Verslag Studiereis. Inleiding:
|
|
- Maria Veenstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Studiereis 2013
2 Verslag Studiereis Inleiding: Drie medewerkers van Prakticon praktijkonderwijs, aangevuld met de rector van C.S.G. Schaersvoorde, hebben in mei 2013 een studiereis gemaakt langs 4 verschillende onderwijsinstellingen in de staat New Jersey (U.S.A.) De bezochte instellingen zijn: 1 Developmental Learning Centre Warren, een school voor (extreem) autistische leerlingen. 2 Seton University in Newark 3 B.P.L. East Side school te Newark 4 B.L.P (zmok) Academy in Bloomfield Doelen: 1 Onderzoek naar methodiek van lesgeven aan (zwaar) autistische leerlingen met gedragsstoornissen 2 Onderzoek naar facilitering van autische studenten 3 Volgen van nieuwe B.P.L. ontwikkelingen met name bij leerlingen met gedragsstoornissen. 4 Onderzoek naar de bekostiging van het onderwijs in de staat New Jersey 5 Formuleren van aanbevelingen t.b.v. het onderwijs op Prakticon en Schaersvoorde
3 1 ABA school in Warren Inleiding: De (public)school is gehuisvest in een ultra modern gebouw dat met hulp van veel subsidies gerealiseerd is. In het gebouw zijn alle mogelijke voorzieningen aanwezig. Er zijn simulatieruimten, praktijkruimten, sportzalen (waaronder een zwembad). Er is catering en een medische unit. De studenten wonen thuis of in intramurale voorzieningen. Populatie: Op de school zitten 230 leerlingen van 3 tot 21 jaar met zwaar autistisme met communicatieve en/of gedragsstoornissen. Agressie en/of destructief gedrag is geen contra- indicatie. De meeste leerlingen komen op school met één van de 72 (aangepaste) schoolbussen. Veel van de kinderen die naar de DLC gaan zouden in Nederland niet naar school kunnen. In Nederland bezoeken zij een instelling of een dagverblijf. Wel zijn er in ons land experimenten geweest met een enigszins hogere bekostiging dan regulier. Deze pilots zijn mislukt t.g.v. het ontbreken (door gebrek aan bekostiging) van voldoende begeleiding. De stelling : Iedereen telt geldt zeker voor de staat New Jersey. In mindere mate voor Nederland. Methodiek: Prepare them for life De school gaat uit van de ABA filosofie. ABA staat voor Applied Behavior Analysis (toegepaste gedragsanalyse) en is een wetenschappelijke discipline. Gedragstherapeutische principes worden toegepast om de ontwikkeling te stimuleren bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) en/ of een (taal) ontwikkelingsachterstand. Vroege en intensieve gedragsinterventies blijken de meest effectieve behandelingsvorm bij autisme (Gezondheidsraad). Het belangrijkste principe van ABA is het belonen van
4 gewenst gedrag zodat dit zal versterken. Daarnaast wordt gezorgd dat ongewenst gedrag niets oplevert, met als doel het verminderen of elimineren van dit ongewenste gedrag. Een ander belangrijk uitgangspunt is een kind tijdens het oefenen met vaardigheden zoveel mogelijk succeservaringen te laten beleven zodat het plezier blijft houden en gemotiveerd blijft om te leren. Om dit te bewerkstelligen worden aan te leren vaardigheden opgedeeld in kleine stappen. Ook krijgt een kind de hulp die nodig is om de taak met succes te voltooien. Deze hulp wordt echter zo snel mogelijk weer afgebouwd zodat het kind aan te leren vaardigheden geheel zelfstandig uit kan voeren. Door in te spelen op de interesses van het kind en deze te gebruiken tijdens het begeleidingsproces, als beloning maar ook door materiaal te gebruiken dat aansluit bij de interesses, wordt ervoor gezorgd dat het kind gemotiveerd blijft bij het oefenen met vaardigheden. Tot slot wordt er grote waarde gehecht aan het eigen initiatief van het kind en wordt er voldoende ruimte gelaten om eigen initiatieven te ontplooien. Hiermee wordt een actieve houding gestimuleerd en voorkomen dat het kind passief wordt. Spannende en moeilijke situaties worden niet vermeden. Integendeel, deze worden aangeboden om hier ervaring mee op te doen. Gewenning en desensibiliseren geeft ervaring en ontwikkelt vaardigheden. Wanneer binnen het reguliere onderwijs niet voldaan kan worden aan de onderwijsbehoeften van een leerling wordt contact gezocht met DLC, om na te gaan of een leerling daar geplaatst kan worden. De school waar de leerling vandaan komt blijft betrokken bij het onderwijsleerproces en de daarbij behorende evaluatiemomenten. De gemeente levert het geld en bepaalt of het opgestelde individuele handelingsplan van DLC Warren op die wijze uitgevoerd zal gaan worden of dat er aanpassingen in het plan gedaan moeten worden. Waar mogelijk worden studenten teruggeplaatst op hun vroegere school. Het plan Iedere student heeft een leer- en ontwikkelplan. Dit plan wordt opgesteld door de school in overleg met de aanleverende school en de ouders en de gemeente.
5 Programma s De leerlingen van 3 tot 5 jaar volgen een voorschools programma in een één- op- één setting. Nadruk ligt op spraak/taal en bezigheidstherapie en motorische vaardigheden. Leerlingen van 6 tot 13 werken in een twee- op- één setting. Hier staat het reguliere leren centraal en worden functionele- en sociale activiteiten aangeboden. De groep tussen 14 en 21 worden voorbereid op de volwassen wereld binnen de gemeenschap (living skills). Het accent ligt op het voorbereiden op (eenvoudige) arbeid (jobsampling) en het aanleren van een basale beroepsattitude (vocational skills).veel studenten lopen stage buiten school waarbij het van belang is de overgang van veilige omgeving naar buitenwereld intensief te begeleiden. De bezetting per student is afhankelijk van de problematiek van de student. In de school staan voorspelbaarheid en structuur voorop. Toch heeft de school bewust geen prikkelarme ruimten. Immers de maatschappij is ook niet prikkelarm. Doel is het kind voor te bereiden op de echte wereld. De programma s voor spreken en socialisatie staan centraal. Social therapy heeft als doel het tolereren van de ander. De school verzorgt voor de studenten geen naschools programma. Er worden wel activiteiten georganiseerd. Dit gebeurt door de ouders die via fundraising garant staan voor de bekostiging. De leerlingen hebben 4 weken zomervakantie. Vakken Gym, Beeldende vorming, Burgerschap, ICT, Zelfstandigheidstraining, Woning, Koken, Verzorging, Voeding, Fitness Lezen, Bezigheidstherapie, Vrijetijdsbesteding, Muziek, Socialisatie, Spraak- en taallessen, Beroepsvoorbereiding. Veel van het leren gebeurt in simulatieruimten.
