Gewoon lhbt op de basisschool

Transcriptie

1 Gewoon lhbt op de basisschool

2

3 Gewoon lhbt op de basisschool Een veilige school voor iedereen!

4

5 Het meisje dat geen poppen wilde Er was eens een meisje, dat wilde geen poppen maar schroeven en moeren en trappen en schoppen. Ze sloeg alle jongens op straat op hun smoel en schopte de bal met een loei in het doel. Als je haar niet kent zou je denken: t is een vent! riep op een dag een jongen en toen zijn er ineens tranen van blijdschap in haar ogen gesprongen Ted van Lieshout Uit: Wij zijn bijzonder misschien zijn wij een wonder, Amsterdam 2012

6 Colofon Dit boekje is gemaakt door Stichting School & Veiligheid. Gay&School is sinds 2014 opgenomen in Stichting School & Veiligheid. Gay&School inspireert en adviseert scholen over respectvol omgaan met seksuele diversiteit. 3e editie, Utrecht 2016 Titel Auteurs Redactie 3e editie Vormgeving & illustraties Informatie Gewoon lhbt op de basisschool Anke Visser en Anniek Verhagen Marinus Schouten Loes Faber, Het roze boekje Gewoon lhbt op de basisschool werd voor het eerst uitgebracht in 2009 (en heette toen Gewoon homo op de basisschool), in opdracht van het ministerie van OCW. Het is in 2013 geüpdatet door Gay&School en in 2016 opnieuw aangepast. Stichting School & Veiligheid ondersteunt scholen in het basis- en voortgezet onderwijs bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door het geven van actuele informatie en deskundig advies via de website, trainingen, conferenties en de helpdesk. Stichting School & Veiligheid richt zich op schoolleiders, leraren, vertrouwenspersonen, ouders en leerlingen, en wordt gesubsidieerd door het ministerie van OCW.

7 Inhoudsopgave Introductie 8 Het roze boekje 8 Verplichte voorlichting 9 Gay&School 10 Gewoon in beleid 11 Gewoon voor de schoolleiding 12 Gewoon aan de slag 13 Personeelsbeleid 14 Gewoon voor het team 16 De heteroleerkracht 17 De lhbt- leerkracht 18 Spelen met diversiteit 19 Gewoon voor de kinderen 25 Gewoon zichtbaar 25 Gewoon lezen 26 Gewoon delen 27 Gewoon kleuren 27 Gewoon kijken 28 Antipestafspraken 28 Gewoon in de les 29 Lesmethodes 29 Externe voorlichting en theater 29 Gewoon voor ouders 30 Gewoon in de leerlingenzorg 30 7

8 Introductie Dit boekje biedt praktische handreikingen die schoolpersoneel kunnen helpen op weg naar een respectvolle sfeer rond seksuele diversiteit op hun school, in de les en in de zorgstructuur. De eerste stappen op weg naar een school die ook veilig is voor leerlingen die zich anders voelen. Het roze boekje Homoseksualiteit 1 op de basisschool: voor veel kinderen is het nog geen issue. Maar voor sommige wel, omdat zij homoseksuelen in de familie hebben, kind zijn van homoseksuele ouders of zelf ontdekken dat ze verliefd kunnen worden op iemand van hetzelfde geslacht. Het ontdekken van seksualiteit begint op de basisschool. Kinderen hebben dan al duidelijke beelden over man-zijn of vrouw-zijn. Ook krijgen zij opvattingen en soms vooroordelen mee over mensen die niet aan deze man-vrouwbeelden voldoen. Er zijn kinderen die zich niet thuis voelen bij dit sekse-specifieke gedrag; zij voelen zich soms niet prettig in hun eigen lichaam. Voor alle kinderen is het belangrijk dat er op de basisschool al aandacht besteed wordt aan (seksuele) diversiteit en dat mensen kunnen verschillen in hoe zij uitdrukking geven aan hun gender. Zodat iedereen leert dat seksuele diversiteit er gewoon bij hoort. Gewoon gaat uit van de alledaagse praktijk in de school. Gewoon is: als seksuele diversiteit is ingebed in de cultuur, het beleid en het gedrag van medewerkers en leerlingen. In dit boekje worden vragen gesteld aan de schoolleiding: Wat is de roze draad in het beleid van de school? Hoe welkom voelen lesbische en homoseksuele ouders en hun kinderen zich op school? Aan de leerkrachten: Wat zijn uw opvattingen over homoseksualiteit? Kan een meisje bij u in de klas een van de jongens zijn? Naast vragen krijgt u natuurlijk direct tips mee om aan de slag te gaan in de school. Voor het voortgezet onderwijs is er het boekje Gewoon lhbt in het voortgezet onderwijs. 1 Bij gebruik van het woord homo of homoseksualiteit worden ook andere vormen van seksuele diversiteit bedoeld, zoals lesbisch, biseksueel of transgender. Soms gebruiken we de afkorting lhbt of het woord roze. 8

