Hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW. Juni NVAO Toets Nieuwe Opleiding

Transcriptie

1 Hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW Juni 2008 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies

2 Inhoud 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording Werkwijze panel Opbouw paneladvies 5 3 Beschrijving van de opleiding Algemeen Profiel instelling Profiel opleiding 8 4 Beoordeling per onderwerp Doelstellingen opleiding Programma Inzet personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Continuïteit 34 5 Overzicht advies 36 Bijlage 1: Samenstelling panel 37 Bijlage 2: Programma site visit 38 Bijlage 3: Overzicht van bestudeerde documenten 39 Bijlage 4: Lijst met afkortingen 41 pagina 2 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

3 1 Samenvattend advies De deeltijdopleiding hbo-bachelor Bedrijfskunde van de Hogeschool ISBW, waarvoor het panel een advies Toets Nieuwe Opleiding uitbrengt, is in 2005 van start gegaan met 28 studenten. In 2006 en 2007 hebben zich respectievelijk 58 en 23 studenten ingeschreven. De opleiding heeft een doorlooptijd van ongeveer drie en een half jaar met een totale studiebelasting van 240 ECTS (6720 studiebelastingsuren) inclusief een vrijstelling van 60 ECTS op basis van 2 jaar werkervaring op het moment van instroom en EVC-procedure. De colleges worden regionaal gegeven veelal samen met de opleiding Praktische Bedrijfskunde. Projectgroepen en intervisie vinden centraal in Utrecht plaats. De hbo-bachelor Bedrijfskunde is een competentiegerichte opleiding met als doel om werkende mensen op te leiden tot bedrijfskundige professionals (manager, expert en adviseur) die in verschillende situaties kunnen opereren, adviseren en beslissen. De beoogde eindkwalificatie en competenties zijn gebaseerd op het BBA-profiel, de domeincompetenties voor business administration (hbo-raad), en de adviezen van de Werkveldcommissie. Het panel is van mening dat deze eindkwalificaties met betrekking tot de doelstellingen voldoen aan de gestelde criteria en daarmee aansluiten bij het beroepsprofiel, de domeinspecifieke eisen en het hbobachelorniveau van een beginnend bedrijfskundig beroepsbeoefenaar. De verkennende studies, gesprekken met vertegenwoordigers uit de beroeps- en onderwijspraktijk, toetsing aan de Dublin-descriptoren en de consultatie van de Werkveldcommissie maken duidelijk dat de opleiding zich voldoende heeft georiënteerd op de arbeidsmarkt en het werkveld. Met betrekking tot de invulling van het programma is het panel van mening dat de opleiding met het nieuwe en ambitieuze curriculum (vanaf april 2008) veel en goed werk heeft verricht. Het rigoureus aangepaste programma is als resultaat van deze inspanningen aanzienlijk verbeterd. De praktische en sociale aspecten krijgen hierin ruim voldoende aandacht. Een aantal vakinhoudelijke aspecten zoals vakliteratuur, onderzoeksvaardigheden en -technieken, internationaliteit, inhoudelijke basisvakken (wiskunde en statistiek, economie, boekhouden, fiscaliteit) en bedrijfskundige tools kunnen volgens het panel echter qua herkenbaarheid, inhoud en niveau nog verder versterkt worden. Op dit moment is er nog sprake van een zekere onbalans en discrepantie tussen de te bereiken beoogde eindkwalificaties en het volledig waarmaken ervan in onderdelen van het beoogde programma. Hierdoor kon dan ook het facet Relatie tussen doelstellingen en programma door het panel (nog) niet met een voldoende gehonoreerd worden. Het panel heeft ook gediscussieerd over de vraag of met het programma de brede en algemene naamgeving hbo-bachelor Bedrijfskunde wel volledig waargemaakt kan worden. Met andere woorden: dekt de vlag van de opleiding in voldoende mate de lading? Het lijkt alsof in Nederland naast het reguliere onderwijs verschillende typen opleidingen hbo-bachelor Bedrijfskunde aan het ontstaan zijn met als onderscheidend element meer of minder nadruk op de sociale, economische of technische aspecten. Het panel keurt de aanvraag om deze reden niet af, maar signaleert wel een vermindering van transparantie: opleidingen met dezelfde naam hebben (deels) een andere invulling. Het panel is zeer te spreken over het didactisch concept van het gehanteerd onderwijssysteem gebaseerd op competenties en het sociaal-constructivisme. Hiermee wordt door middel van een procesbenadering gericht op toepassing een goede integratie van theorie en praktijk bereikt en wordt de student voortdurend aangesproken op interactie met medemensen, zelfwerkzaamheid en reflectie. Toetsing (ook van kennis) vormt hierin een integraal onderdeel van het didactische concept en het hele onderwijsproces en niet het sluitstuk. Er is tevens sprake van een goed en aantoonbaar verband met de actuele beroepspraktijk door de directe en sterke relatie met de pagina 3 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

4 eigen werkkring van studenten en de praktijkervaring en contacten met het werkveld via docenten en Werkveldcommissie. De structuur van de opleiding is volgens het panel ook een sterk aspect van deze hbo-bachelor Bedrijfskunde. Het programma vertoont door de voortdurende (terug)koppeling van theorie en praktijk duidelijk inhoudelijke samenhang en integratie van kennis en vaardigheden. De samenhang wordt eveneens bevorderd door reflectieopdrachten en het samenwerken in de begeleide projectgroepen en de intervisiebijeenkomsten. De gesprekken tijdens de site visit hebben het panel overtuigd van de inzet en motivatie van het docentencorps. Ze zijn enthousiast, zowel praktisch als theoretisch voldoende ervaren en hebben duidelijk hart voor de zaak. De Hogeschool ISBW heeft met het managementteam, de opleidingsmanager, de kern- en freelance docenten, studiebegeleider en ontwikkelaars kwantitatief voldoende capaciteit voor de inhoudelijke en persoonlijke begeleiding van studenten en een adequate uitvoering en continuering van de opleiding. Het zorgvuldige selectieproces en het kwaliteitszorgsysteem met betrekking tot de aanstelling en begeleiding van docenten zal een goede bijdrage kunnen leveren voor een inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. De interne kwaliteitszorg van de opleiding valt onder het kwaliteitszorgsysteem van de Hogeschool ISBW en de Schouten & Nelissen-groep. Het panel is van mening dat hiermee een adequate kwaliteitszorg aanwezig is. Bij deze interne kwaliteitszorg worden alle relevante partijen actief en op een gestructureerde wijze betrokken Samenvattend is het panel van oordeel dat de aanvrager met het nieuwe curriculum van de hbo-bachelor Bedrijfskunde voldoende kwaliteit kan waarborgen. Hierdoor voldoet de opleiding aan de criteria van het Toetsingskader nieuwe opleiding hoger onderwijs van de NVAO. Den Haag, juni 2008 Namens het panel ter beoordeling van de toets nieuwe opleiding Hbo-bachelor Bedrijfskunde van de Hogeschool ISBW, Prof. dr. P.S.H. Leeflang (voorzitter) Drs. H.J.M.M. Tubbing (secretaris) pagina 4 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

