Keuzedelen Duits (BBL)

Transcriptie

1 Auteur Sibel Aksakal-Budak Laatst gewijzigd 31 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Grammatica I werkwoorden Wat is het verschil van zwakke, sterke en onregelmatige werkwoorden? Zwakke werkwoorden Vervoegen van zwakke werkwoorden Zwakke werkwoorden met extra -e Zwakke werkwoorden met sisklank in de stam zwakke werkwoorden op -eln zwakke werkwoorden in de verleden tijd Zwakke werkwoorden verleden tijd die in de stam eindigen op een -t of -d het voltooid deelwoord Sterke werkwoorden Sterke werkwoorden met extra -e sterke werkwoorden met sisklank Sterke werkwoorden e/i verandering sterke werkwoorden met a-umlaut voltooid deelwoord sterke werkwoorden onregelmatige werkwoorden: Haben, sein und werden Onregelmatige werkwoorden - Modale hulpwerkwoorden Extra oefeningen Rangtelwoorden, datum en kloktijden Rangtelwoorden in het Duits Hoe schrijf je de datum in het Duits? De kloktijden Grammatica II De Duitse naamvallen Het persoonlijk voornaamwoord Het bezittelijk voornaamwoord Het bijvoeglijk naamwoord zich voorstellen in het Duits Wer bist Du? Hoe maak je in het Duits een cv? Sollicitatiebrief in het Duits Werksfeer Duitsland-Nederland Landeskunde Gebied en bevolking Duitsland geografisch Pagina 1

3 De Duitse rivieren Bezienswaardigheden Duitsland Deutschlands Feiertage Het Duitse Schoolsysteem Eten en drinken in Duitsland Falsche Freunde Leerlingen lopen stage in Duitsland Over dit lesmateriaal Pagina 2

4 Grammatica I In dit eerste gedeelte van de Duitse grammatica leer je eerst de meest voorkomende soorten van de Duitse werkwoorden kennen. Pagina 3

5 werkwoorden Er zijn verschillende soorten werkwoorden in het Duits: De zwakke, de sterke en de onregelmatige werkwoorden. Hier vind je een overzicht van deze werkwoorden en hoe je deze moet vervoegen. Wat is het verschil van zwakke, sterke en onregelmatige werkwoorden? 1. Bij de vervoeging van een zwak werkwoord veranderd de stam in de verleden tijd niet. Voorbeeld: tegenwoordige tijd Ich verleden tijd kaufe kaufte De stam van het werkwoord is kauf-, en deze blijft in de verleden tijd nog herkenbaar. 2. Bij de vervoeging van een sterk werkwoord veranderd de stam van het werkwoord in de verleden tijd en er treedt ook een klinkerverandering op: tegenwoordige tijd Ich sitze verleden tijd sa? De stam van het werkwoord was sitz- maar is in de verleden tijd geheel veranderd. 3. Onregelmatige werkwoorden Tot deze groep behoren de werkwoorden: haben, sein en werden, en de zogenaamde "Modalverben": dürfen, können, mögen, müssen, sollen en wollen. Zwakke werkwoorden Vervoegen van zwakke werkwoorden Pagina 4

6 kn.nu/ww.62506e1 (youtu.be) De Stam van een werkwoord heeft een vaste vorm. Je kunt hem vinden door van het hele werkwoord -en weg te laten. Net als in het Nederlands. kommen - komm wohnen - wohn Achter deze stam komen de volgende uitgangen: Ich stam + e ich komm-e du stam + st du komm-st er/sie/es stam + t wir stam + en wir komm-en ihr stam + t sie/sie stam + en er komm- t ihr komm- t sie/sie komm-en Deze regel wordt ook de e st t en t en-regel genoemd, en is voor alle "gewoone" oftewel zwakke werkwoorden (en sommige sterke werkwoorden) in het Duits toepasbaar. Wij noemen dit dus vervoegen van een werkwoord. Zwakke werkwoorden met extra -e Bij zwakke werkwoorden met een stam op -d of -t (bijv. melden, antworten) en werkwoorden met een stam op -m of -n beginnen alle uitgangen met een -e. Daartoe wordt zo nodig een extra -e ingevoegd (voor de uitspraak). Voorbeeld: tegenwoordige tijd Ich melde du meldest verleden tijd meldete meldetest er/sie/es meldet meldete wir melden meldeten ihr meldet meldet meldetet sie/sie melden melden meldeten Zoals jullie kunnen zien is er bij: du, er/sie/es en ihr een extra -e erbij gekomen. Zwakke werkwoorden met sisklank in de stam Bij werkwoorden met een stam die eindigt op s,ss, z, x, of?, krijgen bij du alleen een t. de s die je normaal wel bij du moet schrijven valt dus weg. ich reise hei?e grü?e faxe du reist hei?t grü?t faxt alleen een -t achter het werkwoord. setze setzt Bij deze uitgangen komt dus geen -st maar zwakke werkwoorden op -eln Pagina 5