6 Daar is de echte wereld nagebouwd. De school als geheel functioneert als een organische gemeenschap waarin allerlei zaken die ook in de echte wereld voorkomen aanwezig zijn. Zo is er een heuse bank, een boekenwinkel, een bakker, een cafetaria, een kapper en een bibliotheek. Ouderparticipatie De school verzorgt oudertrainingen op een breed terrein, van taalontwikkeling tot omgaan met agressief en destructief gedrag. Een speciale groep houdt zich bezig met ouders die het niet meer zien zitten met hun kind. Ook zijn er intensieve contacten via telefoon en mail. Dit omdat het voor veel ouders vanwege afstand en/of geld onmogelijk om op school te komen. Hiernaast is het van belang dat ouders identieke methodes thuis hanteren zoals het werken met pictogrammen Scholing en Begeleiding: De 230 studenten worden begeleid door 110 teacherassistents en 50 docenten (therapists). Bij de start volgen alle medewerkers een programma van 6 weken om in te groeien in de school. In het profiel van de docent zijn de navolgende competenties en uitgangspunten zichtbaar: Empathisch vermogen, respectvol om kunnen gaan met de student, behandel de student als normaal mens, werk gestructureerd, wees een rolmodel, wees niet te verbaal, werk met compassie, en leer omgaan met agressie. Elke docent ondertekent het anti- bulloying (pest) en volgt een anti- suicide training. Om goed met agressie om te kunnen gaan wordt eenieder getraind via de CPI methode (non violent crisis intervention). Hierbij wordt uitgegaan van de (positieve) functies van agressie en wordt o.a. getraind in holden (fysiek fixeren)en ademhalingstechnieken. Er wordt gebruik gemaakt van knijpballen en het gebruik van een zak,trui of handdoek over het hoofd. Separatie wordt niet toegepast. Alle acties vinden plaats in het lokaal. Er is een samenwerking met de Seton Hall University waar aspirant docenten een Special Education Programm volgen ( Zie verder Seton University)
7 Bekostiging: De Staat New Jersey biedt een contigent (speciale) kinderen aan aan een school en vraagt die school of deze kinderen daar onderwijs kunnen ontvangen. Als het antwoord van de school Ja is wordt er een kostprijs overeengekomen. De bekostiging per kind is dollar per jaar inclusief vervoer (20.000). De bekostiging in Nederland is rond euro. Omgerekend ontvangt de school in Warren 4x zoveel als een cluster 3,4 school in Nederland. Dit is terug te zien in de begeleiding (één- op- één/twee/drie) Bijzonderheden De school serveert glutenvrije producten en biedt alleen producten aan met natuurlijke kleurstoffen. Het blijkt dat sommige autisten baat hebben bij een glutenvrij dieet. Bekend is ook dat met name jongeren met ADHD gevoelig zijn voor (niet- natuurlijke) kleurstoffen. Veel leerlingen op de DLC maken gebruik van een hoofdtelefoon. Dit heeft vooral te maken met het afschermen van omgevingsgeluid. In de lessen wordt veel gebruik gemaakt van pictogrammen. Met name de studenten met ernstige taalstoornissen hebben hier baat bij. In de lokalen zijn skippyballen aanwezig. Het blijkt dat ADHD ers gebaat zijn bij het zitten op zo n bal. Om in balans te blijven dienen de leerlingen voortdurend te corrigeren naast het werk wat zij aan het doen zijn. Twee dingen tegelijkertijd doen is voor deze leerlingen voordelig. Het aantal jongens is 4x groter dan het aantal meisjes. De kans dat jongens een autistische stoornis hebben is veel groter dan bij meisjes. Waarom dat zo is is niet bekend. Uit onderzoek is gebleken dat meisjes dezelfde genetische mutaties hebben die bij jongens leiden tot autisme maar dat meisjes deze meer regenwerken doordat zij een natuurlijke sterke sociale neiging hebben.
8 Studenten van verschillende leeftijden zitten bij elkaar (co- educatie). Weliswaar binnen een zekere range. Op verschillende plekken in het gebouw is achtergrondmuziek te horen. Dit heeft een rustgevend effect. Er worden geen vocals ten gehore gebracht, daar deze het effect teniet doen. Aandachtspunten/inzichten: - Neem situaties niet weg, omdat een leerling hier moeite mee heeft of dit spannend vindt, maar probeer waar mogelijk de situatie juist aan te bieden om de leerling hierin ervaring op te laten doen en vaardiger te maken. - Laat leerlingen oefenen in de echte wereld, zodat een transfer mogelijk is van de veilige overzichtelijke wereld naar situaties daarbuiten. - Ga na wat je de reguliere leerlingen wilt leren en kijk op welke manier en in hoeverre dat voor deze specifieke leerling ook mogelijk is. - Probeer erachter te komen waarom een leerling bepaald gedrag laat zien, zodat er beter op ingestoken kan worden. - Bereid situaties voor door gedrag stap voor stap met de leerling te bespreken. - Blijf alert op positief gedrag en complimenteer de leerling hiervoor (al gaat het om zaken die eigenlijk als vanzelfsprekend gevonden worden) - Kijk naar wat wel mogelijk is en niet naar wat niet lukt. - In New Jersey wordt zwaar geïnvesteerd in jongeren tot 21 jaar. Meer informatie is te vinden op
9 2 Seton Hall University Inleiding: Het bezoek aan Seton Hall had als doel na te gaan wat deze universiteit aan specifieke voorzieningen heeft voor studenten met een stoornis ASS. Tevens om inzicht te verkrijgen in het programma docent speciaal onderwijs. Seton Hall is een belangrijk opleidingsinstituut voor docenten van DLC Warren. Studeren: Seton Hall is een private university op katholieke basis. Er zijn daar ongeveer studenten. Studeren in de V.S. is een kostbare zaak. De kosten bedragen tot dollar exclusief toeslagen per jaar. De gemiddelde studie duurt 4 jaar. De leuze van de universiteit is Kijk naar ieders verantwoordelijkheid. De connectie met ASS uit zich o.a. in fundraising Lopen voor autisme. Het bijzondere is dat de staat New Jersey de staat is met het hoogste aantal autisten in de V.S. De meeste studenten met ASS volgen technische studies. De minste zijn terug te vinden in sociale opleidingen. Naast DSS (zie verder) zijn er een Behavourial intervention team, een Counselor centre en een Health center die zich bezig houden met het welzijn van de studenten. Ondersteuning Seton Hall wordt bezocht door veel studenten met een of andere beperking, zowel lichamelijk als geestelijk. Het bureau DSS (Disability Support Service) houdt zich bezig met de ondersteuning van studenten met een beperking. Bij de meeste studenten met ASS is sprake van het syndroom van Asperger. Deze studenten krijgen extra tijd om aan opdrachten en toetsen te werken. Boeken worden in een ander formaat aangeboden en soms wordt er gebruik gemaakt van een zogenaamde note- taker. Dit is iemand die aantekeningen voor de betreffende student maakt.