9 Verplichte voorlichting Sinds december 2012 zijn de kerndoelen aangepast en zijn scholen verplicht aandacht te besteden aan seksuele diversiteit: Kerndoel 38 (po): De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit. De wetgever laat scholen vrij in de manier waarop zij invulling geven aan dit kerndoel. De inspectie controleert of scholen aan de kerndoelen voldoen. 9

10 Gay&School Sinds 2001 is op verzoek van het ministerie van OCW de website Gay&School ingericht. Gay&School is sinds 2014 opgenomen in Stichting School & Veiligheid. De website van Gay&School helpt scholen om invulling te geven aan de kerndoelen en om te werken aan een veilige omgeving voor lhbt-leerlingen. Daarvoor volgt Gay&School alle ontwikkelingen rond seksuele diversiteit in het onderwijs op de voet. Gay&School informeert scholen en wil hen activeren en inspireren door een breed aanbod van materiaal te ontsluiten, zoals lesmethodes, boekenlijsten, beeldmateriaal en good practices. Op de website is achtergrondinformatie te vinden in handreikingen, onderzoeken en informatiebladen. Ook heeft Gay&School eigen materiaal voor in de klas en op school, zoals posters en spellen. Gay&School biedt ruimte aan aanbieders in het onderwijs om hun aanbod rond voorlichting of lesmateriaal op de site te plaatsen: van beleidsadviezen, externe voorlichting en interactief theater tot digitale lesmethodes. Om dit boekje handzaam te houden wordt regelmatig verwezen naar de website van Gay&School en andere sites voor meer informatie. Op Gay&School wordt ook aandacht besteed aan hoe scholen doelmatig met het bestaande aanbod kunnen omgaan. Het team van Stichting School & Veiligheid wenst u veel inspiratie bij het opzetten van uw lhbt-beleid op school! Volg ons ook op 10

11 Gewoon in beleid Op een basisschool waar homoseksualiteit gewoon is is een duidelijke visie op het omgaan met seksualiteit en seksuele diversiteit; zijn alle leerlingen, ouders en personeelsleden welkom, ook homoseksuele, lesbische, biseksuele en transgender leerlingen, ouders en personeelsleden; is aandacht voor diversiteit en acceptatie in elke klas; worden lessen seksuele en relationele vorming gegeven waarin aandacht wordt besteed aan hoe mensen verschillen in het uitdrukking geven aan hun man- of vrouw-zijn, homoseksualiteit, genderdysforie, coming-out en homofobie; is materiaal aanwezig waarmee leerlingen met twee vaders of moeders en leerlingen die zich anders voelen zich kunnen identificeren, zoals boeken, films en posters; zijn omgangsregels aanwezig waarin expliciet aandacht is voor acceptatie van gender niet-conform gedrag en seksuele diversiteit; is al het personeel zich bewust van de eigen opvattingen over gender niet-conform gedrag en seksuele diversiteit; spreken collega s elkaar aan bij negatieve uitingen of grappen over gender niet-conform gedrag en homoseksualiteit; hebben alle midden- en bovenbouwklassen een antipestcontract met daarin aandacht voor pestgedrag over seksuele geaardheid; wordt altijd ingegrepen als er gepest of gediscrimineerd wordt met woorden als homo, flikker, travestiet of pot ; kunnen leerlingen, ouders en personeelsleden die ontevreden zijn over de veiligheid van homoseksuelen met hun klachten terecht bij het bestuur en de klachtencommissie; is het inschrijfformulier bij aanmelding voor de school zo ingericht dat alle ouders zich hierop kunnen inschrijven. 11

12 Gewoon voor de schoolleiding Als schoolleiding wilt u graag dat uw school een veilige plek is voor alle leerlingen, personeelsleden en ouders. Hier werkt u aan door een koers te bepalen en beleid uit te zetten. Dit betekent dat uw school ook een visie heeft op seksuele diversiteit. Als schoolleiding heeft u hier een belangrijke rol in; u bent de cultuurdrager van de school. Afhankelijk van de aandacht, openheid, steun en ruimte die u geeft aan diversiteit, biedt u ruimte aan het team, de leerlingen en de ouders om dit ook te doen. Vragen voor de schoolleiding: Hoe is het diversiteitsbeleid zichtbaar: - in het schoolveiligheidsplan; - in het personeelsbestand; - in de gedragsregels; - in het antipestbeleid; - in lessen relationele vorming; - in het materiaal; - in..? Is het gebruikelijk dat leerkrachten in de klas praten over andere relatievormen dan man-vrouw? Zijn homo-ouders en hun kinderen welkom bij u op school? Hoe maakt u dit zichtbaar? Welke mate van openheid verwacht of accepteert u van lhbt- personeelsleden: - naar collega s; - naar kinderen; - naar ouders? In hoeverre kunnen homoseksuele personeelsleden rekenen op jouw steun in het geval van negatieve reacties van collega s, leerlingen of ouders? Zijn er grenzen aan je acceptatie als werkgever? Wat betekenen de antwoorden die u op bovenstaande vragen gegeven hebt in het kader van gewoon homo zijn bij u op school? 12

