VAARDIG COMPETENT WORDEN. toelichting op studiemateriaal TPVO en tips voor het leren van beroepsvaardigheden

Transcriptie

1 VAARDIG COMPETENT WORDEN toelichting op studiemateriaal TPVO en tips voor het leren van beroepsvaardigheden 2004, Maastricht/Nijmegen TransferPunt VaardigheidsOnderwijs Annita Strijbos m.m.v. Pie Bartholomeüs, Christine Crefcoeur, Louk Hollands, Cécile Kienhorst, Marjo Kwast, Harold Nas, Leden van de MBO-participantenraad en van de HBO-participantenraad

2

3 2004 Transferpunt Vaardigheidsonderwijs Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Eerste druk, Transferpunt Vaardigheidsonderwijs,1994 Tweede, herziene druk, TransferPunt Vaardigheidsonderwijs, 2004

4

5 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding -2- Pagina 2 Beroepsvaardigheden leren Inleiding Leerstappen en het studiemateriaal In grote lijnen Oog hebben voor de studiematerialen Inleiding De stap-voor-stap-uitwerking Actief studeren; meer over de studieopdrachten En verder nog De schijfjes Studietips Inleiding De individuele voorbereiding Samen werken, samen oefenen Studietips voor het studiegroepje Studietips voor het oefengroepje Oefenen in de praktijk Vvf s (veel voorkomende fouten) tot besluit -30- Bronnen -31- Bijlagen Bijlage 1: Handelingsschema 1

6 1 INLEIDING Skillslab-methode, oefenen in het Skillslab, simulatiepatiënten, stationsexamens? Wat moet ik eigenlijk weten over het vaardigheidsleren? En ook, Wat heb ik daar aan? Wat heeft dat te maken met beroepscompetenties. Hoe werk ik zinvol met de werkcahiers en de cd-roms? In deze handleiding beantwoorden we veel gestelde vragen van studenten over het vaardigheidsleren. Je volgt een beroepsopleiding. In een beroepsopleiding is het de bedoeling dat je vaardig en uiteindelijk competent wordt in het beroep naar je keuze. Competent zijn betekent dat je in een beroepssituatie adequaat reageert. Om adequaat te kunnen reageren heb je veel kennis en ook veel samenhangende vaardigheden nodig. Denk bijvoorbeeld aan het geven van voorlichting. Stel je voor dat een cliënt niet in de richting van het gewenste, gezonde gedrag te bewegen is. Wat kun je dan allemaal uit je kast halen om het optimale resultaat te bereiken? Of zou je dan maar wat proberen? Het je eigen maken van beroepsvaardigheden (zoals voorlichting geven, en een anamnese afnemen, een slechtnieuwsgesprek voeren, bloeddruk meten, omgaan met lastige collega s, het geven van instructies, het ondersteunen bij de dagelijkse verzorging, injecteren en noem maar op) is een belangrijk onderdeel van de opleiding. In veel beroepsopleidingen komen vanaf het eerste jaar de verschillende beroepsvaardigheden aan bod. Zodat je je van meet af aan bewust bent dat je de kennis die je opdoet, om moet kunnen zetten in vaardig, competent gedrag. Het TransferPunt VaardigheidsOnderwijs heeft studiemateriaal ontwikkeld, met behulp waarvan je je centrale beroepsvaardigheden en competenties eigen kunt maken. In de ontwikkeling van deze studiematerialen is uitgegaan van de Skillslabmethode en andere hedendaagse opvattingen over leren en het begeleiden van het leren. Achtergrondinformatie hierover tref je aan op de site van het TransferPunt VaardigheidsOnderwijs Een leerpakket bestaat meestal uit een werkcahier en een cd-rom. In de mediatheek van je opleiding zijn waarschijnlijk videobanden te vinden die een meer uitgebreide demonstratie geven van een handeling. In deze handleiding geven we handvatten voor het omgaan met de werkcahiers en de cd-roms. We lichten eerst het proces van het vaardigheidsleren toe. Daarna geven we informatie over het gebruik van de cahiers en de cd-roms. Het is de bedoeling dat je met deze informatie weet hoe je jezelf competent kunt maken in het leren van beroepsvaardigheden. Het is handig als je bij het doornemen van deze handleiding een werkcahier en een cdrom bij de hand hebt. Zo nu en dan verwijzen we hiernaar. 2