10 De student overlegt met zijn begeleiders waar hij extra hulp bij nodig heeft. Met elkaar wordt nagegaan hoe zoveel mogelijk afleiding (o.a. social media)en obsessies uit de weg genomen kunnen worden. De begeleiders stellen handelingsadviezen op voor de docenten. De docent is verplicht uitvoering hieraan te geven onder het motto: de klant is koning. Een interessant gegeven. In Nederland zien we soms ook wel andere autonomie. De koning op het eiland. Het programma COMPASS (College- based Support for Students with Asperger s) biedt ondersteuning, Globaal zitten hierin de volgende items: Onderzoek naar de hulpvraag, beschrijving van de persoonlijk doelen ( inclusief sociale vaardigheden), ondersteuning door een coach, opvang binnen een residentieele setting met een roommate, training in allerlei huishoudelijke vaardigheden, training in het omgaan met docenten en aansluiting bij clubs e.d. Seton Hall als opleidingsinstituut voor docenten speciaal onderwijs. De universiteit biedt het programma Executive M.A./Education Specialist in Education Leadership,Management en Policy en doet dit in samenwerking met verschillende scholen voor speciaal onderwijs (waaronder DLC Warren) in de staat New Jersey. De opleiding voor docenten duurt 2 jaar en vindt plaats in de weekends en online. Naast een regulier curriculum staat ook thema s als Gedragswetenschappen, Ethiek en Professionele Hulpverleningsrelaties op het programma. Hiernaast zijn op allerlei niveau s opleidingen speciaal onderwijs te volgen Meer informatie:
11 Inzichten/aandachtspunten - Kijk naar ieders verantwoordelijkheid. Je kunt als docent wat veranderen, maar de leerling moet zelf ook inzet tonen. - Wees goed op de hoogte van de belemmerende en bevorderende factoren van je leerlingen, sluit hier op aan en laat de leerling hierin groeien. - Blijf regelmatig in gesprek met de leerling, toon je betrokkenheid en wees op de hoogte van wat er speelt. - Vergroot de bewustwording van alle betrokkenen, m.b.t. de belemmerende en bevorderende factoren van de leerlingen. - Kijk wat er mogelijk is op het gebied van samenwerken, zodat leerlingen elkaar kunnen helpen en steunen en anderen zich ook geholpen en gesteund voelen. - Richt je als docent op de onderwijsmogelijkheden van de leerlingen. (vraaggestuurd)
12 Big Picture Bridges Academy te Bloomfield Inleiding. De school is van oorsprong een school voor speciaal onderwijs. Recent is de school omgevormd tot een Big Picture Learning school voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Het merendeel van de studenten ( jaar) heeft ernstige gedragsstoornissen (behavioural disorder) angst, psychiatrische problemen, verslaving en agressie. Het gaat veelal om studenten die nooit complimenten/beloningen kregen en die in zeer problematische thuissituaties zijn opgegroeid. Veel van hen wonen in residentiële voorzieningen. De school staat open voor studenten met een i.q. > 65. De meeste van de 60 studenten hebben een drop- out verleden. Omvorming tot B.P.L. Be the change you wish to see in this world De verandering werd ingegeven door een aantal ontwikkelingen: Er werd veel gespijbeld, er waren veel schorsingen, de resultaten waren slecht en de score op NJASK (New Jersey Assessment of Skills and Knowledge) en HSPA ( Highschool Proficiency Assessment voor taal, rekenen en wiskunde) waren veel te laag. Deze testen zijn verplicht gesteld door de staat.de school volgt de B.P.L. filosofie en delen van het ontwerp. Omdat men nog niet zo lang bezig is kan het omvormingsproces het best beschreven worden als een ingroeiproces. Beetje bij beetje worden, na intensieve training van het personeel,elementen van BLP vormgegeven. Essentieel is de rol van de leerkracht. Van hem wordt verwacht dat hij niet saai is, betrokken en zorgzaam is, naar je luistert, met je lacht, je verdriet aanvoelt en je de mogelijkheid geeft zelf een probleem op te lossen. De leerkracht lost niet op hij coacht. Er worden haalbare doelen gesteld en het leerwerk moet voor de leerling betekenis hebben. Beeldend wordt gesteld: Geen de leerling nectar en leer ze uitkijken naar nieuwe nectar in plaats van hun dromen om zeep te helpen.
13 De school werkt met een token- economy, een beloningssysteem, zowel individueel, klassikaal als schoolbreed, waarbij positieve bekrachtiging gebeurt aan de hand van token die achteraf ingeruild kunnen worden voor iets anders. Diagnostiek en Medicatie De school herbergt leerlingen die in Nederland naar cluster 4 zouden gaan. Bij hen is veelal sprake van externaliserende problematiek die zich uit in destructief, agressief en oppositioneel gedrag. Alle leerlingen zijn gediagnosticeerd. Een diagnose verklaart waar het gedrag vandaan komt, maar het is geen excuus voor het gedrag. Waar nodig wordt medicatie gebruikt. Deze wordt toegediend door een verpleegkundige. Het team is getraind in het omgaan met voornoemde problematiek. DSM 5 DSM staat voor Diagnostic en Statistical Manuel of Mental Disorders. Dit is een (Amerikaans) handboek dat in veel landen gebruikt voor het vaststellen van diagnoses van psychische aandoeningen. Het vergemakkelijkt de internationale discussie. Het risico van deze 5 e uitgave is dat het aantal stickers fors is toegenomen. Zo zijn er verschijnselen die voorheen niet als syndroom bestempeld werden. Voorbeeld: Rouw je langer dan 2 weken om een overleden geliefde dan heb je al gauw een Major Depressive Disorder. Gelukkig is voor elke stoornis een pilletje. Hiermee is de invloed van de farmaceutische industrie op DSM 5 evident. Discussie over dit thema verloopt moeizaam. Kennelijk is medicatie- consumptie in de VS meer ingeburgerd en geaccepteerd dan in Nederland.
