Regionaal zorgpad leidt tot verbeteringen in de zorg voor patiënten met rectumcarcinoom

Transcriptie

1 7 Regionaal zorgpad leidt tot verbeteringen in de zorg voor patiënten met rectumcarcinoom Regional care pathway leads to improvements for patients with rectal cancer J.C. van Hoeve, M.A.G. Elferink, J.M. Klaase, E.H. Eddes, D.P. Woutersen en C.C.M. Holtkamp Samenvatting Dit artikel beschrijft de ontwikkeling en implementatie van een zorgpad voor patiënten met rectumcarcinoom in de regio s Twente/Oost-Achterhoek en Stedendriehoek. Het doel van het zorgpad is het uniformeren van de diagnostiek en behandeling van de zorg om kwalitatief hoogwaardige zorg met gelijke toegang voor alle patiënten te realiseren. Op basis van een voor- en nameting is een analyse verricht. De resultaten laten zien dat er op een aantal punten verbetering is bereikt. De grootste verandering is dat door de implementatie van het zorgpad het aantal patiënten dat wordt besproken in het multidisciplinair overleg is toegenomen. Daarnaast is er een aantal kwalitatieve resultaten ten aanzien van de organisatie van de zorg voor patiënten met een rectumcarcinoom bereikt, namelijk een verduidelijking van taken en bevoegdheden, het formuleren van gezamenlijke doelstellingen en de mogelijkheden voor benchmarking. (Ned Tijdschr Oncol 2012;9:311-8) Summary This article describes the development and implementation of a care pathway for patients with rectal cancer within 2 sub regions of the Comprehensive Cancer Centre the Netherlands. The aim of the care pathway is to realise high quality and equal access for every patient. An analysis is performed based on a pre and post measurement. The results show a number of improvements, the most important result was an increased number of patients that were discussed in the multidisciplinary meeting. In addition, qualitative results about the organization of the care process for patients with rectal cancer were collected. These results are transparent tasks and responsibilities for all involved professionals, formulating joint goals and discussing opportunities for benchmarking. Inleiding De invoering van een zorgpad voor patiënten met rectumcarcinoom in 2 subregio s van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) is opgestart vanuit het streven de organisatie van de oncologische zorg te verbeteren. Door verschillende partijen worden steeds hogere eisen gesteld aan zorginstellingen. Het Nationaal Programma Kankerbestrijding stelt duidelijke kwaliteitseisen aan de oncologische zorg. 1 Ook vanuit de Inspectie voor de Gezondheidszorg en zorgverzekeraars worden eisen gesteld aan de transparantie van de zorg en het leveren van kwalitatief hoogwaardige zorg. 2 Deze hoogwaardige zorg dient te worden verleend volgens de landelijke evidence- Auteurs: mw. drs. J.C. van Hoeve, adviseur sector netwerken, Integraal Kankercentrum Nederland, mw. dr. M.A.G. Elferink, onderzoeker, Integraal Kankercentrum Nederland, dhr. dr. J.M. Klaase, chirurg, Medisch Spectrum Twente, dhr. dr. E.H. Eddes, chirurg, Deventer Ziekenhuis, dhr. drs. D.P. Woutersen, radiotherapeut-oncoloog, Medisch Spectrum Twente, mw. dr. C.C.M. Holtkamp, adviseur sector netwerken, Integraal Kankercentrum Nederland. Correspondentie graag richten aan mw. drs. J.C. van Hoeve, Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), Postbus 330, 9700 AH Groningen, tel.: , adres: j.vanhoeve@iknl.nl Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Trefwoorden: oncologie, rectumcarcinoom, zorgpaden Key words: care pathways, oncological care, rectal cancer 311

