',-.*5$$) ,QKHWSROGHUKXLVLQ+RRIGGRUSKDGGHGLMNJUDDI YDQGH+DDUOHPPHUPHHU]LMQNDQWRRU %LMHHQYHUJDGHULQJJLQJKHWHUGHIWLJDDQWRH

Transcriptie

1 :DWGRHWGHGLMNJUDDI" De dijkgraaf staat aan het hoofd van een waterschap. Het waterschap let er op dat het water in de sloten en vaarten niet te hoog of te laag kom t te staan. Bij een te veel aan water geeft de dijkgraaf opdracht aan de gem alen om m eer water weg te pom pen. Een dijkgraaf kan je vergelijken m et de functie van een burgem eester. De dijkgraaf vergadert veel. Bij som m ige waterschappen heet een dijkgraaf een watergraaf. :DWJHEUXLNWGHGLMNJUDDIYRRUJHUHHGVFKDS" Voorzittersham er, bel, pennen en papier. :DWKHHIWGHGLMNJUDDIDDQ" Een net pak m et een stropdas en een hoge hoed. ',-.*5$$) Wat hij verdiende is niet echt bekend, m aar hij is een rijk m an. :DDUZHUNWGHGLMNJUDDI" In het polderhuis. :LHLVGHEDDVYDQGHGLMNJUDDI" Het landelijk bestuur (de koning) 0HWZLHZHUNWGHGLMNJUDDIVDPHQ" Met het bestuur van het waterschap en de opzichter Ja,QKHWSROGHUKXLVLQ+RRIGGRUSKDGGHGLMNJUDDI YDQGH+DDUOHPPHUPHHU]LMQNDQWRRU %LMHHQYHUJDGHULQJJLQJKHWHUGHIWLJDDQWRH

2 :DWGRHWGHRS]LFKWHU" De opzichter is de baas van het personeel in De Cruquius. Hij m aakt de dienstroosters; iedereen werkt wel 12 uur achter elkaar. De opzichter let erop dat iedereen op tijd op zijn werk kom t en goed doorwerk. Doordat het gem aal erg afgelegen lag, had m en na werktijd niet zo veel te doen. Uit verveling werd er veel gedronken. De opzichter had vaak problem en m et m ensen die dronken op het werk kwam en. Naast toezicht op het personeel houdt hij ook toezicht op de voorraad van steenkolen, olie, sm eer en andere benodigdheden. :DWJHEUXLNWGHRS]LFKWHUYRRUJHUHHGVFKDS" Pen en papier :DWKHHIWGHRS]LFKWHUDDQ" Een witte blouse, een stropdas, een broek en schoenen. ƒ17,- dat is ongeveer ¼- per week. :DDUZHUNWGHRS]LFKWHU" In het gem aal :LHLVGHEDDVYDQGHRS]LFKWHU" De dijkgraaf 23=,&+7(5 0HWZLHZHUNWGHRS]LFKWHUVDPHQ" De dijkgraaf en de m achinist In veel bedrijven zijn er nog opzichters, alleen heet een opzichter nu een baas.,qkhwwkhhkxlvkdgghrs]lfkwhuhhqox[h ZRQLQJWHUZLMOGHUHVWYDQKHWSHUVRQHHOLQWH NOHLQHZRQLQNMHVODQJVGHULQJYDDUWZRRQGH 'HRS]LFKWHUEHWDDOGH LHGHUHHQLQKHWJHPDDO ]LMQORRQXLW

3 :DWGRHWGHVWRNHU" De stoker schept kolen op het vuur in de stoom ketels. Het vuur in de ketels m oet goed branden. Het water in de ketel gaat koken en veranderd in stoom. De stoker m oet er ook voor zorgen dat de ketel niet droog kookt. Want dan gaat de ketel stuk! Het stoom gem aal m oest dag en nacht blijven werken. Daarom werkt een stoker nooit alleen. In ploegen wisselen ze elkaar om de 12 uur af. Een stoker m aakte dan ook lange werkdagen. 672.(5 :DWJHEUXLNWGHVWRNHUYRRUJHUHHGVFKDS" Een kolenschep en een pook :DWKHHIWGHVWRNHUDDQ" Een hem d en een kiel, een broek, een pet en een halsdoek en klom pen. ƒ15,- dat is ongeveer ¼- per week. :DDUZHUNWGHVWRNHU" In het ketelhuis. Hier stonden wel tien enorm e stoom ketels! :LHLVGHEDDVYDQGHVWRNHU" De m achinist 0HWZLHZHUNWGHVWRNHUVDPHQ" De stoker werkt sam en m et de kolensjouwer. De kolensjouwer zorgt er voor dat de stoker altijd genoeg kolen heeft. Ja, m aar niet m eer in gem alen. Wel werken er nog stokers in elektriciteitscentrales en op schepen. +HWNHWHOKXLVKLHUZHUNWHGHVWRNHU -H]LHWHHQDDQWDOVWRRPNHWHOVRSHHQULM (HQVWRRPNHWHOLVZHOPHWHUODQJ :DWLVVWHHQNRRO" 6WHHQNRROLVHHQEUDQGVWRI +HWLVDOKHHORXGDOYDQ YRRUGHWLMGGDWHUGLQRVRS DDUGHZDUHQ+HWEHVWDDWXLW DOOHPDDOSODQWHQUHVWHQGLH RSHONDDUJHSHUVW]LMQ

