerking Voor de periode heeft de Europese Commissie een overkoepelende verordening opgesteld voor vijf belangrijke fondsen. Deze heten vanaf nu de Europese Structuur- en Investeringsfondsen (ESI-fondsen). Het gaat hierbij om de volgende 5 ESI-fondsen: Europees Fonds voor Regionale ontwikkeling (EFRO) Europees Sociaal Fonds (ESF) Europese Territoriale Samenwerking (INTERREG) Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV) De EU heeft ervoor gekozen de Europa 2020 strategie leidend te maken voor de inzet van ESI middelen. Met de ESI-fondsen wordt geprobeerd de doelstellingen te verwezenlijken die in het kader van Europa 2020 zijn opgesteld. Hiervoor heeft de Europese Commissie 11 thematische doelstellingen opgesteld. Iedere lidstaat heeft op basis hiervan haar prioriteiten kunnen kiezen. De lidstaat Nederland zet met de ESI-fondsen in op zeven thematische doelstellingen (zie tabel). 18 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

21 Overzicht Thematische Doelstellingen en ESI-Fondsen a Thematische Doelstellingen 1 Versterking van onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie; Europese Structuur- en Investeringsfondsen EFRO ESF INTERREG b ELFPO EFMZV X X X 2 Verbetering van de toegang tot, alsmede het gebruik en de kwaliteit van informatie- en communicatietechnologie; 3 Vergroting van de concurrentiekracht van kleine en middelgrote ondernemingen alsmede van de landbouwsector en de visserijen aquacultuursector 4 Ondersteuning van de overgang naar een koolstofarme economie in alle bedrijfstakken; X X X X X 5 Bevordering van de aanpassing aan de klimaatverandering, risicopreventie en -beheer; X X 6 Bescherming van het milieu en bevordering van efficiënt gebruik van hulpbronnen; 7 Bevordering van duurzaam vervoer en opheffing van knelpunten in centrale netwerkstructuren; X X X 8 Bevordering van werkgelegenheid en ondersteuning van arbeidsmobiliteit; X c X X 9 Bevordering van sociale inclusie en bestrijding van armoede; X c X X 10 Investering in onderwijs, vaardigheden en een leven lang leren; 11 Vergroting van institutionele capaciteit en een doelmatig bestuur. X a Nederland zet met de ESI-fondsen in op de vetgedrukte doelstellingen. b Deze doelstellingen horen bij de beide Nederlandse INTERREG A en B programma s en INTERREG EUROPE gezamenlijk. De doelstellingen verschillen per programma. c Deze doelstellingen gelden alleen voor het landsdeel West De verschillende ESI-fondsen hebben elk hun eigen specifieke doelstellingen uit de gekozen thematische doelstellingen. Deze doelstellingen zullen in de komende hoofdstukken uiteengezet worden. Meer informatie Europese Commissie Meer informatie over Europa 2020 op de website van de Commissie Vereniging van Nederlandse Gemeenten 19

22 Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling EFRO Noord 103,5 mln. Oost 100,3 mln. Zuid 113,6 mln. West 189,8 mln. Europese Territoriale Samenwerking Het Europees Fonds voor Regionale ontwikkeling (EFRO) is bedoeld om de economische verschillen tussen Europese regio s terug te dringen. Om dit te bereiken worden projecten gefinancierd die de economie van zwakkere regio s versterken en de economische groei van rijkere regio s vergroten. In het kader van regionale ontwikkeling zijn daarom twee doelstellingen opgesteld: 1. Investeren in groei en werkgelegenheid 2. Europese territoriale samenwerking Voor de tweede doelstelling zijn onder EFRO aparte programma s opgesteld (INTERREG). Deze programma s worden apart uiteengezet. Doel en Inhoud Nederland zet met de EFRO-middelen in op de verhoging van (private) investeringen op het gebied van innovatie, onderzoek en ontwikkeling. Hierbij is de betrokkenheid van het MKB van groot belang. Op het gebied van de overgang naar een koolstofarme energie gaat het vooral om het verbeteren van de energie-efficiëntie en de uitrol van innovatie op dit gebied. Daarnaast wil Nederland zorgen voor een verbeterd innovatieklimaat. Vier landsdelen In Nederland is het ERFO onderverdeeld in vier landsdelen, Noord, Oost, Zuid en West, met hun eigen landsdelige programma. Bovenstaande doelstellingen zijn nader gespecificeerd per landsdeel om zo goed aan te sluiten bij de regionale realiteit. Daarom hebben alle landsdelen een Research and Innovation Strategy for Smart Specialisation (RIS3) opgesteld. Hierin worden de Europa 2020-doelstellin- 20 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