7 Zwakke werkwoorden die op -eln eindigen: In de eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd valt de -e in de stam weg. Voorbeeld: handeln, sammeln, klingeln Ich sammle Ich handle Ich klingle In de volgende persoonsvormen blijft het werkwoord onveranderd: wir handeln sammeln sie/sie handeln sammeln En de overige persoonsvormen: du handelst sammelst er/sie/es handelt sammelt ihr handelt sammelt zwakke werkwoorden in de verleden tijd In het Nederlands eindigd de stam van een zwak werkwoord meestal op een -den of -ten. In het Duits zijn er geen werkwoorden met -den. De verleden tijd wordt gevormd door achter de stam -te of -ten te zetten. Voorbeelden: zwak werkwoord: machen ich machte du machtest er/sie/es/man machte wir machten ihr machtet sie/sie machten Onthoud dus: Stam +te(ten). Bij de "Du-vorm" komt er voor de uitspraak nog een -t erbij. Zwakke werkwoorden verleden tijd die in de stam eindigen op een t of -d Zwakke werkwoorden die in de stam eindigen op een -d of een -t krijgen voor een betere uitspraak een extra -e. Voorbeeld: werkwoord: arbeiten, stam is arbeitich arbeitete du arbeitetest er/sie/es/man arbeitete wir arbeiteten ihr arbeitetet sie/sie arbeiteten het voltooid deelwoord Pagina 6

8 Het voltooid deelwoord wordt als volgt opgebouwd: ge+stam van het werkwoord + -t. Voorbeeld: werkwoord sagen, stam van het werkwoord is sag- : ge + sag+ t = gesagt. nog een voorbeed: werkwoord lieben, stam van het werkwoord is lieb-: ge+lieb+t = geliebt. Uitgang -et: Eindigt de stam van het werkwoord op een "d" of een "t", of op een "m" of een "n" die voorafgegaan wordt door een andere medeklinker (behalve door "l" en "r"), dan is de uitgang van het voltooid deelwoord "-et". Voorbeelden: geredet gemeldet gehärtet geatmet gezeichnet gerechnet Uitzonderingen: gelärmt gelernt gestemmt gesonnt Werkwoorden met een voorvoegsel "ver". Als het werkwoord met een voorvoegsel "ver" is opgebouwd dan krijgt het voltooid deelwoord geen "ge". Voorbeeld: vereinbart, verfolgt, vergessen Werkwoorden die eindigen op -ieren: Deze werkwoorden krijgen in het voltooid deelwoord geen "ge" ervoor. Voorbeeld: telefonieren: hat telefoniert organisieren: hat organisiert Sterke werkwoorden Bij de sterke werkwoorden krijgen de erste en de derde persoon enkelvoud in de verleden tijd geen uitgang. Let op: klinkerverandering. Kijk maar: tegenwoordige tijd Ich (1e persoon enkelvoud) du singe singst er/sie/es (3e persoon enkelvoud) singt verleden tijd sang (geen uitgang) sangst sang (geen uitgang) wir singen sangen ihr singt sangt sie/sie singen sangen Voor meer uitleg bekijk het video hieronder. Pagina 7

9 kn.nu/ww.8d3a3ae (youtu.be) Sterke werkwoorden met extra -e Bij sterke werkwoorden met een stam op -d of -t wordt in een aantal vormen een -e ingevoerd. Uitzonderingen: 2.persoon enkelvoud, verleden tijd: du bandst (binden), du glittst (gleiten) tegenwoordige tijd verleden tijd Ich binde band du bindest bandst er/sie/es bindet band wir binden banden ihr bindet bandet sie/sie binden banden Voor een betere uitspraak wordt hier dus een extra -e ingevoegd. sterke werkwoorden met sisklank Werkwoorden met de stam die eindigd op: s, ss, z en?. Alleen bij de 2.persoon enkelvoud tegenwoordige tijd en verleden tijd de uitgang -t ipv uitgang -st. Dus net als bij de zwakke werkwoorden alleen een -t aan het eind. Voorbeeld: tegenwoordige tijd Du verleden tijd bläst bliest isst a?t bei?t bisst sitzt sa?t Bij sterke werkwoorden die eindigen in de stam op een -sch wel -st in de uitgang! Voorbeeld: Du wäschst Du wuschst Sterke werkwoorden e/i verandering De meeste sterke werkwoorden met een -e in de stam en ook de werkwoorden: gebären en erlöschen krijgen in de tweede en derde persoon enkelvoud tegenwoordige tijd een -i- of -ie-. tegenwoordige tijd ich helfe verleden tijd half du (2. persoon enkelvoud) hilfst halfst er/sie/es (3. persoon enkelvoud) hilft half wir helfen halfen ihr helft halft sie/sie helfen halfen In de gebiedende wijs enkelvoud krijgt bij e/i- Verandering het werkwoord nooit de uitgang -e: Helfen- Hilf! Pagina 8

10 nehmen-nimm! sprechen- sprich! In vormen waarin e/i verandering optreedt wordt na een -d of -t geen -e toegevoegd: gelten: du giltst treten: du trittst sterke werkwoorden met a-umlaut De meeste sterke werkwoorden met een -a of -au in de stam krijgen in de tweede en derde persoon enkelvoud van de tegenwoordige tijd -ä of -äu: tegenwoordige tijd Ich fahre du (2. persoon) er/sie/es (3. persoon) verleden tijd fuhr fährst fuhrst fährt fuhr wir fahren ihr fahrt sie/sie fahren fuhren fuhrt fuhren In vormen waarin a-umlaut optreedt, wordt na een -d of -t geen -e toegevoegd: Voorbeeld: Halten du hältst, er hält Ook het werkwoord sto?en krijgt in de tweede en derde persoon enkelvoud van de tegenwoordige tijd een Umlaut: sto?en, du stö?t, er stö?t voltooid deelwoord sterke werkwoorden Bij de sterke werkwoorden (de onregelmatige werkwoorden) wordt de uitgang van het voltooid deelwoord steeds gevormd door "-en". Voorbeelden: gefallen gesehen gewesen gegeben geholfen geheißen geschmissen onregelmatige werkwoorden: Haben, sein und werden Hieronder kunnen jullie een Powerpoint presentatie openen waarin het Duitse persoonlijk voornaamwoord en de onregelmatige werkwoorden: haben, sein en werden zijn uitgelegd. Voor meer uitleg over de onregelmatige werkwoorden haben, sein en werden klik op de video. Persoonlijk voornaamwoord.pptx kn.nu/ww.7f3b889 (pptx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 9