13 Gewoon aan de slag Aandacht besteden aan het thema seksuele diversiteit roept reacties op. Reacties uit het team, van leerlingen of van ouders. Het is belangrijk hierbij stil te staan voordat u er gewoon mee aan de slag gaat. Op welke manier informeert en betrekt u het team, de ouders en de leerlingen? Scholen die actief zijn rond het thema seksuele diversiteit noemen de volgende aandachtspunten: Draagvlak onder teamleden is belangrijk. Mogelijk is het onderwerp seksuele diversiteit voor sommige teamleden een onderwerp dat niet vanzelfsprekend is. Dit betekent dat het van belang is om: - de leerkrachten mee te nemen in de reden dat de school aandacht aan dit thema besteedt en het belang hiervan voor leerlingen en leerkrachten; - het team duidelijk te maken wat u als schoolleiding van hen verwacht; - de leerkrachten te betrekken bij het thema, door te onderzoeken hoe het team zich hiertoe verhoudt. Net zoals u een voortrekkersrol heeft naar het team, zo heeft elke leerkracht dit naar de leerlingen. Met het team in gesprek gaan over seksuele diversiteit kan met behulp van stellingen, zie het spel Gedragen Gedrag op pagina 20. U kunt met het team ook kijken naar de voorstelling ID van Theater AanZ, bedoeld voor leerlingen van jaar, over jongens en meisjes en alles wat ertussen zit. Kijk op voor meer tips en materiaal. Draagvlak krijgt u vooral door het thema niet los te behandelen, maar te verbinden met interesses en thema s die andere collega s belangrijk vinden, zoals Wat betekent een veilige sfeer voor leerlingen, collega s en ouders die anders zijn?, Hoe leren wij omgaan met verschillen in komaf, expressie en leefstijl? en Hoe bereiden we onze leerlingen voor op de puberteit, waarin ze extra worden uitgedaagd hoe ze zich gaan gedragen tegenover anders-zijn?. Op welke manier worden activiteiten en lessen vastgelegd in de jaarplanning en worden deze gedragen door meerdere mensen in de school? Een goed diversiteitsbeleid opzetten kost tijd. Op welke manier wordt de organisatie hiervan gefaciliteerd met budget en uren? Als schoolleiding is het niet voldoende om toestemming te geven om ermee aan de slag te gaan. Het is van belang dat u volledig achter de initiatieven staat. Ook op het moment dat het spannend wordt. Wat doet u als het team in opstand komt omdat het al die aandacht voor homoseksualiteit overdreven vindt? Of als ouders dreigen hun kind van school te halen omdat zij bang zijn dat de school homoseksualiteit aanmoedigt? Weet waar u als schoolleiding ja op zegt en sta hier ook achter. Lesgeven over seksuele diversiteit kan lastig zijn als leerlingen of ouders daartegen weerstand ervaren. 13

14 Het is belangrijk om het thema op een manier te bespreken die past bij de ontwikkeling van het kind. Denk bijvoorbeeld aan het respectvol omgaan met verschillen tussen mensen. Ook verschillende uitingen van genderexpressie horen hierbij. In de communicatie naar ouders kan verteld worden dat het thema seksuele diversiteit ook een onderdeel is van onderwerpen die maatschappelijk gevoelig liggen. Het kan zinvol zijn om de leerkrachten een training aan te bieden om deze lastige onderwerpen te leren bespreken in de klas. Personeelsbeleid In hoeverre is er diversiteit in het personeelsbeleid op uw school? Niet elke school heeft het voorrecht een homoseksuele meester of lesbische juf in het team te hebben. In het informatieblad Hoera, een homo in ons team! wordt de homoleerkracht van verschillende kanten belicht. Hoera omdat een homoseksuele leerkracht op school een positieve input kan hebben. Maar er worden ook vijf valkuilen benoemd voor de schoolleiding van scholen waar homoseksuele leerkrachten werken. Valkuil 1: No problem U heeft al jaren één of meer homoleerkrachten rondlopen en die hebben nog nooit gemeld dat ze waren gediscrimineerd of gepest. No problem, dus. Inderdaad: grove schendingen, zoals discriminatie, doen zich zelden voor. In het onderzoek Discriminatie is het woord niet 2 komt echter naar voren dat homoseksuele werknemers wel degelijk problemen ervaren op het werk. Maar discriminatie is het woord niet. Valkuil 2: Moeten we iets regelen dan? Ja en nee. U bent niet verplicht een lhbt-specifiek veiligheidsbeleid te hebben, maar de inspecteur kan er wel naar vragen. Iedere werkgever heeft de zorgplicht van een veilige werkomgeving. Ook moet er een klachtencommissie zijn. Valkuil 3: Fijn, dan kun jij als homo Fijn dat we met jou nu een begripvolle en inlevende contactpersoon hebben! Euh wil deze homoleerkracht wel zo n persoon zijn? Kan hij dat (zomaar)? En weet hij dat u dat (wellicht) van hem verwacht? En weet hij dat u dat (wellicht) van hem verwacht? Wil hij de ogen en oren van de schoolleiding zijn wat betreft homospecifieke 2 Discriminatie is het woord niet. Lesbische vrouwen en homoseksuele mannen op de werkvloer: bejegening en beleid, Verwey-Jonker Instituut,