23 gen vertaald naar een concrete agenda voor onderzoek en innovatie. De strategie benadrukt de unieke kenmerken en kwaliteiten van de regio en onderstreept de concurrentievoordelen, in een visie op de toekomst. Hieronder wordt kort het programma per landsdeel uiteengezet. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de doelstellingen op de twee centrale thema s: innovatie en koolstofarme energie. Per thema worden de specifieke doelstellingen en de daarbij behorende actielijnen beschreven. De actielijnen vormen de basis voor de financiering van projecten. Voorwaarden Projecten worden getoetst aan een landelijk toetsingskader. Bij projecten moeten vooraf meetbare resultaten gedefinieerd worden. De projecten waarbij deze resultaten het best aansluiten op de resultaten die door de programma s worden beoogd zullen uiteindelijk worden gehonoreerd. Aan het landelijk toetsingskader wordt door de betrokken partijen momenteel nog gewerkt. Budget Voor Nederland is het totale budget voor de landsdelige EFRO-programma s 507,2 miljoen. Dit budget wordt als volgt over de landsdelen verdeeld: Landsdeel Noord: 20,41% 103,5 miljoen Landsdeel Oost: 19,77% 100,3 miljoen Landsdeel Zuid: 22,40% 113,6 miljoen Landsdeel West: 37,42% 189,8 miljoen Meer informatie Europese Commissie, Regionaal beleid Vereniging van Nederlandse Gemeenten 21

24 Noord-Nederland Overzicht Thematische Doelstellingen en ESI-Fondsen Thematische Doelstellingen Europese Structuur- en Investeringsfondsen EFRO ESF INTERREG ELFPO EFMZV 1 Versterking van onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie; 4 Ondersteuning van de overgang naar een koolstofarme economie in alle bedrijfstakken; X X In de RIS3-strategie van Noord-Nederland zijn vijf speerpuntclusters geselecteerd. Deze vormen de basis voor de innovatiestrategie: Agrifood Energie Healthy Ageing Watertechnologie Slimme (sensor)systemen en materialen In de RIS3 wordt de focus gelegd op het vinden van oplossingen voor vier maatschappelijke uitdagingen: Gezondheid, demografie en welzijn; voedselzekerheid, duurzame landbouw en bio-economie; zekere, schone en efficiënte energie; en schone, veilige watervoorziening. De maatschappelijke uitdagingen vormen de kern van het EFRO-programma. In het programma worden zes specifieke doelstellingen nagestreefd. Drie doelstellingen die bijdragen aan het thema innovatie en drie doelstellingen die bijdragen aan een koolstofarme economie. Vervolgens worden de type acties genoemd, die onder deze doelstelling kunnen worden gefinancierd. Het thema innovatie heeft vooral betrekking op de uitdagingen rond gezondheid, voedselzekerheid en water. Het thema koolstofarme economie heeft vooral betrekking op de uitdaging rond Energie. Innovatie Versterken van de regionale human capital agenda Type acties: Activiteiten om een beroepsgericht opleidingsaanbod tot stand te brengen dat sneller en beter kan inspelen op de vraag in de buitenwereld, bijvoorbeeld door een flexibele opleidingsstructuur of door vorming van kennisclusters. Ontwikkeling van nieuwe samenwerkingsvormen tussen bedrijfsleven en 22 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

25 onderwijs. Onder meer door betrokkenheid bij het bepalen van eindtermen en het opstellen van curricula, ontwikkeling van kennisniveau van opleiders of door het beschikbaar stellen van kennis en faciliteiten van bedrijven voor opleidingsdoeleinden. Stimuleren van de ontwikkeling van toepassingskennis door, met of in opdracht van het MKB Type acties: Stimulering van onderzoeksactiviteiten om tot innovatieve producten te komen, gerelateerd aan de genoemde uitdagingen van de RIS3. Een voorwaarde is dat het gaat om nieuwe kennis die door, samen met of in opdracht van het MKB wordt gegenereerd. Het vormen en benutten van netwerken om kennis te genereren, vooral netwerken van organisaties met verschillende (sectorale en organisatorische) achtergronden. Ook internationale contacten zijn van belang om toegang tot kennis te hebben die elders aanwezig is en inzicht te vergroten in de internationale markt. Het stimuleren van innovatie en valorisatie in het MKB Type acties: Projecten die bijdragen aan het stimuleren, starten of uitvoeren van innovatietrajecten waarbinnen innovatieve producten worden ontwikkeld (dat kan ook in de vorm van concepten, diensten of technologie). Testen van nieuwe producten, concepten, diensten of technologieën in een praktijkomgeving (living lab) ondersteund. Dit gebeurt bij voorkeur in samenwerking met de beoogde eindgebruikers. Indachtig de RIS3 worden projecten gestimuleerd waarin crossovers tussen bedrijven uit diverse sectoren samenwerken aan de oplossingen voor de drie maatschappelijke uitdagingen gezondheid, voedselzekerheid en water. Verder worden projecten ondersteund die de internationale oriëntatie van bedrijven vergroten. In het bijzonder voor zover dit bijdraagt aan noodzakelijk inzicht om innovatieve producten te ontwikkelen voor een internationale markt (marktonderzoek). Vereniging van Nederlandse Gemeenten 23