14 Inzichten/aandachtspunten - Blijf alert op positief gedrag en complimenteer de leerling hiervoor. - Bouw een sterke neutrale relatie op. - Toon acceptatie, belangstelling en betrokkenheid. - Zorg dat consequenties meteen volgen op gedrag. - Keur niet het kind, maar het gedrag goed/fout. - Help leerlingen door een probleem heen, maar los het niet voor hen op. - Stel met de leerling voor hen betekenisvolle en haalbare doelen op. - Be the change you wish to see in this world _Dutch_visit_Bloomfield_s_Bridges_ Academy.html?page=all Meer informatie op en
15 B.P.L. East Side Highschool te Newark Inleiding De school is onderdeel van een highschool met 1500 studenten. Binnen het gebouw heeft zij haar eigen entree en ruimten. Er is een relatief autonome situatie gecreëerd binnen het grote geheel. Er zijn 41 nationaliteiten. Dit heeft te maken met de geschiedenis van Newark. Van oorsprong een industriegebied gelegen naast New York. Om te voorzien in arbeidskrachten werden veel arbeiders geworven uit met name de Latijns- Amerikaanse landen. Veel leerlingen spreken Spaans of Portugees. In de buitenwijken zijn de omstandigheden waarin de mensen wonen en leven pover. Onderwijsopzet Naast de reguliere B.P.L. opzet, hier Talent Development 1 geheten, kent de school alternatieve trajecten. Deze zijn ontwikkeld omdat studenten (nog) niet toe zijn aan volledig schoolonderwijs. Het Talent Development 2 interventietraject: Leerlingen komen hiervoor in aanmerking als zij 4 of meer klassen achterstand hebben; als ze veel spijbelen; als ze zich niet volgens de regels gedragen, bijvoorbeeld als ze meermaals geschorst zijn, in detentie zijn geweest of gewelddelicten hebben gepleegd; of als ze de band met het onderwijs om welke reden dan ook verloren hebben. Het doel van TD2 is de student te voorzien van een innovatieve en ondersteunende leeromgeving zowel op school als thuis.. Sleutelonderdelen in het programma zijn: begeleiding 1 op 2, behaviour modification programms, e- leren, dagelijkse beschikbaarheid van de mentor, dagelijkse controle door de mentor, onderliggende token economy. Een bijzonder project is het maken van een 3D speelfilm door de studenten. Hiernaast bestaat het TD3 systeem. Dit is voor jongeren die nog verder weg staan van het onderwijs. Vrijwel alles verloopt online. Het doel is het ontwikkelen van bindingen met de mentor zodat op termijn overgestapt kan worden naar TD 2 en mogelijk TD 1.
16 Relationship Elk kind heeft een aangeboren behoefte aan Autonomie (Ik kan het zelf), aan Competentie (Ik kan het) en Relatie (Ik hoor erbij). Zoals overal in het onderwijs is er geen leren zonder (pedagogische) relatie. In die relatie ontwikkelt zich de binding tussen kind en opvoeder. De leerkrachten spelen in dit veld verschillende rollen, al naar gelang de behoefte van de student. Dan weer is de docent de baas, dan weer de leraar, dan weer grote broer, dan weer de ouder. Subtiel speelt de docent in het krachtenspel met de leerling. Soms op neutrale afstand, bijvoorbeeld bij jongeren met een misbruik en verwaarlozings/hechtingsachtergrond, soms dichterbij, maar altijd gericht op het eigenbelang van het kind. Dit wordt ook wel pedagogische tact (l. Stevens) genoemd. Handelingsadviezen Benader de leerling neutraal. Bied vertrouwen. Luister echt naar de leerlingen. Leef je in in de leerling. Toon belangstelling. Bied samenwerking naast de leerling. Bied de leerling kansen en perspectief. Werk toe naar eigenaarschap bij de leerling. Of zoals een leerling het verwoordt: A good teacher is open, elastic, gives you a hand,not a whole arm. Inzichten/aandachtspunten Help de leerling eigenaar van zijn eigen leerproces te zijn. Bied leerlingen kansen op succeservaringen. Hoe moeilijk het ook lijkt er zijn altijd (aangepaste) kansen. Bied ruimte om te groeien Meer informatie op en
17 Discussie: Wat is er nodig om binnen cluster 3 meer zwaar autistische kinderen op te vangen? B.P.L. is een effectieve methode om drop- out te voorkomen. B.P.L. is een effectieve methode voor Aspergers. Prikkelarme omgevingen helpen de autistische leerling niet. De school kan meer doen om leerlingen die uit beeld zijn tussenoplossingen te bieden. Prakticon kan autistiforme leerlingen een betere pauzeplaats bieden bijvoorbeeld op de patio s. Ambulante begeleiding hoort plaats te vinden in het klaslokaal. Het profiel van een B.P.L. docent moet een prominentere plaats krijgen binnen sollicitatieprocedures bij Prakticon. Het token- economy systeem moet toegepast worden op leerlingen met antisociale stoornissen. De sociale vorming van kinderen met autisme heeft prioriteit. Behavioural Modification Programms dienen ingezet te worden bij risicojongeren.
1 Aanbevolen artikel
Aanbevolen artikel: 25 november 2013 1 Aanbevolen artikel Ik kan het, ik kan het zélf, ik hoor erbij Over de basisingrediënten voor het (psychologisch) welzijn Een klassieke motivatietheorie toegelicht
Nadere informatie1-jarige opleiding ABA
1-jarige opleiding ABA Onze opleiding bestaat uit een basisworkshop en 6 verdiepende workshops, die elk 1 weekend beslaan. De kosten voor de gehele opleiding bedragen 1.600,00. Alle workshops bestaan uit:
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieProtocol Goed gedrag is onze zorg. Onderdeel: Anti pestbeleid.
Protocol Goed gedrag is onze zorg. Onderdeel: Anti pestbeleid. Een onderwijsprotocol tegen pesten houdt in dat door samenwerking het probleem van het pestgedrag bij kinderen wordt aangepakt. Hiermee willen
Nadere informatieLeerlijn Omgaan met ongewenst gedrag. Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens oa Gordonmethode
Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens o.a. Gordonmethode 28 januari 2015 13.30 16.00 uur Berber Klein Liesbeth van Well Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag
Nadere informatieEen mooie toekomst voor ieder kind
Een mooie toekomst voor ieder kind www.altra.nl Sanne Pronk Esme van der Ley Doelgroep School2Care Externaliserende gedragsproblemen Grensoverschrijdend / risicovol gedrag Geen acceptatie van gezag Ontbrekende
Nadere informatieOnderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.
Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon
Nadere informatieDevelopmental Coordination Disorder. Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts
Developmental Coordination Disorder Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts 11-06-2015 Inhoud Developmental Coordination Disorder Criteria Kenmerken Comorbiditeiten Pathofysiologie Behandeling Prognose
Nadere informatiecompetentieprofiel groepsleerkracht/ docent algemeen vormend onderwijs Het Driespan
Samenwerken Omgevingsgericht/samenwerken Reflectie en zelfontwikkeling competentieprofiel groepsleerkracht/ docent algemeen vormend onderwijs Het Driespan Competentieprofiel stichting Het Driespan, (V)SO
Nadere informatieSpeciaal onderwijs Informatie voor ouders
Speciaal onderwijs Informatie voor ouders Passend Speciaal Entrea onderwijs is er voor kinderen die (tijdelijk) het meest gebaat zijn bij speciaal onderwijs. Speciaal onderwijs op maat, omdat zij binnen
Nadere informatieGedrag en leren van kinderen met psychiatrische problemen en/of gedragsstoornissen. Jan Bijstra (RENN4) Henderien Steenbeek (RUG)
Gedrag en leren van kinderen met psychiatrische problemen en/of gedragsstoornissen Jan Bijstra (RENN4) Henderien Steenbeek (RUG) Cluster 1: visueel gehandicapt REGIONALE Cluster 3: lichamelijk en verstandelijk
Nadere informatieSPECIAAL ONDERWIJS TALENTEN CAMPUS VENLO GELUKT! ELK TALENT TELT! EEN INKIJK BIJ
SPECIAAL ONDERWIJS TALENTEN CAMPUS VENLO GELUKT! ELK TALENT TELT! EEN INKIJK BIJ GELUKT! Ik zit aan mijn ontbijt. Een beetje nerveus neem ik nog snel de krant door. Gek eigenlijk. Ik sta al jaren voor
Nadere informatieSamenwerking. Betrokkenheid
De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school
Nadere informatieONS SCHOOLCONCEPT Onze visie: Algemene schoolregel: Ik laat zien dat ik respect heb voor mezelf, de ander en mijn omgeving.
HET SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL (SOP) VAN OBS HET LANG Op 1 augustus 2014 is de Wet Passend Onderwijs van kracht. Alle basisscholen maken dan deel uit van een samenwerkingsverband Passend Onderwijs. Onze
Nadere informatieHulp bij ADHD. Scholingsaanbod
Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij
Nadere informatieWat heeft dit kind nodig?
ADHD PDD-NOS Leerstoornis Gedragsstoornis Team Wat heeft dit kind nodig? Lynn leest in haar leesboek. Tegelijkertijd tikt ze constant met haar pen op haar tafel. Dat doet ze wel vaker. De kinderen van
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieDoe mij maar een gewoon leven
Triple C model Doe mij maar een gewoon leven Het Relationeel Competentiemodel Triple C is binnen ASVZ niet meer weg te denken in de omgang met cliënten die intensieve begeleiding vragen. Daarnaast wordt
Nadere informatieSWPBS: meer dan behaviorisme? W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g
SWPBS: meer dan behaviorisme? Programma Welkom & intro: de kern Pedagogische kwaliteit: de opdracht & keuzes in de uitvoering Theoretische kaders De functie & kwaliteit van feedback Belonen/ erkennen/
Nadere informatie2. Waar staat de school voor?
2. Waar staat de school voor? Missie en Visie Het Rondeel gaat uit van de Wet op het Basisonderwijs. Het onderwijs omvat de kerndoelen en vakgebieden die daarin zijn voorgeschreven. Daarnaast zijn ook
Nadere informatieDoe mij maar een gewoon leven
Triple C model Doe mij maar een gewoon leven Het Relationeel Competentiemodel Triple C is binnen ASVZ niet meer weg te denken in de omgang met cliënten die intensieve begeleiding vragen. Daarnaast wordt
Nadere informatie2010/2011 BAGAGE KWIJT? ADD ASPERG. De J.H. Donnerschool zoekt met u mee k
2010/2011 BAGAGE KWIJT? TIS AU ME OS D-N PD AD HD ADD O ER ASPERG D D De J.H. Donnerschool zoekt met u mee k J.H. Donnerschool Rudolphlaan 5 3794 MZ De Glind Postadres: Postbus 492, 3770 AL Barneveld T:
Nadere informatieOverleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.
Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD
Nadere informatie1 e BAG conferentie. Wim Claasen Pedagogisch handelen: voorkomen en ondervangen
1 e BAG conferentie Wim Claasen Pedagogisch handelen: voorkomen en ondervangen Voorkomen is beter dan genezen Een eenvoudige waarheid, maar in de praktijk niet vanzelfsprekend. Hebt u wel eens geprobeerd
Nadere informatieAntwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010)
AH 740 2010Z13219 Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) 1 Bent u bekend met nieuw onderzoek van Michigan State University
Nadere informatieLeerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens o.a. Gordonmethode
Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens o.a. Gordonmethode 27 januari 2016 14.30 17.00 uur Madeleine Vreeburg Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag in de
Nadere informatieiets voor jou? Leerlingzorg
iets voor jou? Leerlingzorg Leerlingzorg Waarom deze wegwijzer? Soms heb je wel eens vragen maar weet je niet waar je ze kunt stellen of waar je hiervoor heen moet op school. Deze wegwijzer zal je helpen
Nadere informatieHoogbegaafdheid en onderpresteren
Hoogbegaafdheid en onderpresteren Onderwijs Praktijk Texel Hoogbegaafdheid en onderpresteren Veel kinderen weten niet dat leren leuk kan zijn en weten niet wat ze nodig hebben om zich minder ellendig te
Nadere informatie1-jarige opleiding ABA 2015-2016
1-jarige opleiding ABA 2015-2016 Onze opleiding bestaat uit een basisworkshop en 6 verdiepende workshops, gegeven op zaterdagen. U kunt zich inschrijven voor de gehele opleiding, of voor losse workshops.