7 Een casus om warm te draaien. Casus Olivier zoekt een baantje voor in de zomervakantie. Hij kan goed autorijden en vindt dat hij genoeg van auto s weet. Hij keek altijd met zijn ouders mee als zij aan het sleutelen waren aan weer een van hun nieuwe oude auto s. Zodoende weet hij de onderdelen van de motor goed te vinden en kent hij ook aardig wat problemen die zich kunnen voordoen. Meehelpen mocht hij niet echt. Ja, wat spullen aangeven, maar verder ook niet. Hij doet een open sollicitatie bij een garagebedrijf. De baas van dat bedrijf, een goede bekende van zijn ouders, nodigt hem uit om eens langs te komen. Op de dag dat Olivier komt, neemt de baas hem mee naar een van de monteurs (David) en vraagt hem Olivier maar eens goed te testen en te kijken wat voor zinnigs Olivier in de garage zou kunnen doen. Wat zou je eerste reactie zijn als jij David was. Kun je die ook onderbouwen? David reageert gelijk al: Ja, hij kan van alles voor ons doen; de boel aanvegen, koffie schenken, misschien als-ie aardig doet ook mensen ontvangen. Meer lijkt me niet dat er kan. Hij kan dan wel een boel gezien hebben, maar dat is wel effe wat anders als problemen kunnen verhelpen! Nou, reageert de baas, je kunt hem toch wel leren om wat routineklussen te doen, bijvoorbeeld olie verversen en dat soort gein. Neem hem een uurtje of wat op sleeptouw en dan praten we weer verder. Oké? Tja reageert David en Olivier zegt: Ik loop echt niet in de weg. Waarop moet David Olivier testen als hij een goede hulp aan Olivier wil hebben? 3

8 2 BEROEPSVAARDIGHEDEN LEREN 2.1 Inleiding Marjolein komt op het nippertje het praktijklokaal binnen, vlak voordat het practicum gaat beginnen. Vreselijk, verzucht ze, Sorry hoor, maar de treinen en bussen liepen weer voor geen meter. En ook nog, vervolgt ze in een adem, ik heb echt geen tijd gehad de opdrachten te maken. Ik haal het volgende week wel in. Je weet dat we zo gaan oefenen, denk je dat je zinnig mee kunt doen? vraagt de docent. Oei, hoe moet ik daar nu op reageren? denkt Marjolein. Wat zou jij zeggen als je in Marjolein s schoenen stond? Licht je antwoord toe. We onderscheiden in het leren van vaardigheden volgens de Skillslabmethode een aantal fasen en stappen. In elk cahier wordt in de "Gebruikswijzer" hiernaar verwezen. In deze paragraaf lichten we elke stap kort toe, zodat je kunt nagaan welke studieactiviteiten per stap zinvol zijn. Ook plaatsen we de stappen in de onderdelen van het studiemateriaal (werkcahier en cd-rom). Is jouw reactie op de situatie gebaseerd op stappen in het vaardigheidsleren? 2.2 Leerstappen en het studiemateriaal In het schematische overzicht Kenmerken vaardigheidsleren zie je een onderverdeling van het vaardigheidsleren in fasen en stappen. We onderscheiden acht stappen. De eerste vijf stappen doorloop je voordat je kunt gaan oefenen in praktijksituaties. Immers je kunt in de praktijk niet het risico lopen dat je fouten maakt en cliënten tekort doet (vergelijk de uitgangspunten in het artikel hierover op de site). Als je eenmaal zonder risico vaardigheden voldoende beheerst ga je in praktijksituaties oefenen. Je doorloopt dan de stappen 5 tot en met 8 om tot een 4

