Door: Norbert Schollaert (B) met medewerking van Henk Meijers (NL) Foto s: Norbert Schollaert, tenzij anders vermeld.

Transcriptie

1 DE MUSKUSEEND ~KLEUREN EN COMBINATIES Foto: D. Sörensen, Zweden. Door: Norbert Schollaert (B) met medewerking van Henk Meijers (NL) Foto s: Norbert Schollaert, tenzij anders vermeld. Omdat er zeer weinig informatie beschikbaar is over de kleuren en hun combinaties in de Nederlandse literatuur en op het Nederlandstalige internet, wil ik hier eens toelichten wat ik inmiddels zelf ontdekt heb. De basiskleuren, zo je wilt, zijn zwartwildkleur, blauwwildkleur, bruinwildkleur, parelgrijswildkleur, wit en de in België niet voorkomende kleur brons. Zwartwild is de gewone wildkleur (zonder mutaties) en de basis voor alle andere tekeningen en kleuren. In het Engels noemt men deze kleur Black. De kleurformule is: ppnnchchllddcc Het is de meest voorkomende kleur, al of niet in combinatie met bont, omdat de meeste kleurmutaties recessief zijn. Het wildtype (Engels: common) gaat altijd samen met witte vleugelpunten en witte schouders/vleugeldriehoek. Rechts: Zwartwild woerd. Bont: symbool P staat voor Pied, veroorzaakt wit in het gevederte, maar daar P slechts gedeeltelijk dominant is, veroorzaakt Pp bontkleuring (Pied), terwijl PP dieren geheel wit zijn. De vererving is autosomaal dominant. (Een autosoom is een chromosoom dat geen geslachtschromosoom is). Bontkleuring zien we bij de meeste muskuseenden die niet op kleur gefokt worden.

2 Pied is dus een zwart /wit bonte eend waarvan een groot deel wit is. Indien men bonten selecteert op wit, kan men uiteindelijk volledig witte dieren bekomen, ook in heterozygote vorm. Common is een eend waarvan de basis zwart is. Men heeft dus een zwarte eend met witte vleugeldriehoek. Wildtype kun je ook beschouwen als een patroon, net als bijv. de tegenhanger eenkleurig. Wildtype kan om het even welke kleur zijn. De kuikens van het wildtype hebben steeds een streep aan de zijkant van de ogen en 4 gele vlekken op de rug. Dit en de genoemde witte veervelden zijn kenmerkend voor dit patroon. Daartegenover staat het Dusky of Atipico type. Dit is autosomaal en recessief tegenover het wildtype. Hier dus geen strepen of vlekken in het kuikendons maar een mooi egaal kleed. Dit type (en nog meer de hierna beschreven self ) is voor de tentoonstellingsfokker te verkiezen boven het wildtype. Hier kan men vaak een Bib hebben - wat een wit vlekje kan zijn, maar ook kan uitgroeien tot een volledige witte borst. Het kan ook dat na de rui alle wit verdwijnt en een perfect getekende eend overblijft. Op een volwassen eend is atipico soms moeilijk te zien; het meest opvallende is het afwijkende kuikendons. (Prof Dr. W.F. Hollander ontdekte en beschreef dit gen in 1963 in zijn Homology of color mutants in two species of Ducks ) We onderscheiden 3 soorten eenkleurige muskuseenden: Atipico dusky: maakt dat het dons eruitziet als chocolade en verwijdert het wildtype patroon - behalve wanneer het een chocolade atipico is, in dat geval krijg je een chocolade eend met groene schijn. Sommigen zijn zó donker dat het moeilijk is om hen te onderscheiden van zwart. Self coloured: Bij self coloured wordt de eend geboren met een volledig gelijkmatige kleur; zowel dons, zwemvliezen als snavel hebben dezelfde kleur. De vererving is anders dan atipico, want deze kan ook voorkomen bij wildtype (niet-atipico). Self coloured is een recessieve eigenschap die door beide ouders doorgegeven moet worden. Niet alle solid coloured (éénkleurige) eenden zijn dus per definitie self coloured, want deze kunnen nog afwijkende snavel- en pootkleuren hebben. Gewone atipico: elke eend die als kuiken de oogstreep en de vier gele kleurspots mist; kan bont zijn of vaste kleur. Rechts: Solid coloured eend. In het Engels zal men verder de termen canizie tegenkomen, wat staat voor wit in het gezicht en /of op de kop; Bibbed voor wit in de nek en hals en solid voor éénkleurige dieren. Self gaat nog een stapje verder dan solid ; bij self moet de kleur van de snavel overeenstemmen met de veerkleur, behalve bij wit en brons waar de snavel rose moet zijn en de poten geel.

3 DE COMBINATIES Zwartwild De kleurzones bij de muskuseend zitten op de kop, in de nek en aan de staart. Deze kunnen afzonderlijk van de lichaamskleur beïnvloed worden. Zwarte kuikens hebben volledig zwart dons met bruine waas op kop en nek. Snavel, poten en zwemvliezen zijn zwart. Zwart x wit (fokzuiver Pied) Zwart x bont Zwart x zilver (fokzuiver blauw) Zwart x parelgrijs Zwart x bruin Zwart x sepia Zwart x witkop Zwart x ekster = bont = zwart & bont = blauw = zwart = zwart (behalve als vader het bruin draagt) = zwart = witkop = zwart Boven: zilver en zwartwild. Blauwwild Blauw of Blue vererft autosomaal onvolledig dominant of intermediair (Als een diploïd organisme heterozygoot is, ofwel twee verschillende allelen heeft voor een eigenschap, dan kunnen beide allelen resulteren in een mengvorm die verschilt van beide ouders. Voorbeeld: roze bloemen, als er één allel voor rode bloemen en één allel voor witte bloemen is.) Dit heet intermediair; het hangt er dus vanaf met welke andere kleur men kruist om de uitkomst te kennen. NN of zuiver homozygoot geeft zilver (vuilwit bij kippen) // Nn is blauw // nn is zwart.

4 Blauw x blauw Blauw x zilver Blauw x zwart Blauw x bruin Blauw x wit Blauw x bont Blauw x wildkleur Blauw x parelgrijs Blauw x ekster Blauw x witkop( CC) Blauw x witkop( Cc) = 25% zwart 25% zilver 50% Blauw = 50% blauw - 50% zilver = 50% zwart 50% blauw = 50% zwart 50% blauw/split voor bruin (tenzij vader bruin draagt) = 50% zwartbont 50% blauwbont = 25% blauw 25% blauwbont 25% wildkleur 25% bont = 50% Blauw wildkleur 50% wildkleur = 50% blauw 50% wildkleur = 50% blauw 50% zwart = blauw witkop en witkop = blauw + blauw witkop + witkop + zwart De mooiste blauwe hebben zoming (lacing) op de veren, d.i. een donker randje om ieder veer. Blauwe kuikens hebben grijs/blauw dons, terwijl snavel, poten en poten bleker zijn (grijzer) dan bij de zwarten. (Zilver kuikens die de dubbele blauw factor hebben zijn nog bleker, bijna wit en hebben dan ook geel dons.) Boven: Jonge blauwe woerd. Parelgrijswild Parelgrijs of lavender vererft autosomaal recessief. Let op: deze kleur wordt in het Engels ook self blue genoemd en dus niet wat we zouden verwachten: pearl grey, want zo noemen zij onze zilver. Wanneer je de kleurencalculator gebruikt is het dus opletten geblazen. Link naar de calculator: Ter ere van dit artikel is er nu ook een Nederlandse versie:

5 Self slaat hier op het effect dat de mutatie niet neigt tot zoming zoals de blauwen dat doen. De parelgrijs factor is een op zichzelf staande recessieve factor en geen combinatie van bruin en blauw, zoals bij andere tamme eenden. Parelgrijs is dus ook geen echte kleur; eerder een onderdrukking van zwart en rood, waardoor een pasteleffect ontstaat. Bij kruising zal het dus afhangen van de andere kleur wat het resultaat is. Parelgrijs gecombineerd met bruin wordt lichtbruin of cream kleurig. Parelgrijs kan nog een rode schijn in het gevederte hebben; zilver (op basis van blauw) nooit. Links: Koppel parelgrijzen. Parelgrijs x zilver = 100% blauw Parelgrijs x parelgrijs = 100% parelgrijs Parelgrijs x wit = 100% bont Parelgrijs x wildkleur = 100% wildkleur (common) (F1 x F1 = ¾ zwart en ¼ parelgrijs) Parelgrijs x zilver = 100% blauw Parelgrijs x blauw = 50% blauw en 50% wildkleur Parelgrijs x bruin = 100% zwart Parelgrijs x bont = 50% common 50% bont Parelgrijs x ekster = zwart Parelgrijs x witkop(cc) = zwart en witkop Parelgrijs x witkop(cc) = witkop De kuikens zijn lichtgrijs / blauw terwijl de snavel roze is met donker zadel en grijze poten en zwemvliezen. De enige pastelkleur naast parelgrijs is Buff (choc.+ zilver) Om te weten of je een lichte parelgrijze hebt of een zilveren moet je terugkruisen op zwart: Zilver x zwart = 100 % blauw. Parelgrijs x zwart = 100 % zwart. Links: jonge parelgrijze eenden.