15 zaken? Vaak is het beter dat een heteroseksuele leerkracht de trekker is. Daarmee wordt voorkomen dat het thema als een persoonlijke hobby wordt beleefd. Valkuil 4: Dat regel ik wel even! Inderdaad: er is werk aan de winkel. Een homo in het team kan een enorme aanwinst zijn voor de school. Maar dat gaat niet vanzelf goed. Als u daarom nu snel actief aan de slag wilt, kijk dan toch éérst nog even naar de Verklaring van Amsterdam -een 10-stappenplan voor een lhbtvriendelijke werkomgeving 3 of de Handreiking seksuele diversiteit op de werkvloer 4. Valkuil 5: Alles geregeld: iedereen blij Helaas. Ongetwijfeld komt er een moment dat iemand helemaal niet blij is met dat mooie homovriendelijke klimaat dat u met al uw inspanningen hebt gecreëerd. Er kunnen bijvoorbeeld ouders zijn die het onacceptabel vinden dat hun kind les krijgt van een homoseksuele juf of meester, of het oneens zijn met het feit dat er een COC-voorlichter langskomt. Laat u niet verrassen en bereid u hierop voor. Download Hoera, een homo in ons team! via is onderdeel van 3 Verklaring van Amsterdam - een 10-stappenplan voor een lhbt-vriendelijke werkomgeving, Workplace Pride, Handreiking homo-emancipatie: seksuele diversiteit op de werkvloer, Movisie,

16 Gewoon voor het team Leerlingen laten zien dat homo zijn gewoon is, betekent dat leerkrachten dit ook uitdragen. De leerkracht laat in woord en gedrag merken dat hij of zij homoseksualiteit accepteert. Als twee vriendjes elkaar een kus geven en zeggen dat ze later gaan trouwen en de leerkracht reageert met: Nee joh, dat kan toch helemaal niet, twee jongens die trouwen, blijkt deze acceptatie niet. In onze samenleving zijn man-vrouwrelaties de norm, waar ook specifiek mannelijk en vrouwelijk gedrag bij hoort. De opvattingen van de leerkracht zijn voor leerlingen een belangrijke toets van wat normaal is. Dit geldt ook voor afwijkingen van typisch vrouwelijk of mannelijk gedrag. Als de leerkracht uitstraalt en uitspreekt dat het prima is dat Mark van meisjesdingen houdt en Asha gewoon een heel stoer meisje is, zullen de leerlingen dit ook accepteren. 16

17 De heteroleerkracht Als heteroleerkracht is het dus belangrijk te onderzoeken wat uw eigen opvattingen zijn over seksuele diversiteit. Hoeveel weet u er eigenlijk van? In de pabo-module over seksuele diversiteit, ontwikkeld door Ineke Mop en Els Schellekens, worden (aankomende) leerkrachten meegenomen in het thema. In module A: In de spiegel worden leerkrachten uitgenodigd hun eigen socialisatie op het vlak van seksuele diversiteit te onderzoeken. In module B: Zit dat zo krijgen ze inzicht in feiten over seksuele diversiteit en in module C: Voor de klas staan oefeningen waarmee leerkrachten een eigen les kunnen ontwikkelen. Vragen voor de heteroleerkracht: Hoe denkt u zelf over seksuele diversiteit? Vindt u dat homoseksualiteit een onderwerp is om op de basisschool te bespreken? Wilt/kunt u zelf dit onderwerp behandelen in de klas in kringgesprekken, met voorlezen? Bent u bereid kinderen te corrigeren als ze zich negatief uitlaten over homoseksualiteit? Hebt u materiaal voorhanden om seksuele diversiteit bespreekbaar te maken? Hoe gaat u om met anders zijn in uw groep? Hoe gaat u om met vrouwelijke jongens en stoere meisjes? Hoe gaat u zelf om met lhbt-collega s? Wat verwacht u van lhbt-collega s richting het team, naar leerlingen en naar ouders? Hoe gaat u om met kinderen van homoseksuele ouders bij u in de klas? Hoe benadert u deze roze ouders? Wat betekenen de antwoorden op deze vragen voor het gewoon lhbt zijn op school? 17