9 juiste uitvoering, in wisselende situaties, van de vaardigheden te komen. We zullen elke stap kort toelichten en per stap aangeven wat je daarvan in de studiematerialen aantreft. stap één: oriëntatie Als eerste probeer je een beeld te krijgen van een handeling; hoe ziet de handeling er uit. Als je een beeld van het verloop van de handeling hebt, kun je gemakkelijker inzicht krijgen in het waarom van de handeling. Je gaat na wat er, hoe precies en waarom zò moet gebeuren om tot een succesvolle uitvoering van de beroepshandeling te komen. Vergelijk dit met je eerste kookkunsten. Bijvoorbeeld een groentetaart. Kun je vertellen en ook toelichten wat je moet doen? Dan heb je met succes de eerste leerfase doorlopen. Cognitief (d.w.z. in gedachten) weet je nauwkeurig wat je moet doen. Dat garandeert nog niet dat je ook tot het daadwerkelijk klaarmaken van een, liefst verrukkelijke, groentetaart in staat bent. Je moet datgene wat je weet ook kunnen omzetten in handelen. Dat gebeurt in fase twee. stap één in het studiemateriaal Wat is in het studiepakket te vinden voor stap één? Om je een beeld te vormen van een handeling kijk je naar een instructiefilmpje op de cd-rom en / of videoband 1. Voor het verkrijgen van inzicht in de handeling zijn in elk cahier studieopdrachten en inhoudelijke analyses opgenomen. In een inhoudelijke analyse staat het hoe, wat en waarom beschreven, In paragraaf 3.2 tref je meer informatie over de inhoudelijke analyse aan. De studieopdrachten die in de cahiers zijn opgenomen loodsen je door de belangrijke achtergrondinformatie over een handeling. Je werkt verschillende soorten opdrachten uit. Meer over de soorten opdrachten en hun bedoeling kun je vinden in paragraaf 3.3. stap een: resultaat Na de oriëntatie heb je: een idee over hoe een bepaalde handeling eruit ziet een idee over het resultaat van die handeling inzicht in het handelingsverloop inzicht in de principes van de handelingen inzicht in de rationale/ het waarom van de deelhandelingen. 1 De opnames op een videoband zijn niet allemaal meer even recent. Gezien de technische ontwikkelingen komt meer en meer op de cd-rom en worden videobanden niet meer geüpdate. 5

10 stap twee: begeleid oefenen Nadat je voldoende inzicht in een handeling hebt, ga je oefenen. Vaak veel oefenen. Je begint de oefenfase met het begeleid oefenen (stap 2). Waarom eerst onder begeleiding? Om te voorkomen dat je fouten aanleert. Eenmaal aangeleerde fouten zijn moeilijk te vervangen. Als je bijvoorbeeld een greep in een pianostuk verkeerd aanleert, dan moet je ongeveer 20 keer oefenen om die fout te herstellen. Echter, als je het gelijk goed aanleert, dan hoef je maar 5 keer te oefenen. Meestal heb je in het begin feedback en sturing van een expert nodig. Na één of twee keer onder begeleiding geoefend te hebben, kun je veel handelingen al zelfstandig gaan oefenen (stap 3). Is het een ingewikkelde handeling, dan is het vaak zinnig om eerst een (aantal) deelhandeling(en) apart te oefenen. In het begin van de oefenfase is het belangrijk dat je je eigen handelen verbaal begeleidt: ik pak nu eerst.., dan ga ik, vervolgens neem ik mee.., etc. Je neemt bijvoorbeeld de bloeddruk op bij een medestudent en vertelt hardop wat je achtereenvolgens doet. Hierdoor onthoud je beter en sneller hoe je wat moet doen. En ook geef je de ander de gelegenheid je te corrigeren of aan te vullen. Uit onderzoek blijkt dat door het regelmatig verbaliseren van een handeling, je een handeling veel langer en beter onthoudt. stap twee in het studiemateriaal Om het begeleid oefenen goed aan te kunnen pakken, hebben we verbalisatieschema s en observatie- en oefenlijsten geschreven. Verbalisatieschema s zijn een soort spiekbriefjes. Je moet die schema s zien als voorbeelden van punten die je voor jezelf zou opschrijven. Kijk dus goed naar de punten die er staan en maak er eigen verbalisatieschema s van. Observatie- en oefenlijsten zijn bedoeld om na te gaan of je een handeling (of een gedeelte ervan) goed hebt uitgevoerd. Je kunt het beste eerst voor jezelf nagaan of je goed, volgens de criteria gehandeld hebt. Daarna vraag je de expert en medestudenten wat zij goed of minder goed vonden gaan. Vergeet niet van te voren af te spreken op welke punten je uit de lijst geëvalueerd wilt worden. Natuurlijk kun je ook bij een eerste keer oefenen vragen of anderen je tussentijds corrigeren als je fouten maakt. Ga voor jezelf na hoe jij het beste leert. stap twee: resultaat Het resultaat van het begeleid oefenen is dat je: de handeling op geleide van je eigen verbale instructie (al of niet met een spiekbriefje) kunt uitvoeren, waarschijnlijk langzaam en nog niet vloeiend kunt toelichten wat je waarom doet eventuele aanpassingen aan een (cliënt)situaties kunt toelichten. 6