5 2 Inleiding en verantwoording Informatie over procedure toetsing door de NVAO 2.1 Werkwijze panel De Hogeschool ISBW heeft opj31anuari 2008 bij de NVAO een aanvraag Toets nieuwe opleiding ingediend voor de bacheloropleiding HBO Bedrijfskunde. De NVAO heeft naar aanleiding van het verzoek een panel van deskundigen samengesteld bestaande uit prof. dr. P.S.H. Leeflang, (voorzitter), dhr. G. Walraevens en drs. K. Groenenboom. Drs. N. Pronk van de NVAO fungeerde als procescoördinator en drs. H.J.M.M. Tubbing als secretaris (zie bijlage 1). Dit beoordelingspanel heeft als taak advies uit te brengen over de kwaliteit en het niveau van de beoogde nieuwe opleiding en weerspiegelt volgens de NVAO de vereiste deskundigheid in het vakgebied, het werkveld, onderwijskunde/didactiek en de praktijk en uitvoering van audits. Het panel volgt hierbij de criteria van het Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs van de NVAO van 14 februari 2003 (hierna toetsingskader genoemd). Alle leden van het panel hebben het informatiedossier dat de Hogeschool ISBW bij de aanvraag heeft opgesteld bestudeerd. Op 15 mei 2008 vond een voorbereidende bijeenkomst van het panel plaats in Zaltbommel, waarbij de eerste bevindingen en ervaringen van dit dossier werden besproken en aan elkaar werden getoetst. Tijdens deze voorbereidende vergadering werd een aantal vragen geformuleerd. Deze vragen werden tijdens het locatiebezoek (de site visit) op 16 mei 2008 met de opleiding besproken. Gedurende dit bezoek sprak het panel met vertegenwoordigers van het management, kerndocenten en ontwikkelaars, de studiebegeleider en leden van de Werkveld-, Opleidings- en Examencommissies(zie bijlage 2). Na afloop van deze gesprekken heeft het panel de conclusies geformuleerd aan de hand van het toetsingskader. Per facet is een positief (voldoende) of negatief (onvoldoende) oordeel gegeven. Het oordeel per onderwerp kan eveneens voldoende of onvoldoende zijn en komt tot stand op basis van de oordelen per facet. Het panel heeft deze conclusies in volledige onafhankelijkheid kunnen vormen waarna de secretaris een conceptrapport heeft opgesteld. De panelleden hebben dit conceptrapport beoordeeld en van commentaar voorzien. Hierna is een definitieve versie van het rapport opgesteld en ter verdere besluitvorming ter beschikking gesteld aan het bestuur van de NVAO. 2.2 Opbouw paneladvies Het eerste hoofdstuk van dit advies bevat een samenvatting. Hoofdstuk 2 vormt de inleiding tot en de verantwoording van dit advies. Het derde hoofdstuk beschrijft in hoofdlijnen de hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde, de positie van de opleiding binnen de instelling en binnen het Nederlandse hoger onderwijsbestel. In het vierde hoofdstuk presenteert het panel zijn bevindingen en overwegingen. Bij elk van de zes onderwerpen worden de in het toetsingskader voorgeschreven facetten besproken en geeft het panel zijn bevindingen, zijn overwegingen en zijn oordeel. De bevindingen geven de feiten weer zoals het panel die heeft kunnen vaststellen op basis van het informatiedossier, de gegeven toelichtingen en de aanvullende informatie, alsmede de indrukken die zijn opgedaan tijdens het locatiebezoek. pagina 5 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

6 De overwegingen geven de subjectieve evaluatie van de bevindingen weer en het gewicht dat het panel daaraan toekent. Het zijn deze overwegingen waarop het oordeel van het panel is gegrond. Het panel besluit zijn advies in hoofdstuk 5 met een overzicht van de oordelen bij elk facet en elk onderwerp overzichtelijk bijeengebracht in tabelvorm. Aan het advies is een aantal bijlagen toegevoegd. pagina 6 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

7 3 Beschrijving van de opleiding 3.1 Algemeen Land Instelling Opleiding Niveau Oriëntatie Graad Locatie(s) Variant Sector Nederland Hogeschool ISBW Bedrijfskunde Bachelor HBO Bachelor of Business Administration Colleges worden verspreid door Nederland op 16 plaatsen gegeven Het projectonderwijs vindt in Utrecht plaats Deeltijd Economie 3.2 Profiel instelling De Hogeschool ISBW is een dochter van het Instituut voor Sociale en Bedrijfswetenschappen (ISBW) en van de Schouten & Nelissen Groep (bijlage 1 van het aanvraagdossier). ISBW is sinds ruim 75 jaar één van de grootste particuliere aanbieders van opleidingen en trainingen in Nederland is (aanvraagdossier pag. 10). ISBW is in 2003 gefuseerd met SNR Services B.V. (de Schouten & Nelissen Groep). Deze groep bestaat uit een groot aantal instituten (bijlage 2 en 3 van het aanvraagdossier). Ze richt zich sinds 25 jaar op de ontwikkeling van mensen en organisaties door training, opleiding, coaching, advies en begeleiding. Met dit streven wordt ingespeeld op een leven lang leren dat tegenwoordig van mensen wordt gevraagd. Binnen de groep wordt structureel samengewerkt tussen de verschillende instituten onderling, zodat optimaal van elkaars expertise gebruik kan worden gemaakt. Bij Schouten & Nelissen University worden reeds de volgende hbo-masters aangeboden (aanvraagdossier pag. 11): - Master Coaching in Organisaties - Master Conflictmanagement (=NMI geaccrediteerd) - Master Kwaliteitsmanagement (=NVAO geaccrediteerd) - Master Stressmanagement en Reïntegratie (=NVAO geaccrediteerd) - Master Training & Bedrijfsopleiding - Premaster Psychologie in 7 dagen - Mastermodule Psychologie van de organisatieverandering ISBW draagt hieraan bij door het aanbieden van geaccrediteerde bacheloropleidingen. De doelgroep bestaat uit mensen die zichzelf willen ontwikkelen in hun loopbaan. De opleidingen (ruim 120) variëren van mbo- tot masterniveau en betreffen o.a management, bedrijfskunde, managementsupport, personeelsmanagement, marketing, sales en communicatie, financieel administratief en trainingen. Binnen ISBW staan de praktijk, de interactie met docenten en medestudenten en het resultaat voor de student centraal. Sinds 2002 worden drie bacheloropleidingen aangeboden (aanvraagdossier pag. 10): - Bacheloropleiding Bedrijfskunde - Bacheloropleiding Personeelsmanagement - Bacheloropleiding Commerciële Economie. pagina 7 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