18 De lhbt-leerkracht Het is ieders persoonlijke keuze om op het werk uit de kast te komen of niet. Dit hangt vaak samen met verschillende factoren, zoals de cultuur op school, de grootte en ligging van de school en de leerlingpopulatie. Vragen voor de lhbt-leerkracht: Wat past bij u? Een school zou voor een homoleerkracht vanzelfsprekend een open omgeving moeten zijn. Of dit nu wel of niet het geval is, in alle gevallen geldt dat u zich ook als homoleerkracht zelf wilt afvragen wat bij u past. Ten eerste is het de vraag hoeveel openheid u wilt. Dat beïnvloedt uw rol. Is die openheid hetzelfde ten opzichte van alle personen of groepen? Voelt u zich een ambassadeur of geeft u liever uitleg als het zo uitkomt? Bent u het type pionier? Kunt u de directie helpen homovriendelijke structuren te creëren? Of wilt u niets van dat alles: wel uit de kast, maar geen extra aandacht? Wat heeft u nodig? Wat zou er moeten veranderen op school zodat u (nog) beter kunt functioneren? Ziet u voor uzelf een rol in dat veranderingsproces? En wat kunnen collega s en leiding hierin doen? Vertel uw wensen Uw collega s, de directie en u maken dit recept samen. Laat zien hoe u denkt dat het eruit moet gaan zien en wat daarvoor nodig is. Vertel hoeveel openheid u wilt, waar u behoefte aan heeft en wat u zelf kunt bijdragen. Deel uw ervaringen Deel uw ideeën en gedachten niet alleen met uw directe collega s, maar neem deze ook eens mee naar andere lhbt-leerkrachten buiten uw school. Wat vinden zij ervan? Maak collega s deelgenoot van de rare, vervelende of juist grappige opmerkingen van leerlingen over uw homoseksualiteit. Ook voor collega s kan dat een spiegel zijn. Bovendien weten ze dan tenminste wat er speelt zij zijn er immers niet bij in de klas. Maak hen straight allies. Praat met andere homoleerkrachten, bijvoorbeeld bij AOb-Roze, U kunt ook altijd lezen over ervaringen van andere roze leerkrachten. Bijvoorbeeld in het boek Mijn meester is homo. Op de site van Gay&School kunt u diverse ervaringsverhalen vinden. Uit: Hoera, een homo in het team!, te downloaden via 18

19 Spelen met diversiteit Op een basisschool waar seksuele diversiteit gewoon is, weten de leerkrachten van elkaar hoe zij reageren op alledaagse situaties waarin gewoon homo zijn zichtbaar wordt. Om met elkaar te ontdekken wat ieders opvattingen zijn en vooral hoe ieder op bepaalde situaties reageert, heeft Stichting School & Veiligheid het spel Gedragen Gedrag (voor het po) ontwikkeld. De stellingkaartjes in het spel beschrijven alledaagse gebeurtenissen op school. De vraag aan het team is: hoe gaan wij hiermee om? Gedragen Gedrag is een spel met 250 kaartjes over elf verschillende thema s rond sociale veiligheid. In dit boekje zijn de 20 spelkaartjes overgenomen die betrekking hebben op seksuele diversiteit. De manier van spelen is een vereenvoudigde vorm van het spel in de doos. 19

20 Werkwijze Gedragen Gedrag roze Doel: Aan de hand van situatieschetsen in kaart brengen welke (ongeschreven) omgangsregels op school gelden inzake seksuele diversiteit. Gedragen Gedrag roze is een vereenvoudigde vorm van het originele spel. Tijdsduur: Circa anderhalf uur. Opbrengst: Oriëntatie, bewustwording en de basis voor gezamenlijke omgangsvormen. Opstelling: Het spel wordt gespeeld in groepen van maximaal acht personen. De groepen zitten rondom tafels in een centrale ruimte. Elke groep heeft een stapel kaartjes. Werkwijze: De kaartjes worden met de tekst naar beneden in het midden van de tafel gelegd. Speler A pakt een kaartje van de stapel en leest de situatie hardop voor. De groep rond de tafel bespreekt hoe met een dergelijke situatie op de eigen school is/wordt omgegaan en of een gedragslijn naar de toekomst gewenst is. Speler A noteert de uitkomst van de bespreking op een flap en legt het kaartje opzij. Vervolgens is speler B aan de beurt, deze herhaalt de stappen. Afronding: De bijeenkomst wordt afgesloten met een rapportage per groep aan de hand van de beschreven flap. Hierna worden onder leiding van de schoolleiding vervolgafspraken gemaakt over hoe de opbrengst uit de groepen wordt vormgegeven. Materiaal: Knip de kaartjes uit en gebruik deze. Of ga naar en bestel het complete bordspel Gedragen Gedrag. 20