6 Bruinwild Bruin of chocolate (Ch) is de enige kleur die geslachtsgebonden recessief is. Ch geeft een bruin gevederte, doordat alle zwarte pigment is vervangen door een minder licht absorberende kwaliteit pigment (bruin). Laat rood ongemoeid. Boven: Bruinwildkleur eend met kuikens. Bruin x bruin = 100 % bruin Bruin x zwart = 50 % zwart ( split voor bruin) woerden 50 % bruin eenden Bruin x blauw = 25 % zwart en 25 % blauwe woerden/split voor bruin 25 % bruine en 25 % isabel eenden Bruin x parelgrijs = zwarte woerden/split bruin en parelgrijs en bruine eenden/split parelgrijs. Deze dieren onderling kruisen kan de combinatie kleur cream opleveren (12,5%). Indien de zwarte woerden worden teruggepaard aan parelgrijs, krijg je naast zwart en parelgrijs ook bruine eenden en 12,5% cream (alleen eenden). Bruin x zilver = 50% blauwe woerden en 50% isabel eenden Bruin x isabel = 50% bruine 50% isabel Bruin x wit = 50% zwartbont woerden en 50 % bruinbont eenden Bruin x bont = 25% bruine eenden 25% wild woerden 25% zwartbont woerden 25 % bruinbont eenden Bruin x witkop (CC) = 50% bruin witkop eenden Bruin x witkop ( Cc) = bruin eenden bruin witkop eenden zwart woerden witkop woerden Bruin x ekster = bruine eenden en zwarte woerden De isabel kleur of in het Engels Lilac, wordt ook wel blue fawn of calico genoemd (Inheritance of white black brown Casinable 1987) Bruinwild bestaat niet in Australië; wel veel brons terwijl er in Amerika wel veel bruin is en weinig brons. Bruin (Chocolate) vererft zoals gezegd geslachtsgebonden, terwijl brons autosomaal recessief is.

7 Blauw x isabel (lilac) Zwart x isabel Bruin x isabel Isabel x isabel = ¼ blauw ⅛ zwart ⅛ zilver ⅛ bruin ⅛ isabel ¼ buff = ¼ blauw- ¼ zwart- ¼ bruin- ¼ isabel = ½ bruin ½ isabel = ½ buff ¼ isabel ¼ bruin Rechts: Blauwe en bruine Muskuseenden. Onder: Isabel en zwartwild. Wit Wit of white vererft autosomaal onvolledig dominant. Dit wordt veroorzaakt door hetzelfde gen Pied van de bontvorming. Volledig wit behoeft deze factor dubbel, fokzuiver zo je wilt: PP. Een homozygote witte eend geeft enkel zuiver gele kuikens. Wit kan men het best enkel kruisen met wit, want alle ander combinaties geven bontvorming, en er kunnen ook andere bonte factoren onder het wit verborgen zitten, zodat je dat niet zo snel kwijtraakt. Homozygoot = puur wit, zuiver geel dons (fokzuiver, allelen zijn identiek op beide chromosomen). Verenkleed wit.

