themanummer kasopstelling

Transcriptie

1 themanummer kasopstelling BOOM-Nieuws Openbaar Ministerie Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie 2008 december nr. 54 Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode A-B-C Kasopstelling De kasopstelling: een voorbeeld Ketenpartners van het BOOM Jurisprudentie POCA wetgeving Jurisprudentie EHRM Bestverzorgd jaarverslag BOOM 2007

2 Voorwoord Van de redactie In dit themanummer van het BOOM-Nieuws staat de kasopstelling centraal. Met deze berekeningsmethode wordt het totale wederrechtelijk voordeel, dat betrokkene in een bepaalde periode heeft verkregen, bepaald. Het is dus een periodeberekening. Dit in tegenstelling tot de berekening op transactiebasis, waarbij per delict wordt bepaald welk wederrechtelijk voordeel betrokkene daaruit heeft verkregen. De redactie wil met dit themanummer inzichten en kennis met al haar justitiële ketenpartners delen. Want meer aandacht voor dit onderwerp kan uiteindelijk leiden tot meer opgelegde ontnemingsmaatregelen! Wat kunt u in deze special verwachten? Om te beginnen een algemeen artikel over de voordeelberekening per periode, in het bijzonder: de kasopstelling. Wat houdt een dergelijke berekening in? En wanneer en over welke periode kan hij toegepast worden? Raadpleeg het artikel A-B-C Kasopstelling voor diverse praktische aspecten. Daarnaast krijgen we tips en adviezen van een financieel rechercheur met tien jaar ervaring, en kijken we naar de internationale jurisprudentie. Kortom, over het thema kasopstelling is veel te melden... Veel leesplezier! De redactie van BOOM-Nieuws Colofon BOOM-Nieuws is het nieuws- en opinieblad van het Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie (BOOM). Het verschijnt vier maal per jaar. Redactie: W.J. van Doorn, E.A.H. Weustenraad RA, M.A.H. Hienkens, mr. J.T.M. van Eekelen drs. M.R. van Diggelen RA, mr. H.G. Punt, mr. W.F. van Elk, ing. D.T. Lautenbach, mr. C.J. Zweers, mr. C.M. van Rooijen-de Wit Gastredacteuren: mr. T.M.L. Wolters, mr. D. Muller en mr. dr. J.B.H.M. Simmelink Eindredactie: D.J. Gardenier Opmaak: Van Kelckhoven BNO, Groningen Fotografie: BOOM; US Drug Enforcement Agency; Peter Tahl Druk: Zalsman Groningen BOOM Postbus 837, 8901 BP Leeuwarden Zaailand 102, 8911 BN Leeuwarden T: (058) F: (058) boom@om.nl Inhoudsopgave Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode 3 A-B-C Kasopstelling 7 De kasopstelling: een voorbeeld 21 Ketenpartners van het BOOM 23 Jurisprudentie 25 Bestverzorgd jaarverslag BOOM POCA wetgeving 30 Ontnemingspecialisten 31 Jurisprudentie EHRM 32 JOW 34 2

3 Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel per periode drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant en E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant In de Aanwijzing Ontneming wordt onder wederrechtelijk verkregen voordeel verstaan de waarde waarmee het vermogen van de betrokken persoon als gevolg van het strafbare feit is toegenomen, evenals de uit die vermogensvermeerdering verkregen vruchten (vervolgprofijt). Deze vermogensvermeerdering kan per delict (op transactiebasis) of per periode worden berekend. In dit artikel wordt nader ingegaan op de berekening van de vermogensvermeerdering per periode. PERIODEBEREKENING ALGEMEEN Bij een dergelijke berekening wordt nagegaan of, en zo ja, in hoeverre betrokkene in een bepaalde periode meer uitgaven heeft gedaan dan via legale bron kunnen worden verantwoord. Omdat het ook bij een uitgebreid financieel onderzoek vrijwel onmogelijk is volledig zicht te krijgen op alle uitgaven (vooral ook die met een consumptief karakter, waar geen bescheiden van worden aangetroffen), is bij een periodeberekening altijd sprake van een schatting van het minimale wederrechtelijk verkregen voordeel. Alle overige (nog niet bekende) uitgaven zullen immers het verschil en dus het wederrechtelijk verkregen voordeel doen toenemen. De berekening kan geschieden op basis van de eenvoudige kasopstelling, de uitgebreide kasopstelling (ook wel genoemd de kas/bank opstelling) of de vermogensvergelijking. Welke methode wordt gebruikt, maakt voor het uiteindelijke wederrechtelijk verkregen voordeel niet uit. Bij gebruik van dezelfde gegevens is de uitkomst per definitie gelijk. In 2002 zijn zowel de vermogensvergelijking als de kasopstelling door de Hoge Raad als berekeningsmethode erkend 1, mits A het gaat om een beredeneerde kasopstelling/vermogensvergelijking die is gebaseerd op wettige bewijsmiddelen (bijvoorbeeld een rapport dat door een daartoe gekwalificeerd persoon is opgemaakt in het kader van een ingesteld strafrechtelijk financieel onderzoek), evenals B de betrokkene de gelegenheid is geboden om zonodig door bescheiden gestaafd tegenover de rechter aannemelijk te doen worden dat en waarom de door middel van die methode vastgestelde onverklaarde ontvangsten niet of niet geheel hun oorsprong vinden in feiten als bedoeld in art. 36e Sr dan wel anderszins niet kunnen gelden als voordeel in de zin van die bepaling. Uit de hierboven genoemde uitspraken kan worden opgemaakt dat er in ontnemingszaken volgens de Hoge Raad sprake is van een redelijke en billijke verdeling van de bewijslast tussen het Openbaar Ministerie en de betrokkene. Weliswaar geen omkering van de bewijslast, maar duidelijk is wel geworden dat indien het OM een aannemelijk standpunt ingenomen heeft, het aan betrokkene is om, zonodig door bescheiden gestaafd, het tegendeel aannemelijk te maken. In een uitspraak in 2004 concludeert de advocaat-generaal dat het feit dat betrokkene veelal niet in staat zal zijn om bewijsstukken te overleggen, omdat het niet gebruikelijk is in crimi-nele kringen om de handel en wandel nauwkeurig te documenteren met het oog op een latere financiële verantwoording, het risico van betrokkene is en niet aan het Openbaar Ministerie kan worden tegengeworpen 2. WANNEER EEN PERIODEBEREKENING? De keuze voor een berekening per periode wordt veelal ingegeven door het vermoeden dat betrokkene meer delicten gepleegd heeft dan de gedurende het tactisch onderzoek bekend geworden feiten. Er wordt dan ook geen voordeel per concreet aange- 3

4 duid strafbaar feit berekend, maar Overigens kan (de aannemelijkheid) spraak van de Hoge Raad uit is uitgebleven, die feiten niet alsnog opstelling en een vermogensvergelij- saldo BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN een totaalvoordeel. Het uiteindelijke van een periodeberekening wel ver- Hierin oordeelt de Hoge Raad dat de naar aanleiding van een latere ver- king. In het voorwoord in dit BOOM- VAN UITGAVEN. Deze uitkomst kan wederrechtelijk verkregen voordeel der onderbouwd worden door in de wet de eis van het aangeven uit welke oordeling als andere strafbare feiten Nieuws is aangegeven dat deze spe- negatief zijn, bijvoorbeeld wanneer kan derhalve verdiend zijn met de rapportage ook een transactiebereke- strafbare feiten het wederrechtelijk in de zin van art. 36e lid 3 Sr tot voor- cial zich op eerstgenoemde bereke- het aangetroffen bedrag bij de huis- bewezenverklaarde feiten, soortge- ning op te nemen (bijv. van de bekend verkregen voordeel afkomstig is, niet werp van ontneming kunnen worden ningsmethoden richt. Een kasopstel- zoeking hoger is dan het beginsaldo lijke feiten en alle andere strafbare geworden, geslaagde verdovende kent. De in art. 36e lid 3 Sr genoemde gemaakt. ling is namelijk veel eenvoudiger te plus de contante ontvangsten. feiten. Gelet hierop zal ontneming middelentransacties). Van een deel andere strafbare feiten hoeven Indien betrokkene aannemelijk kan begrijpen en toe te passen dan een De laatste component UITGAVEN be- dan ook veelal plaatsvinden op basis van de onverklaarbare contanten overigens niet door de betrokkene maken dat aan het begin van de vermogensvergelijking en verdient treft alle contante uitgaven die ge- van art. 36e lid 3 Sr 3. Op grond van dit wordt dan aangetoond uit welke zelf gepleegd te zijn 6 ; er dient slechts periode inderdaad gelden aanwezig dan ook de voorkeur 9. daan zijn in de onderzochte periode. artikel moet dan wel voldaan zijn aan strafbare feiten deze afkomstig zijn. aannemelijk gemaakt te worden dat waren afkomstig van strafbare feiten Geldstortingen op een bankrekening de volgende voorwaarden: Let op: het transactieresultaat kan in de betrokkene op enigerlei wijze in een eerdere zaak waar toen niet Met behulp van de kasopstelling kan worden gezien als contante uitgaven. een veroordeling ter zake van een zo n geval niet bij het voordeel volgens voordeel uit (door hem of anderen ontnomen is, zal nagegaan moeten een schatting worden gemaakt van Het bedrag aan werkelijke uitgaven misdrijf waarvoor een geldboete de periodeberekening opgeteld wor- gepleegde) andere strafbare feiten worden of deze gelden op basis van het wederrechtelijk verkregen voor- wordt afgetrokken van het bedrag dat van de 5 e categorie kan worden den, aangezien dan een dubbeltelling heeft verkregen. witwassen ontnomen kunnen worden. deel, door aan te tonen dat de be- beschikbaar was voor het doen van opgelegd zou ontstaan! Tevens moet in het ont- Hierover zijn nog geen uitspraken trokkene meer uitgaven heeft gedaan uitgaven. Indien het verschil negatief er dient een SFO te zijn ingesteld. nemingsrapport goed aangegeven OVER WELKE PERIODE BEREKENEN? van de Hoge Raad. dan legaal gezien mogelijk was. is, moet er sprake zijn van onbekende worden dat bij een dergelijke onder- Uiteraard mag het wederrechtelijk ontvangsten. Een negatieve kas is im- Ter illustratie het volgende voorbeeld bouwing géén sprake is van een mini- verkregen voordeel over een langere Het Geeringsarrest 8 van het Europese De eenvoudige kasopstelling ziet er mers niet mogelijk: men kan niet van een verdovende middelenhande- mumpositie (transactieberekening) periode dan de tenlastegelegde peri- hof heeft overigens geen gevolgen als volgt uit 10 (zie figuur 1): meer uitgeven dan men fysiek aan laar. Uit het onderzoek blijkt dat be- en maximumpositie (periodebereke- ode berekend worden. Voor zover de voor ontnemingsvorderingen die kasgeld beschikbaar heeft, tenzij trokkene al langere tijd partijen drugs ning) van het berekende voordeel. periode van berekening niet overeen- gebaseerd zijn op een kasopstelling Het BEGINSALDO betreft het bedrag in sprake is van een andere, onbekende invoert en verkoopt. Er zijn weliswaar In beide gevallen is sprake van een komt met de periode van tenlasteleg- of vermogensvergelijking, ook al is er contanten dat de betrokkene tot zijn ontvangstenbron. Het wederrechte- een aantal partijen bekend geworden minimumpositie, namelijk een mini- ging en bewezenverklaring, dient in bij het gebruik van zulk soort bereke- beschikking had om uitgaven te doen lijk verkregen voordeel is dan ten- maar de meeste hebben geen voordeel mum op basis van de bekend gewor- het rapport of proces-verbaal ruime ningen van één of meer tenlastege- aan het begin van de onderzochte minste gelijk aan deze ontvangsten. opgeleverd, aangezien deze door de den transacties, en een minimum op aandacht te worden besteed aan aan- legde feiten vrijgesproken. Er is immers periode. De formule en de berekeningswijze politie in beslag zijn genomen. Ver- basis van de bekend geworden uitga- wijzingen omtrent strafbare feiten in sprake van een periodeberekening De ONTVANGSTEN betreffen het geld dat van de uitgebreide kasopstelling zijn dachte kan echter beschikken over ven. de periode die niet ten laste is gelegd dat wil zeggen dat het voordeel niet is betrokkene gedurende de onder- hetzelfde als bij de eenvoudige kas- grote hoeveelheden contant geld. Het c.q. bewezen is verklaard. Het zonder gekoppeld aan een of meer specifieke zochte periode contant tot zijn be- opstelling. Het verschil zit in het feit is een feit van algemene bekendheid Dat bij een berekening op grond van aanwijzingen aannemen dat onver- strafbare feiten. Bovendien kan schikking had. Hieronder vallen ook dat ook de bankgegevens in de bere- dat de handel in verdovende middelen het derde lid van 36e Sr (periodebere- klaarbaar vermogen uit een niet ten- worden vastgesteld dat sprake is van de contante opnamen van de bankre- kening betrokken worden. Met andere enorme winsten in allerlei valuta, in kening) het veelal niet mogelijk is aan lastegelegde / bewezenverklaarde daadwerkelijk verkregen voordeel en kening. Gezien het doel van de kas- woorden, bij het begin- en eindsaldo contant geld genereert 4. Voordeels- te geven uit welke strafbare feiten het periode wederrechtelijk is, is niet af- dan is er geen strijdigheid met de opstelling, moeten uiteraard alleen evenals de ontvangsten en uitgaven, berekening kan plaatsvinden via een voordeel afkomstig is, hoeft geen be- doende. onschuldpresumptie. de legale contante ontvangsten mee- worden naast de contante bedragen periodeberekening. letsel te vormen, zo blijkt uit een uit- genomen worden. ook alle saldi van de bank- en giro- Wanneer betrokkene al eerder is ver- PERIODEBEREKENING: Het EINDSALDO is het bedrag in contan- rekeningen en girale ontvangsten en oordeeld voor strafbare feiten waar- DE KASOPSTELLING ten dat betrokkene tot zijn beschik- uitgaven meegenomen. uit wederrechtelijk verkregen voor- Zoals aangegeven kan een voordeel king had aan het einde van de onder- De contante stortingen op en con- deel verkregen zou kunnen zijn, maar over een periode berekend worden zochte periode. tante opnamen van een bankreke- waarvoor destijds geen ontnemings- met een eenvoudige/uitgebreide kas- De uitkomst van de formule is het ning gelden in dit geval niet als procedure is gestart, moet bijzondere aandacht worden besteed aan het beginsaldo/beginvermogen. Dit gelet BEGINSALDO CONTANT GELD BEGINSALDO CONTANT GELD EN BANKREKENING(EN) op een uitspraak waarin de Hoge +/+ LEGALE CONTANTE ONTVANGSTEN INCLUSIEF BANKOPNAMEN +/+ LEGALE ONTVANGSTEN Raad 7 oordeelt dat wanneer na een -/- EINDSALDO CONTANT GELD -/- EINDSALDO CONTANT GELD EN BANKREKENING(EN) eerdere veroordeling een ontnemings- BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN vordering ter zake van de feiten waar- -/- WERKELIJKE CONTANTE UITGAVEN INCLUSIEF BANKSTORTINGEN -/- WERKELIJKE UITGAVEN op die veroordeling betrekking had, VERSCHIL VERSCHIL binnen genoemde termijn (twee jaar na uitspraak in eerste aanleg, red.) figuur 1 figuur 2 4 5

5 A-B-C Kasopstelling uitgaven en ontvangsten. Er wordt namelijk niets uitgegeven of ontvangen, het geld wordt alleen in een andere vorm aangehouden. gemene uitspraak over de methode als volgt verwoord 11 : Deze methode van de kasopstelling levert naar het oordeel van het hof een acceptabele 1 Kasopstelling: Hoge Raad 17/9/2002, JOW 2002/43; vermogensvergelijking: Hoge Raad 28/5/2002, JOW 2002/23 2 Hoge Raad 29/6/2004, JOW 2005/23: Conclusie a-g: Een ander risico voor de gepakte E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant en drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant Gelet op het bovenstaande wordt voor een uitgebreide kasopstelling gekozen indien opmerkelijke muta- wijze van berekenen op. Aan de ene kant omdat er sprake is van een objectief gegeven, te weten de som van verdachte is dat hij dan niet in staat zal zijn tegenover de stellingen van het OM de zijne ingang te doen vinden, omdat het niet gebruikelijk is in deze kringen om handel en wandel nauwkeurig BANKREKENING Ten behoeve van de kasopstelling zullen alle bankrekeningen van be- rekening betaald zijn of dat er misschien bepaalde gedeelten contant betaald moeten zijn. wel voldoende aanwijzingen over eerdere strafbare feiten nodig. Zie hiervoor het onderdeel PERIODE. ties via de bankrekening plaatsvinden, nader inzicht verschaft moet worden in het bestedingspatroon van de be- alle (contante) uitgaven, welke tot stand is gekomen aan de hand van aangetroffen bewijsstukken en aan- te documenteren met het oog op een latere financiële verantwoording. Dat de opbouw van zo een verantwoording in deze kringen niet gebruikelijk is en dat verdachte als verkerend in derge- trokkene en zijn gezinsleden gedurende de gehele onderzoeksperiode onderzocht moeten worden. BEGINSALDO Bij de kasopstelling gaat het om aan- BETAALAUTOMAAT Veel uitgaven worden tegenwoordig trokkene, of wanneer blijkt dat illegale ontvangsten ook via deze wijze (dus giraal) ontvangen worden. gevuld met verklaringen van veroordeelde en getuigen, anderzijds omdat veroordeelde de mogelijkheid heeft lijke kringen evenmin rekenschap kan afleggen van zijn criminele financiële reilen en zeilen en niet verder komt dan het debiteren van ongestaafde en vage beweringen en veronderstellin- Indien de eenvoudige kasopstelling het uitgangspunt is, zullen in ieder geval alle contante stortingen en wezige contante gelden op de begindatum van de periode waarover de opstelling gemaakt wordt. Hiervan via een betaalautomaat in de winkel betaald. Hiertoe is een bankpas met een pincode nodig, vandaar soms de De uitgebreide kasopstelling ziet er als volgt uit (zie figuur 2 op pagina 5). gehad aannemelijk te maken dat die uitgaven of een deel daarvan is kunnen worden bekostigd met legale gen kan niet aan het OM worden tegengeworpen. 3 Hetgeen overigens niet betekent dat toepassing van een kasopstelling/vermogensvergelijking bij opnamen van deze bankrekeningen respectievelijk als uitgaven en legale ontvangsten verwerkt moeten wor- zijn veelal geen gegevens aanwezig. Contante opnamen van een bankrekening vlak voor de begindatum benaming pinbetalingen. Betalingen via de betaalautomaat zijn terug te vinden op de bankafschriften Ter afsluiting van dit artikel nog een tweetal opmerkingen. (contante) inkomsten. Aan deze methode van berekening is inherent dat het een minimum opstelling is. ontneming op grond van het tweede lid van art. 36e Sr niet mogelijk is. 4 Hof Den Haag 28/4/1999, JOW 2002/12 5 Hoge Raad 4/4/2006, JOW 2006/9: den. Daarnaast zal van alle uitgaven, waarvan vermoed wordt dat ze contant zijn gedaan, nagegaan moeten kunnen een aanwijzing zijn voor aanwezigheid van contant geld op begindatum, terwijl contante opnamen van de bankrekening waaraan de bankpas gekoppeld is. Op het bankafschrift staat de code BA (BetaalAu- Als eerste de veel gehoorde opmerking dat het opstellen van een periodeberekening veel tijd en capaciteit vergt. Alleen de zichtbare uitgaven of de, al dan niet met behulp van veroordeelde, zichtbaar gemaakte uitgaven zijn in 4.1. Het middel behelst de klacht dat de gebezigde bewijsmiddelen niet inhouden welke andere strafbare feiten tot het vastgestelde wederrechtelijk verkregen voordeel hebben geleid. worden of ze niet op een bankafschrift voorkomen en dus via de bank zijn betaald. Tevens zal ten behoeve van vlak na de begindatum een aanwijzing zijn dat er op begindatum geen grote hoeveelheid contant geld voor- tomaat), de desbetreffende winkel, de laatste cijfers van de gebruikte bankpas en het afgeschreven bedrag. Dit berust echter op een misverstand. De berekening kan namelijk ook opgesteld worden aan de hand van een die opstelling verwerkt. Aan de gehanteerde methode is eveneens inherent dat anders dan de rechtbank 4.2. Het middel faalt omdat het uitgaat van een eis die de wet niet kent. Bij toepassing van art. 36e, derde lid, Sr geldt voor wat betreft de daargenoemde andere feiten immers als maatstaf of de bepaling van het bedrag waarvan aannemelijk is dat het contant is uitgegeven ten behoeve van primaire handen was. Aanbevolen wordt om in een vroeg stadium van het (strafrechtelijk) on- Binnen de eenvoudige kasopstelling worden de uitgaven via de betaalautomaat niet verwerkt, aangezien ze (zeer) beperkt aantal gegevens. Zo zijn ten behoeve van een eenvoudige kasopstelling het bij de doorzoeking heeft overwogen er geen ruimte is voor een aparte aftrek van kosten. De opstelling gaat er immers vanuit dat gelet op het strafrechtelijk financieel onderzoek aannemelijk is dat dergelijke feiten er op enigerlei wijze toe hebben geleid dat de veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft verkregen. Geen levensbehoeften (zie NIBUD) vastgesteld moeten worden welke bedragen voor eten, drinken en kleding etc. via derzoek een zogenaamd sociaal verhoor af te nemen, waarbij naast de gezinsomstandigheden en dergelijke via de bank betaald worden. De uitgaven via pinbetalingen kunnen echter wel van belang zijn voor de bepa- aangetroffen contante bedrag en de opnamen en stortingen van de bankrekening(en) voldoende, tenminste indien er geen aanwijzingen zijn dat betrokkene legale contante ontvangsten heeft en er geen gegevens bekend datgene wat is uitgegeven en niet door legale inkomsten is gedekt per definitie illegaal ontvangen is. (De rechtbank had op de uitkomst van de kasopstelling direct gerelateerde kosten in aftrek gebracht, red.). rechtsregel schrijft voor dat uit de inhoud van de wettige bewijsmiddelen waaraan de rechter de schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel heeft ontleend, moet blijken om welke andere feiten het gaat. 6 Hoge Raad 22/5/2001, JOW 2001/19, NJ 2001/575 7 Hoge Raad 11/10/2005, JOW 2006/11, LJN: AT EHRM, 1 maart 2007, LJN: BA1112 de bank zijn betaald. Bij een uitgebreide kasopstelling zullen alle uitgaven en ontvangsten gedaan via de bank meegenomen worden. Het verdient daarom aan- ook gevraagd kan worden naar het contante geld dat normaliter binnen de huishouding aanwezig is. Zie hiertoe ook het onderdeel FINANCIEEL VERHOOR. ling van het contante bedrag dat voor De verdediging heeft het beginsaldo van de kasopstelling aangevochten onder andere omdat be- zijn over een contant beginsaldo. Het onderzoek naar andere uitgaven, wat vaak meer tijd vergt, zal het weder- In het artikel ABC kasopstelling wordt nader ingegaan op de elemen- 9 Bij het opstellen van een vermogensvergelijking is de kans op vergissingen groter. Zo dient bijzondere aandacht besteed te worden aan de waardering van de componenten in het begin- en eind- beveling om in beide gevallen alle mutaties van de bankrekeningen in een Excel bestand op te nemen, uit- Ten behoeve van de uitgebreide kasopstelling worden bij het eventuele contante beginsaldo ook de saldi van trokkene geruime tijd voor aanvang van de kasopstelling een contante schadevergoeding heeft ontvangen. rechtelijk verkregen voordeel in die situatie alleen maar verhogen. ten van de kasopstelling. Hoe kunnen deze elementen bepaald worden, welke problemen kunnen zich daar- vermogen. Dit geldt met name voor goederen die zowel in het begin- als eindvermogen zijn opgenomen (de waarde van deze goederen in beginen eindvermogen moet gelijk zijn), of die tussen- gesplitst naar ter zake doende items en een kolom diversen. Tevens kan ter controle van de juistheid van de de bekende bankrekeningen op de begindatum meegenomen. Bij een omvangrijk beginsaldo op een of De rechtbank verwerpt het verweer vanwege het geruime tijdverloop tussen de datum van de ontvangen schadevergoeding en de datum van vast- Ten tweede en wellicht ten overvloede de waarschuwing dat gelet op de systematiek er binnen de kasopstelling bij voordoen en welke verweren kunnen van een betrokkene verwacht worden. Daarbij is ook casuïstiek tijds in waarde zijn gestegen waarbij deze stijging niet het gevolg is van additionele investeringen of gedaald (deze goederen moeten tegen aanschafwaarde worden opgenomen). Tevens invoer van de gegevens per mutatie het saldo bijgehouden worden. meer bankrekeningen, is een nader onderzoek naar de legale herkomst van deze gelden noodzakelijk. Indien stelling van het beginsaldo van de kasopstelling en omdat de verdediging haar stellingen op geen enkele wijze aannemelijk heeft gemaakt. Tevens géén ruimte is voor aftrek van direct gerelateerde kosten. Het hof Leeuwarden heeft dit naast een meer al- verwerkt met als doel e.e.a. inzichtelijk te maken. moet voorkomen worden dat in de onderzoeksperiode aangeschafte vermogenscomponenten zowel onder de uitgaven als het eindvermogen zijn opgenomen. Aan de hand van de hierboven genoemde ingevoerde gegevens kan tevens nagegaan worden of alle perio- uit dit onderzoek blijkt dat deze legale herkomst niet vastgesteld kan worden, kan eventueel de periode waar- hecht de rechtbank er waarde aan dat de betrokkene blijkens het dossier vanaf de aanvang niet bereid is geweest duidelijkheid te verschaf- 10 Een format voor een rapport Berekening wederrechtelijk verkregen voordeel via de eenvoudige kasopstelling is opgenomen op PolitieKennisNet. dieke uitgaven voor bijvoorbeeld gas, water, elektra en huur via de bank- over de berekening gemaakt wordt, uitgebreid worden. Hiertoe zijn dan fen over de daadwerkelijke hoogte van het beginsaldo Hof Leeuwarden 10/7/2002 JOW 2003/15, LJN: AE

6 normale levensbehoeften zal zijn ge- CREDITCARD EENMANSBEDRIJF Bij de fouillering van verdachte werd verspreid over zijn jaszakken ƒ ,- ( ,-) aange- aan de orde kunnen komen. De be- daan. Zie hiervoor het onderdeel Betalingen gedaan met een creditcard Indien een betrokkene een onderne- troffen, in verschillende hoeveelheden van verschillende coupures en deels bestaande uit buiten- doeling is om via informatie verkre- NIBUD. worden indirect meegenomen in de ming heeft, kunnen er (contante) pri- landse valuta. Degene bij wie een hoeveelheid geld wordt aangetroffen kan in het algemeen als gen op een moment dat betrokkene In de uitgebreide kasopstelling wor- uitgebreide kasopstelling. De uitgave véontvangsten en -uitgaven via deze eigenaar van dat geld worden aangemerkt. Verdachtes verklaring dat hij dit geld in bewaring zou nog niet echt gericht is op voordeel- den de uitgaven via de betaalautomaat voor de kasopstelling bestaat name- onderneming gedaan worden. Deze hebben voor een vriend van wie hij de achternaam niet kent, is volstrekt ongeloofwaardig. Temeer berekeningen, een zo goed mogelijk meegenomen in de totale uitgaven. lijk uit de zogenaamde voeding van ontvangsten en uitgaven zijn meestal nu tegen de inbeslagneming van het aangetroffen geldbedrag geen beklag is gedaan door een inzicht in de werkelijke financiële si- de creditcard. Een creditcard is ge- terug te vinden op de grootboekreke- derde. 2 tuatie te verkrijgen teneinde een aan- Het is overigens mogelijk dat bij de koppeld aan een betaalrekening. Pas ning privé. Op deze grootboekreke- tal later te verwachten (moeilijk betaling met de geldautomaat, vooral aan het einde van de periode (veelal ning staan de privéopnamen en verifieerbare) verweren voor te zijn. bij een supermarkt, tegelijkertijd een maand) wordt het totaal van de privéstortingen van de ondernemer de privémutaties van het lopende aanhouding opgeteld worden. Zo zal ten behoeve van de bepaling contant geld is opgenomen. Meestal in die maand gedane uitgaven afge- gedurende het boekjaar (veelal over- boekjaar in de grootboekadministra- Zie hiervoor het onderdeel GROTE van het beginsaldo gevraagd kunnen beperkt de hoogte van het bedrag boekt van de betaalrekening. Die af- eenkomend met een kalenderjaar) tie aangetroffen kunnen worden. BETALINGEN NA DATUM AANHOUDING. worden naar het contante geld dat zich tot 50 à 100 euro. Deze opnamen boeking is de uitgave ten behoeve die aan het einde van het boekjaar Over de periode waarover deze niet is normaliter binnen de huishouding zijn legale ontvangsten in de eenvou- van de uitgebreide kasopstelling. Het wordt verwerkt in het eigen vermogen. bijgehouden, zal vooral onderzoek EXTRAPOLATIE aanwezig is, waarbij daarnaast ook ge- dige kasopstelling. Het niet bekend komt echter ook voor dat de credit- moeten worden gedaan in het kas- Daar de kasopstelling het wederrech- vraagd kan worden naar openstaande zijn van de omvang van deze opnamen card gevoed wordt met contante stor- Zowel privéopnamen als privéstor- boek naar de daar geregistreerde con- telijk verkregen voordeel berekent op leningen bij derden op begindatum. levert geen probleem op daar deze tingen. Deze contante stortingen zijn tingen kunnen bestaan uit contante tante privéstortingen en -opnamen. basis van daadwerkelijk aangetroffen Ook vragen over de legale ontvang- opnamen het uiteindelijk bij te tellen zowel uitgaven voor de eenvoudige bedragen, bankoverboekingen of De opnamen en stortingen via de uitgaven en ontvangsten, kan de uit- sten zijn van belang, waarbij dan bedrag voor normale levensbehoeften kasopstelling als voor de uitgebreide goederen. Vooral de contante opna- bankrekening zijn namelijk ook terug komst over een bepaalde periode niet in het bijzonder gedacht moet met dezelfde omvang vermindert. kasopstelling. men en stortingen zijn van belang te vinden op de bankrekening(en) geëxtrapoleerd worden naar een lan- worden aan gokwinsten, loterijen, Tevens kan er met een creditcard ook voor de kasopstelling, daar deze niet van betrokkene. gere periode. Indien de periode uitge- schenkingen en/of erfenissen. CHIPKNIP contant geld opgenomen worden. terug te vinden zijn op bankafschrif- breid moet worden, zal ook over die De zogenaamde chipknip of chippas Deze daadwerkelijke contante op- ten van betrokkene. Opnamen en EENVOUDIGE KASOPSTELLING langere periode onderzoek gedaan GEERINGS kan worden gezien als een elektroni- name wordt in de kasopstelling ver- stortingen via de onderneming wor- Een methode van berekening van het moeten worden naar de concrete uit- Indien een berekening gebaseerd is sche portemonnee. Bij het opladen werkt als legale ontvangst. den in de kasopstelling op dezelfde wederrechtelijk verkregen voordeel gaven en legale ontvangsten. op een kasopstelling/vermogensver- wordt er geld bijgeboekt en bij het wijze meegenomen als opnamen en waarbij in de berekening alleen de gelijking, dan zal een beroep op het betalen wordt er geld afgeboekt. Het Onderzoek naar de betalingen stortingen via bankrekeningen van contante legale ontvangsten, contan- Aan de andere kant kan de uitkomst Geerings-arrest niet kunnen slagen. opladen van de chipknip is dus geen gedaan met creditcards is van groot betrokkene. te uitgaven en het contante begin- en ook niet zo maar naar rato vermin- Immers kan bij deze berekeningsme- uitgave maar eigenlijk het storten van belang. Voorkomen moet worden dat eindsaldo over een bepaalde periode derd worden indien een kortere peri- thode worden vastgesteld dat sprake geld in de elektronische kas en in die abusievelijk dubbeltellingen plaats- Bij inbreng van goederen in de onder- meegenomen worden. Zie verder het ode aannemelijk is. Ook dan zal geke- is van daadwerkelijk verkregen voor- zin voor de kasopstelling dus een lega- vinden. De daadwerkelijke uitgege- neming is van belang na te gaan op Algemene artikel in dit BOOM-Nieuws. ken moeten worden naar de uitgaven deel en is er dan geen strijdigheid le ontvangst. Op het bankafschrift is ven bedragen staan namelijk niet op welke wijze en op welk moment deze en legale ontvangsten in die kortere met de onschuldpresumptie 3. het opladen van de chipknip terug te bankafschriften, waardoor de indruk goederen zijn aangeschaft. Indien EINDSALDO periode. Het verdient daarom ook vinden onder codes als CK (Rabobank). zou kunnen bestaan dat de uitgaven aangeschaft en betaald door betrok- Bij een eenvoudige kasopstelling be- aanbeveling de uitgaven en legale GELDAUTOMAAT De uitgave vindt pas plaats op het van aangetroffen facturen of bonne- kene zijn het uitgaven voor betrok- staat het eindsaldo uit de gelden die ontvangsten chronologisch in een Met een bankpas kan bij een geld- moment dat de chipknip in de winkel tjes contant zijn gedaan. kene. Indien goederen uit de onder- ten tijde van de doorzoeking en tijdens document als bijlage bij te voegen, automaat contant geld opgenomen gebruikt wordt voor het doen van een Aan de andere kant is iedere credit- neming gehaald worden, moet voor- de fouillering en/of aanhouding van zodat de rechtbank bij verkorting van worden vanaf een bankrekening. Op betaling. Daar hiervan niets meer op card gekoppeld aan een bankrekening. komen worden dat deze goederen, betrokkene bij hem/haar zijn aange- de periode zelf op eenvoudige wijze de bankafschriften zijn deze contante een bankafschrift geregistreerd wordt Door nader onderzoek daarnaar kun- betaald door de onderneming, ook troffen, waarvan aannemelijk is dat het wederrechtelijk verkregen voor- opnamen te herkennen aan codes als kan deze uitgave alleen in de kasop- nen tot dat moment onbekende (bui- per abuis als uitgave van betrokkene deze gelden toebehoren aan betrok- deel kan bepalen. GA (Rabobank) of GM (Postbank). stelling opgenomen worden als een tenlandse) bankrekeningen ontdekt in de kasopstelling meegenomen kene evenals het saldo op de Chip- Deze geldopnamen worden in de factuur of bon aangetroffen is. worden. worden. knip. FINANCIEEL VERHOOR eenvoudige kasopstelling verwerkt Indien de chipknip tijdens een door- Bij de uitgebreide kasopstelling be- Aanbevolen wordt om in een vroeg als legale ontvangsten. zoeking of fouillering aangetroffen DOORLOPEND KREDIET Een bijzondere situatie doet zich staat het eindsaldo naast deze con- stadium van het (strafrechtelijk) on- In de uitgebreide kasopstelling wordt wordt, moet het saldo uitgelezen (zie LENINGEN) voor indien de jaarrekening nog niet tante bedragen ook uit de eindsaldi derzoek een zogenaamd financieel met deze opnamen niets gedaan. De worden. Dit saldo wordt in de kasop- is opgemaakt. Indien de boekhouding van de bekende bankrekeningen. verhoor af te nemen, waarbij naast giraal aanwezige gelden worden na- stelling meegenomen als eindsaldo. ECONOMISCHE EENHEID van de onderneming regelmatig is In een aantal gevallen kunnen bij het de gezinsomstandigheden en derge- melijk alleen maar omgezet in char- (zie HUISHOUDING) bijgehouden, zullen (een gedeelte van) eindsaldo nog betalingen na datum lijke ook onderstaande onderwerpen tale (contante) gelden. In principe 8 9

7 zijn dit dan uitgaven per bank en belang, immers, andere leden van het nemelijk gemaakt zal moeten worden IN BESLAG GENOMEN PARTIJ van de registraties die de bedrijven Aangaande de door veroordeelde aangevoerde voor hetzelfde bedrag ontvangsten gezin kunnen ook legale ontvangsten dat deze ontvangsten een illegale VERDOVENDE MIDDELEN bijhouden van deze kaarten kan in- inkomsten uit werk voor een uitzendbureau stelt in de kas, die elkaar opheffen. hebben en uitgaven doen voor het herkomst hebben. (zie UITGAVEN TEN BEHOEVE VAN zicht verkregen worden in de bij die het hof vast dat de ten bewijze van deze inkom- gezin. ILLEGALE ACTIVITEITEN) desbetreffende bedrijven gedane uit- sten ter zitting overgelegde loonstroken aanmer- GROTE BETALINGEN Indien betrokkene een economische Bij de eenvoudige kasopstelling blij- gaven. Om dubbeltellingen te voor- kelijk hogere inkomsten laten zien dan aanvan- NA DATUM AANHOUDING eenheid vormt met zijn of haar part- ven deze illegale ontvangsten op de INRUIL VAN GOEDEREN komen zal nagegaan moeten worden kelijk ook door verdachte zelf gesteld. Voorts valt Het komt regelmatig voor dat na de ner en eventuele kinderen, worden in bankrekening in principe buiten be- Vooral bij de aanschaf van auto s wor- of de uitgaven per bank of creditcard op dat deze loonstroken alle vermelden dat de aanhouding van betrokkene door of de kasopstelling daarom alle legale schouwing. Door vermenging van den vaak andere auto s ingeruild. Ten zijn gedaan. Bij een eenvoudige kas- uitbetaling contant is geschied, doch dat elk be- namens betrokkene grote contante ontvangsten en uitgaven meegeno- deze illegale ontvangsten, legale behoeve van de kasopstelling is na- opstelling worden namelijk alleen de wijs van daadwerkelijke betaling ontbreekt. betalingen worden gedaan terwijl er men, gedaan door of ten behoeve van ontvangsten en uitgaven op de bank- tuurlijk alleen de uiteindelijke bijbe- contante uitgaven meegenomen, ter- Voorts is gebleken dat afdrachten van onder geen legale contante ontvangsten te- alle personen die toebehoren tot rekening kan bij contante opnamen, taling van belang. Deze bijbetaling is wijl de uitgaven gedaan via de bank meer loonbelasting bij de Belastingdienst niet genover staan en betrokkene veelal deze economische eenheid ofwel de die in de kasopstelling worden mee- dan de uitgave voor de kasopstelling al als bankuitgave in de uitgebreide bekend zijn. Het hof acht derhalve onvoldoende nog in detentie zit. Nu er geen legale huishouding van betrokkene. genomen als legale ontvangsten, niet en niet de totale aanschafwaarde van kasopstelling aan de orde zijn geweest. aannemelijk dat de op de loonstroken vermelde ontvangsten zijn en betrokkene nog meer bepaald worden of deze een de auto. Een eventuele bijbetaling Het gaat daarom in beide methoden inkomsten uit uitzendarbeid ook daadwerkelijk in detentie zit, is het aannemelijk dat HUWELIJKSE VOORWAARDEN illegale herkomst hebben. Deze con- per bank is alleen van het belang alleen om de contante uitgaven. door de verdachte zijn genoten. Deze gestelde deze uitgaven gedaan zijn met illegale Eventuele overeengekomen huwelijk- tante opnamen hebben dan echter voor de uitgebreide kasopstelling, inkomsten laat het hof dan ook buiten beschou- ontvangsten van vóór de datum aan- se voorwaarden doen niets af aan het wel een (gedeeltelijk) onterechte ver- terwijl een contante bijbetaling bij LEGALE ONTVANGSTEN wing. 4 houding en dus betrekking hebben gegeven dat in een gezin de uitgaven laging van het wederrechtelijk verkre- beide methoden meegenomen wordt. Bij de kasopstelling wordt alleen reke- op de strafbare feiten waarvoor be- en ontvangsten door elkaar lopen. gen voordeel tot gevolg. Bij de bere- ning gehouden met legale ontvang- trokkene veroordeeld is, soortgelijke Het gaat daarom om de feitelijke situ- kening van het wederrechtelijk ver- KASOPSTELLING sten. Ontvangsten waarvan aanneme- Terugbetalingen en rentebetalingen feiten of andere strafbare feiten. atie binnen het gezin en niet om juri- kregen voordeel zal daarom in een De kasopstelling is een methode van lijk gemaakt kan worden dat ze een gedurende de periode worden natuur- Het eindsaldo van de kas moet dan dische overeenkomsten. Het is daarbij aparte paragraaf aangegeven moeten berekening van het wederrechtelijk wederrechtelijke oorsprong hebben lijk meegenomen als uitgaven. ook verhoogd worden met het totaal wel van belang om aan de hand van worden dat er ook nog sprake is van verkregen voordeel over een periode blijven buiten beschouwing, daar Indien de lening afkomstig is van een van de contante uitgaven na eindda- een aantal specifieke voorbeelden deze illegale ontvangsten op de bank- waarbij het uitgangspunt is dat uitga- deze ontvangsten nu juist datgene natuurlijk persoon, en dan vooral tum. Het is namelijk aannemelijk dat aan te geven dat de uitgaven en in- rekening en dat deze bij de uitkomst ven alleen gedaan kunnen worden zijn wat herleid wordt met de kasop- wanneer de lening contant is verstrekt, dit contante bedrag voorhanden was, komsten inderdaad door elkaar lopen. van de kasopstelling opgeteld moe- indien daar ontvangsten tegenover stelling. zal nader onderzoek moeten worden het is alleen tijdens het onderzoek Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen ten worden. Het betreft hier geen staan. Wordt meer uitgegeven dan op Overigens worden in Nederland het verricht naar de legale herkomst van niet aangetroffen. dat betrokkene contante gelden stort dubbeltelling daar het in een kasop- grond van legale ontvangsten, en merendeel van de normale legale de gelden bij deze derde. Er zou name- op de bankrekening van zijn partner stelling alleen gaat om contante uit- eventueel aan het begin van de peri- ontvangsten via de bank betaald. Bij lijk sprake kunnen zijn van het (terug-) Aan de uitgaven na de einddatum zal ten behoeve van het betalen van de gaven die betaald zijn met contante ode aanwezige gelden, mogelijk is, de eenvoudige kasopstelling is dus lenen van eigen crimineel geld (loan- bijzondere aandacht besteedt moe- normale gezinsuitgaven. Ook het feit illegale ontvangsten. Zoals hiervoor moet er een onbekende ontvangsten- vaak alleen sprake van legale ont- back constructie). Dit geldt tevens ten worden, daar betrokkene bijvoor- dat betrokkene geld leent aan zijn aangegeven verlagen de eventuele bron zijn. Het is aannemelijk dat deze vangsten als contante opnamen bij voor het geval betrokkene het geld beeld met het verweer kan komen partner ten behoeve van het starten contante opnamen vanaf deze bank- onbekende ontvangsten afkomstig de bank, fooien en onkostenvergoe- leent van zijn eigen bedrijf. Aanwijzin- dat hij deze gelden contant geleend van een onderneming, is een voor- rekening de uitkomst van de kasop- zijn uit de strafbare feiten waarvoor dingen. Ook kan betrokkene contant gen voor een niet zakelijke lening zijn heeft van derden. Indien de namen beeld van door elkaar lopende uitga- stelling, zodat per saldo het juiste betrokkene veroordeeld is, soortge- geld opnemen uit zijn bedrijf (zie onder meer het niet hebben van een van deze derden bekend zijn, zal na- ven en inkomsten. bedrag geschat wordt. lijke of andere strafbare feiten. Zie hiervoor de onderdelen EENMANS- leningovereenkomst, het niet betalen gegaan moeten worden op welke verder het Algemene artikel in dit BEDRIJF en REKENING-COURANT van rente of terugbetalen van termij- wijze deze derden aan deze contante ILLEGALE ONTVANGSTEN Bij de uitgebreide kasopstelling wor- BOOM-Nieuws. DIRECTEURAANDEELHOUDER). nen of het opnemen van vreemde te- gelden zijn gekomen. OP DE BANKREKENING den deze illegale ontvangsten niet in rugbetalingstermijnen of rentepercen- Over het algemeen worden criminele de berekening meegenomen, daar in KLANTENKAARTEN LENINGEN tages in de leningovereenkomst. HUISHOUDING betalingen in contanten ontvangen. deze systematiek alleen legale ont- Door vele bedrijven worden klanten- Betrokkene kan ten behoeve van zijn Als op basis van aanwijzingen aanne- Met behulp van een kasopstelling Het komt echter ook voor dat een be- vangsten meegenomen worden. Ten kaarten verstrekt, waarbij klanten af- uitgaven geld lenen, maar daarnaast melijk is dat er inderdaad sprake is wordt een schatting gemaakt van het trokkene illegale gelden op zijn bank- behoeve van de aansluiting met de hankelijk van hun bestedingen kor- ook aan anderen geld uitlenen. Indien van het teruglenen van crimineel wederrechtelijk verkregen voordeel rekening ontvangt. Bij de diverse totale ontvangsten en uitgaven ver- tingen kunnen krijgen. Hierbij kan de lening afkomstig is van een te geld worden deze ontvangsten niet door aan te tonen dat de betrokkene methoden van periodeberekening dient het ook hier wel de voorkeur in gedacht worden aan bijvoorbeeld goeder naam en faam bekend staan- meegenomen als legale ontvangsten. meer heeft uitgegeven dan legaal moeten deze illegale ontvangsten op een aparte paragraaf aandacht te be- kaarten van supermarkten, maar ook de onderneming is het door betrok- gezien mogelijk was. Hierbij is de verschillende manieren verwerkt steden aan de omvang van deze ille- aan de zogenaamde airmileskaarten kene in de periode geleende geld een Indien betrokkene geld uitleent ge- gezinssituatie van betrokkene van worden. Duidelijk moge zijn dat aan- gale ontvangsten. en frequent flyer passen. Aan de hand legale ontvangst voor de kasopstelling. durende de periode, worden deze 10 11

8 Veroordeelde heeft gesteld dat uitgaven zijn gedaan uit een bedrag van ƒ ,- ( ,-), NE BIS IN IDEM In een uitspraak heeft de rechtbank Haarlem aangegeven dat bij wijze van schatting in de kasop- waarover het wederrechtelijk verkre- dat ene K. uit Berlijn in het bedrijf van de veroordeelde (glashandel) had geïnvesteerd. Het hof Indien betrokkene in een eerdere stelling een bedrag als uitgaven kan worden opgenomen met het oog op de kosten van levenson- gen voordeel berekend wordt. Indien passeert deze stelling nu immers niet aannemelijk is dat iemand een investering in contanten ver- zaak voor strafbare feiten veroordeeld derhoud. Gesteld kan worden dat betrokkene ongeveer ƒ 200,- per week nodig heeft voor zakgeld, namelijk bij een doorzoeking een ver- richt, zeker niet in de orde van grootte als hier bedoeld, zonder daartegenover enige zekerheid- is, maar er destijds geen ontnemings- eerste levensbehoeften en levensonderhoud. Dit betekent dat naar schatting ƒ 8.000,- (ƒ 200,- x 40 gelijkbaar bedrag niet aangetroffen is stelling en zelfs zonder daarvan enige schriftelijke bevestiging te verlangen; een bedrag in de orde vordering is ingesteld, is het niet meer weken) door betrokkene werd uitgegeven aan levensonderhoud. 9 of geen uitgave voor een dergelijk be- van grootte van ƒ ,- niet is terug te vinden in de zich in het dossier bevindende overzich- mogelijk om in een later stadium, drag gedaan lijkt te zijn, wordt door ten van de bankrekeningen van de veroordeelde; de veroordeelde niet nader heeft kunnen aange- bijvoorbeeld door middel van een deze contante opname de uitkomst ven waaraan het bedrag van de beweerdelijke investering is uitgegeven; en niet is gesteld of kasopstelling, dit in die periode deze gelden op basis van witwassen stelde leefpatroon gemiddeld gezien mogelijk op een onaanvaardbare wij- gebleken dat genoemde K. enige actie heeft ondernomen om het beweerdelijk geïnvesteerde be- verdiende wederrechtelijk verkregen ontnomen kunnen worden. Hierover per maand zal uitgeven aan deze nor- ze verlaagd. Het is namelijk aanneme- drag weer terug te krijgen. 5 voordeel alsnog te ontnemen 6. Bij de zijn nog geen uitspraken van de Hoge male levensbehoeften. Van het totaal- lijk dat dit bedrag of nog voorhanden bepaling van de periode moet daar Raad. bedrag wat op deze wijze gedurende maar niet gevonden is, of dat er wel rekening mee gehouden worden. de gehele periode bepaald kan wor- een uitgave van een dergelijke om- meegenomen als uitgaven. Eventuele worden. Zowel de verzender als de NIBUD den, moeten dan wel de uitgaven vang gedaan is maar dat de factuur terugbetalingen van leningen zijn dan ontvanger moeten zich legitimeren. Indien betrokkene aannemelijk kan Iedere persoon zal uitgaven doen voor eten, drinken en kleding die aan- niet aangetroffen is. Indien boven- weer legale ontvangsten. Indien de Voor de kasopstelling zijn de gestorte maken dat aan het begin van de perio- voor zogenaamde normale levensbe- getroffen zijn op de bankrekening af- staande het geval is, moet het eind- terugbetalingen betrekking hebben contante bedragen en daaraan ver- de inderdaad gelden aanwezig waren hoeften als bijvoorbeeld eten, drinken getrokken worden. De tenaamstelling saldo verhoogd worden met het ver- op leningen van vóór de periode, zal bonden kosten uitgaven, terwijl van afkomstig van strafbare feiten in een en kleding. Regelmatig komt het voor van het bedrijf waar de uitgaven ge- schil tussen de contante opname en indien mogelijk moeten worden vast- ontvangsten uit Money transfers vast- eerdere zaak waar toen niet ontnomen dat dit soort normale uitgaven niet of daan zijn, is hiertoe een aanwijzing. wat in de tussenliggende periode uit- gesteld of de gelden die verstrekt zijn gesteld zal moeten worden of het lega- is, zal nagegaan moeten worden of nauwelijks aangetroffen worden op Tevens moeten desbetreffende uitga- gegeven is plus de bij de doorzoeking een legale herkomst hebben. Is dit le of illegale ontvangsten zijn. Er zal de bankafschriften van betrokkene of ven gedaan via de creditcard en con- en/of fouillering aangetroffen gelden. namelijk niet het geval kan eventueel de periode uitgebreid worden of kun- daarom nader onderzoek naar de herkomst van deze gelden moeten wor- diens partner. Het is dan aannemelijk te veronderstellen dat deze uitgaven tante uitgaven die al op andere wijze meegenomen zijn, in mindering ge- PERIODE nen de ontvangsten als niet legaal den verricht, daar het zou kunnen Betrokkene gaf aan dat zijn beginsaldo (veel) contant gedaan zijn. bracht worden. Voor zover de periode van berekening buiten beschouwing blijven. zijn dat betrokkene op deze wijze zelf hoger was dan in de kasopstelling was opgeno- van het wederrechtelijk verkregen verdiende criminele gelden witwast men en dat deze gelden afkomstig waren van Via het NIBUD kan bepaald worden OPNAMEN VAN BANKREKENINGEN voordeel niet overeenkomt met de Indien gedurende het onderzoek of dat de Money transfers betalingen eerdere criminele activiteiten, meerdere jaren welke uitgaven een gezin in de samen- Naast contante opnamen via de geld- periode van tenlastelegging en bewe- schuldbekentenissen aangetroffen zijn voor de verrichte criminele han- voor de begindatum van de kasopstelling ge- stelling van betrokkene met hun aan automaat, kunnen ook (grote) bedra- zenverklaring, dient in het rapport of worden, zal aan de betrokken perso- delingen. Indien uit aanwijzingen pleegd, waarvoor betrokkene veroordeeld was, de hand van het onderzoek vastge- gen contant opgenomen worden bij proces-verbaal bijzondere aandacht nen gevraagd moeten worden of, op blijkt dat het aannemelijk is dat de maar waarbij geen ontneming was ingesteld. Na de balie van de desbetreffende bank. te worden besteed aan aanwijzingen welke wijze en op welke datum men eventuele terugbetalingen gedaan ontvangen bedragen afkomstig zijn van illegale activiteiten, worden deze terugverwijzing door de Hoge Raad heeft het hof Arnhem 7 gesteld dat betrokkene aannemelijk Op het bankafschrift zijn deze opnamen te herkennen aan codes als KO over strafbare feiten in de periode die niet ten laste is gelegd c.q. bewezen is heeft. ontvangsten natuurlijk niet meege- moest maken dat deze gelden inderdaad nog Het hof Den Bosch heeft in een uitspraak aan- (Rabobank, kasopname) of PK (Post- verklaard. Eerdere antecedenten/ver- nomen als legale ontvangsten. contant aanwezig waren op de begindatum van nemelijk geacht dat veroordeelde de betreffende bank, geldopname postkantoor). In oordelingen, CIE informatie, BKS, LEVENSBEHOEFTEN kasopstelling. Nu uit de onderzoeksgegevens na- periode kosten heeft gehad voor levensonder- de kasopstelling worden deze con- MOT-meldingen etc. kunnen daartoe (zie NIBUD) MOT MELDINGEN melijk bleek dat betrokkene kort na deze begin- houd en ter zake uitgaven heeft gedaan. Gerela- tante opnamen meegenomen als le- gebruikt worden. Het zonder aanwij- Zoals bekend worden door financiële datum een bescheiden bedrag op een bankreke- teerd aan de auto s die verdachte zich in de be- gale ontvangsten. zingen aannemen dat onverklaarbaar MONEY TRANSFERS dienstverleners etc. ongebruikelijke ning had gestort en nog geen week later weer treffende periodes heeft kunnen permitteren ligt In de uitgebreide kasopstelling wordt vermogen of uit een niet tenlastege- Via Money transfers kunnen gelden transacties gemeld aan het zogenaam- een kleiner bedrag contant opnam, vond het hof de levensstandaard van veroordeelde in de be- met deze opnamen niets gedaan. De legde/bewezenverklaarde periode ter beschikking worden gesteld aan de FIU (Financial Intelligence Unit). dat betrokkene het hogere beginsaldo niet aan- treffende periode aanmerkelijk boven bijstands- giraal aanwezige gelden worden na- wederrechtelijk is, is niet afdoende. personen in het buitenland. De be- De transacties worden, indien ver- nemelijk had gemaakt en dat het beginsaldo be- niveau. Het hof zal in het voordeel van veroor- melijk alleen maar omgezet in charta- Zie ook het onderdeel NE BIS IN IDEM. dragen worden veelal contant gestort dacht, doorgemeld aan de opsporings- perkt kon worden tot wat door betrokkene kort deelde bij de vaststelling van de uitgaven voor le (contante) gelden. In principe zijn bij het wisselkantoor, waarna aange- instanties. Aan het FIU kan via een na begindatum was gestort bij de bank. levensonderhoud toch grotendeels bij het bij- dit dan uitgaven uit de bank en voor PINBETALINGEN geven moet worden wie de ontvanger zogenaamd Landelijk OvJ verzoek ge- Nadat betrokkene wederom cassatie had inge- standsniveau aansluiten en de uitgaven ter zake hetzelfde bedrag ontvangsten voor de (zie BETAALAUTOMAAT) van het geld is en waar deze persoon vraagd worden of met betrekking tot steld heeft de Hoge Raad de uitspraak van het stellen op 1.000,- per maand. Voor de periode kas, die elkaar opheffen. het geld wenst op te halen. De verzen- betrokkene meldingen zijn gedaan. hof grotendeels in stand gelaten. Wel heeft de 1 januari 2003 tot en met 23 maart 2004 zal het RECHTSPERSOON der bepaalt tevens in welke valuta de Deze meldingen kunnen aanleiding Hoge Raad zelfstandig het te betalen bedrag ver- hof dan ook rekening houden met uitgaven ter Bijzondere aandacht moet besteed Ontvangsten uit criminele activiteiten ontvanger het geld krijgt. Voor deze geven tot nader onderzoek of kunnen laagd met uitgaven die buiten de periode vielen 8. zake van levensonderhoud tot een bedrag van worden aan grote contante opnamen zijn veelal contant. Tevens zijn ze niet dienst moet natuurlijk ook betaald direct verwerkt worden in de kasop ,-. 10 kort voor het einde van de periode legaal en zullen dus ook niet opgege- stelling

9 Betrokkene een Brit is aangehouden op 10/2/2004, hierbij is 256 kg hennep (207 kg in een be- schaft. Indien aangeschaft en betaald Betrokkene had geen beschikking over een worden meegenomen. Zie verder het betrokkene zijn gedaan. Indien de stelbus en 49 kg in een loods) aangetroffen. Betrokkene is veroordeeld voor het vervoer van 207 door betrokkene zijn het uitgaven bankrekening in Nederland. Alle door hem ont- Algemene artikel in dit BOOM-Nieuws. betaling niet op de bankafschriften kg hennep op 10/2/2004. Het voordeel is berekend over een langere periode dan bewezen, name- voor betrokkene. Indien goederen uit vangen acceptgiro s, dus ook voor gas, water, of de afschriften van de creditcard lijk juni /2/2004. In het rapport is dit gemotiveerd middels CIE info en een Bel-M mel- de onderneming gehaald worden, elektra en telefoon, werden contant bij het post- UITGAVEN wordt aangetroffen, is het aanneme- ding; tapgesprekken en aangetroffen aantekeningen/verpakkingsmateriaal/geldtelmachine die moet voorkomen worden dat deze kantoor voldaan. Als leider van de criminele or- Bij de eenvoudige kasopstelling gaat lijk dat deze facturen contant zijn wijzen op drugshandel; de grote aangetroffen hoeveelheid drugs en info van de Britse autoriteiten goederen, betaald door de onderne- ganisatie stuurde hij een loopjongen met een het om alle contante uitgaven waar- betaald. Voornamelijk bij contante dat betrokkene in 2000 betrokken is geweest bij een drugstransactie. Tot slot is een groot deel van ming, ook per abuis als uitgave van som geld naar het postkantoor om deze betalin- van het aannemelijk is dat ze gedu- betalingen van enige omvang kan de contante uitgaven op versluierde wijze verricht (via derden of met behulp van een valse iden- betrokkene in de kasopstelling mee- gen te doen. Daar ook een crimineel, net als rende de periode zijn gedaan. het van belang zijn de verkoper te titeit/vals paspoort). genomen worden. ieder ander, controle wil uitoefenen moest de Contante stortingen op bankrekenin- bezoeken. Naast de wijze van betaling De rechtbank heeft het rapport gevolgd in de periode en dit zakelijk weergegeven als volgt be- loopjongen na betaling de stortingsbewijzen gen worden in deze methode meege- kan namelijk via bijvoorbeeld foto- argumenteerd 11 : betrokkene heeft een bijzonder grote hoeveelheid verdovende middelen getrans- Een bijzondere situatie doet zich overleggen en het teveel ontvangen bedrag aan nomen als contante uitgaven. confrontatie vastgesteld worden wie porteerd en aanwezig gehad, waarbij betrokkenen een leidinggevende rol heeft vervuld. Dat wijst voor indien de jaarrekening, en dus betrokkene terugbetalen. In de uitgebreide kasopstelling gaat de facturen daadwerkelijk betaald erop dat dit voor betrokkene niet de eerste keer was. Een bevestiging van dat vermoeden is te vin- de rekening-courant, nog niet is op- Tijdens de doorzoeking in de woning van betrok- het om alle uitgaven waarvan het heeft. Tevens kan nagevraagd worden den in het financieel rapport waarin is opgenomen dat betrokkene in Groot-Brittannië werd gezocht gemaakt. Indien de boekhouding van kene zijn drie plastic zakken met stortingsbewij- aannemelijk is dat ze gedurende de of betrokkene nog meer uitgaven voor de handel in verdovende middelen, waartoe hij thans in overleveringsdetentie zit en, zoals de onderneming regelmatig is bij- zen aangetroffen. De stortingsbewijzen waren periode zijn gedaan. Contante stor- gedurende de onderzoeksperiode betrokkene ook ter terechtzitting heeft verklaard, hij gedurende een langere periode een valse gehouden zal (een gedeelte van) de per dag aan elkaar geniet. Alleen al aan de hand tingen op bankrekeningen blijven bij gedaan heeft. Autodealers, reis- identiteit heeft gebruikt. rekening-courant van het lopende van deze stortingsbewijzen is voor meer dan deze methode buiten beschouwing. bureaus en juweliers kunnen, met boekjaar aangetroffen kunnen worden ,- aan contante uitgaven gedurende de De chartaal (contant) aanwezige gel- een beperkte tijdsinvestering, een in de grootboekadministratie. periode vastgesteld. den worden namelijk alleen maar schat aan informatie opleveren. ven worden aan de fiscus. Om toch weer nader onderzoek gepleegd moe- Over de periode waarover deze niet omgezet in girale gelden. In principe over een ogenschijnlijk legaal inkomen ten worden naar de herkomst van de- is bijgehouden, zal in het bijzonder zijn dit dan uitgaven uit de kas en Het verdient de voorkeur om de uit- te kunnen beschikken, kan betrokke- ze betalingen, want uiteindelijk zul- onderzoek moeten worden gedaan met het stortingstarief levert de uit- voor hetzelfde bedrag ontvangsten gaven chronologisch te presenteren ne besluiten een rechtspersoon op te len er in de meeste gevallen contante in het kasboek naar de daar opgeno- gavenpost stortingskosten op. voor de bank die elkaar opheffen. (eventueel opgenomen in een bijlage). richten of aan te schaffen. Via deze stortingen aan ten grondslag liggen. men contante privéstortingen en Indien de rechtbank van mening is rechtspersoon kunnen criminele ont- -opnamen. De opnamen en stortingen STORTINGEN OP BANKREKENINGEN Zoals hierboven al aangegeven gaat dat slechts een kortere periode aan- vangsten (van betrokkene zelf) witge- REKENING-COURANT via de bankrekening worden name- Contante stortingen op bankrekenin- het om alle uitgaven waarvan het nemelijk is, kan het wederrechtelijk wassen worden, maar kan ook een DIRECTEURAANDEELHOUDER lijk ook aangetroffen op de bankreke- gen zijn voor de eenvoudige kasop- aannemelijk is dat ze door verdachte verkregen voordeel op eenvoudige normaal salaris uitgekeerd worden. Naast het ontvangen van salaris kan ning(en) van betrokkene. stelling uitgaven. In de uitgebreide zijn gedaan gedurende de onderzoeks- wijze opnieuw bepaald worden. Dit salaris wordt in principe als legale de directeuraandeelhouder van een kasopstelling wordt met deze stortin- periode. Aanwijzingen voor uitgaven Tevens wordt op deze wijze inzicht ontvangsten meegenomen in de (uit- rechtspersoon ook (contante) privé- STORTINGSBEWIJZEN POSTKANTOOR gen niets gedaan. De chartaal (con- kunnen worden gevonden in tapge- verstrekt in de data waarin het zwaar- gebreide) kasopstelling, afhankelijk ontvangsten en -uitgaven via deze Het is in Nederland niet gebruikelijk tant) aanwezige gelden worden name- sprekken, aangetroffen facturen, aan- tepunt van de uitgaven ligt. Hier kan natuurlijk van de wijze van uitbetalen onderneming laten lopen. Deze ont- dat uitgaven voor bijvoorbeeld nuts- lijk alleen maar omgezet in girale gel- getroffen vermogensbestanddelen, een patroon uit blijken dat eventueel (contant of via de bank). vangsten en uitgaven zijn meestal bedrijven en huur contant worden den. In principe zijn dit dan uitgaven verzekeringsbewijzen, aantekeningen te koppelen is aan de strafbare feiten terug te vinden op de zogenaamde betaald. Het merendeel van de cliën- uit de kas en voor hetzelfde bedrag etc. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld (bijv. een hennepoogst of verdovende Indien er aanwijzingen zijn dat de rekening-courant directeuraandeel- ten van deze bedrijven ontvangen ontvangsten voor de bank die elkaar ook gegevens van het CJIB en Motor- middelentransactie). inkomsten van de rechtspersoon op houder. hiervoor een acceptgiro. Tegen een opheffen. Met andere woorden, de rijtuigenbelasting aanwijzingen geven. niet legale wijze zijn verkregen, zal extra vergoeding (circa 7,50 per ac- totale hoeveelheid geld wijzigt niet UITGAVEN OP NAAM VAN EEN ANDER hier nadrukkelijk nader onderzoek Zowel privéopnamen als privéstor- ceptgiro) kan bij het postkantoor aan maar verandert alleen van samen- Van facturen met geleverde goederen In veel gevallen proberen betrokke- naar verricht moeten worden. Indien tingen kunnen bestaan uit contante de hand van deze acceptgiro deze be- stelling. die op naam staan van betrokkene is nen te voorkomen dat (uitgaven uit dit onderzoek blijkt dat de inkom- bedragen, bankoverboekingen of goe- taling toch contant geschieden. Op het aannemelijk dat de uitgaven door voor) vermogensbestanddelen aan sten inderdaad niet legaal zijn, zal dit deren. Vooral de contante bedragen het reçuutje dat aan de acceptgiro UITGEBREIDE KASOPSTELLING verwerkt moeten worden in de kasopstelling. Bestaan de illegale inkom- zijn van belang voor de kasopstelling, omdat deze niet terug te vinden zijn vast zit, wordt dan een stempel gezet met daarin opgenomen de betaalda- Een methode van berekening van het wederrechtelijk verkregen voordeel sten van de BV uit contante stortingen, op bankafschriften van betrokkene. tum en de stortingskosten. waarbij in de berekening alle legale Ter terechtzitting heeft een getuige die voor dezelfde gedragingen tot eenzelfde straf is veroordeeld als ver- dan kunnen deze stortingen als uitga- Bij inbreng van goederen in de on- Ten behoeve van de kasopstelling is ontvangsten, uitgaven en zowel het oordeelde verklaard dat getuige degene is geweest die de bij de betrokkene aangetroffen facturen heeft be- ven in de kasopstelling opgenomen derneming is van belang na te gaan het van belang om bij een doorzoe- contante begin- en eindsaldo als de taald. Het hof heeft aan deze verklaring geen geloof gehecht. Betrokkene heeft niet betwist dat de facturen worden. Zijn de inkomsten afkomstig door wie, op welke wijze en op welk king deze reçuutjes mee te nemen. begin- en eindsaldi van de bankreke- bij hem thuis zijn aangetroffen en op zijn naam stonden. Dat zijn niet geringe aanwijzingen dat die facturen van girale overboekingen, dan zal moment deze goederen zijn aange- Het aantal reçuutjes vermenigvuldigd ningen over een bepaalde periode door hem zijn voldaan, aldus de AG bij de Hoge Raad. De Hoge Raad verwerpt het beroep

10 hen gekoppeld kunnen worden. Aan Betrokkene wilde onroerende zaken aanschaffen in Spanje tegen contante betaling. In Spanje werd vandaar dat de verdediging zich Uit de kasopstelling blijkt voor een bedrag van ,- aan onverklaarbare gelden. Betrokke- de ene kant hoopt men hiermee (con- hem geadviseerd de onroerende zaken onder te brengen in buitenlandse rechtspersonen en de meestal richt op verhoging van de ne zou ,- (contant) hebben ontvangen uit een computerdeal waarbij betrokkene als be- servatoire) inbeslagname te voorko- betalingen niet contant te doen, maar afkomstig te laten zijn van buitenlandse bankrekeningen. Zo contante legale ontvangsten of ver- middelaar was opgetreden. De rechtbank acht deze computerdeal en de daaruit verkregen (legale) men en aan de andere kant dat be- gezegd, zo gedaan. De rechtspersonen zijn inderdaad opgericht en de onroerende zaken zijn aan- hoging van het contante beginsaldo. inkomsten volstrekt onaannemelijk. Betrokkene heeft niet over deze inkomsten verklaard tijdens het kend wordt dat men dergelijke uitga- geschaft met gelden vanaf bankrekeningen uit Dubai. Het rechtshulpverzoek met betrekking tot in- Wel wordt vooral van de uitgaven in financieel verhoor en zelfs ook niet tijdens de eerste terechtzitting. Verder acht de rechtbank zon- ven doet, terwijl men geen of nauwe- formatie over de betalingen vanaf bankrekeningen uit Dubai is door de autoriteiten daar niet partijen verdovende middelen aange- der deugdelijke financiële onderbouwing onwaarschijnlijk dat betrokkene met de enkele min of lijks legaal inkomen heeft. Dit leidt uitgevoerd. De rechtbank 13 heeft geoordeeld dat uit het onderzoek en de verklaring van veroor- geven dat deze pas betaald hoefden meer toevallige eenmalige inspanning van het bij elkaar brengen van twee partijen ter zake van het ertoe dat men anderen de betaling deelde ter terechtzitting blijkt dat hij contante uitgaven heeft gedaan in Spanje in verband met in- te worden nadat men ze zelf weer ver- afnemen van computeronderdelen gedurende een periode van 3 jaar een bedrag van ,- laat verrichten of vermogensbestand- vesteringen in onroerend goed gedurende de ontnemingsperiode. De contante betalingen en kocht had en dat nu deze partijen in heeft verdiend. De twee ongedateerde receipts of commission van respectievelijk ,- en delen (bijv. een auto) op naam van stortingen zijn gedaan door veroordeelde of in zijn opdracht met contant geld van hem. Blijkbaar beslag waren genomen men niet ,- schieten als onderbouwing in elk geval te kort. Bovendien bleek een van de drie par- een katvanger laat registreren. vond ook de rechtbank aannemelijk dat de betalingen afkomstig uit Dubai vooraf waren gegaan hoefde te betalen. Het is echter een tijen niet traceerbaar (en is in dat verband ook niets door de verdediging naar voren gebracht), en door contante stortingen van gelden afkomstig van betrokkene aldaar. feit van algemene bekendheid dat in is de getuigenverklaring van een andere van de drie partijen niet onderbouwd met stukken en wat Indien het vermoeden bestaat dat de de verdovende middelen handel al- betreft persoons- en bedrijfsgegevens voor een groot deel feitelijk onjuist. 15 betalingen door of voor rekening van tijd betaald moet worden bij afleve- betrokkene zijn gedaan, is het van De investeringen ten behoeve van de UITKERING ring. Indien er al geleverd wordt zon- belang voldoende aanwijzingen te inrichting van een hennepkwekerij of In een aantal gevallen zal betrokkene der betaling, moet er sprake zijn van ontvangsten kan uit de jurisprudentie Indien er sprake kan zijn van casino- vinden die dit aannemelijk maken. een illegaal laboratorium worden in onterecht een uitkering hebben ge- een betrouwbare relatie met wie men worden opgemaakt dat rechters van winsten verdient het aanbeveling bij Hiertoe kan de leverancier bevraagd de kasopstelling meegenomen als had. Toch worden deze inkomsten als al gedurende langere tijd handelt. mening zijn dat de verdediging deze het desbetreffende casino na te gaan worden waarbij ook een fotoconfron- uitgaven. legale ontvangsten meegenomen in aannemelijk moet maken aan de hand of betrokkene frequent bezoeker is. tatie kan plaatsvinden om na te gaan Van de uitgaven voor partijen verdo- de kasopstelling. Wel kan/zal betrok- VERWEREN BETROKKENE, van bewijsstukken als administratie Tevens zou op basis van kansbereke- wie daadwerkelijk betaald heeft. Ook vende middelen worden alleen die kene vervolgd worden voor dit aparte HOGERE LEGALE ONTVANGSTEN of boekhouding. Ook indien hiertoe ning door een deskundige kunnen bestelformulieren, afleveradressen, partijen meegenomen die niet heb- strafbare feit. In principe zal de uitke- Om de contante legale ontvangsten getuigen opgeroepen worden door de worden berekend of het aannemelijk garantiebewijzen etc. kunnen aanwij- ben geleid tot een opbrengst en dus ringsinstantie de onterecht ontvangen te verhogen, zijn in het verleden door verdediging, wil de rechtbank graag is dat betrokkene met zijn gokgedrag zingen geven. tot nieuw wederrechtelijk verkregen uitkering terug vorderen. Een derge- de verdediging diverse varianten uit- weten over welke verifieerbare verko- statistisch gezien winst heeft kunnen Bij grote uitgaven zal nagegaan moe- voordeel. In dat geval zouden name- lijke terugvordering na einddatum geprobeerd. De meest geliefde vari- pen de getuigen kunnen verklaren. behalen. ten worden of de persoon op wiens lijk dubbeltellingen kunnen ontstaan. kasopstelling heeft uiteraard geen ge- anten zijn gok- en/of casinowinsten naam de uitgave staat wel voldoende Het gaat dus alleen om feitelijke uit- volgen voor de kasopstelling. Indien en inkomsten uit ambulante handel Het kan ook voorkomen dat in verwe- Overigens dient bedacht te worden legale ontvangsten heeft om deze uit- gaven die kunnen worden aangemerkt terugvordering niet gebeurt, kan dit zoals auto-, pannen- en/of kleding- ren ten aanzien van beweerdelijke le- dat indien betrokkene met crimineel gaven te doen. als uiteindelijke besteding van eerder voordeel naast het wederrechtelijk handel. Met betrekking tot dit soort gale ontvangsten, culturele aspecten verkregen gelden speelt in het casino, gerealiseerd voordeel. Veelal is dit de verkregen voordeel berekend op ba- een rol spelen. Zo is ooit door een Overigens kan het voorkomen dat de derde inderdaad de echte eigenaar inkoopwaarde (groothandelswaarde) van de laatste in beslag genomen sis van de kasopstelling apart ontnomen worden. Op deze wijze worden Marokkaanse verdachte het verweer gevoerd dat hij ongeveer 10 jaar van het vermogensbestanddeel is. partij. Daarnaast kunnen ook de ge- dubbeltellingen voorkomen. Verdachte beweert dat hij inkomsten heeft gehad volgens de regels van de Islam 16 con- In een zaak voor het hof Arnhem 17 verklaarde be- Zo kan bijvoorbeeld de vriendin van durende de periode gepakte partijen uit de verkoop van sieraden. Hij verklaart hier tant geld gespaard heeft bij zijn ou- trokkene dat hij zijn gelden verdiend had met het betrokkene voor haar verjaardag sie- waarvan aannemelijk is dat betrokke- VERWEREN BETROKKENE ALGEMEEN echter pas bij de rechter-commissaris over, zon- ders, bij wie hij nog inwoonde. Geld zogenaamde gokspel Punto Banco. De deskundi- raden krijgen. Voor de kasopstelling ne erbij betrokken is, meegenomen Bij een goed uitgevoerd financieel der specificaties te geven. Het bedrag dat hij dat hij verdiende met allerhande bij- ge heeft hierover ondermeer het volgende ver- is het echter niet relevant van wie de worden. onderzoek zal het voor betrokkene noemt komt ook niet overeen met de verklaring baantjes moest hij inleveren bij zijn klaard: Bij Amerikaanse roulette ligt het gemid- goederen zijn, maar of betrokkene niet makkelijk zijn om met verweren van een medeverdachte. In tapgesprekken wordt ouders en werd door hen contant be- delde verlies, welke strategie je ook speelt, tus- ze heeft betaald. Indien het aannemelijk is dat de par- te komen. De Hoge Raad heeft name- slechts gesproken over de aankoop van sieraden waard. En een Hindoestaanse ver- sen de 1,3 % en 2,7 %. Wanneer de inzet hoog is tij verdovende middelen is aange- lijk bepaald dat betrokkene, zo nodig en ook bij de doorzoeking zijn geen stukken van dachte voerde aan dat zijn contante en het aantal spelrondes laag is, is de kans gro- UITGAVEN TEN BEHOEVE VAN schaft door meerdere personen, maar met bewijsstukken ondersteund, aan- overtuiging aangetroffen die duiden op verkoop uitgaven verklaard konden worden ter om tot winst te komen. Verdachte zette matig ILLEGALE ACTIVITEITEN niet bekend is wie welk deel betaald nemelijk moet maken dat er onjuist- van sieraden. Wel zijn contante aankoopbonnen uit een groot aantal contante leningen in. Bij Punto Banco zou je in theorie door kaarten Gedurende de onderzoeksperiode heeft, wordt ten behoeve van de kas- heden zitten in de kasopstelling. In aangetroffen met een waarde van ,- ech- van diverse ooms, tantes, neven en te tellen bij 1 op de 170 spellen in het voordeel worden door betrokkene veelal uitga- opstelling de uitgave pondspondsge- dit onderdeel komen een aantal veel ter bij die doorzoekingen is een groot aantal van nichten, hetgeen in Hindoestaanse zijn. De kans is dan nog verwaarloosbaar klein ven gedaan voor de aanschaf van wijs verdeeld over de betrokkenen. voorkomende verweren aan de orde. die sieraden aangetroffen. Gelet op bovenstaan- kringen gebruikelijk was. om tot winst te komen. Het is uitermate onwaar- partijen verdovende middelen of bij- de constateringen acht de rechtbank het niet Wat hier ook van zij, naar aanleiding schijnlijk om met het grote aantal spellen dat ver- voorbeeld investeringen in hennep- Tegen in de kasopstelling opgenomen aannemelijk dat er inkomsten uit de verkoop van van dergelijke culturele verweren dachte heeft gespeeld, een dergelijk bedrag te kwekerijen of XTC laboratoria. uitgaven is veelal weinig in te brengen, sieraden zijn gegenereerd 14. kan gewoon aanvullend financieel winnen. In dit geval durf ik wel te stellen dat dit onderzoek verricht worden. volstrekt niet kan

11 Verdachte is veroordeeld ter zake overtreding welke afspraken zijn hierin opgeno- Betrokkene zou uit de erfenis na het overlijden van zijn De verdediging overlegt ter verhoging van het aangeschaft. Naast de huurpenningen als uitgaven, maar tevens kunnen van de Opiumwet en deelneming aan een crimi- men over rentebetaling en -percen- vader een bedrag hebben ontvangen en diverse lenin- beginsaldo twee schriftelijke getuigenverklarin- kan ook een eventuele waardestijging deze verzekeringen leiden naar nog nele organisatie. Veroordeelde heeft verklaard tage, onderpand en terugbetalings- gen bij familieleden hebben afgesloten. Echter ten gen van derden die aangeven dat ze van betrok- worden gezien als vrucht uit het we- niet bekende uitgaven en vermogens- dat hij ƒ ,- ( 9.076,-) heeft gewonnen in termijn? Ook de zogenaamde geld- aanzien van de erfenis was de datum van het overlij- kene gedurende enige jaren ieder 1 miljoen gul- derrechtelijk verkregen voordeel. bestanddelen waar eventueel conser- het casino. De rechtbank acht het aannemelijk verstrekker kan gehoord worden. den niet duidelijk en de verklaringen waren op details den contant in bewaring hadden en dat ze deze vatoir beslag op gelegd kan worden. dat veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft afwijkend, wat duidde op familieberaad waarbij ge- gelden teruggeven hebben gedurende de peri- Ook in het kader van de kasopstelling verkregen door middel van of uit de baten van de Ten aanzien van de leningen is opval- tracht is de verklaringen zoveel mogelijk op elkaar af te ode van de kasopstelling. Opvallend was dat de verdient het de voorkeur het vervolg- VORDERINGEN OP EINDDATUM feiten waarvoor hij is veroordeeld (ƒ ,- lend dat betrokkene eerst verklaart stemmen. Zo hebben de zussen van betrokkene alleen volledige tekst van beide handgeschreven getui- profijt in een apart hoofdstuk op te Bij zowel de eenvoudige als de uitge- ( ) in verband met het verstrekken van dat er geen schulden zijn en naar ma- maar over het geld gehoord en dit niet gezien, terwijl genverklaringen op datum en naam na letterlijk nemen. Daarbij is het van belang aan breide kasopstelling kan zich de situ- inlichtingen over het onderscheppen van verdo- te hij meer geconfronteerd wordt met de broers verklaren dat het geld geteld is en dat alle overeenkwamen. De rechtbank heeft het bestaan te geven dat de vermogensbestand- atie voordoen dat de betrokkene op vende middelen) en dat deze bedragen onder an- onverklaarbare uitgaven, hij verklaart zussen bij die verdeling aanwezig waren. Voorts zou van deze vorderingen op derden onvoldoende delen inderdaad zijn aangeschaft met het moment van zijn aanhouding dere gebruikt zijn voor het casinobezoek, alwaar dat er wel geldleningen zijn, waarbij het geld gespaard zijn, of gekregen van familie. Ook is aannemelijk geacht nu hetgeen over die vorde- criminele gelden. illegale vorderingen uit heeft staan. de vruchten uit vermogensvermeerdering zijn in de loop van de verklaringen het verklaard over spaargeld in euro s terwijl het onaan- ringen door derden is verklaard naar het oordeel Indien het vermogensbestanddeel Hoewel dergelijke vorderingen wel verkregen 18. aantal en de bedragen toenemen. nemelijk is dat in Suriname het spaargeld in euro s van de rechtbank als onverifieerbaar terzijde aangeschaft en verkocht is gedurende tot het wederrechtelijk verkregen Ten aanzien van een van de leningen aanwezig was. 19 dient te worden gesteld. 22 de periode, is duidelijk wat het ver- voordeel behoren (het betreft hier heeft een oom bij de rechter-commis- volgprofijt is. Indien het nog in bezit is een vermogenscomponent), worden bij eventuele speelwinst sprake is van saris verklaard dat hij aan betrokkene aan het einde van de periode zal het zij op geen enkele wijze in de kas- zogenaamd vervolgprofijt. Zie het een contant bedrag een ander be- Mede gelet op de wisselende verkla- activiteiten waarvoor toentertijd niet vervolgprofijt aan de hand van een opstelling verwerkt (in eindsaldo onderdeel VERVOLGPROFIJT. drag dan waarover betrokkene had ringen en het ontbreken van schrifte- ontnomen was (zie onderdeel NE BIS taxatie vastgesteld kunnen worden. kasgeld danwel werkelijke uitgaven ) verklaard heeft uitgeleend. Dit be- lijke verklaringen oordeelt de recht- IN IDEM), komt het ook voor dat men Indien het vervolgprofijt in de vorm nu immers nog geen contante geld- Een andere variant voor de verhoging drag had hij jarenlang contant thuis bank de erfenis en leningen niet aan- aangeeft dat betrokkene voor zijn van bijvoorbeeld huurpenningen elke stromen hebben plaatsgevonden. Om van de legale ontvangsten is de ont- liggen, omdat hij in 2001 zijn hypo- nemelijk en verwerpt het verweer. aanhouding contante gelden had uit- maand uitgekeerd wordt, kunnen het totale wederrechtelijk verkregen vangst van een schenking of een erfe- theek had verhoogd. Deze verklaring geleend aan of in bewaring had gege- deze ontvangsten en eventuele gere- voordeel te bepalen, dienen dergelijke nis. Voor wat betreft de erfenis moe- lijkt ongeloofwaardig; immers opho- VERWEREN BETROKKENE, ven bij derden. lateerde periodieke uitgaven gewoon openstaande illegale vorderingen ten stukken overlegd kunnen worden ging van een hypotheek betekent ook HOGER BEGINSALDO Ook in deze gevallen wordt van be- als legale ontvangsten en uitgaven daarom afzonderlijk bij de uitkomst over de overledene en de daaruit verhoging van de te betalen rente. Naast bovengenoemde verweren, trokkene verwacht dat hij met bewijs- meegenomen worden in de kasop- van de kasopstelling opgeteld te voortgekomen gelden. Nagegaan kan Niet aannemelijk is dat iemand dit wordt ook vaak getracht het begin- stukken aannemelijk maakt dat op de stelling, indien daarnaast in een worden. worden of er een notariële akte is met doet om het geld zonder enige con- saldo te verhogen. Immers een hoger begindatum van de kasopstelling de- apart onderdeel het vervolgprofijt be- betrekking tot de verdeling van de er- crete bedoeling vervolgens in de beginsaldo levert uiteindelijk een ze gelden aanwezig waren en boven- rekend wordt. WISSELTRANSACTIES fenis. Erfenissen (ruim) voor de begin- spreekwoordelijke sok te bewaren en lager te ontnemen bedrag op. Naast dien wat de (legale) herkomst van de- Regelmatig komt het voor dat uit aan- datum van de onderzoeksperiode vervolgens uit te lenen zonder daar- het verweer dat betrokkene nog gel- ze gelden was (zie onderdeel BEGIN- VERZEKERINGEN getroffen bescheiden of de MOT be- zeggen overigens niets over het begin- voor rente te bedingen. den had liggen uit eerdere criminele SALDO). Uitgaven voor verzekeringen worden vraging blijkt dat betrokkene wissel- saldo van de kasopstelling. veelal per bank betaald. Nagegaan zal transacties heeft (laten) verricht(en), Indien schenkingen de grens van het fiscaal toegestane overschrijden, moet aangifte successie worden gedaan bij Bij betrokkene van Turkse afkomst is een groot contant bedrag aangetroffen ( ,-). Be- VERVOLGPROFIJT Vervolgprofijt zijn de vruchten die betrokkene heeft verkregen uit het moeten worden of inderdaad periodiek alle betalingen zijn gedaan. Indien dit niet het geval is het aanneme- de Belastingdienst. Indien de aan- trokkene heeft aangevoerd dat dit afkomstig is uit een bedrag van ,- dat hij contant heeft wederrechtelijk verkregen voordeel. lijk dat de rest contant is voldaan. Veroordeelde heeft gesteld dat zij contante uit- gifte niet gedaan is, lijkt de schenking ontvangen van zijn rijke familie uit Turkije. Betrokkene zou met dit geld een zaak willen beginnen Als vrucht kan bijvoorbeeld worden Eventueel kan bij de desbetreffende gaven heeft gedaan van in de loop van de jaren niet aannemelijk, althans, kan deze in Nederland 20. De rechtbank heeft deze verklaring als volgt verworpen 21 : Ten aanzien van de grote aangemerkt de beleggingsresultaten maatschappij de betalingswijze na- gespaard geld. Het hof acht dit onaannemelijk. onvoldoende onderbouwd worden. hoeveelheid geld die in zijn woning is aangetroffen heeft verdachte zich aanvankelijk op zijn zwijg- die worden verkregen met gelden af- gevraagd worden. Indien betrokkene Immers de overzichten van de bankrekeningen recht beroepen. Later heeft hij verklaard dat dit geld voor een deel afkomstig is van familie uit Tur- komstig van criminele activiteiten of een tussenpersoon heeft ten behoeve van de veroordeelde bevatten hiertoe geen enkel Ook (contante) leningen van vaak niet kije en dat dit geld door een vriend, op verzoek van de verdachte, contant uit Turkije naar de rente van een op een bankrekening van zijn verzekeringen, kan aan deze aanknopingspunt; de stelling van veroordeelde is nader genoemde derden, worden Nederland is meegenomen. Ook dit komt de rechtbank onaannemelijk voor. Verdachte heeft de gestorte buit. Deze vruchten behoren gevraagd worden op welke wijze de ook niet op andere wijze schriftelijk onderbouwd vaak als verklaring voor de beschik- herkomst van het geld niet met stukken onderbouwd en bovendien is de wijze waarop verdachte tot het wederrechtelijk verkregen betalingen hebben plaatsgevonden, of aannemelijk geworden. Het is niet waarschijn- bare contanten aangevoerd. Het be- het geld naar Nederland heeft laten brengen indien uitgegaan kan worden van een legale her- voordeel. Een ander voorbeeld be- maar kan daarnaast gevraagd worden lijk dat veroordeelde aanzienlijke contante geld- staan van dergelijke leningen dient komst niet logisch, daar deze, in relatie bezien tot de relatief geringe kosten van overschrijving treffen de huurpenningen die men of betrokkene nog meer verzekeringen sommen thuis bewaard zou hebben, waar het nader onderzocht te worden. Is er via de bank, onnodig grote risico s met zich meebrengt. ( ) Bovendien is niet verklaard hoe het ontvangt uit verhuur van panden die heeft. De betalingen voor deze verze- voor de hand ligt dat deze op een spaarrekening een leningovereenkomst, en zo ja, kan dat verdachte het geld in euro s en niet in de in Turkije gangbare valuta heeft ontvangen. met crimineel verkregen gelden zijn keringen worden weer meegenomen geplaatst zouden zijn geworden

12 De kasopstelling: waarbij bedragen van de ene naar de andere valuta worden omgezet of van kleine euro coupures naar grote euro coupures (met het oog op een gemakkelijker transport van contant geld). Dergelijke wisseltransacties hebben in beginsel géén invloed op de kasopstelling. Er is immers ook geen sprake van een uitgave; de hoeveelheid geld verandert niet, het wordt alleen in een andere vorm aangehouden. Door wisselingen wel als uitgave te verwerken, kunnen dubbeltellingen ontstaan wanneer de besteding van het gewisselde geld ook als uitgave wordt verwerkt (bijvoorbeeld Euro s worden gewisseld in US dollars waarna dezelfde dollars worden gebruikt voor uitgaven tijdens een vakantie). Onder bepaalde omstandigheden kunnen wisseltransacties echter wèl als uitgave worden meegenomen. Wanneer betrokkene euro s omwisselt in US dollars en tijdens de aanhouding geen US dollars zijn aangetroffen en in de periode tussen wisseling en aanhouding geen uitgaven in US dollars zijn waargenomen, zijn deze dollars kennelijk buiten het zicht van het onderzoek uitgegeven. Er is dan geen risico van dubbeltelling 24 wanneer de wisseling als uitgave wordt verwerkt. Hetzelfde geldt voor omwisselingen van kleine euro coupures naar bijvoorbeeld 500 euro biljetten 25. Wanneer uit onderzoek niet is gebleken dat uitgaven na het moment van de omzetting middels 500 euro biljetten zijn betaald 26, en dergelijke biljetten niet tijdens de doorzoeking zijn aangetroffen, kan worden aangenomen dat dergelijke biljetten een bestemming buiten het zicht van justitie hebben gekregen. 1 Rechtbank Amsterdam 25/10/2007, nr 13/ Hof Den Bosch 14/4/2003, JOW 2003/46 3 EHRM, 1 maart 2007, LJN BA Hof Den Haag 11/6/2004, nr 22/ Hof Den Bosch 28/4/2004, nr 20/ Hoge Raad 11/10/2005, JOW 2006/11 LJN: AT Hof Arnhem 30/8/2006 nr. 21/ Hoge Raad 22/1/2008, JOW 2008/61 LJN: BC Rechtbank Haarlem 29/1/1998, LJN: AK Hof Den Bosch 26/10/2007, LJN: BB Rechtbank Amsterdam 19/6/2008, nr 13/ Hoge Raad 15/11/2005, nr 03591/04 P 13 Rechtbank Den Haag 15/5/2008, nr. 09/ Rechtbank Den Bosch 21/4/2008, LJN: BC Rechtbank Amsterdam 19/6/2008, nr 13/ De Islamitische wet (Sharia) verbiedt het betalen of heffen (ontvangen) van rente, wat wel gebeurt op een spaarrekening bij een bank. 17 Hof Arnhem 27/2/2007, LJN AZ Rechtbank Haarlem 29/1/1998, JOW 1999/21 19 Rechtbank Haarlem 18/6/2007, nr 15/ In het ontnemingsrapport is opgenomen dat tijdens het onderzoek niet is gebleken dat verdachte een eigen zaak wilde beginnen en tijdens de zoeking ook geen informatie is aangetroffen die daarop zou kunnen duiden. 21 Rechtbank Amsterdam 22/11/2005, nr 13/ Rechtbank Den Haag, 31/3/ Hof Den Bosch 28/4/2004 nr 20/ Immers het is normaal gesproken niet gebruikelijk dat betrokkene euro s omwisselt in dollars, deze vervolgens weer terugwisselt en aanwendt ten behoeve van uitgaven in euro s. 25 Illustratief in dit kader zijn de volgende uitspraken van het hof Amsterdam waarin het hof oordeelt dat het een feit van algemene bekendheid is dat coupures van 500,- louter in het criminele circuit plegen te worden gebruikt: 22/12/2006, LJN: AZ6141 en AZ 6150 en 20/7/2007 LJN: BB Hier moet dus wel expliciet onderzoek naar gedaan worden. Dit onderzoek richt zich dan uiteraard op de grotere uitgaven. Het is niet aannemelijk dat bij supermarkt, tankstation etc. met 500,- biljetten is betaald. Overigens zou dan ook de noodzaak tot omwisseling naar grote coupures hebben ontbroken. een voorbeeld BESCHRIJVING Bij een aanhouding naar aanleiding van een drugstransactie is bij betrokkene ,- aangetroffen. Uit het nadere financiële onderzoek zijn over de afgelopen vijf jaar (de onderzoeksperiode) de volgende gegevens naar voren gekomen: Betrokkene heeft in het eerste jaar een auto aangeschaft van ,-. Na inruil van een auto die al voor de onderzoeksperiode in zijn bezit was, heeft hij contant ,- bijbetaald. De auto is momenteel nog ,- waard. Twee jaar geleden heeft betrokkene een stacaravan aangeschaft voor ,-. Deze caravan is per bank betaald. De caravan is momenteel ,- waard; Zes jaar geleden heeft betrokkene een woonhuis aangeschaft voor ,- met onder meer een hypotheek van ,-. Betrokkene heeft dit woonhuis (getaxeerde waarde ,-) nog steeds in zijn bezit. Van de hypotheek is inmiddels ,- per bank afgelost; De legale inkomsten bedroegen de afgelopen vijf jaar drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant en E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant Betrokkene heeft verklaard dat hij eigenlijk nooit contant geld in huis heeft; Vijf jaar geleden stond ,- op de bankrekening. Het banksaldo aan het einde van de onderzoeksperiode bedraagt ,-; Naast bovengenoemde uitgaven heeft betrokkene de afgelopen vijf jaar via de bank in totaal ,- en contant in totaal ,- uitgegeven; Bij de bank is de afgelopen vijf jaar in totaal ,- contant gestort en ,- opgenomen. Op grond van bovenstaande informatie kunnen de volgende eenvoudige en uitgebreide kasopstelling worden gemaakt. Uiteraard is de uitkomst van het bepaalde wederrechtelijk verkregen voordeel bij beide opstellingen aan elkaar gelijk. In de eenvoudige kasopstelling worden enkel contante bedragen betrokken. Het beginsaldo is op nihil gesteld gelet op de verklaring van betrokkene eigenlijk nooit contant geld in huis te hebben. De legale ontvangsten betreffen het jaarlijkse contante salaris van 5.000,- (dit is , ,- per jaar. Hiervan werd ,- per jaar per minus het bedrag van ,- dat per bank wordt uitbe- bank uitbetaald, terwijl het restant contant werd taald) en de contante opnames van de bankrekening. Het ontvangen; bij de aanhouding aangetroffen bedrag van ,- UITWERKING EENVOUDIGE KASOPSTELLING (EENVOUDIGE) KASOPSTELLING BEGINSALDO (KAS) 0 LEGALE CONTANTE ONTVANGSTEN CONTANT SALARIS 5 X BANKOPNAMEN EINDSALDO (KAS) CONTANT BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN CONTANTE UITGAVEN AUTO CONTANT BANKSTORTINGEN MEER UITGAVEN DAN LEGAAL MOGELIJK

13 UITWERKING UITGEBREIDE KASOPSTELLING Ketenpartners van het BOOM politie regio Kennemerland (UITGEBREIDE) KASOPSTELLING BEGINSALDO (KAS EN BANK) CONTANT 0 BANK LEGALE ONTVANGSTEN (KAS EN BANK) 5 X CONTANT BANK BESCHIKBAAR VOOR HET DOEN VAN UITGAVEN UITGAVEN (KAS EN BANK) AUTO STACARVAN AFLOSSING HYPOTHEEK CONTANT BANK MEER UITGAVEN DAN LEGAAL MOGELIJK vormt het eindsaldo. De uitgaven betreffen de auto, stortingen op de bankrekening en overige contante uitgaven. Alle andere uitgaven zijn per bank betaald en blijven daarom buiten beschouwing, net als de aanschaf van het woonhuis, welke 6 jaar geleden heeft plaatsgevonden (dit is buiten de onderzoeksperiode). In de uitgebreide kasopstelling worden zowel contante als bancaire bedragen betrokken. Het beginsaldo betreft het beginsaldo op de bankrekening. Het contante beginsaldo is op nihil gesteld gelet op de verklaring van betrokkene eigenlijk nooit contant geld in huis te hebben. De legale ontvangsten betreffen het jaarlijkse salaris van ,-. De contante opnames van de bankrekening blijven in de uitgebreide kasopstelling buiten beschouwing. Er wordt namelijk niets ontvangen, het geld wordt alleen in andere vorm aangehouden (contant in plaats van giraal). Het eindsaldo betreft het bij de aanhouding aangetroffen contante bedrag evenals het eindsaldo op de bank. De uitgaven betreffen de contante uitgaven (auto, overig) en uitgaven per bank (stacaravan, aflossing en overig). De contante stortingen op de bankrekening blijven in de uitgebreide kasopstelling buiten beschouwing. Er wordt namelijk niets uitgegeven, het geld wordt alleen in andere vorm aangehouden (giraal in plaats van contant). De aanschaf van het woonhuis valt buiten de onderzoeksperiode en blijft daarom buiten beschouwing. CONCLUSIE Op grond van bovenstaande kasopstellingen kan het volgende geconcludeerd worden. Nu er meer uitgaven zijn gedaan dan legaal gezien mogelijk is, moet er sprake zijn van onbekende ontvangsten. Het is een feit van algemene bekendheid dat met de handel in verdovende middelen veel geld wordt verdiend, veelal in contanten in allerlei valuta. Daarvan uitgaande is het aannemelijk dat het wederrechtelijk verkregen voordeel dan ook tenminste gelijk is aan deze onbekende ontvangsten nu er geen andere legale ontvangsten uit het onderzoek zijn gebleken. Het wederrechtelijk verkregen voordeel bedraagt (tenminste) ,-. In de serie ketenpartners van het BOOM maken we deze keer nader kennis met Micha de Heus, een financiële specialist bij bureau financiële recherche van de politieregio Kennemerland. Financieel rechercheren... Hoe werkt dat? En wat is belangrijk voor een kasopstelling? De redactie van het BOOM-Nieuws ging met hem in gesprek over eenvoudige kasopstelling. We krijgen tips en adviezen van een financiële expert met tien jaar ervaring... M.A.H. Hienkens, vermogenstraceerder moeilijk. Je zou bijvoorbeeld een kasopname aan het begin van de periode als beginsaldo kunnen aanhouden. vriendinnen. Je kunt zoveel uit die taps halen en wat ik genoemd heb is zeker geen limitatieve opsomming. Belangrijk is dat je je startsaldo goed Heb jij ervaring met de kasopstelling? Micha: Het principe van de kasopstelling heb ik al diverse keren toegepast. Deze kasopstellingen zijn door de rechter beoordeeld, altijd met positief resultaat. Het is zeker geen moeilijke methode. Ik hoor wel eens twijfel bij collega s als ze horen over de kasopstelling, maar ik beschouw het als koudwatervrees. Het is gewoon een kwestie van logisch nadenken. De eenvoudige kasopstelling heeft als voordeel dat je op een relatief eenvoudige wijze, en over een bepaalde periode, inzicht krijgt in de portemonnee van de verdachte. Kun je de methode kasopstelling nader toelichten? Bij een eenvoudige kasopstelling kijk je naar de contante ontvangsten en uitgaven. Allereerst bepaal je samen met de officier van justitie, wat je als onderzoeksperiode voor je kasopstelling hanteert. Tenslotte is de officier verantwoordelijk voor de vervolging. Vervolgens moet je een beginsaldo bepalen, dus wat had de verdachte aan het begin van de onderzoeksperiode in zijn/haar portemonnee? Dat is best moet beredeneren. Ook moet je goed naar het eindsaldo kijken. Meestal valt dat moment samen met de datum van aanhouding en doorzoeking. Het eindsaldo wordt bepaald door wat je aan cash geld vindt bij de verdachte in zijn/haar fouillering en/of in zijn/ haar woning. Maar let ook op de chipknip van de verdachte, want dat saldo geldt ook. Je bent bezig met een financieel onderzoek en je gaat een ontnemingsrapportage maken op basis van een kasopstelling. Hoe verzamel je de informatie en waar haal je de informatie vandaan? In het onderzoek is sprake van drie fases. Dat is allereerst de opsporingsfase, voorafgaand aan de doorzoekingen en aanhoudingen (voorfase). Vervolgens de fase (dag/dagen) van de doorzoeking en aanhouding, en als laatste de opsporingsfase daarna. In de voorfase kijk ik naar verschillende relevante bronnen, zoals de bankrekeningen, creditcardrekeningen, informatie van het CJIB over boetes, bel M-meldingen en informatie uit telefoontaps. Die taps bieden een indicatie van cash uitgaven, zoals gesprekken over vakantiereizen, aankopen van dure voorwerpen, leefpatroon, onderhoud van vrienden of Micha vervolgt: Bij de start van het onderzoek vraag ik aan de collega s om te letten op financiële informatie. Om terug te komen op de tap. Financiële informatie vraag ik goed uit te werken en de gesprekken te coderen zodat ze gemakkelijk terug te vinden zijn. Ook observatie van de verdachten in deze voorfase is belangrijk. Waar komen de verdachten? Waar pinnen ze? Waar bankieren ze? Zo probeer ik een breder beeld te krijgen waar het vermogen van de verdachte zit, en waar ik op de actiedag beslag op kan leggen. Bij de volgende fase, de actiedag, gebruik ik een checklist voor de doorzoeking. Daarmee bedoel ik checklist doorzoeking financieel onderzoek (waaronder SFO) die te vinden is op Politie Kennis Net. In deze checklist worden de mogelijkheden van inbeslagneming beknopt weergegeven (klassiek, conservatoir) en er staat in op welke wijze het wederrechtelijk voordeel vastgesteld kan worden. Dus berekening op transactiebasis of kasopstelling/ vermogensvergelijking. Verder is in de checklist een lijst opgenomen met voorbeelden van in beslag te nemen voorwerpen zoals loonstrookjes, afschriften van bank- en girorekeningen en stortings- en betaalbewijzen. Het is van belang dat alle deelnemers van 22 23

14 NOG EVEN EEN PAAR BELANGRIJKE PUNTEN OP EEN RIJ 1 Bepaal beredeneerd het beginsaldo. 2 Vraag door bij een leverancier (bijvoorbeeld autobedrijf, juwelier). Wellicht heeft de verdachte meer producten afgenomen. 3 Betrek ook de vriend/echtgenoot of vriendin/echtgenote bij je onderzoek naar cash uitgaven door de verdachte. 4 Betrek ook specialistische diensten bij het financieel rechercheren, zoals bijvoorbeeld het observatieteam. Waar komt de verdachte, waar rijdt hij/zij in en wie neemt hij/zij mee? 5 Rechercheer op internetsites naar de verdachte. Wellicht staat hij/zij op bijvoorbeeld Hyves. 6 Onderzoek verklaringen van verdachte over zogenaamde legale ontvangsten. 7 Laat je ontnemingsrapportage controleren en lezen door een derde. Kijk voor een uitgebreide uitwerking het artikel ABC Kasopstelling elders in dit BOOM Nieuws. de doorzoeking deze lijst kennen, want zo weten ze ook naar welke voorwerpen gezocht kan worden. Het is belangrijk om de financiële status van de verdachte zo goed mogelijk in kaart te brengen en die checklist helpt daarbij. Al die informatie draagt bij aan een goede kasopstelling. Daarnaast is in de checklist een lijst opgenomen met voorbeelden van voorwerpen die in aanmerking komen voor conservatoir beslag. Bij de derde fase, dus de fase na de actiedag, kan ik meer naar buiten treden. Heel vaak schakel ik daarbij de tactische recherche in om het onderzoek te doen. Daarmee ontstaat wisselwerking. Op die manier leert de rechercheur financieel rechercheren en ervaart hij/zij wat belangrijk is voor het financiële onderzoek. Onder- Het opstellen van een vermogensvergelijking, kasopstelling en financieel proces-verbaal is een kernopgave in het onderwijs aan de Politieacademie. De kernopgave is onderdeel van de afstudeerrichting financiële recherchekunde, niveau 5 (HBO-master). De doorlooptijd is 14 weken en bestaat uit 280 studiebelastinguren, verdeeld over zeven contactdagen, korpsopdrachten en zelfstudie. Het examen bestaat uit het samenstellen van een vermogensver- zoeksitems zijn bijvoorbeeld de autoverkoper of het reisbureau waar de verdachte een reis heeft geboekt. Het is dan wel aan te raden om door te vragen bij die leverancier. Wellicht zijn er meer reizen geboekt en cash betaald bij dat reisbureau. Ook is het raadzaam om te informeren of de echtgenote/vriendin of vriend als klant voorkomt. Ik kom vaak tegen dat die uit naam van de verdachte betaald. Ik doe dus uitgebreid onderzoek naar de grote contante uitgaven. Dat houdt in dat ik in principe geen uitgebreid onderzoek doe naar kleine contante uitgaven. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ik kleine cash uitgaven niet meeneem in de kasopstelling. Immers wanneer de bonnetjes bij een verdachte thuis zijn aangetroffen, is het voldoende aannemelijk dat deze uitgelijking, in combinatie met een kasopstelling aan de hand van een authentieke praktijkzaak, en het schrijven van een proces-verbaal over een zaak waarin deze opsporingsmiddelen zijn benut. Het lesmateriaal is ontwikkeld in samenwerking met BOOM. MEER WETEN OVER DEZE OPLEIDING? Neem dan contact op met de contactpersoon van de Politieacademie van uw organisatie. gaven door hem/haar zijn verricht. Bij de verhoren van de getuigen maak ik vaak gebruik van een fotoconfrontatie, zodat eventuele twijfel over wie de cashbetaling heeft gedaan wordt weggenomen. Nog een tip: leg de uitgaven bij supermarkten zoals vermeld op bankafschriften, bijvoorbeeld naast de klantenkaart van de supermarkt. Zo kom je erachter of de verdachte extra geld bij de supermarktkassa heeft opgenomen. Dat extra opgenomen geld hoort weer bij de kasopstelling (cash opname). Een ander belangrijk onderdeel van de op te maken kasopstelling is het verhoor van de verdachte. Licht dat eens toe? Het verhoor van de verdachte verdeel ik in twee momenten. Het eerste moment is het verhoor vlak na de aanhouding. Daarvoor is een standaardverhoor beschikbaar dat op Politie Kennis Net staat. Wanneer je de verdachte financieel gaat horen, moet je de verdachte wel een machtiging strafrechtelijk financieel onderzoek (SFO) uitreiken. Het tweede en vaak laatste moment is het verhoor als je alle kasuitgaven op een rij hebt. Je gaat de verdachte confronteren met de uitgaven. De verdachte moet dan verklaren hoe hij/zij al die uitgaven heeft kunnen doen. Ik vraag de verdachte uiteraard ook naar zijn/haar legale ontvangsten. Wanneer de verdachte een plausibele verklaring heeft voor de ontvangsten en uitgaven, moet hij/zij dat ook onderbouwen met bewijsstukken. Bij zo n tweede verhoor zie je echter vaak dat de verdachte zich beroept op zijn/haar zwijgrecht. Kijk voor de checklists en informatie over SFO ook op: PolitieKennisNet/opsporing/ afnemen/ontnemen/sfo Jurisprudentie kasopstelling De berekening middels een kasopstelling is net als de vermogensvergelijking een geldige methode bevonden 1. De Hoge Raad heeft bepaald dat onder bepaalde voorwaarden waaronder verdeling van de bewijslast - geen rechtsregel zich verzet tegen de toepassing van deze berekeningsmethoden. Uit de jurisprudentie blijkt dat het bewijsrecht voor wat betreft de ontneming specifieke kenmerken heeft. Dit geldt niet alleen voor de bewijsminima maar ook voor de bewijskracht. Hoewel de kasopstelling en vermogensvergelijking eenzelfde systematiek van berekening kennen (periodeberekening) treft u hieronder vooral de relevante jurisprudentie voor de kasopstelling aan. BEREKENING EN VERDELING VAN DE BEWIJSLAST Grondfeit waarvoor is veroordeeld, hoeft zelf geen voordeel te hebben opgeleverd Bewijslastverdeling / bewijscriterium W.J. van Doorn, senior parketsecretaris Arrest van de Hoge Raad 26 februari Het verweer van de verdediging dat geen ontneming plaats kon vinden op basis van art. 36e, derde lid, Sr omdat uit het grondfeit waarvoor de betrokkene is veroordeeld geen voordeel is gegenereerd, is door het hof verworpen. De Hoge Raad is het hiermee eens en motiveert ter zake dat op grond van de wetsgeschiedenis moet worden aangenomen dat de wetgever de oplegging van de in het derde lid bedoelde betalingsverplichting slechts heeft willen uitsluiten indien de betrokkene niet is veroordeeld wegens een misdrijf waarvoor een geldboete van de vijfde categorie kan worden opgelegd, en/of tegen hem als verdachte van dat misdrijf geen SFO is ingesteld en niet tevens indien het daar bedoelde voordeel niet tenminste gedeeltelijk verband houdt met het misdrijf ter zake waarvan hij is veroordeeld. Dat strookt ook met het bepaalde in art. 126f, tweede lid, Sv, op grond waarvan, voorzover hier van belang, de officier van justitie alleen dan gehouden is over te gaan tot de sluiting van het SFO indien de betrokkene bij de einduitspraak ter zake van het misdrijf bedoeld in art. 36e, derde lid, Sr niet wordt veroordeeld. Die sluiting is dus niet voorgeschreven indien uit dat onderzoek blijkt dat de betrokkene door middel van of uit de baten van dat misdrijf ter zake waarvan hij bij de einduitspraak is veroordeeld, geen voordeel heeft verkregen, aldus het oordeel van de Hoge Raad. Arrest van de Hoge Raad 25 juni In deze zaak was het verzoek tot het horen van getuigen door de het hof niet gehonoreerd onder verwijzing naar het vonnis van de rechtbank, waarvan beroep. Volgens de rechtbank is sprake van voldoende aanwijzingen van strafbare feiten die niet alleen blijken uit het strafdossier in de hoofdzaak maar ook een nadere fundering in de daarop gevolgde financiële rapportage vinden. Onder geschetste omstandigheden, aldus het hof, ligt het op de weg van de verdediging (die in hoger beroep is gekomen) om in dit stadium aan te geven dat en waarom sprake is van een beperktere omvang van de strafbare feiten. In dit stadium van het geding brengt een doorzichtige en verantwoorde procesvoering mee dat de verdediging wat zij daaromtrent wenst aan te tonen concreet en gemotiveerd aangeeft, onder opgave van de wijze waarop zij telkens punt voor punt door getuigen en/of door deskundigen bewijs van haar stellingen denkt te kunnen leveren

15 De Hoge Raad bevestigt deze zienswijze 4 onder verwijzing baar ministerie er in slaagt op bepaalde punten de schijn neemt de Hoge Raad onder meer in aanmerking dat het ginvermogen van de betrokkene op nihil moet worden naar de Memorie van Toelichting waarin onder meer is tegen de veroordeelde te wekken, dan kan de rechter hem hof hiertoe kennelijk heeft besloten vanwege een rede- gesteld, omdat het faillissement van de betrokkene voor opgenomen dat de rechter in zaken waarin sprake is van de bewijslast tot disculpatie op die punten opleggen. lijke bewijslastverdeling. Het hof heeft dus op het mo- de periode van de vermogensvergelijking bij gebrek aan ontneming op grond van art. 36e, derde lid, Sv, zich zoals Voorts heeft de Hoge Raad gemotiveerd dat het hof tot ment dat het verzoek tot het horen van de getuigen aan baten was opgeheven en uit het financiële onderzoek niet in civiele procedures, op bepaalde vermoedens kan verla- uitdrukking heeft gebracht dat de betrokkene door het de orde was voorshands, behoudens tegenbewijs, aanne- is gebleken van nadien genoten inkomsten. ten. Het bewijscriterium is hier de aannemelijkheid. Op achterwege blijven van de dagvaarding van de onder- melijk geacht en aannemelijk kunnen achten dat het be- het Openbaar Ministerie zal in eerste aanleg de last rusten scheiden getuigen redelijkerwijs niet in de verdediging de argumenten aan te dragen waarop een dergelijke aan- kan worden geschaad, aangezien de door de verdediging nemelijkheid kan worden gestoeld. Of het daarin slaagt, is genoemde punten van verhoor in redelijkheid niet van BEWIJSMIDDELEN C.Q. BEWIJSKRACHT aan het oordeel van de rechter. Deze kan daarbij voor een belang kunnen zijn voor enige in deze ontnemingsproce- afweging komen te staan die, op vergelijkbare wijze als in het civiele recht kan nopen tot een verdere bewijslastverdeling op basis van redelijkheid en billijkheid. Als het open- dure te nemen beslissing dan wel dat redelijkerwijs moet worden uitgesloten dat die getuigen iets over bedoelde punten zouden kunnen verklaren. Afschrift vonnis als bewijsmiddel / bewijsminima niet van toepassing op schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel Arrest van de Hoge Raad 9 september Beredeneerde kasopstelling en de mogelijkheid tegenbewijs aan te bieden Arrest van de Hoge Raad 17 september In deze zaak had volgens de verdediging het hof ten onrechte het door de Griffier van de rechtbank te Den Haag voor kopie conform getekend afschrift van het verkorte gezegd dat ook de bijzondere voorschriften over de bewijskracht van die bewijsmiddelen, met name die van de artikelen 341, tweede-vierde lid, 342, tweede lid, en 344, vonnis als wettig bewijsmiddel aangemerkt en aldus eerste lid, onder 5, Sv zouden gelden. Zulks is niet het Het gerechtshof Amsterdam heeft bij arrest van 13 decem- a om een beredeneerde kasopstelling die is gebaseerd onder verwijzing naar 339 lid 1 Sv ten onrechte dit von- geval, oordeelt de Hoge Raad. ber 2000 een ontnemingsmaatregel opgelegd. In kernach- op wettige bewijsmiddelen door een daartoe gekwali nis redengevend geacht dat wederrechtelijk voordeel was Ook het door de verdediging ingestelde cassatiemiddel tige bewoordingen onder verwijzing naar het financieel ficeerd persoon opgemaakt in het kader van een inge- verkregen. dat de schatting van het wederrechtelijk verkregen voor- rapport heeft het hof het wederrechtelijk verkregen steld strafrechtelijk financieel onderzoek en De Hoge Raad kwam tot verwerping van dit beroep onder deel niet aan wettige bewijsmiddelen is ontleend, aange- voordeel geschat op grond van het negatieve saldo van de b waarbij de betrokkene de gelegenheid is geboden om verwijzing naar de Memorie van Toelichting bij het wets- zien het afschrift van het verkorte vonnis in de hoofdzaak optelling van contante uitgaven en de legaal ontvangen zonodig door bescheiden gestaafd tegenover de voorstel dat heeft geleid tot de wet. Voor wat betreft de niet als wettig bewijsmiddel kan worden aangemerkt en contante gelden in de periode van de tegen betrokkene rechter aannemelijk te doen worden dat en waarom de bewijsmiddelen in ontnemingszaken schrijft de wet voor niet kan worden volstaan met het enige dan nog resteren- bewezenverklaarde strafbare feiten. Immers kon dit nega- door middel van die methode vastgestelde onverklaar- thans in artikel 338, tweede lid, Sv dat de rechter de de bewijsmiddel, te weten het proces-verbaal houdende tieve verschil slechts veroorzaakt zijn door een onver- de ontvangsten niet of niet geheel hun oorsprong vin- schatting van het op geld waardeerbare voordeel slechts verklaring van de aangever, faalt. In de eerste plaats kon klaarde bron van ontvangsten. den in feiten als bedoeld in art. 36e Sr dan wel anders- kan ontlenen aan de inhoud van wettelijke bewijsmidde- het hof het afschrift van het in de hoofdzaak gewezen ver- Het beroep in cassatie dat ten onrechte gebruik zou zijn zins niet kunnen gelden als voordeel in de zin van die len, als opgesomd in art. 339 Sv. Dit geldt voor voordeel in korte vonnis tot het bewijs bezigen en voorts zijn de be- gemaakt van de zogenoemde kasopstelling is verworpen. bepaling. de zin van zowel het tweede als het derde lid van artikel wijsminima uit het Wetboek van Strafvordering niet van De Hoge Raad heeft hiertoe gemotiveerd, onder verwijzing 36e Sr. Dit houdt in, dat de bewijsgaring aan dezelfde re- toepassing op de schatting van het wederrechtelijk ver- naar een arrest van 28 mei , dat het moet gaan: gels is onderworpen als de bewijsgaring ten behoeve van kregen voordeel, aldus de Hoge Raad. de tenlastelegging van een strafbaar feit. Daarmee is niet Beginvermogen terecht op nihil bewijslastverdeling Arrest van de Hoge Raad 24 april Bijlage als bewijsmiddel Arrest van de Hoge Raad 29 mei In deze zaak heeft de verdediging betwist dat het begin- genoemde getuigen op geen enkele wijze is geconcreti- vermogen nihil was. Dit was het uitgangspunt van het seerd op welke grond en op welke wijze zij over de voren- In het arrest van het hof is het bewijs van een kasstorting Dit behoeft echter niet tot cassatie te leiden oordeelt de financiële rapport omdat de veroordeelde failliet was bedoelde vermogenspositie van de veroordeelde zouden niet met zoveel woorden in de gebezigde bewijsmiddelen Hoge Raad omdat het Financieel Rapport in de bewijs- verklaard. Er was geen boekhouding waaruit het begin- kunnen verklaren, terwijl ook overigens de verzoeken van genoemd. Evenmin is in het arrest aangegeven aan welk voering is betrokken en daarmee de bijlagen waaronder vermogen duidelijk is geworden. De verdediging had ten de verdediging, mede in het licht van de door het Open- wettig bewijsmiddel het hof die kasstorting heeft ont- het (als bijlage) aan het rapport gehechte bankafschrift behoeve van het vaststellen van de omvang van het baar Ministerie aan zijn vordering ten grondslag gelegde leend. waaruit de bewuste kasstorting wél blijkt. beginvermogen om het horen van getuigen verzocht, financiële gegevens, onvoldoende gemotiveerd zijn. hetgeen door het hof was afgewezen met als argument Volgens de Hoge Raad geeft dit geen blijk van een onjuiste dat zijdens de veroordeelde met betrekking tot de meer- rechtsopvatting en is dit toereikend gemotiveerd. Daarbij 26 27

16 Arrest van de Hoge Raad 22 mei SOORTGELIJKE EN ANDERE FEITEN De in art. 36e lid 3 Sr genoemde andere strafbare feiten hoeven niet door de betrokkene zelf gepleegd te zijn. Het hof heeft in hoger beroep de Officier van Justitie nietontvankelijk verklaard in zijn vordering voorzover deze betrekking heeft op feiten ter zake waarvan verweerder is vrijgesproken en voorzover deze betrekking heeft op de verkoop van hoeveelheden van niet meer dan 30 gram hennep en de vordering voor het overige afgewezen. De Hoge Raad vernietigt deze uitspraak met onder andere de volgende motivering. De Hoge Raad heeft geoordeeld, voor zover voor art. 36e lid 3 Sr van belang, dat de rechter dient vast te stellen dat aannemelijk is dat de in art. 36e, derde lid, Sr bedoelde andere strafbare feiten op enigerlei wijze ertoe hebben geleid dat de betrokkene wederrechtelijk voordeel heeft gekregen. Aan een dergelijke vaststelling gaat de in de art. 511b e.v. Sv geregelde procedure vooraf. Daarmee is ge- Voordeel uit feiten die expliciet aan de orde zijn geweest bij eerdere strafvervolging, kan niet worden ontnomen in een latere ontnemingszaak als voordeel uit andere strafbare feiten ex art. 36e lid 3 Sr. waarborgd dat de rechter die over een tot ontneming strekkende vordering van het Openbaar Ministerie heeft te beslissen, dit niet doet dan nadat hij heeft onderzocht of en heeft vastgesteld dat de wettelijke voorwaarden, dus onder meer of er aanwijzingen in de zin van het tweede lid zijn danwel er aannemelijkheid in de zin van het derde lid is, zijn vervuld. Aan de oplegging van die sanctie hoeft in die gevallen dus niet het vermoeden ten grondslag te liggen dat de verdachte die feiten heeft begaan. In zoverre kan de oplegging van de maatregel van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel, zelfs wanneer de verdachte ter zake van die feiten is vrijgesproken, niet in strijd komen met het vermoeden van onschuld waarop art. 6, tweede lid, EVRM en art. 14, tweede lid, IVBPR, iedere verdachte aanspraak geven. Arrest van de Hoge Raad 11 oktober Andere feiten als bedoeld in art. 36e, lid 3 Sr kunnen ook soortgelijke feiten betreffen. Niet hoeft te blijken om welke andere feiten het gaat. In de onderliggende strafzaak was betrokkene veroordeeld voor kort gezegd bedrijfsmatige hennepteelt over een bepaalde periode. In de ontnemingsrapportage was de periode uitgebreid aangezien tegenover vastgestelde uitgaven geen bekende legale inkomstenbron stond, waardoor het aannemelijk is dat deze uitgaven door veroordeelde gedaan konden worden uit wederrechtelijke genoten inkomsten uit andere strafbare feiten. Zowel het verweer als het cassatiemiddel berusten op de opvatting dat onder andere feiten in de zin van art. 36e, derde lid, Sr niet ook soortgelijke feiten kunnen worden begrepen nu ten aanzien van dergelijke, soortgelijke feiten alleen toepassing van art. 36e, tweede lid, Sr in aanmerking komt. 1 Zie voor vermogensvergelijking: Hoge Raad 25 juni 2002 nr /00P, LJN AD 8950 en Hoge Raad 24 april 2007 nr 00444/06 P, LJN AZ Hoge Raad 26 februari 2002, nr /00P, LJN AD Hoge Raad, 25 juni 2002 nr /00P, LJN AD Hoge Raad kwam tot een vermindering van het ontnemingsbedrag vanwege overschrijding van de redelijke termijn. 5 Hoge Raad, 17 september 2002, nr.00640/01 P, LJN AE Hoge Raad 28 mei 2002, nr. 0514/01 P, LJN AE In deze zaak had het hof geoordeeld dat de methode van vermogensvergelijking niet gebruikt kan worden als middel voor de berekening van het wederrechtelijk verkregen voordeel. De Hoge Raad casseert en motiveert dat geen rechtsregel en met name niet art. 6 EVRM zich tegen deze berekeningswijze verzet aangezien hier het strafbare feit door middel van of waaruit dat voordeel is verkregen in rechte is komen vast te staan. Arrest van de Hoge Raad 4 april De Hoge Raad oordeelt dat het cassatiemiddel faalt omdat het uitgaat van een eis die de wet niet kent. Bij toepassing van art. 36e, derde lid, Sr geldt voor wat betreft de daargenoemde "andere feiten" immers als maatstaf of gelet op het strafrechtelijk financieel onderzoek aannemelijk is dat dergelijke feiten er op enigerlei wijze toe hebben geleid dat de veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft verkregen. Geen rechtsregel schrijft voor dat uit de inhoud van de wettige bewijsmiddelen waaraan de rechter de schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel heeft ontleend, moet blijken om welke andere feiten het gaat. 7 Hoge Raad 24 april 2007, nr /06 P LJN AZ Hoge Raad 9 september 1997, LJN: AK 1395-JOW 1998, 2 (Vgl. Hoge Raad 6 oktober 1998, LJN AB 9535-JOW 1999, 14.) 9 Hoge Raad 29 mei 2007, 01195/06 P, LJN BA Hoge Raad 22 mei 2001, LJN: AB 1763-JOW 2001, Hoge Raad 11 oktober 2005, LJN AT 3654-JOW 2006, Hoge Raad 4 april 2006, nr /05 P LJN AV 0397 JOW 2006, 9. Het bestreden arrest van het gerechtshof te Arnhem is gewezen naar aanleiding van een door de Officier van Justitie bij de rechtbank te Zutphen ingediende ontnemingsvordering op basis van art. 36e, derde lid, Sr naar aanleiding van een inmiddels onherroepelijk vonnis in een eerdere zaak. In die eerdere zaak was geen ontnemingsvordering uitgebracht noch aangekondigd. Het hof had bij de schatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel mede het voordeel in aanmerking genomen dat door betrokkene was verkregen uit die eerdere zaak. De Hoge Raad oordeelt anders. Uit de relevante bepalingen volgt dat een ontnemingsvordering naar aanleiding van een veroordeling als bedoeld in het eerste dan wel het derde lid van art. 36e Sr moet worden ingesteld binnen twee jaren na de uitspraak in eerste aanleg. Daarmee is niet verenigbaar dat in een geval als het onderhavige, waarin na een eerdere veroordeling een ontnemingsvordering ter zake van de feiten waarop die veroordeling betrekking had, binnen genoemde termijn is uitgebleven, die feiten alsnog naar aanleiding van een latere veroordeling als andere strafbare feiten in de zin van art. 36e, derde lid, Sr, tot voorwerp van ontneming kunnen worden gemaakt, aldus de Hoge Raad. Jaarverslag BOOM 2007 bekroond als Bestverzorgd Jaarverslag Het jaarverslag BOOM 2007 is in de prijzen gevallen. Bij de verkiezing tot Bestverzorgd Jaarverslag 2008 door de Grafische Cultuurstichting en Grafisch Papier is het jaarverslag BOOM 2007 tot Bestverzorgd Jaarverslag gekozen. Bij de prijsuitreiking hebben de vormgever BWH uit Leeuwarden, en de opdrachtgever BOOM een oorkonde in ontvangst genomen. UIT HET JURYRAPPORT Bondig, krachtig en uitnodigend, onder andere door het kleine formaat, de bindwijze (gesingerd) en de aardige illustraties. Dat is in enkele woorden gezegd het jaarverslag van BOOM. In vijf minuten weet je wat het Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie in 2007 heeft uitgevoerd. Dit is een aansprekende prijs in de grafische wereld. Enigszins te vergelijken met de verkiezing Beste Voetballer van Nederland, gekozen door kenners. In totaal waren er 113 inzendingen, verdeeld over profit en nonprofit, overheid, stichtingen, grote beursgenoteerde ondernemingen en kleinere bedrijven. Naast het jaarverslag van het BOOM, vielen ook de jaarverslagen van Insinger de Beaufort, Ahrend, het Aids Fonds en het VSBfonds in de prijzen

17 Verenigd Koninkrijk Proceeds of Crime Act 2002 drs. M.R. van Diggelen RA, senior forensisch accountant en E.A.H. Weustenraad RA, senior forensisch accountant lijk verkregen voordeel van betrokkene heeft bepaald, legt hij een betalingsverplichting 7 op voor dit bedrag, of indien van toepassing een ander bedrag. Dit laatste kan onder meer het gevolg zijn van een gebrek aan draagkracht bij betrokkene. Naar aanleiding van bovengenoemde of soortgelijke procedure is een aantal maal geklaagd bij het Europese hof voor de Rechten van de Mens. Het EHRM heeft echter aangegeven dat de procedure niet in strijd is met art. 6 EVRM. Zie hiervoor het artikel met betrekking tot EHRM uitspraken. Een (Engelstalige) samenvatting van de hier beschreven Confiscation Proceedings is op te vragen bij het secretariaat van het BOOM via boom@om.nl. 1 De POCA is ingevoerd in 2002 en bevat een uitgebreid instrumentarium om op te treden tegen crimineel bezit. Naast de hier beschreven gerechtelijke procedure (confiscation) volgend op een strafrechtelijke veroordeling, kent de POCA nog twee andere procedures die zonder strafrechtelijke veroordeling kunnen plaatsvinden. Dit zijn de zogenaamde civil recovery (herwinning) welke speelt voor een civiele rechtbank en de cash forfeiture (verbeurdverklaring) welke specifiek is gericht op contant geld. 2 Gerechtelijke procedure ten behoeve van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel 3 Volgens lijst 2 bij de POCA wordt bij de volgende delicten geacht sprake te zijn van een criminele levensstijl: drugshandel, witwassen, terrorisme, mensenhandel en mensensmokkel, wapenhandel, valsemunterij, merkvervalsing, seksuele uitbuiting en pedofilie, en afpersing, evenals voorbereidingshandelingen met betrekking tot voornoemde delicten. In sommige gevallen wordt geacht sprake te zijn van een criminele levensstijl bij recidive. 4 General Criminal Conduct. 5 Assumptions. 6 Basis of the assumption 7 Confiscation Order In deze BOOM Nieuws special wordt uitgebreid stilgestaan bij de kasopstelling, welke gericht is op het vaststellen van onverklaarbare uitgaven. In dat kader is het interessant om een blik te werpen op de relevante wetgeving bij onze buren aan de overkant van de Noordzee. Het afnemen van wederrechtelijk voordeel is daar geregeld in de zogenaamde Proceeds of Crime Act (POCA). Een van de mogelijkheden daarin betreft een zogenaamde Confiscation Proceeding 2, die kan worden ingesteld aansluitend op een strafrechtelijke veroordeling. Tijdens een dergelijke procedure wordt een aantal stappen doorlopen. Allereerst beslist de rechter of betrokkene een Criminal Lifestyle heeft. Een dergelijke criminele levensstijl wordt automatisch aangenomen na een beschikt. Van belang hierbij is uiteraard dat niet alleen uitgaven en bezit in de afgelopen 6 jaar worden onderzocht, veroordeling voor een aantal specifiek maar ook het legale inkomen in de wet benoemde strafbare (dat immers een verklaring hiervoor feiten. Dit betreffen onder andere kan geven). handel in verdovende middelen, witwassen, De aanklager hoeft de basis/gronddel mensensmokkel, wapenhanslag van zijn vordering 6 niet te bewij- en gedwongen prostitutie 3. zen; het is echter aan betrokkene om te bewijzen dat onverklaarbare gelden Als betrokkene op grond van het uit een legale bron afkomstig zijn. strafbare feit waarvoor hij veroordeeld Nogmaals, de bewijslast ligt bij de is een criminele levensstijl heeft, bepaalt verdediging om de uitkomsten van de rechter vervolgens of betrok- de Assumptions te weerspreken. Dit kene voordeel heeft gehad uit dat moet onderbouwd worden met bewijsmiddelen, algemeen strafbare gedrag 4. Dit gebeurt het enkele roepen dat aan de hand van de aanname 5 het minder was, is dus onvoldoende. dat alle uitgaven en verkregen vermogensbestanddelen in een periode Naast het (meer algemene) voordeel van 6 jaar voorafgaand aan de procedure, uit verondersteld strafbaar gedrag geacht worden afkomstig te zijn over een periode van 6 jaar, kan de uit (kennelijke) strafbare gedragingen rechter ook nog kijken naar specifiek van betrokkene. Dit geldt ook voor voordeel uit strafbare feiten waarvoor vermogensbestanddelen waarover betrokkene veroordeeld is. betrokkene na zijn veroordeling Wanneer de rechter het wederrechte- OM-ontnemingsspecialisten ARRONDISSEMENTSPARKETTEN Alkmaar mr. B. Haneveld Almelo mw. mr. T.I Spoor; J.C. Koenderink Amsterdam mr. J.H.M. van Leijen Arnhem mr. A. van Veen Assen mr. G.C. Bruins Slot; A.H.M. Verhey Breda mr. K. van Damme Den Bosch mr. R. Schuurman; M.J.W. Palubski Den Haag mr. M.M. Egberts; mw. mr. P.J. Borst Dordrecht mw. mr. A.L. Lawick van Pabst-Hoekstra; J.H. de Jongh Groningen mr. O.F. Brouwer Haarlem mr. J. Hendriks Leeuwarden mr. M. Kappeyne van de Coppello; W.S. de Boer Maastricht mr. M. el Jerrai; H.M.P. Slangen Middelburg mr. J. Zondervan Roermond mr. L. Ummels; H.J.M. Bours Rotterdam mw. mr. A.M.G. van der Kragt; H. van den Berg Utrecht mr. M. van Ling Zutphen mw. mr. S. Markink-Grolman; mr. P.A. de Boer Zwolle/Lelystad mw. mr. M. Brunsveld; R. Jansen (Zwolle); mr. H. Harmeijer; mw. A. Kruijsdijk (Lelystad) Mutaties op deze lijst graag mailen naar <boom@om.nl> FUNCTIONEEL PARKET ZWOLLE F. Menger; vacature FUNCTIONEEL PARKET AMSTERDAM mw. mr. A. van Dis; mw. M. van Gendt FUNCTIONEEL PARKET DEN BOSCH mr. F. Roest LANDELIJK PARKET mr. E.A.F. Roelofs RESSORTSPARKETTEN Amsterdam mr. P.G. Blanken; mw. mr. K.P.J. Janssen; mw. mr. S.M.L.M. Spoor; mr. T.M. Buma; mw. mr. J.J.M. Gielen-Winkster; mr. drs. E.F. Warner Arnhem mr. P.C. Quack; mr. P. van Hilten; A.J.M. de Meij Den Bosch mr. A.J. de Veer; mr. M.J.P. Beurskens Den Haag mw. mr. M. ter Hart; F.P.M.L. Warmenhoven; mr. T.M. Tjeerdema Leeuwarden mr. drs. J.L. van der Neut; mr. W.S. Sikkema; mr. MA.P. Hoogduin; mr. H. Dijkstra; mr. T. Wolters; mr. J.B.H.M. Simmelink 30 31

18 De kasopstelling en artikel 6 EVRM vooraf zijn zaak bekend maakt aan de verdediging en dat de betrokkene mondeling en schriftelijk bewijs kan inbrengen. Tevens werd de betrokkene in de gelegenheid gesteld om aan te tonen dat hij bepaalde vermogensbestanddelen had verkregen middels een legale inkomstenbron. Het Geeringsarrest 3 van het Europese hof heeft overigens geen gevolgen voor ontnemingsvorderingen die gebaseerd zijn op een kasopstelling of vermogensvergelijking, ook al is er bij het gebruik van zulk soort berekeningen van één of meer tenlastegelegde feiten vrijgesproken. Er is immers sprake van een periodeberekening, wat wil zeggen dat het voordeel niet is gekoppeld aan een of meer specifieke strafbare feiten. Bovendien kan worden vastgesteld dat sprake is van daadwerkelijk verkregen voordeel en dan is er geen strijdigheid met de onschuldpresumptie. 1 EHRM, 5 juli 2005, nr /04 (Van Offeren/Nederland) 2 EHRM, 5 juli 2001; LJN: AD3514 (Phillips/Verenigd Koninkrijk)) 3 EHRM, 1 maart 2007, LJN: BA1112 (Geerings/Nederland) mr. D. Muller, internationaal strafrechtelijk juridisch adviseur Dit artikel gaat in op de jurisprudentie van het Europese hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) met betrekking tot de toepasselijkheid van de onschuldpresumptie van artikel 6 EVRM op de ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel op basis van een kasopstelling. Op 5 juli 2005 deed het EHRM uitspraak in de zaak Van Offeren 1 tegen Nederland. Betrokkene werd op 13 september 1999 door het Gerechtshof s-hertogenbosch veroordeeld wegens het transporteren van cocaïne in de periode van 1 juni 1998 tot en met 8 oktober 1998, het voorhanden hebben van 640 gram cocaïne op 9 oktober 1998, het voorhanden hebben van 535 gram mannitol en het handelen in strijd met de WWM en sociale zekerheidsfraude. Voor het overige werd hij vrijgesproken, onder andere voor het handelen in cocaïne. De officier van justitie stelde een ontnemingsvordering in, waarbij het voordeel was berekend op basis van een vermogensvergelijking over de periode van 1 januari 1997 tot en met 31 mei Van Offeren voerde ter terechtzitting aan dat hij alleen was veroordeeld voor feiten waar geen voordeel uit verkregen kan worden en overigens was vrijgesproken van de handel in verdovende middelen en dat om die reden het ontnemen van wederrechtelijk verkregen voordeel uit dat delict in strijd was met de onschuldpresumptie zoals neergelegd in artikel 6 lid 2 EVRM. Nu in eerste aanleg en hoger beroep toch een ontnemingsmaatregel werd opgelegd en door het hof werd gesteld dat hij het voordeel had gegenereerd met cocaïnehandel, stapte Van Offeren uiteindelijk naar het EHRM en stelde ook daar dat er in strijd was gehandeld met artikel 6 lid 2 EVRM door hem een ontnemingsmaatregel op te leggen inzake feiten waarvoor hij was vrijgesproken. Het EHRM overwoog, in navolging op een eerder door het EHRM gewezen arrest 2, dat er drie criteria zijn waaraan getoetst dient te worden of er wordt gehandeld in strijd met artikel 6 lid 2 EVRM, namelijk de classificatie van de procedure in de nationale wetgeving, de strekking en het doel van de procedure evenals de aard en de zwaarte van de sanctie. Het EHRM concludeert enerzijds dat de ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel geen veroordeling wegens een drugsdelict beoogde en dat er om die reden geen sprake is van een new charge en anderzijds dat via de vermogensvergelijking was vastgesteld dat betrokkene beschikte over vermogen van aanzienlijke omvang, waarvoor betrokkene ook geen legale bron kon aangeven. Er is dan ook niet gehandeld in strijd met de onschuldpresumptie van artikel 6 lid 2 EVRM. In het eerder genoemde arrest Phillips/Verenigd Koninkrijk is het EHRM nog ingegaan op de vraag of artikel 6 lid 1 EVRM (fair trial beginsel) van toepassing is. Het EHRM overweegt dat artikel 6 lid 1 EVRM op de gehele procedure van toepassing is waarin the determination of any criminal charge aan de orde is, dus ook op de ontnemingsprocedure. Volgens het EHRM was artikel 6 lid 1 EVRM in de zaak van Phillips echter niet geschonden omdat de ontnemingsprocedure met voldoende waarborgen was omkleed. Het EHRM doelde daarmee op het gegeven dat de ontnemingsprocedure een gerechtelijke procedure is met een openbare behandeling van de zaak, dat de aanklager 32 33

19 Jurisprudentie Onderstaande jurisprudentie vormt een selectie uit de totale jurisprudentie m.b.t. de ontnemingswetgeving. De meest relevante uitspraken zijn opgenomen op de Cd-rom van Kluwer (Juridische bibliotheek 1) onder JOW en te raadplegen via Porta Juris. Tussentijdse/actuele jurisprudentie wordt gepubliceerd op de subsite van het BOOM op het OMtranet. Het BOOM verspreidt de essenties van deze uitspraken tevens op schrift onder de gerechten, parketten en BFO s. Op aanvraag zijn zij tevens beschikbaar voor de Bijzondere Opsporingsdiensten. JOW 2008/56 De cassatieprocedure is niet bedoeld om geblunder in de eerste procesfase te herstellen Hoge Raad, 4 september 2007 JOW 2008/57 Wanneer de bestreden beschikking is gegeven in afwachting van het oordeel van de rechtbank, kan door dit vonnis op het bestaande klaagschrift geen (andersluidende) beslissing meer volgen Hoge Raad, 8 januari 2008 JOW 2008/58 Door het overlijden van de betrokkene vervalt het recht tot het aanvangen of voortzetten van een ontnemingsprocedure Hoge Raad, 18 maart 2008 JOW 2008/59 Artikel 70 Sr is ook van toepassing in de ontnemingsprodedure; artikel 9a Sr staat ontneming in de weg Hof Den Haag, 11 mei 2007 JOW 2008/61 Geen wederrechtelijk verkregen voordeel in een periode waarin geen (bewezenverklaarde) strafbare feiten zijn gepleegd Hoge Raad, 22 januari

20 35