8 3.3 Profiel opleiding Volgens het aanvraagdossier (pag. 12 ) is de deeltijd bacheloropleiding Bedrijfskunde ontwikkeld voor managers, adviseurs en experts die belast zijn met bedrijfskundige vraagstukken. Mensen uit elke branche, grote en kleine bedrijven, profit en non-profit, die behoefte hebben aan visie, theoretische bagage en vaardigheden om zo hun bedrijfskundige rol optimaal te kunnen vervullen. Geconstateerd werd dat de vraag naar veelzijdige bedrijfskundigen en gecertificeerde bedrijfskundige opleidingen groeit. Hierbij valt de bedrijfskundige onder het profiel van de bachelor business administration (aanvraagdossier bijlage 4: BBA-profiel hbo-raad). Het profiel van de studenten bedrijfskunde van Hogeschool ISBW is in april 2007 onderzocht (aanvraagdossier bijlage 7, Profiel studenten Bedrijfskunde 2006/2007). Hieruit bleek dat de studenten functies bekleden in de categorieën: manager van eenheid, manager van projecten en bedrijfskundig medewerker. Deze functiecategorieën sluiten goed aan bij het profiel van de brede en integrale bachelor business administration (BBA) en de visie op bedrijfskunde van Hogeschool ISBW: studenten opleiden tot een bedrijfskundig professional die in de meest uiteenlopende beroepsrollen en verschillende omgevingen strategisch, tactisch en operationeel kan handelen. De verschillende rollen vereisen zowel theoretische bagage als visie en toepassing van praktische vaardigheden op het gebied van organisatie-inrichting, de financiële planning, de operationele processen en het human resources management Teneinde dit te kunnen realiseren heeft de opleiding eindkwalificaties (competenties) geformuleerd die aansluiten bij het BBA-profiel (hbo-raad), de domeincompetenties voor business administration (hbo-raad, aanvraagdossier bijlage 5),het Profiel studenten bedrijfskunde 2006/2007 (aanvraagdossier bijlage 7), Commissie van experts (aanvraagdossier bijlage 17), Werkveldcommissie (WVC)Hogeschool ISBW (aanvraagdossier bijlage 18) en het College van Toezicht (CvT, aanvraagdossier bijlage 19). Het BBA-profiel en de domeincompetenties zijn door de hbo-raad en verschillende onderwijsinstellingen samengesteld in samenspraak met afgevaardigden uit de beroepspraktijk en sluiten aan bij de eisen die door vakgenoten aan het bedrijfskundige domein worden gesteld. De hieruit voortvloeiende inhoud en onderwijsvormen van het programma werden goedgekeurd door de WVC en het CvT (aanvraagdossier bijlagen 9 en 11, Opbouw modulen en eindkwalificaties). De competenties worden zonodig aangepast aan actuele ontwikkelingen en jaarlijks voorgelegd aan de WVC. De twaalf competenties zijn (aanvraagdossier pag ): Ondernemerschap Markt- en klantgerichtheid Probleemanalyse Resultaatgerichtheid Oordeelvorming Leidinggeven Organisatiesensitiviteit Kwaliteitsgerichtheid Innovatievermogen Samenwerken Communiceren Zelfreflectie pagina 8 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

9 Elk van deze competenties komen in meer of mindere mate terug in de volgende drie meest voorkomende beroepsrollen van een bedrijfskundige (aanvraagdossier pag ): - manager - adviseur (intern en extern) - expert De opleiding van drie jaar en 4 maanden start met een introductie, een inleiding in de bedrijfskunde en een module onderzoeksvaardigheden (aanvraagdossier pag. 21). Hierop volgen negen modules colleges: - Management & Organisatie - Financieel Management I - Marketing - HRM - Logistiek Management - Informatiemanagement - Bedrijfsjuridische aspecten - Financieel Management II - Verandermanagement. En zes modules projectonderwijs (theorie en praktijk): - Management & Organisatie - Financieel Management I - Marketing - HRM - Logistiek Management - Integraal project Dit programma is voor iedereen hetzelfde. Gelijktijdig is er een persoonlijk ontwikkelingstraject waarbij elke student een eigen leerplan opstelt en dit bijhoudt aan de hand van intervisie en reflectieopdrachten (aanvraagdossier pag. 21). In het derde jaar worden nog twee specialisatiemodules gekozen. De opleiding wordt afgesloten door de afstudeeropdracht van 4 maanden in het vierde studiejaar: een relevante Business Case in de eigen organisatie van de student welke resulteert in een advies gebaseerd op toegepast onderzoek(aanvraagdossier pag ). Gedurende de opleiding wordt de voortgang van de studenten gemonitord door de docenten en de studiebegeleider. Indien aanvullende begeleiding of kennis nodig blijkt kan gebruik gemaakt worden van een apart coachings- of opleidingstraject. De opleiding maakt gebruik van een digitale Leeromgeving waarin het programma en het lesmateriaal zijn opgenomen (aanvraagdossier pag. 24 en bijlage 16 van dat dossier). Nieuwe opleiding voor Nederland De hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde wordt reeds door een aantal instellingen op verschillende plaatsen in Nederland gegeven. Nieuwe opleiding voor de instelling De hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde is in september 2005 van start gegaan met een cohort 2005 van 28 studenten. pagina 9 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

10 Studieomvang Het programma (180 ECTS, aanvraagdossier pag ) gaat standaard uit van één jaar studieduurverkorting (60 ECTS), gebaseerd op de instroomeis van twee jaar werkervaring in het beroepsdomein en een functie op hbo-niveau. Deze vaste vrijstelling, die wordt getoetst via de EVC-procedure (Elders Verworven Competenties), krijgen studenten omdat ze bij aanvang de competenties van de opleiding reeds beheersen op niveau 1. Daarnaast zijn er verkorte trajecten dankzij vrijstellingen op basis van de diploma s op post-mbo en post-hbo ISBWopleidingen zoals: kort hbo, Praktische Bedrijfskunde, Hogere Bedrijfskunde of General Management (aanvraagdossier pag. 46). pagina 10 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

