tekst: Martin Soffers en Bert de Vaan.

Transcriptie

1 1 PLANTENWERKGROEP Excursie naar de planten in het Openluchttheater - Oisterwijk. tekst: Martin Soffers en Bert de Vaan. Op gepassioneerde en bevlogen wijze leidde onze gids Bert Klerks op 19 juli 2012 de Plantenwerkgroep met 9 deelnemers uitgebreid door het Natuurtheater en haar omgeving. In de nabijheid zijn twee kleine vennetjes gelegen: het Kleine Kruisven en het Bosven. Bert is al jarenlang verantwoordelijk voor het onderhoud van het theater. Uitvoerig vertelde hij hoe hij ongewenste planten op ecologische wijze met de draad verwijdert, maar nooit met de gifspuit! Bert verhaalde niet alleen over de geschiedenis van het theater, maar vertelde ook over de plantengroei tussen de kalkcementvoegen van de tribune en op terrein eromheen. Ook de namen van bomen en struiken van de hele entourage kwamen aan bod. Dit halfronde natuurtheater is gebouwd in 1936 door de bekende architect Valk op initiatief van de kapelaans Huijbers en Rovers en nog in hetzelfde jaar geopend door burgemeester Verwiel. Het theater wordt beschut door aanplant van veel bomen en struiken. Het theater ligt midden in de bossen aan de Gemullehoekenweg en de bouw is geïnspireerd door de monumentale amfitheaters uit de Romeinse tijd. Meer in het bijzonder: het Romeinse theater te Orange in Frankrijk stond hiervoor model. Het biedt plaats aan 1200 toeschouwers. Gedurende de zomermaanden zijn hier regelmatig voorstellingen te zien. Bert demonstreerde de uitzonderlijk goede akoestiek van het theater. De tribunes zijn gebouwd met speciale verlengde kloostermoppen, groot formaat bakstenen die ingelegd zijn in kalkcementspecie: een ideaal substraat voor allerlei rotsplantjes. De natuurstenen van de theatervloer zijn nog origineel en zijn van Solnoferner zandsteen.

2 2 We begonnen eerst met de bestudering van de muurplanten die op de tribunes groeien. De muurvaren-associatie Op blz. 236 van de KNNV Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland staat de lijst vermeld van kensoorten behorende bij de muurvaren-associatie. Kensoorten zijn: Steenbreekvaren, Muurvaren, Schubvaren, Muurleeuwenbek, Blaasvaren. Tussen de voegen van de stenen van de tribune vonden wij de volgende planten: 1. Muurleeuwenbek: een indrukwekkend aantal! Hier met witte bloemkronen. Meestal is de kroon van Muurleeuwenbek lichtpaars met een gelige onderlip. Dat deze plant hier zo massaal groeit wordt waarschijnlijk mede veroorzaakt door de aanleg door Bert van een schelpenpad, alweer een aantal jaren geleden. Kalkdeeltjes worden gemakkelijk onder voetzolen meegenomen. Muurleeuwenbek profiteert volgens Bert hiervan. 2. Muurvarens. Groeien hier op verschillende plaatsen. Een Muurvaren groeit uitsluitend op een stenig substraat. 3. Steenbreekvaren. Ook op verschillende plaatsen aangetroffen. Een mooie en beschermde varen! 4. Tongvaren. Wettelijk beschermd. Kenmerkende sporangiënhoopjes langs de nerven op de onderkant van het blad. 5. Blaasvaren: één exemplaar ( Cystopteris fragilis). Op de Rode lijst (bedreigd) én wettelijk beschermd. 6. Stijve klaverzuring: op verspreide plaatsen. 7. Tengere rus ( Juncus tenuis). 8. Donkere ooievaarsbek ( Geranium phaeum): één exemplaar. 9. Brunel (alias Bijenkorfje): massaal. 10. Klein streepzaad: één exemplaar. 11. Harig knopkruid: op verspreide plaatsen. Indiceert vlgs. Bert een chemisch rijke bodem. 12. Ruig viooltje (Viola hirta). 13. Enkele Wijfjesvarens. 14. Luzula (Veldbies): enkele groepen.

3 3 15. Engels raaigras. Groeit hier overal. 16. Veldereprijs. 17. Gestreepte witbol. Overal behaard en met paarsige strepen onderaan de bladschede. 18. Canadese fijnstraal. 19. Zachte ooievaarsbek. Lange en korte haartjes op de stengel. 20. Moerasdroogbloem. 21. Grote brandnetel. Tweehuizige plant: mannelijke en vrouwelijke exemplaren waargenomen. Uit het bovenstaande kunt u zelf concluderen dat deze biotoop aan de muurvarenassociatie voldoet! Figuur 1 De plantenwerkgroep met hun gids Bert Klerks Rondom de tribune en in de omgeving vonden we de volgende planten: 1. Hondsdraf: veelal te vinden op verrijkte grond. 2. Grote weegbree: een tredplant bij uitstek. 3. Indische of Schijnaardbei (Fragaria indica). Is geen aardbei, maar een Ganzerik (Potentilla). 4. Beklierde nachtschade: behaard en beklierd. Maakt een matte indruk. De Zwarte nachtschade glimt meer. 5. Brunel (Bijenkorfje). Staat er opvallend veel.

4 4 6. Wilde gagel. Rode lijst: gevoelig! Een- of tweehuizige struik. 7. Basterd wederik. Teunisbloemfamilie; geslacht Epilobium. Niet verwarren met Wederik: Sleutelbloemfamilie! 8. Brede stekelvaren. 9. Adelaarsvaren. 10. Gewone eikvaren. 11. Kruipende boterbloem. 3-tallig blad met een kenmerkend langgesteeld topblaadje. Gegroefde stengel. 12. Bitterzoet. Een windende plant: de enige liaan die we in onze flora kennen. 13. Grote wederik. 14. Hedera helix (Klimop). Hecht zich vast op muren en planten zonder daaraan voedsel te onttrekken. 15. Pijpenstrootje. Een grassoort met slechts één knoop. 16. Witte waterlelie. 17. Brede wespenorchis: bij de ingang Bert vertelde over de oude beelden die vroeger aan de ingang stonden. Ze beelden twee parabels uit van de schrijver De la Fontaine: de raaf met het blokje kaas en de vos, en de beer die op advies van de vos naar honing zoekt in de open gekliefde boom. Figuur 2 Eerste uitvoering openluchttheater De Paradijsvloek 1936.

5 5 Na nog een uitvoerige rondleiding langs de twee vennetjes, de prachtige beelden uit de voormalige Kunstkring van Oisterwijk en langs de gedenktekens aan de vroegere theateruitvoeringen werd deze geslaagde excursie beëindigd. Aan alles komt een eind. Elly bedankte Bert voor zijn zeer leerzame rondleiding en kreeg vervolgens een welverdiend applaus van de enthousiaste leden van de Plantenwerkgroep. We kunnen na deze rondleiding concluderen dat het beheer van dit unieke en waardevolle natuurtheater zich in zeer goede handen van Bert Klerks bevindt. Martin en Bert Literatuur: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland KNNV ISBN: Heukels Flora van Nederland 23 e druk. Bloemengids Natuurmonumenten.