11 kn.nu/ww.5ecb9d7 (youtu.be) Onregelmatige werkwoorden - Modale hulpwerkwoorden dürfen können mögen müssen sollen wollen ich darf kann mag muss soll will du darfst kannst magst musst sollst willst er/sie/es darf kann mag muss soll will wir dürfen können mögen müssen sollen wollen ihr dürft könnt mögt müsst sollt wollt Sie/sie dürfen können mögen müssen sollen wollen Let op dat het Nederlandse woord durven (= wagen, sich trauen, in het Duits) een andere betekenis heeft dan Duitse woord dürfen ( mogen, in het Nederlands: mag ik? ). Voor meer informatie over de modale werkwoorden klik op de video. kn.nu/ww.030a157 (youtu.be) Pagina 10

12 Extra oefeningen Op deze pagina kun je talrijke extra oefeningen maken: Pagina 11

13 Rangtelwoorden, datum en kloktijden Rangtelwoorden in het Duits De rangtelwoorden maak je in het Duits als volgt: 1 t/m 19 getal + te vanaf 20 getal + ste voorbeeld: erste, zweite, dritte, vierte... neunte...neunzehnte. zwanzigste, einundzwanzigste...neunzigste..enzovoort. Maar let op, er zijn uitzonderingen zoals bij de rangtelwoorden: sieben = siebte drei = dritte eins = erste De getallen geef je altijd aan met een punt erachter: 1. = erste, 89. = neunundachzigste. Hoe schrijf je de datum in het Duits? In Duitsland schrijft men de datum met rangtelwoorden (1e, 2e enz.). De punt achter het getal geeft aan dat het een rangtelwoord is. Op 14 februari = am vierzehnten Februar of: am 14. Februar 3 april = der dritte April of: der 3. April Alle maanden van het jaar zijn mannelijk (der April, der Mai enz.) en worden met een hoofdletter geschreven. De kloktijden Pagina 12

14 In het Duits duiden we halve en hele uren, kwartier en minuten op de volgende manier aan: een uur = Es ist ein Uhr. kwart voor of kwart over = viertel vor oder viertel nach vijf voor of vijf over = fünf vor oder fünf nach half acht = halb acht Vijf over half (of voor half) = Fünf nach halb... oder Fünf vor halb... Het is ook gebruikelijk om (bijv. digitale klokken) de exacte minuten aan te geven: Uhr = zweinundzwanzig Uhr achtundvierzig of: zwölf vor elf. Als je wilt oefenen met de Duitse kloktijden, kun je op de volgende site terecht. Klok kijken in het Duits kn.nu/ww.7f5a154 (duits.de) Pagina 13

15 Grammatica II De Duitse naamvallen Duitse naamvallen kn.nu/ww.185be02 (youtube.com) In het Duits gebruikt men naamvallen om aan te geven wat de functie van een woord of zinsdeel is. Het lidwoord (of het zelfstandig naamwoord) verandert hierdoor van vorm. We beginnen met een schema van de der-groep: (het bepaald lidwoord: de of het) A. der-groep naamval mannelijk vrouwelijk onzijdig meervoud 1 der Mann die Frau das Kind die Kinder 2 des Mannes der Frau des Kindes der Kinder 3 dem Mann der Frau dem Kind den Kindern 4 den Mann die Frau das Kind die Kinder Bij deze der-groep horen ook woorden: diese, jede, jene, manche, solche, welche en alle. Voorbeeld: Ich sehe diesen Mann (vierde naamval) zum ersten Mal. B. de ein-groep Het onbepaald lidwoord: "een" Naamval mannelijk vrouwelijk onzijdig meervoud 1 ein Mann eine Frau ein Kind keine Kinder 2 eines Mannes einer Frau eines Kindes keiner Kinder 3 einem Mann einer Frau einem Kind keinen Kinder 4 einen Mann eine Frau ein Kind keine Kinder Bij deze ein-groep horen ook de bezittelijke voornaamwoorden (en worden ook zo verbogen): mein, dein, sein, unser, euer, ihr, Ihr. Voorbeeld: Ich sehe meinen Mann (vierde naamval) nicht. C. Gebruik van de naamvallen 1. De eerste naamval geeft vaak de volgende zinsdelen aan: als onderwerp: Der Lehrer ist 50 Jahre alt. als naamwoordelijk deel van het gezegde: Sie ist meine Freundin. aangesproken persoon: Lieber Hans, (aanhef ) 2. De tweede naamval De tweede naamval wordt meestal schriftelijk gebruikt. In de spreektal wordt de 2e naamval vaak vervangen door het woord: "von". Als je in het Nederlands "van de" of "van het" of "van..." kunt zeggen. Voorbeeld: Das Haus meines Onkels. "Het huis van mijn Oom". en naar de volgende voorzetsels: trotz, wegen, während, statt, innerhalb, außerhalb 3. De derde naamval Dit is in het Nederlands het meewerkend voorwerp. Pagina 14