21 Een leerling roept tijdens een ruzie met haar juf: Vieze lesbo!! De leerkracht heeft de kinderen verteld dat hij dit jaar meevaart met de Gay Pride Een ouder belt verontrust op, nadat in de klas homoseksualiteit ter sprake is gekomen. Wij bepalen zelf wel of we onze kinderen daar iets over vertellen. Een groepje leerlingen verspreidt verhalen over meester Henk: Wist je dat hij homo is...? De meisjes in de klas willen alles weten van de trouwerij van hun juf met haar vrouw. Een kind wordt door andere kinderen uitgemaakt voor travestiet Als twee meisjes met de armen om elkaar heen zitten, roept een ander kind: Lesbo s!! De directeur verplicht alle collega s om regelmatig aandacht te besteden aan seksuele diversiteit, van de kleuters tot in groep 8. Een meisje dat zich stoer kleedt en gedraagt, mag ineens niet meer meedoen met de jongens: Ze is toch een meisje, ze heeft al borstjes. Juf, klopt het dat u getrouwd bent met een vrouw?, vraagt een van de meisjes nieuwsgierig tijdens het kringgesprek. 21

22 22

23 Twee jongetjes hebben elkaar een kusje gegeven op het plein, de volgende dag verschijnen er berichten op de sociale media dat ze homo zijn. Zijn er op deze school ook boeken waarmee ons kind zich kan identificeren?, vraagt een lesbische moeder zich af. Of gaat het alleen maar over heterogezinnen? Een jongetje dat zich een meisje voelt, komt ineens in meisjeskleding naar school. Als een jongen tijdens een partijtje voetbal een misser maakt, schreeuwt een klasgenoot: Blinde homo! Een jongen die veel met de meisjes speelt, wordt door andere jongens consequent mietje genoemd. Een vader laat de directeur weten dat hij niet blij is met het feit dat zijn zoon een homoseksuele meester heeft. Laat ik niet merken dat-ie aan m zit, zegt de vader. Op een ouderavond vertelt en moeder dat zij samen met haar vriendin probeert nog een kind te adopteren. Een andere ouder fluistert : Arm kind. In de vergadering beweert een collega dat het met zo veel religieuze leerlingen geen zin heeft om aandacht te besteden aan homoseksualiteit. Ze accepteren het toch niet. Een collega verzucht: Moet dat nou al die aandacht voor homoseksualiteit, ik etaleer mijn hetero-seksleven toch ook niet? Het is altijd dezelfde collega die homograppen maakt in de personeelskamer. 23

24 24

25 Gewoon voor de kinderen Leerlingen in de onderbouw denken niet in heterohokjes. Vaak moeten ze even nadenken als ze horen dat een van de kinderen twee moeders heeft, maar daarna gaat het spelen gewoon door. Naarmate kinderen ouder worden zien zij om zich heen meer en meer sekse-specifiek gedrag: wat doet een échte man en hoe gedraagt een échte vrouw zich? Homoseksualiteit kan voor verwarring zorgen in de observatie van de man-vrouwrollen en in de seksuele en identiteitsontwikkeling van kinderen zelf. Hieruit voortvloeiend kunnen kinderen in de bovenbouw grappen maken over homoseksualiteit. Als leerkracht is het belangrijk om de seksuele ontwikkeling van kinderen en de uitingen hiervan te kennen. Laat u hierover voorlichten of lees erover. Zoals eerder genoemd: hoe gewoner er met seksuele diversiteit en anders-zijn wordt omgegaan, hoe gewoner het zal zijn voor kinderen. Gewoon zichtbaar Een van de belangrijkste dingen die homoseksuele ouders noemen als aan hen gevraagd wordt hoe een school aandacht kan besteden aan seksuele diversiteit is: maak het zichtbaar. Wat is dit dan, het zichtbaar maken? Laat leerlingen zien dat seksuele diversiteit bestaat. Dit hoeft niet altijd groots uitgelicht te worden. Denk eens aan de volgende dingen: een roze poster in het lokaal of op de gang; een roze boekenlijst in de bibliotheek; een voorbeeld in een opdracht dat niet gaat over een pappa en een mamma, maar over twee mamma s of twee pappa s. Sommige kinderen weten helemaal niet dat er ook andere samenlevingsvormen zijn dan man-vrouwrelaties, andere krijgen vooroordelen over homoseksualiteit mee van thuis. Terwijl kinderen met homoseksuele ouders zich misschien afvragen: zijn er meer zoals ik? Net als bij allerlei andere onderwerpen is het de taak van de school om de kennis van leerlingen te verbreden. Zichtbaarheid kan ook op andere manieren. Toen op een kleine school in een Brabants dorp voor de eindmusical geen enkele jongen geschikt was om de romantische hoofdrol te spelen, besloten de meiden het script aan te passen: het verliefde stel zou gespeeld worden door twee meisjes. Een prima oplossing. 25