Nadere informatieHulp bij ADHD. Scholingsaanbod
Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij
Nadere informatieStevensbeek Beloning- en ontspanningsmomenten binnen het speciaal onderwijs
Stevensbeek Beloning- en ontspanningsmomenten binnen het speciaal onderwijs VSO De Korenaer Stevensbeek Inhoud: pagina nummer 1) Speciaal Onderwijs 3 a) Visie b) Hoe werkt dit in de praktijk? 2) Beloning-
Nadere informatieDe Piramide van Pavlov, de interactiedriehoek en de rubrics
De Piramide van Pavlov, de interactiedriehoek en de rubrics Hoe kunnen we gedragsproblemen in het onderwijs substantieel verminderen? Een integrale benadering voor op de werkvloer leidt tot minder ervaren
Nadere informatie2
2 Inhoud 3 o o o 4 o o 5 6 7 1 8 a. 9 b. 10 11 12 a. b. 13 14 15 Soort informatie IQgegevens (IQ < 70) Eventueel: naam van document waarin de gevraagde informatie te vinden is Ontwikkelingsperspectief
Nadere informatieWONEN. Voor kinderen en jongeren met een psychische beperking. Promens Care
WONEN Voor kinderen en jongeren met een psychische beperking Promens Care Een eigen plek onder de zon Kinderen en jongeren met een psychische beperking groeien op en willen net als leeftijdsgenoten zo
Nadere informatieSchoolondersteuningsprofiel van
Schoolondersteuningsprofiel van 1. Inleiding De Zwaluw ligt aan de rand van het dorp Nes aan de Amstel. De school telt rond de 100 leerlingen, die zijn verdeeld over 5 groepen. In het gebouw zijn ook een
Nadere informatieOSBO. Ontwikkelingen OSBO Inspectiebezoek OSBO Positie OSBO in het SWV Passend Onderwijs Groep
OSBO Ontwikkelingen OSBO Inspectiebezoek OSBO Positie OSBO in het SWV Passend Onderwijs Groep Ontwikkelingen binnen het OSBO Het uitgangspunt van ons onderwijs: Er heeft een verandering plaatsgevonden
Nadere informatieJe maakt het op Emma: de school voor een complete vmbo-opleiding: MAVO, KADER, BASIS
JIJ MAAKT HET OP EMMA Je maakt het op Emma: de school voor een complete vmbo-opleiding: MAVO, KADER, BASIS Ga je naar het vmbo, mavo, kader of basis? Dan moet je op het Emmacollege zijn; daar ontdek je
Nadere informatieEEN NIEUW BEGIN OP EEN SPECIALE SCHOOL
speciaal onderwijs speciaal onderwijs EEN NIEUW BEGIN OP EEN SPECIALE SCHOOL Speciaal Onderwijs Entréa Een nieuw begin op een speciale school De meeste kinderen beginnen hun schoolcarrière op de basisschool.
Nadere informatieDeel VI Verstandelijke beperking en autisme
Deel VI Inleiding Wat zijn de mogelijkheden van EMDR voor cliënten met een verstandelijke beperking en voor cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS)? De combinatie van deze twee in een en hetzelfde
Nadere informatieSander Begeer Ontwikkelingspsycholoog aan de VU in Amsterdam en the University of Sydney. NVA Congres 2013
Sander Begeer Ontwikkelingspsycholoog aan de VU in Amsterdam en the University of Sydney NVA Congres 2013 Allemaal Autisme, Allemaal Anders NVA enquête 2013 Sander Begeer (VU) Marlies Wierda (VU) Stance
Nadere informatieOnderzoek Passend Onderwijs
Rapportage Onderzoek passend onderwijs In samenwerking met: Algemeen Dagblad Contactpersoon: Ellen van Gaalen Utrecht, augustus 2015 DUO Onderwijsonderzoek drs. Liesbeth van der Woud drs. Tanya Beliaeva
Nadere informatieVisie van De Molenberg
Visie van De Molenberg Kinderen van nu groeien op in een tijd waarin grote veranderingen in rap tempo plaatsvinden. Binnen de digitale samenleving moeten ze hun weg vinden in de overvloed aan informatie.
Nadere informatieVisiestuk. Waarden. De waarden die ik belangrijk vind op een basisschool zijn:
Visiestuk Deze foto past bij mij omdat ik altijd voor het hoogst haalbare wil gaan. Ook al kost dit veel moeite en is het eigenlijk onmogelijk. Ik heb doorzettingsvermogen, dat heb je ook nodig bij het
Nadere informatietraining van basis naar brug
training van basis naar brug een extra steuntje in de rug voor kinderen met autisme bij de overstap van de basisschool naar de brugklas een aanbod van de Polikliniek in Doorwerth informatie voor cliënten,
Nadere informatieSWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding
SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding Inleiding Het LEOZ (Landelijk Expertisecentrum Onderwijs en Zorg) is een samenwerkingsproject van: Fontys Hogescholen, Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg,
Nadere informatieRichtlijnen voor het werken in een multiculturele setting
Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting Quality needs diversity 1. Inleiding Deze richtlijnen zijn een uitwerking van de kernwaarde Ruimte voor talent en groei voor iedereen, onderdeel
Nadere informatieONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK
ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het
Nadere informatie[2015] Oplossingsgericht werken met Kinderen. "Kids Skills" Gerrit van de Vegte www.centrumoplossingsgerichtwerken.nl gerritvandevegte@home.
[2015] Oplossingsgericht werken met Kinderen "Kids Skills" Gerrit van de Vegte gerritvandevegte@home.nl WAT IS KIDS SKILLS? Kids Skills is een speelse,praktische en oplossingsgerichte benadering om kinderen
Nadere informatieGedragsexpert. Doelgroep
Gedragsexpert De Post-HBO opleiding Gedragsexpert heeft tot doel leraren, intern begeleiders en zorgcoördinatoren zo goed mogelijk toe te rusten met kennis, inzichten en vaardigheden op het gebied van
Nadere informatieVorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS
Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS Bart Lenaerts Jorinde Dewaelheyns 6 december 2010 Wat mag je verwachten? Wat is autisme? Het stellen van de diagnose Wie? Hoe? Triade van stoornissen Autisme = anders
Nadere informatieSTUDIEGIDS
STUDIEGIDS 2018-2019 VCO/Consent VERDIEPINGSDAGEN HB + ASS Samenwerken Veel interactie, we hebben veel kunnen leren van elkaar. Actief, aanstekelijk en zeer enthousiasmerend. Ik heb veel coachingstips
Nadere informatieVoorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen
3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis
Nadere informatieAutisme, zonder verstandelijke beperking Dr. Martine F. Delfos Cursus voor professionals
Autisme, zonder verstandelijke beperking Dr. Martine F. Delfos Cursus voor professionals Cursus op 6 en 20 maart en 3 en 24 april 2009 Autisme zonder verstandelijke handicap Cursus voor professionals PICOWO
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieThermometer leerkrachthandelen
Thermometer leerkrachthandelen Leerlijnen en ontwikkelingslijn voor leerkrachten van WSKO 1 Inleiding Leerkracht zijn is een dynamisch en complex vak. Mensen die leerkracht zijn en binnen onze organisatie
Nadere informatiePraktijkonderwijs. In het kort
Het praktijkonderwijs In het laatste jaar van de (speciale) basisschool moet je beslissen naar welke school voor voortgezet onderwijs je gaat. Meestal is dat een moeilijke keuze. Zeker wanneer je: moeite
Nadere informatiePesten heeft veel te maken met de verhoudingen binnen een groep. Daarom is het niet eenvoudig om er een eind aan te maken. Als de leerkracht schelden
Pesten heeft veel te maken met de verhoudingen binnen een groep. Daarom is het niet eenvoudig om er een eind aan te maken. Als de leerkracht schelden verbiedt, zoeken de kinderen andere manieren en andere
Nadere informatieProjectdefinitie. Plan van aanpak
Projectplan DOT2 Projectdefinitie ICT is niet meer weg te denken uit ons onderwijs (Hasselt, 2014). Als (toekomstige) leerkracht is het belangrijk dat je daar op inspeelt en kennis hebt van de laatste
Nadere informatie18-04- 2010. Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie
Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Gera ter Meulen adoc@fsw.leidenuniv.nl Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie Een goede voorbereiding van adoptieouders
Nadere informatieOntwikkeling van een arbeidsidentiteit bij mensen met een autisme spectrum stoornis
Ontwikkeling van een arbeidsidentiteit bij mensen met een autisme spectrum stoornis Diana Rodenburg d.rodenburg@leokannerhuis.nl Copyright Dr. Leo Kannerhuis Visie en missie Het Dr. Leo Kannerhuis is een
Nadere informatieJe maakt het op Emma: de school voor een complete vmbo-opleiding: basis, kader en theoretisch.