16 De derde naamval gebruik je dus als: meewerkend onderwerp Voorbeeldzinnen: Ich gab dem Lehrer eine Blume. = Ik gaf (aan) de docent een bloem. Der Rezeptionist teilt es den Gästen mit. = De receptionist deelt het aan de gasten mee. en na de volgende voorzetsels: mit, nach, bei, seit, von, zu, aus, außer, gegenüber Voorbeeld: Mit ihm kann man nicht reden. 4. De vierde naamval De vierde naamval gebruik je als: lijdend voorwerp. Voorbeeld: Ich schreibe eine Nachricht. bij tijdsbepaling: Ich lerne jeden Tag etwas dazu. bij de volgende voorzetsels: durch, für, ohne, um, bis, gegen, entlang na de werkwoorden; bitten, fragen, lehren, kosten, es gibt. 5. Het verschil 3e en 4e naamval. Er zijn ook nog voorzetsels die een 3e of 4e naamval krijgen: An, auf, hinter, neben, in, über, unter, vor, zwischen. De regel: Derde naamval: als je kunt vragen "waar" of "wanneer". Voorbeeld: Der Handy liegt auf dem Tisch. Wo liegt der Handy?= Waar ligt het mobieltje? = auf dem Tisch Vierde naamval: Als een werkwoord en een voorzetsel een beweging of richting aangeven dan gebruik je de vierde naamval. Dus als je kunt vragen: "waarheen" Voorbeeld: Ich lege mein Handy auf den Tisch. (Waar leg je het neer?) Voor meer uitleg kijk ook op de site: Wil je meer oefenen? ga dan naar de online-oefeningen op de site: Heb je toch meer uitleg nodig over de Duitse naamvallen? zie de video met uitleg. Pagina 15

17 Het persoonlijk voornaamwoord Persoonlijk voornaamwoord, 1e,3e en 4e naamval kn.nu/ww.f9ff48e (youtube.com) Persoonlijke voornaamwoorden Als je in het Nederlands persoonlijke voornaamwoorden gebruik, gebruik je bijvoorbeeld vormen als "mij, jou, hem..etc." In het Duits moet je dan eerst bepalen welke vorm je moet gebruiken. Je bepaalt dan of je "mir of mich" moet gebruiken. Dit is afhankelijk van de naamvallen. Hieronder een schema: 1. Persoonlijk voornaamwoord enkelvoud 1e naamval (onderwerp) (lijdend voorwerp) 3e naamval (meewerkend voorwerp) 4e naamval Ich mir mich du dir dich er ihm ihn sie ihr sie es ihm es 2. Persoonlijk voornaamwoord meervoud 1e naamval (onderwerp) (lijdend voorwerp) 3e naamval (meewerkend voorwerp) 4e naamval wir uns uns ihr euch euch sie ihnen sie Sie (U) Ihnen Sie Als je nog meer uitleg wilt hebben klik op de video. Het bezittelijk voornaamwoord Het bezittelijk voornaamwoord De naam zegt het al, deze woorden geven het bezit aan. Afhankelijk van het geslacht van het zelfstandig naamwoord krijgt het bezittelijk voornaamwoord wel of geen uitgang -e. Hier zie een overzicht van alle mogelijke varianten van het bezittelijk voornaamwoord in het Duits. Ich Bezit mein(e) du dein(e) er sie es sein(e) ihr(e) sein(e) wir unser(e) ihr sie euer(eure) ihr(e) Sie (U) Ihr(e) De regel: Bij alle vrouwelijke zelfstandige naamwoorden en meervoudsvormen krijgt het bezittelijk voornaamwoord een uitgang -e. Voorbeeld: Die Mutter (is een vrouwelijk zelfstandig naamwoord) Pagina 16

18 bezittelijk: Meine Mutter..., deine Mutter, seine Mutter... enz. meervoud: Meine Kinder (mv), Seine Taschen... enz. Bij mannelijke en onzijdige zelfstandige naamwoorden krijgt het bezittelijk voornaamwoord geen uitgang -e. Voorbeeld: Der Mann (is een mannelijk zelfstandig naamwoord) bezittelijk: Mein Mann, dein Mann, sein Mann, unser Mann... enz. onzijdig: Das Kind (onzijdig zelfstandig naamwoord) bezittelijk Mein Kind, sein Kind, unser Kind, ihr Kind... enz. De bovenstaande regel is ook toe te passen bij de onbepaalde lidwoorden. In het Nederlands zijn dat: een en geen. In het Duits: ein of kein. Voor meer uitleg kijjk naar de video. bezittelijk voornaamwoord kn.nu/ww.05a2c9b (youtube.com) Het bijvoeglijk naamwoord Bijvoeglijk naamwoord kn.nu/ww.f6384e0 (youtube.com) Een bijvoeglijk naamwoord gebruik je om meer informatie over het zelfstandig naamwoord te geven. Voorbeeld in het Nederlands: Een aardige mevrouw heeft me geholpen. (aardige zegt iets over mevrouw) Een voorbeeld in het Duits: Eine nette Frau hat mir geholfen. Je ziet bij het Duitse voorbeeld dat zowel het onbepaald lidwoord (eine) en ook het bijvoeglijk naamwoord een uitgang -e hebben. De uitgang van het onbepaald lidwoord en het bijvoeglijk naamwoord worden bepaald door de naamvallen. Hieronder zie je een overzicht met de ein-groep, der-groep en de laatste groep hoort niet in deze twee groepen. Bijvoeglijk naamwoord na een woord van de EIN-groep EIN-groep der-woorden m mannelijk die-woorden v vrouwelijk das-woorden o onzijdig mv meervoud 1 HIJ onderwerp nominatief ein netter Mann eine nette Frau ein nettes Kind keine netten Kinder 2 VAN bezit genitief eines netten Mannes einer netten Frau eines netten Kindes keiner netten Kinder Pagina 17