26 Gewoon lezen Voor alle leerlingen is het goed als er materiaal in de school aanwezig is dat een reëel beeld geeft van homoseksualiteit. Voor alle leeftijden, van onderbouw tot bovenbouw, zijn er prachtige leesen prentenboeken waarin het thema seksuele diversiteit een rol speelt. Boeken over twee mamma s of twee pappa s, boeken over een koning die geen prinses wil trouwen maar een prins, en boeken waarin kinderen ontdekken dat ze verliefd worden op kinderen van hetzelfde geslacht. Er zijn ook boeken waarbij online een lesbrief of een kleurplaat geleverd wordt. Ook zijn er boeken te vinden over genderdysforie: wat als een meisje zich meer jongen voelt, of andersom? Voor het kind, de ouders, klasgenootjes en de leerkracht kan dit verwarrend zijn. Ook hier kan het helpen om erover te lezen. Zelf lezen, voorlezen, het kan allemaal. Vul de bibliotheek, zodat kinderen ook met dit thema in aanraking komen. Voor uitgebreide lijsten met boeken (soms met lesbrieven en kleurplaten), zie 26

27 Gewoon delen Vergelijk de gezinssamenstelling van de kinderen in uw klas eens met, zeg 25 jaar geleden. De diversiteit is enorm: gescheiden ouders, alleenstaande ouders, adoptieouders en homoseksuele ouders uit alle delen van de wereld. Alle kinderen hebben erkenning en herkenning nodig voor hun thuissituatie. Hoe meer de kinderen in de klas met elkaar delen over hun thuis, hoe gewoner deze diversiteit wordt. Maak van uw klas een groep door kinderen elkaar te laten ontmoeten, door samen te werken of door hen iets bijzonders mee te laten nemen van thuis. Gewoon kleuren Een diversiteit aan mensen een diversiteit aan kleurplaten. Sommige kinderen hebben een pappa en een mamma sommigen kinderen hebben twee mamma s. Sommige meisjes verkleden zich het liefst als prinses sommige meisjes zijn graag piraat. Iedereen is een beetje anders en ook een beetje hetzelfde. Het is normaal dat we niet allemaal op elkaar lijken. Met kleurplaten kunt u dit aan kinderen laten zien. Soms zal het onderwerp van de kleurplaat een gesprek uitlokken; vaak zien kinderen niets bijzonders en kleuren ze gewoon. Een kleurplaat kan ook bewust gebruikt worden om een thema te behandelen: verliefd zijn, trouwen, uitlachen, pesten. Gay&School heeft tientallen kleurplaten verzameld en laten maken rond deze thema s. Een aantal kleurplaten zijn gemaakt bij (prenten)boeken, wat een leuke combinatie oplevert: voorlezen / kringgesprek / kleurplaat inkleuren. Alle kleurplaten zijn gratis te downloaden op (onderdeel van Stichting School en Veiligheid) 27

28 is onderdeel van Gewoon kijken Behalve boeken zijn er ook documentaires, films en televisieprogramma s waarin uitgelegd wordt wat verschil in genderexpressie, homoseksualiteit of genderdysforie is. Of kinderen vertellen zelf hoe ze het ervaren om twee moeders te hebben tijdens het taarten bakken met Abel. In de bovenbouw kijken kinderen vaak naar series als SpangaS, waar twee meiden verliefd op elkaar worden en dit moeilijk vinden om aan elkaar en aan anderen te vertellen. Veel recente televisiefragmenten, documentaires en films worden verzameld op Kijk met uw klas een stuk van een programma; dit is vaak een leuke en makkelijke manier om over het onderwerp in gesprek te komen. op Twitter wordt u op de hoogte gehouden van televisie uitzendingen en krijgt u tips over hoe u uitzendingen of actualiteiten over homoseksualiteit kunt bespreken in de klas. Antipestafspraken De leerkracht bepaalt samen met de groep de sfeer in de klas. Aan het begin van elk jaar is er weer een moment waarop gepraat wordt over hoe willen we met elkaar omgaan?. Dit kan door samen klassenafspraken of -regels te maken. Wat vinden de kinderen belangrijk, wat vinden ze fijn in de klas en hoe zouden ze het niet willen? Deze afspraken kunnen goed zichtbaar worden opgehangen in de klas. Bij deze afspraken horen ook afspraken over schelden en omgaan met kinderen die anders zijn. Hoe is dit zichtbaar in de klassen bij jou op school? Als kinderen elkaar uitschelden voor homo blijkt vaak dat de betekenis van dit woord voor hen een andere is dan voor volwassenen of leerkrachten. Als dit soort woorden gebruikt worden, is het goed het gesprek aan te gaan met kinderen. Geef betekenis aan het woord; leg uit hoe homoseksualiteit ontstaat, namelijk dat het aangeboren is en dus geen keuze. Vaak begrijpen kinderen dan beter wat zij zeggen en corrigeren zij zichzelf en elkaar. Naast de klassenafspraken hebben scholen een antipestprotocol, welke route wordt er bewandeld als er sprake is van pesten? Ook hierin hoort specifiek aandacht te zijn voor pesten met (vermeende) seksuele geaardheid. Meer informatie is te vinden op 28