2 based -richtlijnen. 3 In beide subregio s, Twente/Oost-Achterhoek en Stedendriehoek, is de voornaamste aanleiding om te starten met het project het afstemmen van de zorg tussen de ziekenhuizen om op basis daarvan het volledige pakket aan oncologische zorg binnen de regio te kunnen blijven leveren. In deze regio s worden patiënten met een rectumcarcinoom bij 7 verschillende ziekenhuislocaties gediagnosticeerd en behandeld. De ziekenhuizen en professionals betrokken bij patiënten met rectumcarcinoom hebben bij de start van het project de ambitie geformuleerd dat zij door middel van eenduidigheid gelijke toegang en best practices willen realiseren binnen de subregio. Definitie en uitgangspunten zorgpad Een oncologisch zorgpad is een logisch samenhangend geheel van individuele zorgprocessen die een patiënt met een specifiek oncologisch ziektebeeld doorloopt vanaf de eerste zorgvraag tot overleving of overlijden. Deze zorgprocessen kunnen daarbij een zorginhoudelijk en/of relationeel karakter hebben en hebben betrekking op zowel ondersteunende als primair medische zorgactiviteiten. 4 Binnen het regionale project Zorgpad Rectumcarcinoom in de subregio s van het IKNL is gekozen om de zorgactiviteiten binnen de diagnostische fase en de behandelfase te beschrijven. Er is voorafgaand aan de start van het project gekozen voor het centraal stellen van de volgende aspecten van zorg, te weten de toegangs- en doorlooptijden, de volgorde van de diagnostiek, de informatie voor de patiënt, de multidisciplinaire patiëntenbespreking (MDO), de ondersteuning van een oncologieverpleegkundige bij de coördinatie en begeleiding, en de verwijsprocedure inclusief informatie van en naar de huisarts. Verder was er in de subregio geen volledig zicht op de huidige situatie van de diagnosestelling en behandeling van patiënten met een rectumcarcinoom in elk ziekenhuis. De overeenkomsten en verschillen wat betreft uitkomsten van zorg waren niet duidelijk. Binnen dit project vonden de professionals een mogelijkheid om cijfers betreffende diagnostiek, behandeling en overleving van patiënten met een rectumcarcinoom uit te wisselen. Methode Na akkoord van de Raden van Bestuur en de oncologiecommissies van de betrokken ziekenhuizen in de subregio, is het project Zorgpad Rectumcarcinoom gestart. In de regio Stedendriehoek participeerden de ziekenhuizen Gelre Ziekenhuizen in Apeldoorn en Zutphen, Deventer Ziekenhuis in Deventer en het Radiotherapeutisch Instituut Stedendriehoek en Omstreken (RISO). In de regio Twente/Oost-Achterhoek namen de volgende ziekenhuizen deel: Medisch Spectrum Twente in Enschede, Ziekenhuisgroep Twente in Hengelo en Almelo, en Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk. Per regio is een kerngroep ingesteld waarin de betrokken disciplines van de ziekenhuizen zitting hadden: chirurgen, internisten, maag-darm-leverartsen, radiologen, pathologen, radiotherapeuten en nurse practitioners. De leden van de kerngroep hadden de verantwoordelijkheid om de andere professionals, betrokken bij de diagnostiek en behandeling van patiënten met een rectumcarcinoom, op de hoogte te houden van de resultaten en vorderingen van het project. In beide regio s is nagenoeg hetzelfde proces doorlopen. Als uitgangspunt voor de aanpak van de projecten is gekozen voor de Business Process Re-design (BPR)-methode. 5 BPR is een managementtechniek en methodologie waarin een organisatie haar bedrijfsprocessen fundamenteel en radicaal herstructureert om op deze manier grote verbeteringen in de organisatie te weeg te brengen. De afstemming van het project vond in beide regio s plaats in 4 kerngroepbijeenkomsten. Wel is de implementatie van het zorgpad binnen de diverse ziekenhuizen verschillend georganiseerd. Dit varieerde van het instellen van een ziekenhuisprojectgroep om het proces te begeleiden en te bewaken tot het maken van afspraken met de relevante disciplines in een aantal bijeenkomsten en hieraan gevolg geven. Doelstellingen