4 :DWGRHWGHNROHQVMRXZHU" De kolensjouwer zorgt er voor dat de stoker altijd voldoende steenkolen heeft. De kolen werden m et een boot over de ringvaart aangevoerd. De kolensjouwer bracht ze van de boot naar het ketelhuis. Om dat de stoom ketels dag en nacht m oesten blijven branden, waren er ook dag en nacht kolen nodig. De kolensjouwer m aakte dus lange dagen. De stoom m achine heeft wel 800 kg kolen per uur nodig..2/(1 6-28:(5 :DWJHEUXLNWGHNROHQVMRXZHUYRRUJHUHHGVFKDS" Een schep en kruiwagen. :DWKHHIWGHNROHQVMRXZHUDDQ" Een hem d en een kiel, een broek, een pet en een halsdoek en klom pen. ƒ5,- dat is ongeveer ¼25 per week. :DDUZHUNWGHNROHQVMRXZHU" Op de dijk en in het ketelhuis. :LHLVGHEDDVYDQGHNROHQVMRXZHU" De opzichter en de m achinist 0HWZLHZHUNWGHNROHQVMRXZHUVDPHQ" De stoker, de m achinist en de schippers van de boten die de kolen aanvoerden. Niet m eer in gem alen, m aar wel in elektriciteitcentrales en andere fabrieken waar op kolen gestookt wordt. :DWLVVWHHQNRRO" 6WHHQNRROLVHHQEUDQGVWRI +HWLVDOKHHORXGDOYDQ YRRUGHWLMGGDWHUGLQRVRS DDUGHZDUHQ+HWEHVWDDWXLW DOOHPDDOSODQWHQUHVWHQGLH RSHONDDUJHSHUVW]LMQ 0HWHHQERRWZHUGHQGHNROHQJHEUDFKW 'HNROHQVMRXZHUEUDFKWGHNROHQPHWNUXLZDJHQVRYHU SODQNHQQDDUKHWNHWHOKXLV

5 :DWGRHWGHUDWWHQYDQJHU" De rattenvanger vangt m uskusratten. Muskusratten zijn dol op water en graven hele gangenstelsels in oevers en dijken. De dijk gaat dan verzakken en kan zelfs instorten, zo stroom t de polder vol m et water. Dat de ratten gevangen worden is dus erg belangrijk! Doordat de ratten riet eten kunnen oevers hun stevigheid verliezen. Een rattenvanger let op verzakkingen in de dijk en oevers en op vraatsporen. Zo kan hij de m uskusratten en zijn hol vinden. In de ingang zet hij dan een klem, waarm ee de rat gevangen wordt. 5$77(1 9$1*(5 :DWJHEUXLNWGHUDWWHQYDQJHUYRRUJHUHHGVFKDS" Een klem en een rattenval. Met een stok geeft hij aan waar hij een val of klem heeft uitgezet. :DWKHHIWGHUDWWHQYDQJHUDDQ" Hoge laarzen en lekkere warm e kleding. Per rat kreeg hij een vast bedrag. Hoe m eer ratten hij ving, hoe m eer geld hij verdiende. :DDUZHUNWGHUDWWHQYDQJHU" Buiten langs oevers en sloten. :LHLVGHEDDVYDQGHUDWWHQYDQJHU" Het bestuur van het waterschap. 0HWZLHZHUNWGHUDWWHQYDQJHUVDPHQ" Met andere rattenvangers en de kantenier Ja zeker, de m uskusrat is er nog steeds en brengt nog steeds veel schade aan dijken.,nehqhhqpxvnxvudwqrxmd HLJHQOLMNEHQLNQLHWHHQUDWPDDUHHQ ZRHOPXLV,NNDQHUJJRHG]ZHPPHQ HQRRNJUDYHQNDQLNDOVGHEHVWH 0LMQOLHYHOLQJVNRVWMHLVULHW0PPPP (HQKHOHERHO (HQPXVNXVUDWWHQYURXZWMHNDQZHONHHU SHUMDDUHHQQHVWPHWMRQJHQNULMJHQ,QHHQMDDUNRPHQHUYDQHHQUDW]RZHO PXVNXVUDWWHQELM ZDWHU GLMN SROGHU *DQJHQPHW KROHQNXQQHQGH GLMNIOLQNEHVFKDGLJHQ