26 Koolstofarme economie Stimuleren van de ontwikkeling van toepassingskennis door, met of in opdracht van het MKB Type acties: Stimulering van onderzoeksactiviteiten om tot innovatieve producten te komen, gerelateerd aan de genoemde uitdagingen van de RIS3. Een voorwaarde is dat het gaat om nieuwe kennis die door, samen met of in opdracht van het MKB wordt gegenereerd. Het vormen en benutten van netwerken om kennis te genereren, vooral netwerken van organisaties met verschillende (sectorale en organisatorische) achtergronden. Ook internationale contacten zijn van belang om toegang tot kennis te hebben die elders aanwezig is en inzicht te vergroten in de internationale markt. Het stimuleren van innovatie en valorisatie in het MKB Type acties: Projecten die bijdragen aan het stimuleren, starten of uitvoeren van innovatietrajecten waarbinnen innovatieve producten worden ontwikkeld (dat kan ook in de vorm van concepten, diensten of technologie). Daarnaast wordt het testen van nieuwe producten, concepten, diensten of technologieën in een praktijkomgeving (living lab) ondersteund. Dit gebeurt bij voorkeur in samenwerking met de beoogde eindgebruikers. Indachtig de RIS3 worden projecten gestimuleerd waarin crossovers tussen bedrijven uit diverse sectoren samenwerken aan de oplossingen voor de maatschappelijke uitdaging energie. Vergroten van de internationale oriëntatie van bedrijven. In het bijzonder voor zover dit bijdraagt aan noodzakelijk inzicht om innovatieve producten te ontwikkelen voor een internationale markt (marktonderzoek). Innovatieve toepassing van producten, diensten en concepten (slimme uitrol) die bijdragen aan de omslag naar een koolstofarme economie Type acties: Activiteiten die zich richten op toepassing van nieuwe technieken of nieuwe producten, diensten of concepten in een praktijkomgeving. Het gaat om innovaties die de fase van ontwikkeling voorbij zijn, maar nog niet gereed zijn voor grootschalige toepassingen. Ontwikkeling van nieuwe exploitatie- en verdienmodellen ondersteund, om marktintroductie van innovatieve technologieën voor de overgang naar een 24 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

27 koolstofarme economie mogelijk te maken. Informatie en Contact Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) E: T: I: I: Vereniging van Nederlandse Gemeenten 25

28 Oost-Nederland Overzicht Thematische Doelstellingen en ESI-Fondsen Thematische Doelstellingen Europese Structuur- en Investeringsfondsen EFRO ESF INTERREG ELFPO EFMZV 1 Versterking van onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie; 4 Ondersteuning van de overgang naar een koolstofarme economie in alle bedrijfstakken; X X In de RIS3-strategie van Oost-Nederland zijn vier speerpuntclusters geselecteerd waarvoor het EFRO wordt ingezet: Agro & Food Health High Tech Systemen en Materialen (HTSM) Energie- en Milieutechnologie (EMT), incl. bio-based. In het programma worden vier specifieke doelstellingen nagestreefd. Twee doelstellingen die bijdragen aan het thema innovatie en twee doelstellingen die bijdragen aan het thema koolstofarme economie. Innovatie Het stimuleren van (verdere) clustervormingen en netwerken rond MKB en kennisinstellingen. Type acties: Netwerken, clusters en open innovatie opzetten door middel van slimme specialisatie Informatiebijeenkomsten Kennisdelingsbijeenkomsten Kennisplatforms Pitch en matchmaking Het bevorderen van experimentele productontwikkeling, inclusief ontwikkelen en testen van prototypes binnen het MKB (overheden). Type acties: Algemene validering van nieuwe technologieën Ontwerpen van nieuwe, gewijzigde of verbeterde producten De ontwikkeling van commercieel bruikbare prototypes 26 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

29 Testen van producten, procédés of diensten14 in proeftuinen Creëren van (grootschalige) demonstratie-/testomgevingen Businesscases opstellen Koolstofarme economie Het stimuleren van (verdere) clustervorming en netwerken gericht op innovatie en toepassing van CO 2 -arme technologieën Type acties: Netwerken, clusters en open innovatie opzetten door middel van slimme specialisatie Informatiebijeenkomsten Kennisdelingsbijeenkomsten Kennisplatforms Pitch en matchmaking Netwerkbijeenkomsten gericht op clustering van leveranciers voor nieuwe product-markt-combinaties van energiebesparende technieken; Het bevorderen van experimentele ontwikkeling van nieuwe producten en product-markt-combinaties van koolstofarme technologieën, inclusief het ontwikkelen en testen van prototypes, binnen het MKB. Type acties: Algemene validering van nieuwe technologieën Ontwerpen van nieuwe, gewijzigde of verbeterde producten De ontwikkeling van commercieel bruikbare prototypes Testen van producten, procédés of diensten in proeftuinen Creëren van (grootschalige) demonstratie-/testomgevingen Businesscases opstellen Ontwikkelen en uittesten van nieuwe samenwerkingsmodellen rondom koolstofarme technologieën; Ontwikkelen van nieuwe product-markt-combinaties; Ontwikkelen en uittesten van nieuwe concepten en processen gericht op uitrol; Proeftuinen gericht op (opschaling van) introductie van nieuwe milieu- en energietechnologie; Haalbaarheidsonderzoek naar nieuwe financieringsmodellen als resultaat van nieuwe product-markt-combinaties. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 27