In beide subregio s zijn doelstellingen ten aanzien van de diagnose en behandeling opgesteld (zie Tabel 1). De meeste doelstellingen zijn hetzelfde voor beide regio s. Op basis van de bepaalde doelstellingen zijn indicatoren vastgesteld voor de metingen. De geconstateerde verschillen tussen deze metingen zijn teruggekoppeld aan de ziekenhuizen. Halverwege het project is een tussentijdse evaluatie georganiseerd om de kerngroepleden op de hoogte te stellen van de voorlopige resultaten. Dit was tevens een moment om elkaar op de hoogte te stellen van de vorderingen 312

3 7 Tabel 1. Doelstellingen en resultaten Zorgpad Rectumcarcinoom. Doelstelling Normen Resultaten Stedendriehoek Resultaten Twente/Oost-Achterhoek tijd tussen verwijzing door huisarts en eerste scopie* ST: binnen 2 weken TOA: binnen 3 weken voor hoogrisicopatiënten 1 e helft 2 e helft voormeting nameting n=46 n=50 n=168 n=194 68% 68% 65% 65% tijd tussen eerste scopie en multidisciplinair overleg (MDO) binnen 2 weken 53% 67% 54% 44% tijd tussen MDO en eerste bestraling/operatie* ST: 80% van de patiënten met een kort schema radiotherapie, binnen 4 weken TOA: binnen 3 weken 45% 50% 27% 23% tijd tussen de laatste bestraling en operatie kort schema (K): binnen 5 dagen lang schema (L): minimaal 4 weken K: 93% L: 100% K: 90% L: 100% K: 91% L: 94% K: 93% L: 100% diagnostische procedures* ST: MRI, CT-abdomen en X-thorax (of CT-thorax) TOA: MRI, CT-thorax/ abdomen (of X-thorax) niet gemeten 92% niet gemeten 67% MDO alle patiënten dienen in het MDO te worden besproken voorafgaand aan de behandeling 81% 79% 39% 78% ST=regio Stedendriehoek, TOA=regio Twente/Oost-Achterhoek. * Voor deze doelstellingen zijn verschillende normen per regio geformuleerd. van de implementatie van het zorgpad in de ziekenhuizen. Ook is de tussentijdse bijeenkomst benut voor het uitwisselen van tips ten aanzien van het invoeren van verbeteringen. Als afsluiting van het project is een brede bijeenkomst georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst zijn de eindresultaten gepresenteerd en is toegelicht hoe in ieder ziekenhuis is gewerkt aan de implementatie van het zorgpad. Ook zijn tips voor toekomstige verbeterpunten uitgewisseld. Metingen Tijdens de start van de ontwikkeling van het Zorgpad Rectumcarcinoom zijn cijfers vanuit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) gepresenteerd aan de kerngroep. Om te bepalen of de geformuleerde doelstellingen worden behaald, zijn in beide regio s metingen uitgevoerd. Hiervoor zijn NKR-gegevens gebruikt, inclusief een aantal extra items die door medewerkers van de kankerregistratie van het IKNL zijn geregistreerd. In de regio Twente/Oost-Achterhoek heeft een voor- en nameting plaatsgevonden. Voor de voormeting zijn gegevens gebruikt over de periode van januari tot en met december 2007 en voor de nameting uit de periode van juni 2008 tot en met mei In de regio Stedendriehoek is ervoor gekozen een continue meting te organiseren en de tweede helft van 2009 te vergelijken met cijfers van de eerste helft van dat jaar. In beide regio s heeft een tussentijdse terugkoppeling plaatsgevonden van 313

4 de resultaten. Ook zijn afsluitende bijeenkomsten verzorgd waar de resultaten zijn gepresenteerd. Resultaten In de Stedendriehoek zijn in de periode januari tot en met juni patiënten en in de periode juli tot en met december patiënten met een rectumcarcinoom geïncludeerd. In Tabel 2 zijn de patiënt- en tumorkarakteristieken opgenomen. De belangrijkste resultaten in de regio Stedendriehoek (zie Tabel 1, pagina 313): De tijd tussen aanmelding door de huisarts en eerste scopie is ongewijzigd gebleven. Zowel in de eerste als de tweede helft van 2009 wordt 68% van de patiënten binnen 14 dagen gescopieerd. De tijd tussen de