6 :DWGRHWGHNDQWRQQLHU" Een kantonnier let op dat de sloten niet dichtgroeien m et waterplanten. Het water in de polder m oet goed kunnen blijven doorstrom en. Met een baggerbeugel haalt de kantonnier de waterplanten en m odder (bagger) uit de sloot op de kant. Op een plek waar het water niet goed doorstroom t, verzam elt zich steeds m eer water. Het water kom t daar zo hoog te staan dat het overstroom t over de akkers en het gras. Het graan wat er groeit gaat dan rotten en koeien en schapen worden ziek..$17211,(5 :DWJHEUXLNWGHNDQWRQQLHUYRRUJHUHHGVFKDS" Vanaf de kant laat de kantonnier zijn baggerbeugel in het water zakken en schept erm ee in de bagger. De volle baggerbeugel trekt hij uit het water. De bagger legt hij op de kant. :DWKHHIWGHNDQWRQQLHUDDQ" Laarzen en lekkere warm e kleding. Het is niet bekend hoeveel geld de kantonnier verdiende. :DDUZHUNWGHNDQWRQQLHU" Buiten in de polder :LHLVGHEDDVYDQGHNDQWRQQLHU" Het bestuur van het waterschap 0HWZLHZHUNWGHNDQWRQQLHUVDPHQ" Met andere kantonniers en rattenvangers. Nee, nu worden de sloten door de boeren zelf schoon gem aakt. Het waterschap controleert of het gedaan wordt. 6ORRWPHWHHQJRHGH GRRUVWURPLQJ 6ORRWGLH GLFKWJHJURHLGLV 'HEDJJHUEHXJHOKHHIWHHQ KHOHODQJHVWHHO=RNDQGH NDQWRQQLHUYDQDIGHRHYHUELM GHGLHSVWHSOHNNHQYDQGH VORRWNRPHQ

7 :DWGRHWGHROLHPDQ" De oliem an zorgt er voor dat de stoom m achine soepel blijft draaien. Denk m aar aan de ketting van een fiets, die m oet af en toe ook gesm eerd worden, anders gaat de fiets piepen. Een oliem an wordt ook wel een sm eerj ongen genoem d. Het sm eren deed hij m et olie en talk. :DWJHEUXLNWGHROLHPDQYRRUJHUHHGVFKDS" Een oliekannetje, een poetsdoek en een kwastj e. 2/,(0$1 :DWKHHIWGHROLHPDQDDQ" Een hem d en een kiel, een broek, een pet en een halsdoek en klom pen. ƒ3,- dat is ongeveer ¼SHUZHHN :DDUZHUNWGHROLHPDQ" In de m achinekam er :LHLVGHEDDVYDQGHROLHPDQ" De m achinist 0HWZLHZHUNWGHROLHPDQVDPHQ" Met andere oliem annen en de m achinist 'HROLHGLHXLWGHPDFKLQHOLHS ZHUGLQGH]HNRSHUHQEDNNHQ RSJHYDQJHQ'LW]LMQOHNEDNNHQ Er zijn nog steeds m achines die gesm eerd m oeten worden, zoals treinen en m achines in fabrieken. :DWLV VPHHUPLGGHO" 'HROLHPDQ VPHHUGHGH PDFKLQHPHW ROLHHQWDON,QGH PDFKLQHNDPHU VWDDQGH]H NDQQHQZDDU ROLHLQ]DW

8 :DWGRHWGHPDFKLQLVW" De m achinist bedient de grote stoom m achine van de Cruquius. Dit deed hij vanaf een groene bankje, dat ook wel de troon werd genoem d. 0$&+,1,67 :DWJHEUXLNWGHPDFKLQLVWYRRUJHUHHGVFKDS" De stoom m achine wordt bediend m et een heleboel hendels. Dat heet het kloswerk. Op m etertjes kan de m achinist precies de m achine in de gaten houden. Met de twee wielen naast het bankje regelt de m achinist hoeveel stoom er in de cilinder gaat. Met een handgreep op de vloer kan hij in geval van nood de m achine onm iddellijk stoppen. Dat lijkt een beetje op de noodrem in een trein. Hij heeft ook een alarm dat afgaat als de zuiger te hoog kom t: een bel wordt dan geraakt door de gewichtsbak. De bel kan je boven in de m achinekam er zien hangen. :DWKHHIWGHPDFKLQLVWDDQ" Een hem d en een kiel, en een overall, een pet en een halsdoek en klom pen. ƒ24,- dat is ongeveer ¼- per week. :DDUZHUNWGHPDFKLQLVW" In de m achinekam er :LHLVGHEDDVYDQGHPDFKLQLVW" De opzichter 0HWZLHZHUNWGHPDFKLQLVWVDPHQ" Met de opzichter, de stoker en de oliem an. Het beroep m achinist is er nog steeds, al is zijn werk flink veranderd. Op de trein is nog een m achinist aanwezig. 'LWZLHOUHJHOW KRHYHHOVWRRPHULQ GHFLOLQGHUZRUGW JHODWHQ 0HWHUWMHVGLHGHGUXNLQGHNHWHO HQGHFLOLQGHUDDQJHHIW