21 oktober 2016 Rapport Premies elektrische auto: ombudsman vraagt geste voor laatkomers

Transcriptie

1 21 oktober 2016 Premies elektrische auto: ombudsman vraagt geste voor laatkomers

2 Managementsamenvatting Premies elektrische auto s: Ombudsman vraagt geste voor laatkomers 21 oktober 2016 Al heel 2016 lang hoort de ombudsman klachten over het nieuwe premiestelsel voor elektrische auto s. In dit rapport analyseert de ombudsman dit klachtenbeeld. De ombudsman besluit dat de overheidscommunicatie tekortschiet. Voorts is ook de aanvraagprocedure onvoldoende doordacht. De ombudsman vraagt daarom een geste voor de laatkomers: de ombudsman ziet inderdaad voldoende ruimte om hen alsnog hun premie toe te kennen. Bestemmelingen van dit publiek rapport: - Parlementsvoorzitter (parlementaire commissie Energie) - Minister van Energie en VEA (Vlaams Energieagentschap) 2

3 1. Situering 1. Sinds begin 2016 kunnen burgers een premie aanvragen bij aankoop van een nieuw zero-emissie voertuig (hierna elektrische auto). Het gaat om een tijdelijk systeem om de markt op gang te brengen. De overheid (in deze, VEA, het Vlaams Energieagentschap) streeft naar elektrische auto s in 2020 en heeft daar jaarlijks 5 miljoen euro voor veil. Daarbij zal de individuele premie elk jaar verminderen. Zo bedraagt de premie in 2019 nog slechts maximaal euro. In 2018 is dat euro en euro in In 2016 bedraagt de premie maximaal euro. De hoogte van de premie varieert naargelang de prijscategorie, waarbij de hoogste bonus gaat naar voertuigen waarvan de cataloguswaarde lager ligt dan euro. De overheid heeft duidelijk ook geleerd uit het verleden. Zo vermeldt de website via een budgetmeter - het resterende budget (wat uiteraard zeer goed is: in het verleden was er vaak heel wat tandegeknars wanneer burgers in de tweede jaarhelft naast hun premie grepen, omdat het budget uitgeput was). En er is ook een mechanisme dat toelaat om de individuele premiebedragen te verlagen bij groot succes en vele aanvragen. Een en ander helpt om op 17 oktober 2016 te kunnen vaststellen dat er ondertussen 564 premies aangevraagd zijn (met 373 aanvragen in de eerste drie maanden van 2016, terwijl in de zeven volgende maanden slechts 191 aanvragen gebeurden). Ter vergelijking: alleen al in de maand september 2016 werden meer dan nieuwe voertuigen ingeschreven. Meteen lijkt het erop dat er momenteel nog meer dan voldoende budget is om een gebaar te stellen richting het hoog aantal geweigerde premieaanvragen. Men weet daarbij inderdaad dat de voornaamste weigeringsreden (zie het antwoord op schriftelijke vraag 262 van Robrecht Bothuyne) de laattijdige indiening van het dossier is (ten tijde van het antwoord op de vraag 262, begin juni 2016, ging het om 11 weigeringsdossiers, waarvan 6 omwille van laattijdigheid). 3

4 Momenteel, tot en met 17 oktober 2016, werden in totaal 38 dossiers afgekeurd, 386 dossiers werden goedgekeurd. In 34 van die 38 weigeringen speelde het bezwaar van de laattijdigheid. De ombudsman schetst hierna het klachtenbeeld en formuleert vervolgens enkele aanbevelingen. 2. Overheidscommunicatie schiet te kort 2. In de eerste twee weken van 2016 dook deze premie meteen op in het info-, meldingen-, en klachtenbeeld. De premie had namelijk betrekking op bestellingen vanaf 1 januari 2016, maar burgers dienden tot 14 januari te wachten vooraleer de webapplicatie er was om die bestellingen aan te melden bij de overheid. Geen detail, wanneer men weet dat bestellingen binnen de maand bij de webapplicatie aangemeld moeten worden. 3. Voorts heeft de ombudsman geen diepgaande studie gemaakt van de overheidscommunicatie (rond vooral de opstart van deze premie), maar de ombudsman tekende alleszins wel meerdere verhalen op, zoals het verhaal van de verzoeker in het dossier ombudsman Verzoeker kocht vanuit het buitenland een wagen bij een garage in Vlaanderen, met het oog op zijn terugkomst naar België. De garage wees op het bestaan van de premie en de website maar de homepage van die website bevat, naast de al vermelde budgetmeter, geen verdere info of doorklik. En wat ook opvalt: de subsidiemodule van de website is ook vandaag nog altijd opgebouwd rond de keuze nieuwbouw vs. renovatie niet echt termen die spontaan gelinkt worden met auto s. En op die manier verbaast het dus niet dat de verzoeker onvoldoende bewust geraakte van het belang van de maandtermijn bij het aanvragen van de premie. Toen deze verzoeker wat later terug in België was en hij naar de garage ging voor meer informatie, was dat meer dan een maand na de bestelling en volgde een afwijzing door het VEA. 4. Maar één zwaluw maakt uiteraard de lente niet. Het zijn vanzelfsprekend vooral de cijfers van de Vlaamse Infolijn die sprekend zijn. Het hoog aantal contacten daar staat niet in verhouding tot het aantal verkochte wagens. Zo lijkt het erop dat 60% van de kopers een beroep hebben moeten doen op de Vlaamse Infolijn. 4