eerste scopie en het MDO is verbeterd. Tijdens de eerste helft van 2009 is 53% van de patiënten binnen 14 dagen na de eerste scopie besproken, tijdens de tweede helft is 67% van de patiënten binnen deze tijd besproken. De tijd tussen MDO en eerste bestraling/operatie is verbeterd. Tijdens de eerste meting wordt 45% van de patiënten met een kort schema radiotherapie binnen 4 weken geopereerd. Tijdens de tweede meting is dit 50%. De diagnostiek vindt meestal plaats zoals afgesproken. Combinaties van MRI, X-thorax en CTabdomen, als ook MRI, CT-thorax/abdomen vond plaats bij 92% van de patiënten. Het aantal patiënten met een rectumcarcinoom dat voor aanvang van de behandeling is besproken in het MDO is licht gedaald; van 81% tijdens de eerste helft naar 79% in de tweede helft van De tijd tussen de laatste bestraling en de operatie is goed. Voor ruim 90% van de patiënten met een kort schema is deze tijd 5 dagen of minder. Voor patiënten met een lang schema geldt de norm dat er minimaal 4 weken tussen de laatste bestraling en de operatie moet zijn. Zowel in de eerste als in de tweede helft van 2009 is dit bij alle patiënten gehaald. In de regio Twente/Oost-Achterhoek zijn 168 patiënten tijdens de voormeting en 194 patiënten tijdens de nameting geïncludeerd. In deze regio is verbetering bereikt voor de volgende resultaten: De bespreking van patiënten met een rectumcarcinoom in het MDO voor aanvang van de behan- deling is verbeterd. Tijdens de voormeting is 39% en tijdens de nameting is 78% van de patiënten besproken voor start van de behandeling. De tijd tussen de laatste bestraling en operatie voor patiënten die een kort of een lang schema volgen, was in de voormeting al goed en is verbeterd tijdens de nameting. Tijdens de voormeting is 91% en tijdens de nameting is 93% van de patiënten die het korte schema volgen binnen 5 dagen na de laatste bestraling geopereerd. Van de patiënten die een lang schema volgen, wacht tijdens de voormeting 94% en tijdens de nameting 100% minimaal 4 weken tot de operatie. Dit is een verbetering, gezien de norm is gesteld dat na de laatste bestraling de operatie pas na minimaal 4 weken mag plaatsvinden. In een aantal andere toegangs- en doorlooptijden is geen verbetering behaald of is zelf een verslechtering opgetreden: De tijd tussen aanmelding door de huisarts en de eerste scopie is tijdens de voor- en nameting ongewijzigd gebleven. Tijdens zowel de voor- als de nameting wordt 65% van de patiënten binnen 21 dagen gescopieerd. De tijd tussen de eerste scopie en het MDO is niet verbeterd. Tijdens de voormeting wordt 54% van de patiënten binnen 2 weken besproken, tijdens de nameting geldt dit voor 44%. Ook de tijd tussen het MDO en de eerste bestraling, ongeacht kort of lang schema radiotherapie, is niet verbeterd in de regio Twente/Oost-Achterhoek. Tijdens de voormeting wordt 27% van de patiënten binnen 3 weken bestraald. Tijdens de nameting is dit 23% van de patiënten. Resultaten proces Naast resultaten die kunnen worden uitgedrukt in harde cijfers zijn in beide regio s ook zachte resultaten bereikt. Deze resultaten zijn voor de organisatie en het proces van de ziekenhuizen van groot belang. Ten eerste is per discipline een verduidelijking van taken en verantwoordelijkheden bereikt. Voorbeelden hiervan zijn afspraken die zijn gemaakt over de patiëntenvoorlichting en het gebruik van een Patiënten Informatie Dossier (PID). De disciplines hebben tijdens de kerngroepbijeenkomsten aangegeven hoe de deelprocessen plaatsvinden en waar de knelpunten liggen. Door deze informatie uit te wisselen is begrip bij 314