11 4 Beoordeling per onderwerp In dit hoofdstuk toetst het panel de aanvraag aan de hand van de zes onderwerpen en negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet is telkens de letterlijke omschrijving ervan uit het toetsingskader overgenomen. Daarna volgen eveneens per facet een summiere samenvatting van de informatie verstrekt door de instelling, en de overwegingen en het oordeel van het panel. Tot slot geeft het panel per onderwerp een samenvattend oordeel. 4.1 Doelstellingen opleiding Voor de beschrijving van de algemene doelstellingen, profiel van de instelling en opleiding en onderwijskundige visie wordt verwezen naar het hoofdstuk Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen Volgens het informatiedossier (pag. 14) is het doel van de hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde om werkende mensen op te leiden tot bedrijfskundige professionals die in verschillende situaties kunnen opereren, adviseren en beslissen. De beroepspraktijk vraagt volgens de opleiding om bedrijfskundigen die in verschillende beroepsrollen en verschillende omgevingen strategisch, tactisch en operationeel kunnen handelen. De drie belangrijkste beroepsrollen die worden onderscheiden zijn die van expert, manager en adviseur (intern en extern). Studenten kunnen op basis van talent en affiniteit vaardiger zijn in één of meerdere rollen (aanvraagdossier pag. 16). De beroepsrollen zijn voorgelegd aan experts uit de beroepspraktijk via de Werkveldcommissie. Geoordeeld werd dat de rollen aansluiten bij een bedrijfskundige in de beroepspraktijk en de functies die de studenten vervullen in hun organisaties. Ze vormen aldus een goede leidraad binnen de opleiding. Om uiteindelijk goed te kunnen functioneren in deze beroepsrollen heeft de opleiding twaalf eindkwalificaties/competenties geformuleerd gebaseerd op het BBA-profiel, de domeincompetenties voor business administration van de hbo-raad, en advies van de Werkveldcommissie. Afgevaardigden uit de beroepspraktijk werden hierbij betrokken, zodat de competenties aansluiten bij de eisen die door vakgenoten aan het bedrijfskundige domein worden gesteld (zie ook paragraaf 3.3). De competenties worden zonodig aangepast aan actuele ontwikkelingen en jaarlijks voorgelegd aan de Werkveldcommissie. De vraag hierbij is steeds (aanvraagdossier pag. 15): Welke competenties dient een bedrijfskundige professional te bezitten om in de beroepspraktijk effectief te kunnen functioneren? De competenties komen op de hieronder beschreven wijze terug in de beroepsrollen (aanvraagdossier pag. 17): De expert richt zich vooral op het verzamelen, analyseren en beoordelen van informatie en gegevens en is in staat deze te verwerken tot relevante informatie op basis waarvan acties geformuleerd worden. Kwaliteitszorg, resultaatgerichtheid, samenwerking, communicatie en reflectie zijn hierbij belangrijke competenties. De manager moet ondernemend zijn en oog hebben voor de in- en externe omgeving. Hij/zij moet strategisch, tactisch en operationeel kunnen opereren, goed kunnen pagina 11 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

12 oordelen, gericht zijn op veranderingen, resultaatgericht kunnen leiding geven en kunnen samenwerken, communiceren en reflecteren. De adviseur moet inlevingsvermogen in de markt en de klant bezitten, gevoel hebben voor wat er in de organisatie speelt, gericht zijn op verandering en weloverwogen en goed beargumenteerd kunnen adviseren. Daarnaast is samenwerken, communiceren en reflecteren belangrijk. Overwegingen Tijdens de site visit heeft het panel het management de vraag voorgelegd wat de voornaamste veranderingen waren ten opzichte van het oude curriculum. Met andere woorden waar is in het nieuwe curriculum (met ingang van april 2008) vooral zwaar op ingezet? Het management antwoordde dat er rigoureuze aanpassingen waren gedaan: er werd niet langer gebruik gemaakt van eigen studiewijzers maar van bestaande, algemeen gangbare en actuele vakliteratuur; er wordt een aparte module Onderzoeksvaardigheden gegeven waarin methodologie en statistiek aan de orde komen; internationale aspecten komen ruimer en consequenter aan bod in de verschillende modules en projectopdrachten; het beroepsprofiel van de opleiding werd aangepast. Wat het laatste betreft is de rol van innovator/strategisch beleidsmaker geschrapt. De resterende beroepsrollen (manager, expert en adviseur) sluiten aan bij het onderzoek dat is uitgevoerd naar het profiel van de studenten bedrijfskunde 2006/2007 (bijlage 7 van het aanvraagdossier) en de mening van de Werkveldcommissie. Het management gaf tevens aan dat het programma zich qua doelgroep specifiek richt op werkende mensen met een gemiddelde beroepservaring van tien jaar die zich willen doorontwikkelen naar een bachelorniveau. Deze groep is derhalve niet te vergelijken met het reguliere dag- en avondonderwijs zoals bijvoorbeeld HBO/HEAO opleidingen die verzorgen. Vergeleken met andere bacheloropleidingen Bedrijfskunde (o.a. LOI, NCOI) positioneert de ISBW-Bedrijfskunde zich als een brede, algemene opleiding (een combinatie van contact-, afstands- en projectonderwijs) met veel aandacht voor studiebegeleiding, persoonlijke ontwikkeling en praktische toepasbaarheid. Volgens het management maken studenten dan ook tijdens de opleiding een sterke groei en ontwikkeling door wat mag blijken uit het gegeven dat tweederde van de studenten na het afstuderen of reeds tijdens de studie een zwaardere functie krijgt. Het panel heeft de eindkwalificaties en competenties van de opleiding bestudeerd en constateert dat de opleiding deze heeft geformuleerd op basis van het BBA-profiel, de domeincompetenties voor business administration van de hbo-raad en de adviezen van de Werkveldcommissie. De opleiding heeft zich derhalve door deze verkennende studies, de gesprekken met relevante vertegenwoordigers uit de beroeps- en onderwijspraktijk en toetsing aan de Dublin-descriptoren voldoende georiënteerd op de arbeidsmarkt en het werkveld. De geformuleerde eindkwalificaties en de beroepsspecifieke en algemene competenties sluiten volgens het panel voldoende aan bij het beroepsprofiel en de domeinspecifieke eisen die door vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding HBO bachelor Bedrijfskunde. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.1 Domeinspecifieke eisen als voldoende. pagina 12 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

13 4.1.2 Bachelor (facet 1.2) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Bevindingen De hbo-bacheloropleiding Bedrijfskunde is op eindkwalificaties/competenties gebaseerd welke in samenwerking met het werkveld werden ontwikkeld (aanvraagdossier pag ). De opleiding heeft deze competenties vergeleken met de Dublin descriptoren, Europese kwalificaties voor een bachelor die nationaal en internationaal algemeen geaccepteerd zijn (aanvraagdossier pag ). Het overzicht laat zien dat alle Dublin descriptoren terug te vinden zijn in één of meer competenties. Kennis en inzicht: ondernemerschap, probleemanalyse, resultaatgerichtheid, leidinggeven en communiceren. Toepassen kennis en inzicht: markt- en klantgericht werken, probleemanalyse, resultaatgerichtheid, oordeelvorming, innovatievermogen en communicatie. Oordeelvorming: zelfstandigheid in complexe situaties; bij probleemanalyse en kwaliteitsgerichtheid is onderbouwing belangrijk op basis waarvan kernproblemen en verbetervoorstellen vastgesteld kunnen worden; om ook organisatiesensitief te zijn, zal de bedrijfskundige situaties en mensen moeten kunnen beoordelen. Communicatie: professioneel en effectief kunnen communiceren bij oordeelvorming, leidinggeven en samenwerking; ook organisatiesensitiviteit vertaalt zich in tactisch en prettig communiceren. Leervaardigheden: leren en leren leren in interactie met anderen. Zelfreflectie is hierbij van wezenlijk belang: zonder zelfreflectie is er ook geen lerend vermogen. Overwegingen De opleiding is mede door zijn studiepopulatie van werkende studenten sterk op de praktijk gericht. Het panel ziet daar de onderwijskundige en praktische voordelen van in, maar de keerzijde van de medaille kan zijn dat er vervolgens te weinig geïnvesteerd wordt in kennis. De hiermee samenhangende Dublin descriptor Kennis en Inzicht kan volgens het panel in deze opleiding nog wat beter worden waargemaakt met de invoering van een aantal onderdelen uit vakken zoals boekhouden, economie, statistiek, sociologie en psychologie (zie ook facet 2.1 en 2.2). Algemene vakken die als het ware aan de basis van een persoonlijke ontwikkeling staan en die die ontwikkeling ook mogelijk maken. De opleiding gaf hierop aan dat al deze vakken en aspecten wel degelijk aan bod komen en ook getoetst worden. Ze zijn in alle cases en projectopdrachten geïntegreerd en studenten worden er dan ook gedurende de gehele opleiding systematisch mee geconfronteerd. Het panel vroeg zich tevens af of de internationale aspecten en de internationale literatuur wel voldoende aan bod kwamen in het programma en heeft de opleiding daarover gevraagd tijdens de site visit (zie ook facet 2.1). Het management betoogde dat alle basisboeken (Nederlands) verplicht bestudeerd moeten worden. Daarnaast kan en moet een keus gemaakt worden uit de verdiepingsliteratuur (advieslijst) die deels Engelstalig is. Per module wordt indien relevant minimaal één internationaal artikel of boek aanbevolen en dit is eveneens een beoordelingscriterium. Studenten worden gestimuleerd om aanvullende literatuur tijdens de praktijkopdrachten, het projectonderwijs en de afstudeerfase zelfstandig via internet en bibliotheken op te sporen en te verzamelen. Het panel waardeert deze aanpak, maar is toch van mening dat de literatuur zwaarder en internationaler moet worden ingezet. Dit is mede belangrijk voor een goede aansluiting bij een gewenste vervolgopleiding. Boeken van eigen docenten die niet nationaal in gebruikt zijn, zouden bijvoorbeeld vermeden moeten worden. pagina 13 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

14 In de visie op bedrijfskunde geeft de hogeschool ISBW aan dat de bedrijfskundige zich eveneens bewust moet zijn van de maatschappelijke omgeving van het bedrijf. Het was het panel echter niet duidelijk waar precies in het programma en de literatuur onderdelen als ethiek en de maatschappelijk verantwoord ondernemen aan de orde kwamen. Het management gaf hierop aan dat in het projectonderwijs cases worden uitgereikt waarin deze onderwerpen worden behandeld. Studenten dienen tevens zelf non-profit organisaties uit te zoeken. Het panel heeft naast deze discussiepunten waardering voor het duidelijke en goed geschreven aanvraagdossier. Mede hierdoor en de gesprekken tijdens de site visit kon een goed beeld gevormd worden van de beoogde eindkwalificaties en competenties. Deze sluiten volgens het panel voldoende aan bij zowel nationale (BBA-profiel en domeincompetenties hbo-raad) als internationale (Dublin descriptoren) beschrijvingen van de kwalificaties van een hbo-bachelor Bedrijfskunde. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.2 bachelor als voldoende Oriëntatie hbo (facet 1.3) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een bachelor in hbo: De beoogde eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepencompetenties. Een hbo-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen, waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Bevindingen De aansluiting van de eindkwalificaties/competenties met het beroepenveld vindt naast de in facet 1.2 vermeldde afstemming met de hbo-beroepspraktijk ook plaats via (aanvraagdossier pag ): de ervaring die de opleiding heeft met praktijkopleidingen, waardoor iedere opleiding voortdurend gespiegeld wordt aan het beroepenveld via docenten, studenten en externe contacten, de Werkveldcommissie die is samengesteld uit onafhankelijke specialisten uit onderwijs en beroepenveld, waardoor programma s op basis van onderwijskundige kennis worden (door)ontwikkeld, competenties steeds worden getoetst aan het beroepenveld en wetenschappelijke trends verbonden worden aan de opleiding, docenten met praktijkervaring, kerndocenten, een vaste groep docenten die een structurele kernrol (o.a. programmaontwikkeling) vervult. Zij ontlenen hun inbreng uit de eigen beroepspraktijk, waardoor de casuïstiek authentiek is, leveren feedback op de eindkwalificaties en zijn betrokken bij de vertaling naar leerdoelen. studenten, die zelf werkzaam zijn in de beroepspraktijk en daardoor zorgen voor een koppeling en toetsing van de competenties en de dagelijkse praktijk van het beroepenveld. De opleiding wordt tevens door middel van evaluaties en interactie met docenten voortdurend gekoppeld aan de behoeften van het beroepenveld. Studenten moeten bij aanvang tenminste twee jaar werkzaam zijn op beginnend hbo-niveau in het beroepenveld (aanvraagdossier pag. 43). Ze kunnen aldus tijdens de studie het geleerde direct toepassen in hun eigen praktijk en pagina 14 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

15 brengen tevens hun werkervaring mee in het onderwijs. Volgens de opleiding kunnen studenten zich daardoor sneller ontwikkelen en zal door de werkervaring het uitstroomniveau over het algemeen op die van een beginnend tot gevorderd bedrijfskundig beroepsuitoefenaar liggen. Alumni gaven in 2007 aan dat de eindkwalificaties aansluiten bij hun beroepspraktijk. Twaalf van de zestien alumni zijn inmiddels doorgegroeid naar een zwaardere functie. Overwegingen Het panel heeft de beoogde competenties/eindkwalificaties van de hbo-bachelor Bedrijfskunde, zoals die tot uitdrukking komen in de formulering van de verschillende aangepaste beroepsrollen, voorafgaand aan de site visit zorgvuldig bestudeerd en vond deze in het algemeen goed passen. Hiermee wordt duidelijk dat de competenties en het niveau van de beroepsrol innovator/strategisch beleidsmaker (oude curriculum) eigenlijk reeds voldoende ingevuld en afgedekt worden door de beroepsrollen adviseur, manager en expert (zie facet 1.1). Voor wat betreft de doelstellingen is het panel van mening dat de opleiding er in is geslaagd om via de afstemming met de hbo-beroepspraktijk, de ervaring met de eigen praktijkopleidingen, de Werkveldcommissie, de praktijkervaring van docenten en de werkomgeving van studenten zelf, duidelijk te maken dat de beoogde eindkwalificaties mede ontleend zijn aan (en in samenspraak met) het door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel en beroepscompetenties (zie facet 1.1 Domeinspecifieke eisen). De beoogde eindkwalificaties moeten eveneens aansluiten bij het hbo-bachelorniveau van een beginnend beroepsbeoefenaar Bedrijfskunde. Het panel is van mening dat aan die voorwaarde voor wat betreft de doelstellingen van de opleiding voldaan wordt. Enkele eindkwalificaties en competenties worden echter nog enigszins beperkt door het beoogde programma ingevuld en afgedekt. Er lijkt met andere woorden in de opleiding een zekere discrepantie te bestaan tussen wat men beoogt en wat men biedt. De vraag is dan of er wel echt sprake is van een brede hbobacheloropleiding Bedrijfskunde. Dit aspect zal echter nader worden uitgewerkt in facet 2.1 en 2.2. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.3 Oriëntatie hbo als voldoende Samenvattend oordeel onderwerp 1 Doelstellingen opleiding Het panel beoordeelt de facetten Domeinspecifieke eisen, Bachelor en Oriëntatie HBO van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als voldoende. Daarmee is het samenvattend oordeel met betrekking tot het onderwerp positief. pagina 15 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

16 4.2 Programma Voor de beschrijving van het programma wordt verwezen naar hoofdstuk Eisen hbo (facet 2.1) Het beoogde programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een hboopleiding Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen De opleiding maakt bij de colleges en het projectonderwijs gebruik van vakliteratuur bestaande uit boeken en relevante (inter)nationale artikelen (basis en verdieping). Er is minimaal één vakspecifiek handboek per module (aanvraagdossier pag. 28) plus twee overkoepelende boeken. In het projectonderwijs moeten studenten zelfstandig met behulp internet en wetenschappelijke bibliotheken literatuur selecteren en bestuderen. Uitgangspunt hierbij is dat studenten een boekenkast met vakliteratuur opbouwen die tijdens hun opleiding en daarna als naslagwerk kan worden gebruikt. De literatuurlijst wordt jaarlijks gecheckt en aangepast op grond van vier criteria: hbo-niveau, actualiteit, toegankelijkheid/didactiek/praktijkgerichtheid en bekende auteurs. Bij alle onderwijsvormen wordt gewerkt met (actuele) cases in of uit de beroepspraktijk. Deze worden ingebracht door docenten en studenten zelf, waardoor een directe interactie en link met de beroepspraktijk ontstaat. Het onderwijs is zo ingericht dat studenten voortdurend de theorieën en modellen kunnen vertalen naar de (eigen) beroepspraktijk (aanvraagdossier pag ): studiemateriaal: actuele beroepspraktijk door middel van internetsites en vakliteratuur; colleges: vooraf bestudering van theorie, inzicht en toepassing, aandacht eigen praktijkvoorbeelden (docenten en studenten); beroepsrollen: de context in de casuïstiek, werkrollen van student zelf. praktijkopdrachten: toepassen lesstof op eigen organisatie; Business Cases: beroepsproducten/cases uit de eigen organisatie waaraan tijdens de collegemodules gewerkt wordt, praktijktoepassing en tevens toetsingsinstrument; projectopdrachten: actuele cases door praktijkdocenten opgesteld, een bestaand bedrijf en een authentiek dilemma; praktijkdocenten: bedrijfskundige functie in organisatie of werkkring, directe koppeling tussen lesstof/theorie en beroepspraktijk, ruime ervaring met lesgeven in beroepsgerichte opleidingen en trainingen binnen ISBW, de S&N-Groep of bij andere hogescholen; freelance docenten: actuele deskundigheid; toegepast onderzoek: tweemaal tijdens het projectonderwijs (een in- en een extern onderzoek) en eenmaal in de afstudeerfase. pagina 16 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

17 Op pagina van het aanvraagdossier wordt in twee overzichten verduidelijkt hoe de beroepsrollen en competenties van de opleiding (en hbo-raad) terugkomen in de verschillende programmaonderdelen. Overwegingen Voorafgaand en tijdens de site visit kon het panel, handboeken, syllabi, casussen, praktijkopdrachten en afstudeerscripties inzien om een indruk te krijgen van kwaliteit en kwantiteit van het studiemateriaal. Hieruit werd duidelijk dat kennisontwikkeling door studenten plaats kon vinden via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en interactie met de beroepspraktijk. Het management merkte over de vakliteratuur op dat in het nieuwe curriculum studenten alle basisboeken volledig moeten doorworstelen. Het panel is echter van mening dat de vakliteratuur qua zwaarte en herkenbaarheid nog verder verbeterd kan en moet worden. Dat geldt tevens voor het internationale aspect dat nu nog vrij licht en vrijblijvend aan bod komt. Versterking en verplichting van deze aspecten zal de kwaliteit van het programma doen toenemen. Tijdens de site visit heeft het panel enkele vragen gesteld met betrekking tot de vrij magere kwaliteit van de afstudeerscripties. Een gedegen onderzoeksopzet, het formuleren van een doel- en probleemstelling, van deelvragen, en een statistische onderbouwing van resultaten zijn gebrekkig of ontbreken geheel. Het management gaf hierop aan dat de scripties gemaakt waren door studenten onder het oude curriculum. In het nieuwe curriculum komen onderzoeksvaardigheden als de rode draad in alle colleges, het projectonderwijs en de Business Cases voortdurend aan bod. Een aparte module onderzoeksvaardigheden van vier ECTS is extra toegevoegd aan het begin van het eerste jaar. De module bevat naast praktische onderzoeksvaardigheden ook methodologie en statistiek (basis). Zittende studenten kunnen hier eveneens alsnog gebruik van maken. Het panel waardeert deze toevoegingen en het gegeven dat het (kern)docententeam versterkt is met een hoofddocent bedrijfskunde die tevens lid is van de kenniskring Ondernemen van de Saxion Hogescholen. ISBW zoekt tevens samenwerking met andere hogescholen voor een mogelijke aansluiting bij een lectoraat of kenniskring. De onderzoeksvaardigheden en technieken moeten echter volgens het panel nog zwaarder ingevuld worden. Ze verdienen meer aandacht en versterking dan nu reeds gegeven wordt. Uit de beschrijving van de modules kon door het panel niet goed opgemaakt worden of bepaalde klassieke basisvakken zoals wiskunde en statistiek, economie, boekhouden, fiscaliteit, wel voldoende aan bod kwamen (zie ook facet 1.2). Het gaat hierbij om aspecten/onderdelen zoals jaarverslag, kostprijsberekening, bedrijfsadministratie, SPSS, Chikwadraat toets, ANOVA, T-test, macro-economisch ingrijpen, rentestanden, de rol van de overheid, betalingsbalans, de koers van de dollar en de invloed hiervan op de euro enz. De opleiding gaf hierop tijdens de site visit aan dat afgestudeerde studenten bedrijfskunde geen masters maar bachelors zijn die het geleerde in hun beroepspraktijk moeten kunnen toepassen. Het nieuwe curriculum sluit dan ook nauw aan bij de behoefte van deze doelgroep en het werkveld waarin ze functioneren. Alle bovengenoemde vakken en aspecten van bedrijfskunde komen geïntegreerd en in samenhang aan bod en worden geoefend in de colleges, het projectonderwijs en de opdrachten. Volgens de leden van de Examen- en Opleidingscommissie worden alle eindkwalificaties en domeincompetenties ruimschoots gehaald. Alleen de weg er naar toe is anders. Ze erkenden echter dat voor bepaalde onderdelen onder begeleiding keuzes gemaakt moeten worden ten aanzien van relevantie en toepasbaarheid. De docenten gaven toe dat binnen het projectonderwijs geregeld sprake is van een spagaat en van laveren : er moet een evenwicht gevonden worden tussen voldoende wetenschappelijke en theoretische vorming en de eisen en toepasbaarheid met betrekking tot het beroepsveld. pagina 17 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

18 Het panel is van mening dat de opleiding met het nieuwe ambitieuze curriculum reeds geslaagd is qua inhoud en zwaarte aanzienlijke verbeteringen in het programma aan te brengen. Een versterking van bovengenoemde inhoudelijke aspecten en bedrijfskundige tools zal volgens het panel echter leiden tot een verdere verhoging van de kwaliteit van het programma, zodat eindkwalificaties/competenties vollediger waargemaakt kunnen worden (zie ook facet 2.2). Mede door de directe relatie met de eigen werkkring van studenten slaagt de opleiding er volgens het panel in een aantoonbaar verband met de actuele beroepspraktijk te verwezenlijken. Docenten hebben voldoende praktijkervaring en actuele contacten met het werkveld en de Werkveldcommissie kan door middel van de regelmatige bijeenkomsten zorgvuldig de vinger aan de pols houden. Samenvattend is het panel van mening dat het beoogde programma ondanks de hier vermelde kanttekeningen voldoende aansluiting biedt bij de criteria die gelden voor een hbobacheloropleiding. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.1 Eisen hbo als voldoende Relatie tussen doelstelling en programma (facet 2.2) Het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing weerspiegelen de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding. De te bereiken eindkwalificaties zijn aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma. Bevindingen Het didactisch concept (aanvraagdossier pag. 33 en bijlage 8 van dat dossier) is gebaseerd op het sociaal constructivisme en is opgesteld in samenwerking met onderwijskundigen en het adviesbureau IOWO van de universiteit van Nijmegen). De uitgangspunten en onderwijsvormen hierbij zijn: integratie van werken en leren de werkomgeving als leeromgeving transfer van theorie naar praktijk over eigen (werk)grenzen kijken competentiegericht leren praktijkgerichte opleidingen met een duidelijk theoretisch fundament zelfwerkzaamheid van de student gevarieerde, flexibele en veilige leeromgeving. Het onderwijs is hierdoor opbouwend in de mate van zelfgestuurd leren, niveau en complexiteit. Als werkvormen wordt gebruik gemaakt van (aanvraagdossier pag ): Het Persoonlijk Doelstellend Gesprek: begingesprek met studiebegeleider, doelen. Persoonlijk Leerplan: ontwikkeling, reflectie op eigen professioneel functioneren. Colleges (theorie en praktijk): literatuur, vakkennis, eigen ervaringen, reflecteren. Personal Performance Method: praktijkopdrachten, Business Cases (BC s), focus op eigen werkomgeving, toetsing. Afstandsonderwijs (pilot in twee modules): colleges, literatuurstudie en praktijkopdrachten via E-coaching en de digitale Leeromgeving. Projectonderwijs: praktijkcasus (BC), groepen van drie studenten, coaching door docent, probleemgestuurd, informatie zoeken, systematisch analyseren, keuzes maken, samenwerken, adviseren. Intervisie: bespreking van een persoonlijke case. pagina 18 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

19 Reflectieverslagen: jaarlijks, persoonlijke ontwikkeling, studie-impact. Afstudeerfase en Scriptie: toegepast kleinschalig onderzoek uitvoeren binnen eigen organisatie, verslag, advies. De toetsing (aanvraagdossier pag ) vormt een integraal onderdeel van het onderwijs. Er wordt zowel individueel als per groep getoetst (summatief en formatief). Per module wordt de student getoetst via de: - theorie- en praktijkopdrachten (individueel) - Business Case (individueel, onafhankelijke beoordelaar) - adviesrapport projectonderwijs (groep) - presentatieopdracht (groep) - peer-beoordeling (individueel). In de gehele opleiding wordt de student verder getoetst door de reflectieopdrachten (individueel) en de afstudeeropdracht (individueel, begeleider en onafhankelijke beoordelaar). Studenten moeten minimaal 80% van de lessen aanwezig zijn. De Examencommissie bestaat uit drie kerndocenten en de opleidingsmanager. Zij is verantwoordelijk voor de organisatie en coördinatie van de toetsen, tentamens en de EVCprocedure (Onderwijs- en Examenregeling, bijlage 15 van het aanvraagdossier). Een onafhankelijk beroepsinstantie met een adviserende rol, het College van Toezicht, houdt toezicht op de examens binnen de Hogeschool ISBW. De eindkwalificaties/competenties van de opleiding zijn vertaald in leerdoelen welke zijn opgenomen in het Opleidingskader (ter inzage tijdens de site visit) en de digitale Leeromgeving (zie o.a. bijlage 11 van het aanvraagdossier). Een studiewijzer voorziet de student en docent van praktische en inhoudelijke informatie over de aanpak, opbouw en de leerdoelen van de opleiding. De eindkwalificaties zijn in het studiejaar 2007/2008 herzien. Vanaf april 2008 worden modules aan de hand van de nieuwe eindkwalificaties en leerdoelen uitgevoerd, geëvalueerd en indien nodig aangescherpt. Overwegingen Het panel heeft tijdens de site visit de opleiding gevraagd waarom de integrale theorie-examens in de eerste twee studiejaren zijn komen te vervallen en waarom niet gekozen is voor een vorm van externe toetsing. Het management gaf hiervoor als reden dat in het sociaalconstructivistische en competentiegerichte onderwijs de koppeling tussen theorie en praktijk in de toetsing heel belangrijk is. Deze kwam te weinig terug in de theorie-examens, zodat gekozen is voor toetsing door middel van de Business Cases en het projectonderwijs. Toetsing (ook van kennis) wordt op die manier een integraal onderdeel van het didactische concept en het hele onderwijsproces en niet het sluitstuk. Leden van de Opleidings- en Examencommissies gaven aan dat om dezelfde reden niet gekozen is voor externe toetsing. Strenge criteria en een goede coaching van docenten moeten voorkomen dat er bij deze wijze van toetsing grote verschillen gaan optreden. Docenten stellen wel actief vragen gedurende colleges en bijeenkomsten om ook op die manier voortdurend kennis en inzicht bij studenten te toetsen. Het panel is zeer te spreken over het didactisch concept van het gehanteerd onderwijssysteem gebaseerd op competenties en het sociaal-constructivisme. Hiermee wordt door middel van een procesbenadering gericht op toepassing een goede integratie van theorie en praktijk bereikt en wordt de student voortdurend aangesproken op interactie met medemensen, zelfwerkzaamheid en reflectie. Recente ontwikkelingen worden gevolgd doordat leden van de Werkveldcommissie in verschillende functies en op verschillende terreinen deel uitmaken van het arbeidsveld en zodoende op de hoogte zijn van actuele zaken. Ze hebben daardoor eveneens een goede kijk op wat de markt vraagt van een hbo-bachelor Bedrijfskunde. pagina 19 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008

20 De Werkveldcommissie functioneert in deze adviserende en signalerende rol eveneens voor de bacheloropleidingen Personeelsmanagement en Commerciële Economie van de Hogeschool ISBW. Daarnaast zorgen de docenten en studenten zelf via hun werkzaamheden in het arbeidsveld dat nieuwe ontwikkelingen op het gebied van bedrijfskunde voortdurend worden ingebracht. Het panel heeft eerder de suggestie geopperd dat aansluiting bij een lectoraat en kenniskring een belangrijke extra invulling zou kunnen geven aan het toegepaste onderzoek, actuele wetenschappelijke ontwikkelingen, netwerken en scholing van studenten en docenten. Het management studeert momenteel op de mogelijkheden hiervan. Een lectoraat staat zodoende op het programma van de hogeschool, maar is nu nog niet gerealiseerd. Een van de kerndocenten is reeds lid van de kenniskring Ondernemen van de Saxion Hogescholen. Het panel is van mening dat het didactisch concept, de werkvormen en de toetsing hiervan in voldoende mate de te bereiken eindkwalificaties/competenties weerspiegelen. Deze worden in het algemeen voldoende aantoonbaar vertaald in de beroepsrollen (leerdoelen) van het beoogde programma. Hierbij tekent het panel evenwel aan dat het opvalt dat bij de modules Financieel Management I en II de competenties Resultaatgerichtheid, Communiceren en Probleemanalyse ontbreken, terwijl die juist belangrijke elementen ervan vormen. Hierdoor worden zeker niet alle leerdoelen gedekt. De opleiding verzekerde het panel dat deze competenties wel degelijk eveneens aan bod komen, maar dat in het overzicht ter wille van de duidelijkheid alleen de meest belangrijke en karakteristieke competenties zijn aangegeven. Ook bij dit facet van het beoogde programma moet het panel echter wijzen op de reeds bij facet 2.1 vermeldde kanttekeningen die gemaakt zijn ten aanzien van de zwaarte en herkenbaarheid van de vakliteratuur, de onderzoeksvaardigheden en -technieken, de internationale aspecten, de inhoudelijke basisvakken en bedrijfskundige tools. De praktische en sociale kanten van het programma krijgen weliswaar ruim voldoende aandacht, maar het zou de kwaliteit van het programma ten goede komen indien het niveau van de vakinhoudelijke aspecten verder versterkt zou worden. Op dit moment is er nog sprake van een zekere onbalans en discrepantie tussen de te bereiken eindkwalificaties en de vertaling ervan in onderdelen van het beoogde programma. Het panel heeft echter voldoende vertrouwen in de opleiding dat deze versterkingen op korte termijn gerealiseerd kunnen worden. Het panel heeft ook gediscussieerd over de vraag of met het programma de brede en algemene naamgeving hbo-bachelor Bedrijfskunde wel volledig waargemaakt kan worden. Met andere woorden: dekt de vlag van de opleiding in voldoende mate de lading? Het lijkt alsof in Nederland naast het reguliere onderwijs verschillende typen opleidingen hbo-bachelor Bedrijfskunde aan het ontstaan zijn met meer of minder nadruk op de sociale, economische of technische aspecten. Het panel signaleert daarmee wel een vermindering van transparantie doordat opleidingen met dezelfde benaming een (deels) andere invulling hebben. Aangezien de daadwerkelijke inhoud van het programma de kern vormt van de opleiding, beoordeelt het panel de gemaakte kanttekeningen uiteindelijk zwaarder dan de positieve onderdelen van dit facet. Hierdoor wordt de eindbeoordeling van dit facet negatief. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.2 Relatie tussen doelstelling en programma als onvoldoende. pagina 20 NVAO hbo-bachelor Bedrijfskunde Hogeschool ISBW juni 2008