11 stap drie: zelfstandig oefenen Als je de handeling goed genoeg (zonder risicovolle fouten) uit kunt voeren, dan ga je oefenen zonder begeleiding van een expert. Je gaat datgene wat je weet over de wijze van uitvoering omzetten in daadwerkelijk handelen. Je probeert a.h.w. de vaardigheid "in de vingers te krijgen". Doorgaande op het voorbeeld van de groentetaart. Je leert het deeg maken, de groente voor de taart te bereiden etc. Als je nog amper kookervaring hebt, zal je de taart de eerste keer met hulp van een meer geroutineerde kok(kin) klaarmaken. Ten slotte kun je zonder begeleiding verder oefenen om de vaardigheid onder de knie te krijgen. Om te voorkomen dat je vaardigheden verleert, is het nodig dat je zo nu en dan in het Skillslab oefent en / of geleerde vaardigheden verbaliseert. stap drie in het studiemateriaal Voor het zelfstandig oefenen gebruik je de observatie- en oefenlijsten. Je maakt ook gebruik van je spiekbriefjes, verbalisatieschema s. Begin het zelfstandig oefenen met eerst die deelvaardigheden te oefenen die je nog niet zo goed lukken. Vergeet niet van te voren af te spreken op welke punten je uit de lijst geëvalueerd wilt worden. Natuurlijk kun je ook bij een eerste keer oefenen vragen of anderen je tussentijds corrigeren als je fouten maakt. Ga voor jezelf na hoe jij het beste leert. Zorg ervoor dat je niet alleen aandacht besteedt aan het resultaat van je handelen, maar ook aan de manier waarop je dat resultaat bereikt hebt. Niet elke weg naar Rome is acceptabel! Let er verder op dat je blijft begrijpen wat je doet. Oefenen zonder je verstand erbij te gebruiken heeft geen zin. Je bent niet een of ander trucje aan het leren. stap drie: resultaat Het resultaat van het zelfstandig oefenen is dat je: de handeling in een simulatiesituatie durft en kan uitvoeren eventuele aanpassingen aan de (cliënt)situatie kunt toelichten stap vier: simulatiesituaties Als je een aantal nieuwe (deel)vaardigheden beheerst is het zinvol deze geïntegreerd met al eerder geleerde vaardigheden te gebruiken. Zo zijn rollenspellen en simulaties van belang. Rollenspelsituaties kun je met medestudenten oefenen. Via het oefenen in rollenspellen en simulatiespellen leer je beter omgaan met allerlei reacties van anderen (collega s en cliënten) én ook leer je je beter in te leven in wat anderen kunnen ervaren. 7

12 stap vier in het studiemateriaal In de cahiers zijn in het hoofdstuk "Practicum" oefenopdrachten opgenomen. De situatie die in de oefenopdracht beschreven is, hangt vaak samen met een studieopdracht in een van de eerdere hoofdstukken. Dat kun je vinden in het studieplan (paragraaf 1.2 in een werkcahier). Als het goed is, dan kun je dus voorbereid de beschreven situatie in en kun je keuzes voor je handelen in die situatie verantwoorden. stap vier: resultaat Je kunt: verschillende soorten vaardigheden (w.o. communicatieve, technische en coördinerende) integreren in simulatie(cliënten)contacten je handelen toelichten en verantwoorden. stap vijf: toetsing In stap vijf is belangrijk om te weten of je klaar bent voor het oefenen in praktijksituaties. Vaak wordt op opleidingen in zogenaamde stationsexamens getoetst of je de (deel)vaardigheden of competentie(s) voldoende beheerst. Tevens wordt getoetst of je voldoende inzichten in het vereiste handelen hebt. stap vijf in het studiemateriaal Ter voorbereiding op een dergelijke toets, heb je geoefend. Geoefend met rollenspellen en observatie- en oefenlijsten zie de stappen 3 en 4. Ook heb je jezelf getoetst of je voldoende inzicht hebt in de vaardigheden èn in de situaties waarin je deze moet kunnen toepassen. Met behulp van de studievariant op een thematische cdrom kun je jezelf controleren op je kennis en inzichten. stap vijf: het resultaat Je kunt: vertellen in welke mate je in staat bent het getoetste te gebruiken in praktijksituaties aanpassingen aan de situatie toelichten / beredeneren de vaardigheden zonder haperingen en zorgvuldig uitvoeren. stap zes: begeleid oefenen in praktijksituaties Je bent zover dat je kunt gaan oefenen in praktijksituaties. In het begin zal je nog veel aandacht moeten besteden aan je handelen zelf en nog amper aandacht kunnen besteden aan de omgeving/de cliënt. Totdat je je nieuwe vaardigheden geautomatiseerd hebt. Dan wordt het gemakkelijker rekening te houden met de specifieke context waarin je het geleerde gebruikt. Ook daarom is het zinvol nieuwe handelingen in het begin altijd onder begeleiding van een expert te doen. Z(h)ij kan je dan helpen goed met de situatiefactoren om te gaan en z(h)ij kan je observeren en 8

13 feedback geven. Een andere reden om eerst onder begeleiding te werken is dat je cliënten geen risico laat lopen door onjuist te handelen. stap zes in het studiemateriaal Ter voorbereiding op je praktijkhandelen heb je collega s in spe geobserveerd en kijk je voor jezelf een aantal zaken na: wat moet waarom en hoe precies gebeuren, rekening houdend met de specifieke situatie. Je kunt daarvoor je eigen verbalisatieschema s pakken om na te gaan of je nog weet wat je moet doen. Vaak zit er enige tijd tussen het droog oefenen en het in de praktijk oefenen, dan is het zinvol ook even weer de cdrom erbij te pakken; kijk nog eens naar een demonstratie en ga na of je verschillen ziet met het handelen in de praktijk. Maak hiervan aantekeningen, zodat je de verschilpunten met je begeleider kunt bespreken. In de cahiers zijn Verkorte Observatielijsten opgenomen. Deze zijn speciaal gemaakt voor het oefenen in de praktijk. In deze lijsten zijn de belangrijkste punten opgenomen om een handeling goed na te kunnen spreken. Je kunt natuurlijk ook, voorafgaande aan de praktijksituatie, de lijst doornemen om te zien of je alles nog weet en begrijpt. Het je voorbereiden kun je uiteraard het beste doen als je de situatie weet waarin je gaat oefenen, zodat je de specifieke aspecten in de situatie in je voorbereiding kunt meenemen. Zomaar een stage-ervaring van een student. werkbegeleider: student: werkbegeleider: Oh, loop even mee. Dan laat ik je zien hoe je een katheter kunt inbrengen. Morgen moet het bij een ander, dan kun jij dat mooi doen. Ja maar eh, ik heb dat nog nooit gedaan. Geeft niks joh. Een keertje voordoen en je kunt het kunstje ook! Wat moet je daarop nu zeggen? Je ziet nogal eens dat het leren in de praktijk los komt te staan van het eerdere geleerde op school. Dat is weinig efficiënt, maar ook weinig effectief. Niet efficiënt, omdat je niet aansluit bij wat je al weet en kunt. Niet effectief, omdat je los, van de bij jezelf ontwikkelde kapstokken, iets gaat leren. Daardoor wordt het moeilijk het nieuw geleerde als het ware op de goede plaats te hangen. Dit heeft weer als nadeel dat je niet in staat bent flexibel met het geleerde om te gaan. Dus als je efficiënt en effectief wilt leren, zorg je ervoor dat je altijd terughaalt wat je over het handelen al eerder geleerd hebt. stap zes: het resultaat Je kunt: de handeling(en) geïntegreerd, nauwkeurig en vloeiend uitvoeren 9