5 7 Tabel 2. Patiënt- en tumorkarakteristieken. Stedendriehoek Twente/Oost-Achterhoek 1 e helft 2 e helft voormeting nameting n % n % n % n % geslacht man vrouw leeftijd bij diagnose <60 jaar jaar jaar stadium I II III IV onbekend andere disciplines bereikt om zodanig gezamenlijk tot nieuwe oplossingen te komen voor knelpunten, bijvoorbeeld het organiseren van snelle en efficiënte diagnostiek. Deze afstemming komt ten goede aan de interne organisatie van de zorg voor patiënten met een rectumcarcinoom binnen de ziekenhuizen. Ten tweede zijn gezamenlijke doelstellingen geformuleerd, waardoor de ambitie van de subregio is verduidelijkt. Door gezamenlijk verbeteracties in te zetten om te kunnen voldoen aan dezelfde doelstellingen, wordt gestreefd naar gelijke, kwalitatief hoogwaardige zorg. Ten slotte is door het regionale karakter van dit project de mogelijkheid gecreëerd voor ziekenhuizen om zich aan elkaar te spiegelen en van elkaar te leren. De bijeenkomsten van de kerngroep verliepen laagdrempelig en informatief. Een voorbeeld van uitwisseling betreft het organiseren van de scopie en MRI op 1 dag. In 1 ziekenhuis was dit reeds operationeel, een ander ziekenhuis heeft de intentie daartoe uitgesproken. Discussie De resultaten van het project Zorgpad Rectumcarcinoom zijn gebaseerd op zowel de gegevens vanuit de metingen, maar ook op ervaringen van professionals tijdens het proces van ontwikkeling en implementatie. De kwantitatieve resultaten laten zien dat er een verbetering is bereikt op een aantal punten. De kwalitatieve resultaten laten daarnaast zien dat in het proces zaken zijn bereikt die niet in een cijfer zijn uit te drukken, maar wel belangrijk zijn voor de ziekenhuizen en hun professionals. Opmerkelijk is dat in de regio Twente/Oost-Achterhoek 2 doorlooptijden niet zijn verbeterd, terwijl de doelstellingen hiervoor tijdens de start van het project wel haalbaar werden geacht. Opgemerkt moet worden dat de doelstellingen in beide regio s ambitieus zijn. Het gezamenlijk formuleren van doelstellingen heeft ervoor gezorgd dat consensus over normen ten aanzien van de zorg voor patiënten met een rectumcarcinoom is bereikt tussen betrokken professionals van verschillende 315

6 Kerngroepen Rectumcarcinoom Dit artikel is geschreven namens de kerngroep Rectumcarcinoom Twente/Oost-Achterhoek en de kerngroep Rectumcarcinoom Stedendriehoek. In de kerngroep regio Stedendriehoek participeerden de volgende personen: Mw. drs. J.H.M. Bekker, radiotherapeut, RISO Dhr. dr. R.A.J.M. van Dijk, radioloog, Deventer Ziekenhuis Dhr. dr. E.H. Eddes, chirurg, Deventer Ziekenhuis Mw. dr. M.A. van Herwaarden, MDL-arts, Deventer Ziekenhuis Dhr. drs. W. ten Hove, radioloog, Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn Mw. drs. J.M.A. Ketel, chirurg, Gelre Ziekenhuizen Zutphen Dhr. drs. H.M. Peters, patholoog, Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn Dhr. drs. J.G.J. Roussel, chirurg, Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn Mw. drs. G.W. Semplonius, internist, Gelre Ziekenhuizen Zutphen In de kerngroep regio Twente/Oost-Achterhoek participeerden de volgende personen: Dhr. drs. J. van Baarlen, patholoog, Laboratorium Pathologie Oost-Nederland Dhr. drs. R. Bezooijen, radioloog, Medisch Spectrum Twente Mw. N. Bruinink, nurse practioner chirurgie, Ziekenhuis Groep Twente Hengelo Dhr. drs. A.T.P.M. Claassen, chirurg, Ziekenhuis Groep Twente Hengelo Dhr. dr. R. Hoekstra, internist-oncoloog, Ziekenhuis Groep Twente Almelo Dhr. dr. J.M. Klaase, chirurg, Medisch Spectrum Twente Mw. A. Kreiter, nurse practitioner oncologie, Streekziekenhuis Koningin Beatrix Mw. dr. M.C.J.C. Legdeur, internist/hematoloog-oncoloog, Medisch Spectrum Twente Dhr. dr. P.P.J.B. Schiphorst, internist, Streekziekenhuis Koningin Beatrix Dhr. drs. D.P. Woutersen, radiotherapeut-oncoloog, Medisch Spectrum Twente Voor deze projecten is dank verschuldigd aan alle betrokken professionals in de participerende