8 Heterozygoot = fokonzuiver (allelen zijn verschillend) kuikens met wit dons met donkere cape op kop. Verenkleed wordt bont, mede afhankelijk van wat er verder nog aan mutaties aanwezig is. De foto s in de kleurencalculator geven mogelijk niet de juiste soort bont weer. Er zijn namelijk ook nog de witkop, bib, etc Pied of bont is de fokonzuivere vorm en heeft een witte basis; bij het kruisen van 2 bonte Muskuseenden kan men dus ook zuiver witte dieren bekomen. Die kuikens zijn citroengeel met roze snavel en oranje /gele poten en zwemvliezen. Links: Witte eend. Witkop Een ander tekenpatroon van de muskuseend is de witkop serie (Whitehead/Canizie) Bij pasgeboren witkop kuikens ziet men een vlekje naast het oog. Deze variëteit bestaan eveneens in de vorige besproken kleurslagen namelijk: zwartwitkop, blauwwitkop, parelgrijswitkop, bruinwitkop, enz... De C (Canizie) is de mutatie die verantwoordelijk is voor de witkoptekening. Hier is de vererving autosomaal dominant: Witkop x zwartwild Witkop x ekster = witkop = witkop Blauwwitkop, parelgrijswitkop en zilverwitkop. Foto: Dirk de Jong.

9 Ekster Een laatste patroon is de ekstertekening ( Magpie - Duclair Piebald) Muskuseend in de ekstertekening. Foto: Rupert Stephenson. Duclair Piebald (d) is een recessief gen dat een regelmatige bontvorming veroorzaakt met gekleurde vleugels en staart en de rest wit. Ook dit patroon komt voor in de vier kleuren. De vererving hier loopt autosomaal recessief. De mutatie op het gen verstoort de normale volledige veerkleurontwikkeling. Duclair piebald geeft dus de ekstertekening: wit met zwart op de kop (cape), zwart zadel (hartvormig) en zwarte staart. Meer kleuren In Engeland, Australië en Amerika kent men nog veel meer kleuren. Daar zijn ook kleuren erkend zoals: cream, fawn, buff, fume, tortora, sepia, bronze en verder ook de gestreepte barred en de geribbelde rippled. Buff is een combinatie van zilver en bruin. Cream is een combinatie van parelgrijs en bruin. (Lijkt op zilver, maar zonder de blauwe tonen). Fume is een combinatie van blauw en brons (ook smokey genoemd; ze hebben oranje poten, roze onderbuik en een licht metaalachtige kleur aan de staart, die donkerder wordt naar de nek toe). Tortora is een combinatie van zilver en brons (ook Turtle Dove genoemd; een witte eend met licht oranje gloed op het uiteinde van de veren). Sepia ( faiogeno): dit is geen kleurcombinatie maar een echte mutatie, zoals de meeste kleuren autosomaal en recessief. Eenden hebben gele/oranje poten, roze snavel en een groene (khaki) schijn in de veren. Brons: De Australiërs zeggen dat de eend er uitziet als een donkerbruine oranje eend. Het is ons onbekend of deze mutatie overeenkomt met Sepia. Brons x zilver = blauw split brons F1 onderling kruisen geeft: blauw fume zwart zilver tortora brons.

10 Verschillende kleuren, waaronder sepia. Foto: D. Sörensen uit Zweden. Appendix: DONSKLEUR BIJ KUIKENS Links: Wildtype en atipico kuikens; de wildtype kuikens hebben een streep aan de zijkant van de ogen en 4 gele vlekken op de rug, de atipico kuikens missen deze kleurspots. Foto: Rinke Berkenbosch. Rechts: Choc atipico. Links: Dusky black. Rechts: Solid choc - atipico.

11 Boven: Silver wildtype. Rechts: Silver atipico. Onder: Pied wildtype. Rechtsboven: Fume. Foto: Ian Morrison. Links: Blauw atipico. Foto: Ian Morrison. De volgende kuikenfoto s zijn welwillend afgestaan voor publicatie door Dot Porter van Ugly Duck Farm USA. Rechtsonder: Witkop. Bij pasgeboren witkop kuikens ziet men een vlekje naast het oog. Linksonder: Parelgrijs lavender.

12 Linksboven: Blauw. Rechtsboven: Self blauw. Zwartwitkop woerd in de sneeuw Foto: D. Sörensen, Zweden. Copyright 2014 All rights reserved by the Aviculture-Europe Foundation. Dit is een publicatie uit het online tijdschrift Nederlandse uitgave ISSN: U mag deze tekst / foto s niet kopiëren, distribueren, zenden of publiceren zonder schriftelijke toestemming.