JIJ MAAKT HET OP EMMA Je maakt het op Emma: de school voor een complete vmbo-opleiding: basis, kader en theoretisch. Ga je naar het vmbo, basis, kader of wil je liever naar de theoretische leerweg? Dan
Nadere informatieKlinische behandeling
Klinische behandeling voor kinderen met ASS informatie voor cliënten, ouders en verwijzers september 2013 centrum voor autisme dr. leo kannerhuis verder met autisme Klinische behandeling voor kinderen
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieAAN LEERLINGEN e-pathways CPD Handboek
FEEDBACK GEVEN AAN LEERLINGEN e-pathways CPD Handboek www.epathways.eu Handboek nr. 6 in serie Wat is feedback? Feedback van hun leraren is de belangrijkste manier waarop leerlingen informatie krijgen
Nadere informatieBijlage 2 bij Schoolondersteuningsprofiel: De huidige leerling populatie Werkproces 1. Kwaliteitszorg.
Bijlage 2 bij Schoolondersteuningsprofiel: De huidige leerling populatie Werkproces 1. Kwaliteitszorg. Kwaliteitsaspect : De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingpopulatie en
Nadere informatieDraaiboek Clinics. Regionale Voetbal Academie. Regionale Voetbal Academie. Talentontwikkeling voor elk niveau. Persoonlijk Betrokken Innovatief
Draaiboek Clinics Talentontwikkeling voor elk niveau Persoonlijk Betrokken Innovatief 1. Filosofie / Visie In het logo van de (vanaf hier genoemd als RVA) komt kernachtig naar voren wat binnen de academie
Nadere informatieSamen doen. Zorgvisie. Zorg- en dienstverlening van A tot Z
Samen doen Zorgvisie Zorg- en dienstverlening van A tot Z Wat en hoe? 3 W Samen met de cliënt bepalen we wát we gaan doen en hóe we het gaan doen. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen op diverse
Nadere informatieDoordat bewegen en uitvoeren van activiteiten moeilijker gaat, voelt een kind met DCD zich soms onzeker. Ook kan het activiteiten spannend vinden.
Onlangs is uw kind gezien in het observatieteam en is de diagnose DCD gesteld. In deze folder leest u wat DCD is, wat de behandeling bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch inhoudt en hoe
Nadere informatieHandleiding Activiteitenmethodiek Maatschappelijke Zorg Periode 2, 2015-2016
Handleiding Activiteitenmethodiek Maatschappelijke Zorg Periode 2, 2015-2016 KD Maatschappelijke Zorg Werkproces 2.3: Ondersteunt de cliënt bij dagbesteding. Je ondersteunt de cliënt bij het realiseren
Nadere informatieBegeleiding in de thuissituatie
Begeleiding in de thuissituatie Wie zijn wij? Profila Zorg is een evangelische zorgorganisatie die naast de mogelijkheid voor wonen en dagbesteding ook begeleiding en ondersteuning biedt in de eigen woonomgeving
Nadere informatie5 pedagogisch medewerkers
5 pedagogisch medewerkers In dit hoofdstuk gaan we in op de pedagogisch medewerker. Zij heeft grote invloed op het welzijn en de ontwikkeling van kinderen in de opvang. Door individuele interactie met
Nadere informatiedeeltijdbehandeling voor jongeren met ASS van 12 jaar en ouder verder met autisme dr. leo kannerhuis locatie Nijmegen
deeltijdbehandeling voor jongeren met ASS van 12 jaar en ouder locatie Nijmegen informatie voor jongeren, ouders en verwijzers september 2013 centrum voor autisme dr. leo kannerhuis verder met autisme
Nadere informatieSymposium Zorg en onderwijs. Annemarie Tadema 8 april 2008
Symposium Zorg en onderwijs Annemarie Tadema 8 april 2008 Aanleiding onderzoek Burgerschapsparadigma: participeren in de samenleving KDC: segregatie Onderwijs: integratie/ inclusie Wet op de leerlinggebonden
Nadere informatieHelp ik ben geslaagd, wat nu? Thijs van der Heijden
Help ik ben geslaagd, wat nu? Thijs van der Heijden Kwetsbare doelgroep. Extra verantwoordelijkheid. Welke extra vaardigheden zijn nodig om de kansen te vergroten? Niet alleen studievaardigheden, ook sociale
Nadere informatiePerspectief op Potenties
Perspectief op Potenties Jaap van der Stel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Brijder-Parnassia GGZ ingeest Een derde meer herstel? Vereist: brede visie op herstel, inclusief focus op functioneel
Nadere informatieStrategisch beleidsplan O2A5. De dialoog als beleid
Strategisch beleidsplan O2A5 De dialoog als beleid Bij de tijd, open, boeiend en passend, dat zijn zowel het onderwijs als de werkwijze van O2A5. We hebben dan ook gekozen voor een vernieuwende en eigentijdse
Nadere informatieWendbaar en waarde(n)vol onderwijs!
Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! In ons onderwijs staat de mens centraal, of het nu gaat om studenten of medewerkers, om ouders of werknemers uit het bedrijfsleven, jongeren of volwassenen. Wij zijn
Nadere informatieHand out Voorkomen en oplossen van pesten bij kinderen met autisme
Hand out Voorkomen en oplossen van pesten bij kinderen met autisme In deze hand-out vindt u een korte samenvatting terug van de deelonderwerpen die Helen Wildeboer, trainer van de Stichting Omgaan met
Nadere informatieErvaren problemen door professionals
LVG en Verslaving Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Ervaren problemen door professionals Kennisdeling 11 november 2010, Koos de Haan, deel 2 1 Wat komt aan bod? Onderzoek naar problemen door professionals ervaren
Nadere informatieStrategisch lezen voor beroep en studie
Strategisch lezen voor beroep en studie Roos Scharten (Expertisecentrum Nederlands) Georgia Vasilaras (ROC de Leijgraaf) Edith Vissers (KPC Groep) 9 december 2015 Leijgraaf: het uitgangspunt! Elke professional
Nadere informatieLogopedie in het cluster 2 onderwijs
Logopedie in het cluster 2 onderwijs mw. E. Cox MA (NVLF) mw. E. Kunst-Verberne (NVLF) mw. M. Schulte (NVLF) dhr. R. Nannes (NVLF) 2 Aanleiding position statement Dit position statement gaat over de logopedische
Nadere informatiehoud altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd
Sleutelwoord is structuur De school is een uitgelezen plaats om de leerling met het Syndroom van Asperger te leren omgaan met leeftijdgenoten. Goede begeleiding is dan van belang. Docent kunnen veel voor
Nadere informatiePraktijkonderwijs, dat ga ik doen! Informatiebrochure Praktijkonderwijs
Praktijkonderwijs, dat ga ik doen! Informatiebrochure Praktijkonderwijs Onze boodschap aan leerlingen: Praktijkonderwijs, dat ga ik doen! Het Praktijkonderwijs is een vorm van voortgezet onderwijs. Je
Nadere informatieGraduate School of Child Development and Education Welkom bij de mastervoorlichting van Orthopedagogiek
Graduate School of Child Development and Education Welkom bij de mastervoorlichting van Orthopedagogiek mastertraject in de Pedagogische wetenschappen Master Orthopedagogiek Op een onbewoond eiland is
Nadere informatie2013-2017. Actief burgerschap en sociale integratie
201-2017 Actief burgerschap en sociale integratie Inhoudsopgave: Kwaliteitszorg actief burgerschap en sociale integratie Visie en planmatigheid Visie Doelen Invulling Verantwoording Resultaten Risico s
Nadere informatieAls duwen en trekken niet helpt: impasses doorbreken met een complexe doelgroep
Als duwen en trekken niet helpt: impasses doorbreken met een complexe doelgroep Workshop Jubileum stichting TOPGGz 8 maart 2017 Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen GZ-psycholoog/psychotherapeut ch.van.nieuwenhuizen@ggze.nl,
Nadere informatieArrangement VO-VSO, locatie SGL Informatie voor ouders.
Arrangement VO-VSO, locatie SGL Informatie voor ouders. Doel van deze brochure is om ouders, leerlingen en overige betrokkenen te informeren over het Arrangement VO-VSO Lelystad. 1 oktober 2016 Inleiding
Nadere informatieStoornissen in het autistisch spectrum
DC 14 Stoornissen in het autistisch spectrum 1 Inleiding Dit thema gaat over stoornissen in het autistisch spectrum, kortweg autisme Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het
Nadere informatieOpleiding. systemische pedagogiek. Bert Hellinger Instituut Nederland
Opleiding systemische pedagogiek Bert Hellinger Instituut Nederland Inleiding Het systemisch fenomenologisch werk met opstellingen heeft in Nederland zo langzamerhand zijn plek gekregen. De opstellingen
Nadere informatieSTOP 4-7 programma. Samen sterker Terug. Pad
STOP 4-7 programma Samen sterker Terug Op Pad STOP 4-7 PROGRAMMA Samen sterker Terug Op Pad Ecologisch (samen) en positief (sterker terug op pad) Een vroeg interventie- of preventieprogramma: kindtraining
Nadere informatieOmgaan met gedrag op Basisschool De Bareel
1. Uitgangspunten gedrag Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel Schooljaar 2013 Inhoud 2. Preventief handelen om te komen tot gewenst gedrag 3. Interventies om te komen tot gewenst gedrag 4. Stappenplan
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder
Nadere informatieDoelstellingen professionaliseringstraject Het SWV heeft als doelstellingen voor het professionaliseringstraject geformuleerd:
projectplan professionaliseringstraject Samenwerkingsverband VO Zuid-Kennemerland 2014-2016 Mendelcollege Doelstellingen professionaliseringstraject Het SWV heeft als doelstellingen voor het professionaliseringstraject
Nadere informatieEen Positief. leer en leefklimaat. op uw school
Een Positief leer en leefklimaat op uw school met TOPs! positief positief denken en doen Leerlingen op uw school ontwikkelen zich het beste in een positief leer- en leefklimaat; een klimaat waarin ze zich
Nadere informatieOverzicht. Begeleid Leren. Jong volwassenheid heeft een hoger risico om psychische problemen te krijgen
Begeleid Leren Overzicht Symposium Success@School Utrecht, 29 november 2018 Doelgroep Begeleid Leren Positionering van Begeleid Leren Ontwikkelde kennis, producten en diensten Dr. Lies Korevaar Agenda
Nadere informatieRECHT OP MENSWAARDIGE BEHANDELING AVE REGINA VZW
RECHT OP MENSWAARDIGE BEHANDELING AVE REGINA VZW INHOUD VAN DE WORKSHOP Doelgroep van Ave Regina vzw - Jongerenzorg Preventief werken binnen de leefgroep Vrijheidsbeperkende maatregelen en sanctiebeleid
Nadere informatieintensieve begeleiding van jonge kinderen met autisme Een initiatief van de foundation
intensieve begeleiding van jonge kinderen met autisme www.merelfoundation.nl Een initiatief van de foundation een toekomst voor kinderenvoor metkinderen autisme met autisme 2 foundation Onze stichting
Nadere informatieAutisme, zonder verstandelijke beperking Dr. Martine F. Delfos Cursus voor ouders (en hun begeleiders)
Autisme, zonder verstandelijke beperking Dr. Martine F. Delfos Cursus voor ouders (en hun begeleiders) Cursus op 13 en 27 maart en 10 april en 8 mei 2009 Autisme zonder verstandelijke handicap Cursus voor
Nadere informatiePestprotocol Prakticon
Pestprotocol Prakticon Pesten op school Hoe ga je er mee om? Pesten komt helaas op iedere school voor, ook bij ons. Het is een probleem dat wij onder ogen zien en op onze school serieus aan willen pakken.
Nadere informatieWerkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas
Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Doel Dit werkdocument is bedoeld voor scholen in het voorgezet onderwijs die een initiatief voor passend onderwijs aan het opzetten
Nadere informatie