19 3 AAN meew. voorwerp datief einem netten Mann 4 HEM lijd. voorwerp einen netten Mann accusatief einer netten Frau einem netten Kind keinen netten Kindern eine nette Frau ein nettes Kind keine netten Kinder Bijvoeglijk naamwoord na een woord van de DER-groep DER-groep der-woorden m mannelijk die-woorden v vrouwelijk das-woorden o onzijdig mv meervoud 1 HIJ onderwerp nominatief der nette Mann die nette Frau das nette Kind die netten Kinder 2 VAN bezit genitief des netten Mannes der netten Frau des netten Kindes der netten Kinder 3 AAN meew. voorwerp datief dem netten Mann der netten Frau dem netten Kind LET OP: den netten Kindern hier een n toevoegen! die nette Frau das nette Kind die netten Kinder 4 HEM lijd. voorwerp den netten Mann accusatief Bijv. naamwoord als er geen woord van de DER- of EIN-groep voor staat Als er geen woord van der DER- of EIN-groep voor staat (Ik houd van goede wijn, dat zijn aardige mensen, enz.) krijgt het bijvoeglijk naamwoord de uitgangen van de bepalende woorden van de DER-groep, maar met twee uitzonderingen: mannelijk en onzijdig tweede naamval. bijvoorbeeld, een mannelijk woord in het enkel- en meervoud: m mannelijk vergelijk met de DER-groep: 1 HIJ onderwerp guter Wein vergelijk: der Wein 2 VAN bezit guten Weines des Weines 3 AAN meew. voorwerp gutem Wein vergelijk: dem Wein 4 HEM lijd. voorwerp guten Wein vergelijk: den Wein Voor meer informatie klik op de video. Pagina 18 LET OP: hier een n toevoegen

20 Wil je extra oefenen? ga dan naar de site: Pagina 19

21 zich voorstellen in het Duits Wer bist Du? Om je in het Duits netjes voor te kunnen stellen begin je eerst met je naam, woonplaats en dan kun je wat persoonlijke informatie over jezelf vertellen, zoals je leeftijd, of je getrouwd bent of niet, je hobby's en wat voor werk of school je doet. Kijk maar naar de video hoe deze personen zich voorstellen in het Duits. Een paar voorbeeld zinnen: Mein Name ist... Ich wohne in... Ich bin... Jahre alt. Ich komme aus... Meine Hobbys sind... Ich bin (nicht) verheiratet/ Ich bin ledig. Ich bin geschieden. Ich habe (keine) Kinder. Ich bin... von Beruf. Ich arbeite bei... Ich bin student an der... (school benoemen) Deutsch lernen B1 kn.nu/ww.5d77692 (youtube.com) Hoe maak je in het Duits een cv? Als je een cv maakt hoef je niet al te veel persoonlijke informatie over jezelf vrij te geven. Een cv is een document waarop je je werk- en schoolervaringen en andere qualificaties gaat vermelden. Onderaan de pagina staat een voobeeld cv van een Duitse persoon. Om jou een paar richtlijnen en termen te geven lees de volgende instructie. Op je cv staat bovenaan: curriculum vitae) Lebenslauf (dat betekent: Daarna vermeld je je NAW gegevens: Person Persönliche Angaben of Zur Hierna volgen je meest recente werkervaring Berufliche Tätigkeiten of school: Schulbildung Let op: een cv stel je op chronologische volgorde op. Per kolom staat de meest recente acitiviteit bovenaan. Je taalkennis vermeld je onder het kopje: Sprachkenntnisse Vrijwilligerswerk kun je onder het volgende kopstuk vermelden: Ehrenamtliche Tätigkeiten Buitenlandverblijf als: Auslandaufenthalte Onder bijzonder qualificaties en interesses kun je cursussen en een paar hobby's en je rijbewijs vermelden. Interessen Besondere Qualifikationen und Onderaan de cv moet een datum staan met jouw handtekening erop. Het is niet verplicht om op je cv een foto van jezelf te plaatsen, vele sollicitanten doen dit om alvast een eerste goede indruk te Pagina 20

22 maken. Zie voorbeeld: Lebenslauf Sollicitatiebrief in het Duits In een sollicitatiebrief is het belangrijk dat je een aantal punten in de brief vermeldt: Maak duidelijk dat jij voor een bepaalde functie wilt solliciteren bij het bedrijf/of de instelling. Geef een beeld weer van wat je op dit moment doet (scholier of werkzaam elders) Geef in een of twee zinnen jouw motivatie aan, waarom heb je voor dit bedrijf of instelling gekozen? Wat spreekt je aan om juist daar te gaan solliciteren? Geef aan dat jij graag op een persoonlijk gesprek wilt komen. Vermeld je Voornaam en Achternaam op de brief en vergeet niet deze te ondertekenen voordat je het opstuurt. Daarnaast is het belangrijk dat de opmaak van jouw conform Duitse regels is. Als voorbeeld zie video uitleg hoe je een officieele brief schrijft. Begin links boven met je eigen adres onderaan komt het adres te staan van de ontvanger heb je een contactersoon dan kun je in een nieuwe regel " zu Händen" gebruiken, betekent: ter attentie van. Dan vermeld je de datum (met puntjes tussen de getallen) dan vermeld je het betreft in het Duits is dat: Betreff: Bewerbung (in dit geval) Als je geen contactpersoon hebt, is de aanhef altijd: Sehr geehrte Damen und Herren, Pagina 21