29 Gewoon in de les Naast alle voorbeelden waarmee dagelijks aandacht kan worden gegeven aan diversiteit, kan ook specifiek aandacht worden gegeven aan lhbt. Door bijvoorbeeld een projectweek te houden, een gastdocent uit te nodigen of door het volgen van een lesmethode waarin lhbt expliciet aan de orde komt. Lesmethodes Als u in de les specifiek aandacht wilt besteden aan seksuele diversiteit, hoeft u het wiel niet zelf uit te vinden. Er is lesmateriaal beschikbaar voor scholen die zelf aan de slag willen met thema s als relationele vorming, seksualiteit en seksuele diversiteit. Op staan veel lesmethodes en pakketten bij elkaar. Kies een methode die past bij de visie van de school, de religieuze achtergrond en de leerlingen. De lespakketten sluiten aan bij de belevingswereld van de kinderen en de ontwikkelingsfase in de verschillende leeftijdscategorieën. Er wordt rekening gehouden met verschillende religies en culturen en er is aandacht voor uiteenlopende leefvormen. Het is natuurlijk ook mogelijk om het thema in te passen in een methode die uw school al gebruikt, De Vreedzame School of de Kanjertraining hebben bijvoorbeeld modules over homoseksualiteit. Ga eens na wat hier de mogelijkheden voor zijn. Externe voorlichting en theater Theater Eén van de betere manieren om leerlingen mee te nemen in het thema diversiteit is het theater, omdat ze zich dan gemakkelijker kunnen identificeren met de homoseksuele speler, de heteroseksuele speler en vooral de interactie tussen die twee. Dit bevordert hun empathie. Kijk met elkaar naar een grappig of gevoelig stuk waarin de kinderen in het verhaal worden meegenomen. Na afloop is er vaak een les gekoppeld aan het theaterstuk waarin leerlingen gevraagd wordt hoe zij het hebben gevonden en wat ze ervan geleerd hebben. Externe voorlichting Scholen kunnen er ook voor kiezen om de lessen niet (helemaal) zelf te geven. Er zijn meerdere organisaties die gespecialiseerd zijn in seksuele diversiteit en die speciaal voor het onderwijs gast- of themalessen hebben ontwikkeld. Regionale COC s, de GGD, antidiscriminatiebureaus of Diversion verzorgen graag gastlessen. Voorbeelden van theater en voorlichting zijn te vinden op 29

30 Gewoon voor ouders Een kind van homoseksuele ouders is net als alle kinderen. En net als met alle andere ouders is het goed om ook in gesprek te gaan met deze ouders. Vaak hebben zij bewust de keuze gemaakt om een gezin te vormen. Het kiezen van een school voor hun kinderen is spannend: Hoe zal er gereageerd worden op onze situatie? Net als andere ouders kiezen deze ouders voor een school waar ze zich thuis voelen. De cultuur in de school, de mate van tolerantie en hoe er omgegaan wordt met andere situaties bepalen mede de keuze. Ga hierover in gesprek. Soms is het spannend of lastig om over persoonlijke dingen te praten met ouders. U kunt zich dan afvragen of u dat wel mag vragen. Ja! Wees niet bang om iets verkeerds te zeggen. Als het nieuw is voor u om een kind uit deze gezinssituatie in de klas te hebben, deel dit dan met uw team en met de ouders zelf. Laat zien dat u aan het zoeken bent naar hoe u hier het beste mee om kunt gaan. Als u het niet weet: stel vragen, dan komt u er samen met de ouders wel uit. Voor meer informatie over hoe om te gaan met kinderen uit roze gezinnen op school heeft Gay&School een handige waaier uitgebracht: Twee vaders / twee moeders. Deze is te bestellen op Gewoon in de leerlingenzorg Elke school heeft een eigen zorgstructuur waar kinderen die om wat voor reden dan ook extra ondersteuning nodig hebben, terechtkunnen. Voor de intern begeleider, de schoolmaatschappelijk werker en alle andere ondersteuners van het onderwijs hoort kennis van de seksuele ontwikkeling van kinderen tot de basisbagage. Als ouders vragen hebben over homoseksualiteit of genderdysforie: bij wie kunnen ze dan terecht in de school? Staat dit helder omschreven op de website of in de schoolgids? Uiteraard hoeft u niet op alle vragen antwoord te hebben, maar het is wel van belang dat u weet naar wie u kunt verwijzen. Heeft u zicht op de roze sociale kaart bij u in de buurt? Hoe u in de zorg voor (roze) ouders en leerlingen rekening kunt houden met seksuele diversiteit, kunt u op de website vinden onder de navigatiebutton Zorg dragen. Hier staat uitleg over het hoe en waarom van deze zorg en ook vind je er actueel aanbod van handreikingen en achtergronden rond dit thema. Een van de voorbeelden is de folder Kijk jij al door een roze bril? van Movisie. Hierin staat praktische informatie over seksuele diversiteit. Ook vindt u er feiten en voorbeelden uit de praktijk van hulpverleners, ook in het onderwijs. 30

31

32 Stichting School & Veiligheid Zwarte Woud SJ Utrecht info@schoolenveiligheid.nl Stichting School & Veiligheid ondersteunt scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat.