Leerwerkboek. Nieke Bastiaenssen Liese Bergen Elke Coorens Nadia Eggermont Pieter Wyffels. Rudi Wuyts

Transcriptie

1 Leerwerkboek Nieke Bastiaenssen Liese Bergen lke Coorens Nadia ggermont Pieter Wyffels Rudi Wuyts 1

2 INHOUDSOPGAV Thema 1 Hoe het begint p. 7 Les 1 Het spel van een taal p. 8 Les 2 Het bijt, het steekt, het prikkelt p. 12 Les 3 Wennen aan een lessenrooster p. 21 Les 4 Lezen en spreken over lezen p. 23 Les 5 Mailen, we doen het allemaal! p. 38 Les 6 Communiceren is geen kinderspel p. 44 Les 7 erste Hulp bij Opdrachten instructiewoorden p. 52 Les 8 Wie durft de Junioreditie van xpeditie Robinson aan? (hoofdletter) p. 55 Zelftoets p. 60 Lettergetetter en spelbrekers p. 70 Thema 2 Kern van de boodschap p. 73 Les 1 Weet wat je leest of beluistert p. 74 Les 2 Luisteren kun je leren p. 82 Les 3 De kern van de boodschap p. 85 Les 4 Teksten om te studeren en dan? p. 93 Les 5 Spot het onderwerp p. 100 Les 6 Het werkwoord en de tijd p. 107 Les 7 Zomaar even lezen of genietend lezen? p. 121 Les 8 Werken met woorden p. 129 Les 9 Namen noemen: het zelfstandig naamwoord (zn) p. 134 Zelftoets p. 145 Lettergetetter en spelbrekers p. 161 Thema 3 Cu vnvnd p. 167 Les 1 Als het kriebelt moet je... spreken p. 168 Les 2 Klare taal: vraag en antwoord. p. 178 Les 3 Cu vnvnd in De Vliegende Hollander? p. 185 Les 4 Het bijvoeglijk naamwoord (bn) p. 190 Les 5 Het werkwoordelijk en het naamwoordelijk gezegde (wwg en nwg) p. 194 Les 6 Toerist of verteller? p. 202 Les 7 Verhalen in het kort p. 207 Les 8 Pret met afko s: LOL? p. 218 Les 9 mv ;)) p. 222 Zelftoets p. 230 Lettergetetter en spelbrekers p. 245 Project 1 Festival van verblding p. 249 Les 1 Festival van verblding smaakmaker p. 250 Les 2 Beeldige poëzie p. 254 Les 3 Het kinderparlement p. 258 Les 4 De uitnodiging p. 267 Les 5 Banken en stoelen aan de kant, hier komt... de generale repetitie p. 272 Lettergetetter p. 275

3 Thema 5 (Digi)beten p. 279 Les 1 Hapklare teksten p. 280 Les 2 In woord en beeld p. 285 Les 3 Reedkopjou en Weeuwsnitje: over klanken en letters p. 291 Les 4 Werken met de spellingchecker p. 296 Les 5 Spelling van klinkers p. 299 Les 6 Spelen met poëzie p. 304 Les 7 p. 309 Les 8 Het telwoord (tw) p. 315 Zelftoets p. 317 Lettergetetter en spelbrekers p. 330 Thema 6 Gevaarlijk spel p. 337 Les 1 Instructies en dan? p. 338 Les 2 Instructies ordenen en opbouwen p. 340 Les 3 Luisteren en kijken naar instructies p. 343 Les 4 Gevaarlijk - gevaarlijker - gevaarlijkst p. 346 Les 5 Reedkopjou en Weeuwsnitje deel 2: over medeklinkers p. 357 Les 6 De speech p. 360 Les 7 De kus p. 364 Les 8 De engel die niet kon vliegen p. 367 Zelftoets p. 375 Lettergetetter en spelbreker p. 384 Project 2 Schrijver gezocht p. 387 Les 1 Lekker luisteren p. 388 Les 2 Verteller gevonden p. 390 Les 3 Schrijver gezocht p. 394 Les 4 Schrijver gevonden p. 397 Les 5 ureka! p. 402 Lettergetetter en spelbrekers Thema 8 Snuffelneuzen p. 407 Les 1 Wie heb je aan de lijn? p. 408 Les 2 Zoek de dader p. 418 Les 3 Snuffelen in heden, verleden en toekomst p. 422 Les 4 Werken met informatiebronnen p. 429 Les 5 en uiterst wetenschappelijk taalproject waarmee niet te lachen valt! p. 435 Les 6 Genres in de (jeugd)literatuur: boeken gekruid naar ieders smaak p. 441 Les 7 Ben jij een snuffelaar? p. 458 Zelftoets p. 462 Lettergetetter en spelbrekers p. 476 Project 3 Quiz-tig p. 485 Studiewijzer p. 486 Opdracht en werkwijze p. 487 Beoordeling p. 491 Tips en valkuilen p. 491 Vademecum p. 493 Literatuurtips p. 541 Leerlijnen p. 542 Placemat p. 547 Vorderingsfiches p. 549 Mindmap Troep p. 557 Colofon p. 559

4 Aan de slag met Hoe doe je dat? Met zes tintelende thema s en drie prikkelende projecten Thema 1 Hoe het begint Thema 2 Kern van de boodschap Thema 3 Cu vnvnd Project 1 Festival van verblding Thema 5 (Digi)beten Thema 6 Gevaarlijk spel Project 2 Schrijver gezocht Thema 8 Snuffelneuzen Project 3 Quiz-tig Met gemak Schrijven naar of spreken met een vriend of vriendin kan heel informeel. Je hoeft je niet aan allerlei afspraken te houden. De taal of de vorm van de boodschap kun je vrij kiezen. Anders is het als je bijvoorbeeld de leraar of de directeur aanspreekt. Dan houd je je beter aan de strikte omgangsvormen: dit is een formele situatie. Wat je moet leren, vind je in de paarse kaders, de Vastgespijkerd-kaders. Wat moet je kunnen? - je gevoelens verwoorden; - een ik-boodschap formuleren in verschillende situaties; - enkelvoudige en samengestelde zinnen bouwen. Wat moet je kennen? - woorden die gevoelens uitdrukken; - verschil tussen een enkelvoudige en samengestelde zin. Wat je moet kennen en kunnen, vind je in de blauwe kaders. Woordverklaring verklaren = uitleggen waarom In de woordverklaring vind je uitleg bij allerlei moeilijke woorden.

5 Met een beetje hulp Hoe doe je dat? en voorstel - Neem een map met flappen. - Wees creatief en geef die map een persoonlijk tintje. - Stel in de loop van dit jaar een inhoudsopgave op. Bewaar die vooraan. - Breng een verdeling aan in je portfolio met verplichte en vrije taken. - Maak de opdrachten telkens op een ander blad. Volg de stappen en ontdek hoe je het doet. Oriënteren, voorbereiden, uitvoeren en reflecteren. De OVUR s maken je vaardig. tip Bekijk de communicatieve situatie. Wie is de zender? Wie is de ontvanger? Talloze tips helpen je op weg. Zet een stapje terug en fris op wat je al leerde. LWB p. 50 LWB p. 493 Meer info over taalbeschouwing, vaardigheden en leren leren, zoek je op in het vademecum achteraan in je leerwerkboek. Met gevoel voor (taal)humor BBBB 80 Droedelen, ook dat is taal. Lettergetetter Kruiswoordraadsel I G J F H C A D Vul het kruiswoordraadsel in. 5 1 W O R S T L N 2 B A N G S 3 O N Z K R 4 V R L G N 9 7 R 6 C A R R I R T R N I U W S G I R I G I I 12 T S P O N T A A N 8 K N M R K N P 13 R J A L O R S I N H A N T R N 17 N 18 L 16 Z N U W A C H T I G N O N L I F D 19 A V S A N C L R D H Z O O 20 K L A S S N L R A A R T R A D S Spelen met woorden. Thema 1 - Lettergetetter 61

6 Met kennis van zaken Hoe ging het? Heb je over iedereen iets kunnen vertellen? Hoe kon jij de informatie onthouden? Zou je dat de volgende keer op een andere manier aanpakken? Waarom wel of niet? Durfde je het woord te nemen? Heb jij je klasgenoten beter leren kennen? valueer jezelf en de anderen. Naam: Klas: Nummer: Vorderingsfiche Nederlands: schrijven Beoordelingsschaal: 0 = geen moeite 1 = zwak 2 = onvoldoende 3 = voldoende 4 = goed 5 = uitstekend 1 Attitudes Product Taalbeschouwing Crea 2 Structuur Inhoud Netheid Aandacht voor spelling Gepaste titel Opbouw: I-M-S Verbanden / alinea's Lay-out Opdracht volbracht Gepast: doel, ontvanger... Voorbereiding Gepast taalgebruik Zinnen Woordkeuze Creativiteit Cijfer Titel oefening Je let extra op / / Toelichtingen en tips: Wat zul je hier aan doen? Je let extra op / / Toelichtingen en tips: Vorderingsfiche Nederlands: schrijven Wat zul je hier aan doen? 507 Zelftoets In Thema 1 heb je al heel wat geleerd: je kent en kunt al een en ander! Tijd dus voor een toetsmoment. Hoe gebruik je de zelftoets? Stap 1 De leraar vertelt je welke toetsopdrachten of welke delen van een toetsopdracht jij zult maken. Je markeert ze in de tweede kolom van het overzicht op blz. 49. Stap 2 Je maakt de toets. Je vindt de toetsen vanaf blz. 50. Stap 3 Na de toets controleer je met de correctiesleutel het resultaat dat je behaalde en duid je op het schuifbalkje in kolom 4 aan hoe je scoorde. Hoe ging het? het lukte heel goed = meer dan 70 % = goed (3) het ging behoorlijk = 70% - 51% = voldoende (2) het moet beter = de helft of minder = onvoldoende (1) Stap 4 Op basis van je resultaat bepaal je aan welke extra opdrachten jij zelfstandig werkt. Je spreekt met de leraar af of je oefent op basis (B) of verdieping (V). Hoe vaardig ben je al? Bekijk je vooruitgang op de vorderingsfiches. Op het einde van een thema toets je jezelf: wat ken en kun je al? Na de toets vind je extra oefenmateriaal. Als je niet alle opdrachten maakt in de klas, kun je ze gebruiken om thuis verder te oefenen voor Nederlands. xtra opdrachten vind je vanaf blz Thema 1 - Zelftoets Met enthousiasme Met elkaar X-tra Voor fans van contractwerk. Voor wie houdt van een extraatje. Met twee kun je meer dan alleen. Opdracht 5 Voor wie houdt van een uitdaging. Voor wie graag oefent met het scherm. Maak samen werk van Netwerk TaalCentraal! Hoe ging het? Ik spreek, schrijf, lees, bekijk, beluister. NDRLANDS!

7 LS 2 In woord en beeld Spreken - schrijven - lezen In thema 2 leerde je schema s maken. Lees de theorie opnieuw. teksten kiezen schema s maken praten voor de klas met PowerPointondersteuning LWB p. 94 Het schema Als je van een tekst een schema maakt, dan kun je daarna het schema bekijken om te weten waarover de tekst gaat. Het is heel handig als je een tekst moet bestuderen of onthouden. Hoe doe je dat? Hoe maak je van een tekst een schema? - Lees de tekst intensief en duid sleutelwoorden aan. - Schrijf het hoofdonderwerp of centraal thema (kop/titel) boven het schema. - Markeer de signaalwoorden, ze geven het verband tussen de alinea s aan. - Plaats de verschillende delen bij/onder elkaar. - Gebruik kleuren om het schema overzichtelijker te maken. De start: een schema Opdracht 1 Lees de tekst. lektronische post of electronic mail Met kun je een bericht versturen van jouw pc naar een andere pc. De verzending gebeurt elektronisch over het internet. Om te kunnen gebruiken, heb je een adres nodig. en adres kun je vergelijken met een gewoon adres. Het werkt op een vergelijkbare manier. en adres heeft altijd dezelfde vorm. Het bestaat uit twee delen die gescheiden worden door of apenstaartje. Het apenstaartje spreek je uit als at. Het deel voor het apenstaartje kun je vergelijken met een postbus. Het bevat meestal je naam of je gebruikersnaam. Het deel na het apenstaartje kun je vergelijken met een postkantoor. Het bevat de naam van het bedrijf waar je een internetabonnement hebt. Als jij een bericht verstuurt, wordt het bericht eerst naar het postkantoor gestuurd. Het komt daar aan op een computer die niets anders doet dan berichten ontvangen Thema 5 - Les 2 285

8 en versturen. Die computer wordt mailserver genoemd. Op die mailserver staan ook alle postbussen van zijn postkantoor. Het bericht dat jij verstuurd hebt, wordt in de postbus van de geadresseerde bewaard. Wanneer die persoon met zijn pc contact legt met de mailserver, stuurt die het bericht door naar zijn pc zodat die persoon het kan lezen. Als iemand een bericht naar jou stuurt, wordt de omgekeerde weg gevolgd. Het bericht gaat naar de mailserver. Die stuurt het door naar het postkantoor dat in jouw adres staat. De mailserver van dat postkantoor zal het bericht bewaren in de postbus tot jij het daar komt ophalen. ( ) Naar: Hoe? Wat? Waarom? Hoe werkt het? Maak een schema van de tekst. Hoe doe je dat? Oriënteren op de taak Bepaal tekstsoort, tekstdoel en centraal thema. a Welke tekstsoort is het? b Waarom lees je de tekst? c Waar vind je vaak het centraal thema of hoofdonderwerp van de boodschap? d Waarover gaat deze tekst? e Wat is je leesverwachting, wat wil je graag te weten komen? Voorbereiden van de taak Lees de tekst oriënterend. a Wat is de titel? b Wat is de bron? c Hoeveel alinea s telt de tekst? d Hoe kun je snel vinden waarover elke alinea gaat? e Zoek het onderwerp/de boodschap van elke alinea. Op welke vragen geven de alinea s een antwoord? Uitvoeren van de taak Verzamel en orden de gegevens die je verzamelde in een schema. Werk met kleuren of pijltjes om je schema overzichtelijk te maken. 286 Thema 5 - Les 2

9 Titel Wat? Wat nodig? Vorm? Ik stuur Ik krijg Bron Reflecteren op de taak Controleer op volledigheid en duidelijkheid. tip Gebruik de vragen die je bij / over de alinea's kunt stellen. Hoe ging het? Is je schema volledig? Kun je deze informatie uit je schema afleiden? Controleer en plaats een kruisje in de passende kolom. en schema maken Ja Nee Gedeeltelijk r staat een titel boven het schema. Het schema vermeldt: - wat is. - wat je nodig hebt om te kunnen mailen. - de vorm van een adres. - hoe werkt als jij een bericht verstuurt. - hoe werkt als iemand jou een bericht stuurt. De bron is vermeld. Het schema is overzichtelijk door het gebruik van kleuren. Thema 5 - Les 2 287

10 Van schema naar presentatie Opdracht 2 Geef een korte uiteenzetting over een weetje dat je zelf kiest. - Je kunt informatie zoeken op het internet of in de bibliotheek of je neemt een van de teksten die de leraar je geeft. Je presentatie ondersteun je met een PowerPoint. Weet je niet hoe je een PowerPoint maakt, vraag dan uitleg aan de leraar. - Wat moet er in je mini-presentatie komen? Gebruik een schema (zie vorige opdracht) of de w-vragen: over wie of waarover, waar, wanneer, waarom, waardoor, waarmee - Hoe ziet een PowerPoint er uit? Hoe moet jouw presentatie er uitzien? Praktische afspraken voor de vorm. - maximaal 7 dia s, - kernwoorden, geen zinnen, - gebruik de 7 X 7-regel: maximaal 7 woorden per regel en maximaal 7 regels per dia, - kies een duidelijk leesbaar lettertype en leesbare lettergrootte, bv. Verdana 18, - gebruik dezelfde achtergrond voor alle dia s, - beperk het gebruik van kleuren. Het is leuk als je je voorstelling met beeld en/of geluid ondersteunt. Overdrijf niet. - Maak eventueel een overzicht om je inhoud voor te bereiden. Ik zal iets vertellen over Kern: (schema en/of de w-vragen) Ik moet de opdracht inleveren op (inleveren betekent je presentatie printen als hand-out met 3 dia s per pagina.) Maak een PowerPointpresentatie. Hoe doe je dat? Oriënteren op de taak Sta eerst stil bij de communicatieve situatie: wie spreekt, wie luistert, wat is het spreekdoel, wat is de boodschap, hoe breng je die boodschap, welk effect wil je bereiken Gebruik je schema om een presentatie te maken. a Bepaal je spreekdoel: waarom vertel je? b Wie zijn de ontvangers: aan wie vertel je? c Denk na over de boodschap: wat is het onderwerp? Voorbereiden van de taak Gebruik de w-vragen voor de invulling van de boodschap. Over wie/waarover? Waardoor? Waar? Waarmee? Wanneer? Hoe? Waarom? 288 Thema 5 - Les 2 Woordverklaring een kernwoord = een sleutelwoord, een belangrijk woord een regel = een lijn waarop geschreven wordt

11 Uitvoeren van de taak Zet de titel op de eerste dia. - Zet per dia één vraag met sleutelwoord(en) als antwoord. - Zet in de slotdia: besluit, samenvatting of goede raad. ventueel geraadpleegde bronnen. - Houd je aan afspraken over de vorm. - Gebruik het kader Hoe ging het? als leidraad bij je presentatie. Reflecteren op de taak Hoe ging het? Dit kader kun je zelf ook als checklist gebruiken. De PowerPointpresentatie (de vorm) Ja Nee Gedeeltelijk Je hebt maximaal 7 dia s. Je past de 7 X 7-regel toe. Je lettertype is goed leesbaar. Je letters zijn voldoende groot. Je gebruikt dezelfde achtergrond voor alle dia s. Je gebruikt kleuren, maar niet te veel. De titel van de presentatie is de kern van je verhaal. De sleutelwoorden ondersteunen de boodschap die je brengt. Je tekst breng je in een logische volgorde. Je houdt rekening met de communicatieve situatie: publiek, doel, de taal die je gebruikt Je ondersteunt je voorstelling met beeld. Je ondersteunt je voorstelling met geluid, maar niet overdreven... Thema 5 - Les 2 289

12 LWB p. 175 Presentatie voor de klas Omcirkel het gepaste cijfer van 1 tot 5. De beschrijving van de criteria vind je in de tabel onder de cijfers We verstaan je niet, deze zaken zijn helemaal niet goed: articulatie volume tempo intonatie Je bent moeilijk verstaanbaar, bepaalde zaken waren al beter: articulatie volume tempo intonatie Je bent duidelijk verstaanbaar, je hebt een goed(e) articulatie volume tempo intonatie Je onderwerp en de woorden die je gebruikt zijn veel te moeilijk voor ons. Je onderwerp en de woorden die je gebruikt zijn vrij goed te begrijpen. Je onderwerp en de woorden die je gebruikt zijn heel goed te begrijpen Je leest veel af, je boeit helemaal niet. Je zegt op uit het hoofd, kunt de luisteraar niet de hele tijd boeien. Je spreekt spontaan, het is boeiend om naar je te luisteren Je kijkt de klas niet aan. Je kijkt de klas soms aan. Je kijkt de klas bijna de hele tijd aan. Wat moet je kunnen? - een tekst over een leuk onderwerp kiezen; - een schema maken van de tekst; - het onderwerp voor de klas brengen met PowerPointondersteuning. 290 Thema 5 - Les 2