23 de eerste zin begin je met een kleine letter (omdat achter de aanhef een komma staat, dus de zin gaat gewoon door) in de afsluiting vermeld je: Mit freundlichen Grüßen (en dit keer geen komma!) Onderaan de brief vermeld je je naam en achternaam Hieronder treff je een handige site aan, waar je de zinnen die je in je brief wilt gebruiken kunt vinden (met nederlandse vertaling). Zie ook de video voor meer uitleg over een zakelijke brief en een voorbeeld van een sollicatiebrief. Deze link kun je gebruiken voor meer Duitse termen: %20online%20materiaal/woordenlijst.pdf voorbeeldzinnen sollicitatiebrief Duits kn.nu/ww.1bd2c5e (nl.bab.la) Bewerbungsschreiben kn.nu/ww.0bdd2ae (gif, maken.wikiwijs.nl) opbouw zakelijke brief kn.nu/ww.d1e072f (youtube.com) Werksfeer Duitsland-Nederland Het is ook best interessant om te ervaren hoe Duitsers over de Nederlandse werksfeer denken en wat de verschillen zijn met Duitsland. Hieronder zie je een video waarin een aantal Duitse en Nederlandse zakenmensen over hun ervaringen vertellen. kn.nu/ww.c07ba7a (youtube.com) kn.nu/ww.70aacfe (youtube.com) Pagina 22

24 Landeskunde Gebied en bevolking Pagina 23

25 Duitsland is medeoprichter van de eurpese unie en daarmee ook lid van de EU. Duitsland bestaat uit 16 Bondsstaaten, elke Bondstaat heeft een hoofdstadt maar de hoofdstad van Duitsland is Berlijn. De officiële talen die in Duitsland gesproken worden (naast Duits) zijn de volgende, erkende minderheidstalen: Noord-Fries, Deens en Sorbisch. Duitsland heeft negen buurlanden dit zijn: Denemarken, Polen, Tsjechië, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk, Luxemburg, België en Nederland. Daarnaast moet men weten dat Duitsland het dichtsbevolkste land van Europa is en 82,2 millioen inwoners heeft. Hieronder zie je een overzicht van alle 16 deelstaaten van Duitsland met de bijbehorende deelstaten. Deelstaat Hoofdstad Schleswig-Holstein Kiel Hamburg Hamburg Mecklenburg-Vorpommern Schwerin Berlin Berlin Sachsen-Anhalt Magdeburg Brandenburg Potsdam Sachsen Dresden Thüringen Erfurt Bayern München Hessen Wiesbaden Baden-Württemberg Stuttgart Saarland Saarbrücken Rheinland-Pfalz Mainz Nordrhein-Westfalen Düsseldorf Niedersachsen Hannover Pagina 24

26 Bremen Bremen Duitsland geografisch De hoogste berg van Duitsland is de: Zugspitze met 2962 meter op de Beierse Alpen (Tirol) dit is tegelijkertijd ook het grensgebied met Oostenrijk. Maar de Alpen zijn niet het enige, mooie natuurgebied van Duitsland. Het Zwarte Woud, Duits: Das Schwarzwald is een dichtbebost gebied en middelgebergte in het zuidwesten van Duitsland. Het ligt in de deelstaat Baden-Württemberg en ligt aan de Franse grens. Pagina 25

27 De Duitse rivieren Hieronder treff je een overzicht aan met de meest belangrijke rivieren van Duitsland. stromend naar de Oostzee: de Oder, deze rivier stroomt door delen van Tsjechië, Polen en Duitsland. stromend naar de Zwarte Zee: de Donau (zijrivieren van de Donau zijn: Inn, Isar en Lech). De Donau stroomt door Centraal- en Zuidoost-Europa. Steden zoals Wenen, Bratislava, Boedapest en Belgrado liggen aan de Donau. stromend naar de Noordzee: de Rijn (belangrijke zijrivieren zijn: Moezel, Main en Neckar). De Rijn stroomt door landen zoals Zwitserland, Duitsland, Frankrijk en Nederland. In Nederland telt de Ijssel tot een vertakking van de Rijn en is voor de scheepvaardij van Nederland een belangrijke rivier. Pagina 26