ziekenhuizen die een bijdrage hebben geleverd aan zowel de ontwikkeling als de implementatie van het regionale Zorgpad Rectumcarcinoom. Ook veel dank aan de medewerkers van de Kankerregistratie van het IKNL voor de registratie van extra items. ziekenhuizen. De langere wachttijd tot de scopie zou veroorzaakt kunnen zijn door het tekort aan maag-darm-leverartsen, dat ook in deze regio s een knelpunt is. Een andere verklaring voor het feit dat niet op alle punten verbetering is bereikt, ligt mogelijk in de betrokkenheid van met name medisch specialisten in dit project. Een aantal verbeterpunten liggen op het organisatorische vlak, waaronder de wachten doorlooptijden. Hoewel de medisch specialisten zeer gedreven waren en een belangrijke drijvende kracht waren in de kerngroepen, ligt er een rol voor het realiseren van verbeteringen in de organisatie van de zorg bij het management, kwaliteitsmedewerkers en ziekenhuismedewerkers met kennis over en ervaring in patiëntenlogistiek. Deze disciplines zullen in de toekomst meer moeten worden betrokken bij projecten betreffende de invoering van oncologische zorgpaden. Bij dit project kunnen 2 kanttekeningen worden geplaatst. Als eerste is rectumcarcinoom een relatief weinig voorkomende tumor, waardoor het aantal patiënten in de metingen laag is. De conclusies moeten in dit licht worden gezien en krijgen daardoor meer een signalerend karakter. Gezien de trend van een aantal beroepsverenigingen om normeringen voor tumoren te ontwikkelen, zal in de toekomst met name voor de weinig voorkomende tumoren, zoals rectumtumoren, het belang van een regionaal zorgpad met gezamenlijke afspraken groter worden. Hoewel er nog geen normering specifiek voor rectumtumoren is, heeft de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde een normering van minimaal 50 colorectale resecties per jaar voorgesteld. 6 Als tweede moet worden opgemerkt dat het Zorgpad Rectumcarcinoom geen integraal zorgpad betreft. Zowel de follow-up als de palliatieve fase zijn geen onderdeel geweest van 316

7 7 Aanwijzingen voor de praktijk 1. Voor het ontwikkelen en implementeren van zorgpaden is betrokkenheid van professionals van het multidisciplinaire team van groot belang, aangevuld met input vanuit het management, kwaliteit en patiëntenlogistiek. 2. Een voormeting is waardevol voor het analyseren van resultaten. 3. Naast harde gegevens zijn ook leermomenten in het proces belangrijk voor toekomstige samenwerking en interne organisatie van het zorgpad. 4. De onafhankelijke rol van het Integraal Kankercentrum Nederland faciliteert de mogelijkheden voor overleg en de formulering van gezamenlijke doelstellingen. 5. Ontwikkelen en implementeren van oncologische zorgpaden is geen doel op zich, maar een middel om verbeteringen te bereiken in de zorg voor kankerpatiënten. Evaluatie van harde gegevens en ervaringen van professionals zijn onontbeerlijk om deze verbeteringen inzichtelijk te maken en te monitoren. het zorgpad. Dit was een keuze van de kerngroep, zodat het project overzichtelijk bleef. Het ontbreken van deze ketengerichte aanpak en de focus op een aantal onderdelen van het zorgpad kan een verklaring zijn voor het feit dat in de regio Twente/Oost-Achterhoek de doelstelling om de doorlooptijden te verbeteren niet geheel is behaald. Vanuit de theorie van patiëntenlogistiek kan een knelpunt in een latere fase van invloed zijn op een wachttijd eerder in het proces. De inclusie van de gehele zorgketen is een voorwaarde voor de invoering van zorgpaden in het model Integrale Oncologische Zorgpaden, dat op dit moment wordt gebruikt voor de ontwikkeling, implementatie en borging van oncologische zorgpaden. 