5 Dit is uiteraard een veel te hoog percentage en levert verhalen op, zoals de zaak ombudsman In die zaak gaat een garagist eind januari nog steeds voort op info vanwege het automerk, waarin sprake is van een nog te ontwikkelen applicatie bij het VEA. Wanneer de auto dan begin maart geleverd werd, was verzoeker al te laat. Ook in dossier getuigt de verzoeker over zijn prospectie bij garages. Verschillende verdelers gaven mee dat de premie aangevraagd wordt samen met de factuur. 3. Procedure onvoldoende doordacht 5. Maar er is meer. Zo is de procedure te exclusief en te doorgedreven digitaal. Twee illustraties: a. Anders dan bij alle andere energiepremies, kan de aanvraag enkel online, wat vandaag een stap te ver is. Getuige de vragen die binnenlopen naar een adres of telefoonnummer van de dienst premies elektrische wagens zodat men aanvraag per brief kan doen of aanvraag telefonisch kan toelichten. b. Bovendien vereist deze specifieke aanvraagprocedure meer dan doorgedreven PC-kennis. Inderdaad, echt heel dik gezaaid lopen de internauten niet die erin slagen om gemergde pdf-versies (de enig aanvaarde documenten) te produceren van de stapels documenten die komen kijken bij deze premie. En dan leest de ombudsman dus mails, zoals de mail van verzoeker in dossier ombudsman : Nu ben ik zelf ook geen krak met pc's. Ik heb de documenten moeten laten inscannen door iemand anders op het gemeentehuis. Bovendien verloopt alles via mail en inderdaad, dan raakt onze 81-jarige koper in dossier al eens in de knoop met de opgegeven mailadressen. Heel veel schiet zo n verzoeker niet op met het antwoord op zijn klacht, dat luidt: Het agentschap gaat er echter van uit dat een adres dat overigens bewust opgegeven wordt ook het correct te hanteren adres is. 5

6 6. Maar het zijn niet louter digibeten, die zich storen aan deze premie. Er schort ook wat met de procedure zelf, al voegt de ombudsman hier meteen aan toe geen enkele kritiek te hebben op de vervaltermijn van 12 maanden doorlooptijd in totaal. Opnieuw twee illustraties: a. Het is erg opmerkelijk dat hier plots een bestelbon relevant is. Terwijl de ombudsman al jaren aan mensen uitlegt dat de overheid niet werkt met bewijzen via bestelbonnen (te fraudegevoelig), is nu plots een bestelbon één van de doorslaggevende criteria om mensen uit te sluiten van een premie. De verzoekers en 4938 (en ook de ombudsman) kunnen het maar niet begrijpen. Zij rijden inmiddels rond met volledig elektrische auto s. De overheid heeft alle bewijzen daarvan ontvangen, maar zij krijgen geen premie omdat ze hun dossier pas indienden bij levering van de auto. b. De ombudsman herhaalt: de twaalf maanden doorlooptijd zijn dus geen probleem, maar de meerwaarde van een bijkomend struikelblok zoals een interne bijkomende vervaltermijn van drie maanden binnen de totaaltermijn van 12 maanden is dat duidelijk wel. Mensen begrijpen daarbij trouwens ook maar heel moeilijk dat die interne termijnen vervolgens slechts steekproefsgewijs en pas maanden later gecontroleerd worden. Zo vervolledigt een verzoeker zijn dossier in maart 2016 (vervollediging tweede fase, dit wil zeggen dat verzoeker op dat moment zijn betaalde factuur uploadde), om dan na aandringen uiteindelijk begin augustus te horen dat zijn dossier struikelt over de vaststelling dat de bestelbon (in de eerste fase van de procedure) niet binnen de maand is aangemeld. 6

7 4. Conclusie 7. De ombudsman beseft dat het enigszins makkelijk achteraf spreken is. Maar er is nu éénmaal geen stormloop en dus kan er vandaag hersteld worden, vanuit de vaststelling dat momenteel teveel dossiers niet verzoend kunnen worden, terwijl dit rapport nochtans de schending vaststelt van verschillende ombudsnormen: a. Zo is er een schending van ombudsnorm 10 doeltreffende algemene informatieverstrekking en verdient het aanbeveling om bijkomend of duidelijker te communiceren, zowel algemeen als naar de concessiehouders. b. Voorts is het moment momenteel nog niet rijp voor exclusief digitale aanvraagprocedures, zeker niet wanneer die procedure zeer technisch is en specifieke computerkennis vereist. De ombudsman vraagt dan ook een duidelijk alternatief waarbij mensen hun dossier op een meer toegankelijke manier kunnen indienen. Zeker nu het aantal vragen eerder beperkt is. Het is duidelijk dat voor deze premieaanvraag de overheid onvoldoende toegankelijk is (schending ombudsnorm 9). c. Tot slot, staat de sanctie, namelijk het volledig verlies van de premie, voor het niet tijdig registreren van de bestelbon binnen een maand of het toeleveren van de bewijsstukken binnen drie maand niet in redelijke verhouding met de tekortkoming (schending ombudsnorm 5). De ombudsman vraagt nu onmiddellijk en éénmalig dat de aanvraagdossiers die enkel en alleen sneuvelden omdat de periode van een of drie maanden niet gerespecteerd werd, maar waarvan de aanvraag voor het overige aan alle andere voorwaarden voldoet, alsnog de premie toegekend zouden krijgen (dit is de geste richting laatkomers ). Breder, vraagt de ombudsman om de gevolgen van termijnoverschrijving minder strikt te maken. Bart Weekers Vlaams Ombudsman 7

8 +32 (0) (0)