28 Bezienswaardigheden Duitsland Deutschland Reiseland kn.nu/ww.d59e5b7 (youtube.com) Er zijn in Duitsland talloze bezienswaardigheden. Hieronder vind je een aantal bezienswaardigheden die behoren tot de meest bezochte steden en bezienswaardigheden van Duitsland. Berlijn, hoofdstad van Duitsland Berlijnse Muur De hoofdstad staat wereldwijd bekend om de Berlijnse Muur welke Duitsland van 1961 tot 1989 verdeelde. Het oostelijke gedeelte van Duitsland werd regeerd door de communistische regering. Families werden uit elkaar gehaald en het was niet vanzelfsprekend om de grens van West-Berlijn over te steken. Ondanks dat de muur in 1989 werd afgebroken zijn de restanten van de Muur op enkele plaatsen nog goed zichtbaar. Kerstmarkten De Kerstmarkten in Duitsland zijn grote touristen aantrekker. De sprookjesachtige sfeer en het heerlijke eten en drinken, zoals: de Glühwei, Bratwurst, Schnaps en andere heerlijke hapjes maken het feest compleet. De steden Nürnberg en Bremen zijn hier goede voorbeelden van. Slot Neuschwanstein Het allermooiste kasteel van Duitsland werd in jaar 1870 in opdracht van Lodewijk II van Beieren gebouwd. Door zijn sprookjesachtige uiterlijk is zelfs het Disney kasteel hierop gebaseerd. Dom van Keulen Na zes eeuwen bouwen was de grootste kathedraal van Duitsland af. Deze kathedraal heeft een belangrijke positie binnen het Christelijke geloof. Maar ook om zijn imposante gotische bouw trekt het millioenen bezoekers. Dresden, hoofdstad van deelstaat Sachsen Deze voormalige communistische stad biedt talrijke bezienswaardigheden zoals de Frauenkirche, het Rezidenzschloss, de Hauptbahnhof van Dresden, het Zwinger paleis en het kunstmuseum Gemäldegalerie Alte Meister. Oktoberfest München, hoofdstad van deelstaat Beieren De inmiddels wereldberoemde "Oktoberfest" werd al sinds 1810 in München gevierd. Het feest begint eind september en duurt meestal ongeveer zestien dagen. De eerste biervat wordt geopend door de Oberbürgermeister (al het getapte bier wordt ook uitsluitend in München gebrouwd). Daarna kan het feest beginnen. Opvallend is dat vele feestbezoekers de klederdracht: de "Lederhose" voor mannen en de "Dirndl" voor Dames dragen. Pretparken van Duitsland Een van de favoriete plekken zijn de pretparken van Duitsland, zoals Movie Park Duitsland, Wunderland Kalkar, Legoland Discovery Duisburg en Fantasialand. De grootste park is het EuropaPark, wat bijna net zo groot is als Disneyland Parijs. Autostadt Als producent van automerken als BMW, Volkswagen, Mercedes, Porsche en Audi is het niet verwonderlijk dat Duitsland de aandacht van vele autoliefhebbers trekt. Volkswagen heeft zelfs een museum in Wolfsburg. Autostadt werd opgericht om te laten zien hoe het proces van auto's bouwen tot stand komt. Voor meer informatie over bezienswaardigheden van Duitse steden kijk op: Pagina 27

29 Deutschlands Feiertage Pagina 28

30 Pagina 29

31 Net als in Nederland zijn er ook in Duitsland nationale en religieuze feestdagen. Anders dan in Nederland worden sommige religieuze feestdagen zoals Kerst, Pasen en Pinksteren uitbundig gevierd. Hieronder zie je eerst een overzicht van de meest gevierde Duitse feestdagen. kerstavond = Heiligabend (1 dag voor Kerst) 24 december Kerst = Weihnachten 25/26 december Oudjaarsdag = Silvester 31 december Drie Koningen = Die heiligen drei Könige 6 januari Carnaval = Fasching/ Karneval februari Pasen = Ostern tussen 21 maart en 25 april Hemelvaart = Christi Himmelfahrt donderdag, 40. paasdag) tussen 30 april en 3 juni (valt altijd op een Maria Hemelvaart = Maria Himmelfahrt 15 augustus Pinksteren = Pfingsten 49 dagen na 1. paasdag Sacramentsdag = Fronleichnam pinksteren (katholiek feestdag) wordt gevierd op de 2e zondag na Dag van de Duitse eenheid = Wiedervereinigung Deutschlands Buß - und Bettag = berouwdag feestdag) Allerheiligen = Allerheiligen 3 oktober (nationale feestdag) november (Protestantse 1 november Het Duitse Schoolsysteem Pagina 30

32 Hier zie je de algmene structuur van het Duitse schoolsyteem. Je zult zien dat het Duitse schoolsysteem sterk afwijkt van de Nederlandse schoolstructuur. Kleuterschool = Kindergarten, vanaf 3 jaar gaan de kinderen naar een Kindergarten Basisschool = Grundschule, hier gaan de kinderen vanaf 6 jaar heen, deze duurt 4 jaar. Hierna volgt het voortgezet onderwijs: VMBO = Hauptschule HAVO = Realschule VWO/atheneum/ gymnasium = Gymnasium Algemeen gemengde school = Gesamtschule, hier is de basisschool en alle niveaus van het middelbaar onderwijs vertegenwoordigt. Deze structuur komt niet in alle Bondstaaten van Duitsland voor. MBO = Berufschule HBO = Hochschule Universiteit/ WO = Universität Eten en drinken in Duitsland Was essen Deutsche? kn.nu/ww.c659ed3 (youtube.com) Pagina 31

33 Pagina 32

34 Wat eten Duitsers? Hier kun je informatie vinden over het eetgedrag van de Duitsers. Het ontbijt (das Frühstück) bestaat vaak uit verse broodjes met jam, kaas, worst. Maar ook combinaties met fruit en muesli met melk of yoghurt zijn geliefd. Heel traditioneel eten Duitsers als lunch nog warm. De lunch (das Mittagsessen) bestaat dan uit vlees en groente. Maar door de werktijden is dit ook veranderd met de tijd en wordt vaak als avondmaaltijd gegeten. Wie als lunch een warme maaltijd heeft gehad eet 's avonds dan ook niet meer warm, maar dan komt het "Abendbrot". Deze maaltijd bestaat dan wederom uit diverse soorten vers brood en als beleg: worst, kaas en boter. Bekende specialiteiten in Berlijn: De curryworst met ketchup staat op nummer een van de ranglijst favoriete eten van de Berlijners. Maar er is meer bijv. de Bouletten, dat zijn gehaktballetjes met ui. Als je een lekker gebakje bij de koffie wilt kun je kiezen voor de beroemde "Berliner" dat is een met jam gevulde, rond en zoet broodje. De Hanzestad Hamburg staat bekend om het veelzijdige culinair eten. Wat echt een Hamburger specialiteit is, is bijvoorbeeld de "Labskaus", een Hamburger visschotel. De andere beroemde Havenstad van Duitsland is Bremen. Hier kun je de meest bekende delicatesse, boerenkool met pinkelworst eens proberen. Maar behalve dat heeft Bremen ook nog naambekendheid voor de "Apfelstrudel" en zijn "Baumkuchen". De naam zegt het al, het is een cake Pagina 33