4,7 Als laatste is het niet met zekerheid te zeggen dat de verbeteringen die zijn bereikt in dit project uitsluitend zijn toe te schrijven aan het Zorgpad Rectumcarcinoom. In dit project is niet gecontroleerd op andere externe factoren. Nieuwe verbeterprojecten in de toekomst zullen worden afgestemd op regionale en landelijke ontwikkelingen. Begin 2010 is een samenwerking in de regio Twente/Oost-Achterhoek gestart op verzoek van de besturen van de ziekenhuizen in deze regio. Inmiddels zijn 3 projecten opgezet die naar alle waarschijnlijkheid zullen uitmonden in het ontwikkelen en implementeren van 3 regionale zorgpaden, namelijk longcarcinoom, colorectale levermetastasen en hodgkinlymfoom. Eén van de verbeteringen die door deze samenwerking is bereikt, is de organisatie van een regiobreed multidisciplinair overleg voor colorectale levermetastasen, waardoor voor patiënten de mogelijkheid bestaat om een combinatie van operatie van zowel de darmen als de lever te ondergaan. Ook landelijke ontwikkelingen spelen een rol in het ontwikkelen van (regionale) zorgpaden. Het Dutch Institute for Clinical Auditing (DICA) ontwikkelt samen met betrokken beroepsgroepen kwaliteitsregistraties. Met datasets die gebaseerd zijn op evidence-based -richtlijnen worden resultaten gecorrigeerd voor case-mix en toeval. Online terugkoppeling met landelijke benchmark via een webbased systeem geeft ziekenhuizen snel inzicht in verbeterpunten. Na een succesvolle start in 2009 op het colorectale domein ( Dutch Surgical Colorectal Audit ) volgen nu steeds meer registraties. 8 Deze audits zullen steeds meer plaats krijgen binnen de ontwikkeling en implementatie van oncologische zorgpaden. DICA en IKNL verkennen mogelijkheden voor samenwerking om in de toekomst kwaliteitsregistraties nog beter te organiseren en te gebruiken voor verbetering en benchmarking. Conclusie Zowel voor de regio Twente/Oost-Achterhoek als de 317

8 regio Stedendriehoek blijkt dat vooral verbetering is behaald in het bespreken van patiënten in het MDO. Behalve de tijd tussen eerste scopie en het MDO in de regio Stedendriehoek, zijn de toegangs- en doorlooptijden in beide regio s nagenoeg niet verbeterd. Wel was in beide regio s de tijd tussen de laatste bestraling en de operatie al goed. Naast de cijfers vanuit de metingen, is ook een aantal procesgerichte uitkomsten behaald. Dit betreft de verduidelijking van taken en verantwoordelijkheden, de gezamenlijke doelstellingen ten behoeve van gelijke, hoogwaardige zorg, de mogelijkheid voor benchmarking en het uitwisselen van tips & tricks. Hierdoor is verbetering van de organisatie van de zorg voor patiënten met een rectumcarcinoom bereikt. In de ziekenhuizen van zowel de regio Twente/Oost-Achterhoek als de regio Stedendriehoek is de zorg voor patiënten met een rectumcarcinoom inzichtelijker geworden. De disciplines zijn beter van elkaars activiteiten op de hoogte, waardoor gelijke toegang en hoogwaardige zorg is ingezet. Referenties 1. Nationaal Programma Kankerbestrijding. Deel I Visie en samenvatting Beleidsgroep NPK, Te raadplegen via (bekeken op 28 september 2012). 2. Zorgketen voor kankerpatiënten moet verbeteren. Inspectie voor de Gezondheidszorg, Te raadplegen via (bekeken op 28 september 2012) (bekeken op 28 september 2012). 4. Hummel H, De Meer JP, De Vries J, et al. Integrale oncologische zorgpaden. Opzet en toepassing. Assen: Van Gorcum uitgeverij, Hammer M, Champy J. Re-engineering the corporation; a manifesto for business revolution. New York: Harper Business, Normering chirurgische behandelingen. Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH). Versie 3.0, juni Hummel H, Otter R, De Vries J. Integrale oncologische zorgpaden: van model naar daily practice. Vereniging van Integrale Kankercentra, september (bekeken op 28 september 2012). Ontvangen 2 september 2011, geaccepteerd 10 april