35 (meestal met schokola) in de vorm van een boomstam. Beieren Beieren staat niet bekend om zijn verfijnde keuken maar meer om zijn stevige keuken bestaand uit veel vlees en vet. Echte Beierse specialiteit is de "Weißwurst" wordt ook vaak "Münchner Wurst" genoemd. In Beieren eet men ook ontzettend veel Schnitzel, in alle soorten: Wiener Schnitzel, Rahmschnitzel, Paprikaschnitzel enz. Ook zijn Duitsers in Beieren dol op orgaanvlees van het dier, zoals: nieren, hersenen, tong, lever, long, maag en hart. Een typisch Beiers gerecht is ook de "Schweinehaxen" (varkenspoot). Als drank staat in Beieren het bier bovenaan de ranglijst. Overaal kun je gezellige "Bierstuben" of "Biergarten" vinden, waar je naar hun eigen zeggen, het beste bier van de wereld, kunt drinken. In het algemeen zijn de Duitsers trots op hun bier. Het land telt dan ook 1300 brouwerijen. Maar ook Wijn, koffie en water (in verschillende soorten) horen tot het favoriete drinken. Pagina 34

36 Falsche Freunde A. Omdat Nederlands en Duits aan elkaar verwante talen zijn, kom je vaak woorden tegen die je hetzelfde schrijft en/of die hetzelfde klinken, maar iets heel anders betekenen. Hieronder een lijst met de meest voorkomende "Falsche Freunden". Duitse woorden Betekenis in het Nederlands.docx kn.nu/ww.fe9baa1 (docx, maken.wikiwijs.nl) Falsche Freunde maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Wat betekenen de volgende zinnen in het Nederlands?.Kies het juiste antwoord Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Lieber Gott, ist sie stur! a. Lieve hemel, zij is knapp! b. Lieve hemel, wat is zij koppig! c. Lieve hemel, zij is stoer! Wat betekenen onderstaande zinnen in het Nederlands? Eine schattige Straße. a. Een gezellige straat. b. Een schattige straat. c. Een schaduwrijke straat. Pagina 35

37 Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Es steht an der Tafel angeschrieben. a. Het staat op het bord geschreven. b. Het staat op de tafel beschreven. c. Het staat op de tafel Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Das ist nett von dir! a. Dat is net niet goed van je. b. Dat is net goed. c. Dat is lief van je. Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Er rudert (roeit) auf dem See. a. Hij roeit op het meer. b. Hij roeit in het meer. c. Hij roeit in de zee. Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Wir haben Kachel in der Küche. a. Wij hebben verwarming in de keuken b. Wij hebben wandtegels in de keuken c. Wij hebben een openhaard in de keuken Pagina 36

38 Leerlingen lopen stage in Duitsland In de onderstaande twee filmpjes vertellen leerlingen van het Noorderpoort over hun stage ervaring in Duitsland. kn.nu/ww.88795a1 (vimeo.com) kn.nu/ww.78ab09a (vimeo.com) Pagina 37

39 Antwoorden Antwoorden: Falsche Freunde Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Lieber Gott, ist sie stur! 1. Lieve hemel, zij is knapp! 2. Lieve hemel, wat is zij koppig! 3. Lieve hemel, zij is stoer! Aantal punten juist antwoord: 1 Wat betekenen onderstaande zinnen in het Nederlands? Eine schattige Straße. 1. Een gezellige straat. 2. Een schattige straat. 3. Een schaduwrijke straat. Aantal punten juist antwoord: 1 Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Es steht an der Tafel angeschrieben. 1. Het staat op het bord geschreven. 2. Het staat op de tafel beschreven. 3. Het staat op de tafel Aantal punten juist antwoord: 1 Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Das ist nett von dir! 1. Dat is net niet goed van je. 2. Dat is net goed. 3. Dat is lief van je. Aantal punten juist antwoord: 1 Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Er rudert (roeit) auf dem See. 1. Hij roeit op het meer. 2. Hij roeit in het meer. Pagina 38

40 3. Hij roeit in de zee. Aantal punten juist antwoord: 1 Wat betekenen de onderstaande zinnen in het Nederlands? Wir haben Kachel in der Küche. 1. Wij hebben verwarming in de keuken 2. Wij hebben wandtegels in de keuken 3. Wij hebben een openhaard in de keuken Aantal punten juist antwoord: 1 Pagina 39

41 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Sibel Aksakal-Budak Laatst gewijzigd 31 October 2016 om 10:03 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VSO; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden keuzedelen duits Bronnen Bron Type Video Video Video Video Klok kijken in het Duits Link Duitse naamvallen Video Persoonlijk voornaamwoord, 1e,3e en 4e naamval Video Pagina 40

42 Bron Type bezittelijk voornaamwoord Video Bijvoeglijk naamwoord Video Deutsch lernen B1 Video voorbeeldzinnen sollicitatiebrief Duits Link opbouw zakelijke brief Video Video Video Deutschland Reiseland Video Was essen Deutsche? Video Video Video Gebruikte Wikiwijs Arrangementen Aksakal-Budak, Sibel. (2015). Duitse werkwoorden. Pagina 41