14 toelichten op welke wijze je je handelen afstemt op een concrete situatie je handelen verantwoorden. stap zeven: zelfstandig oefenen in praktijksituaties Als je net een vaardigheid onder de knie hebt, wil dat nog niet zeggen dat je volleerd bent in die vaardigheid. Situaties kunnen erg van elkaar verschillen, waardoor je opnieuw moet kijken of en hoe je met het geleerde uit de voeten kunt. Er wordt van je verwacht dat je competent bent om de juiste handeling, op het juiste moment, op de juiste wijze en op de juiste plaats uitvoert, ongeacht de situatie uit te voeren. Het is zinvol alert te blijven op je eigen handelen. Zo nu en dan feedback vragen is daarom erg zinvol. Fouten (kleine en grote) sluipen er heel gemakkelijk in. Daarom is het ook zinvol je praktijkhandelen te laten toetsen, zie stap acht. Om adequaat te kunnen handelen in de praktijk is het belangrijk dat je inzichten hebt in de situatie op zich, maar ook in het hoe en wat van de verschillende handelingen. Nog een keer het voorbeeld van het koken. Je kunt misschien wel aardig koken, maar betekent dat ook dat je een mooi samengesteld menu kunt bedenken en klaarmaken? Een goede kok weet zoveel van de gerechten die hij bereidt, dat hij in staat is in allerlei situaties de mooiste diners op tafel te zetten, afgestemd op de situatie en zijn gasten. Vaardig-zijn alleen is dus niet genoeg. stap zeven in het studiemateriaal Afhankelijk van wat je nodig hebt, kun je de verschillende onderdelen uit een cahier of cd-rom gebruiken. Bijvoorbeeld om de verschillen goed te benoemen tussen het beschrevene in het cahier en hoe het in de praktijk gedaan wordt. Of ook om achtergrondinformatie terug te halen of nog eens te kijken wat ook alweer de criteria zijn (Observatie & Oefenlijst). stap 7: het resultaat Je kunt: (cliënt)situaties inschatten en je handelen daarop afstemmen je handelen verantwoorden op je handelen reflecteren. stap acht: toetsing in praktijksituatie(s) Zoals bij stap zeven aangegeven is het zinvol zo nu en dan je handelen van feedback te laten voorzien. Als je het idee hebt dat je goed in staat bent flexibel met de nieuwe vaardigheden om te gaan, kun je een praktijktoets afspreken. Dat kun je dan beschouwen als een afsluiting van de nieuw geleerde vaardigheden. 10

15 Vergeet niet af te spreken dat je de geleerde handelingen in een situatie uitvoert die je, qua niveau, ook aankunt. Immers de context waarin je werkt, is sterk van invloed op wanneer je wat en hoe moet doen. 11

16 stap acht in het studiemateriaal Als voorbereiding op de praktijktoets kun je her en der, op geleide van je eigen zwakke punten door het studiemateriaal heen. Bijvoorbeeld een paar studieopdrachten nog eens nakijken en kijken of je de achtergrondinformatie nog snapt en dergelijke. stap acht: het resultaat Je kunt: je handelen verantwoorden aangeven wat je wel en niet kunt feedback vragen op je handelen je handelen bijhouden op basis van nieuwe literatuur. 2.3 In grote lijnen Zoals je in de stappen van het vaardigheidsleren hebt gezien, is de opbouw van het vaardigheidsleren: 1) kennis en inzichten rond vaardigheden verwerven, 2) de vaardigheden in de vingers krijgen, 3) automatisch de vaardigheden kunnen uitvoeren en 4) het kunnen plannen en uitvoeren van de juiste handeling, op de juiste manier op het juiste moment. In de studiematerialen ligt de nadruk op de eerste twee fasen. Een paar onderdelen in de materialen zijn voor het oefenen in de praktijk uitgewerkt, zoals de verkorte observatielijsten en tips voor het leren in de praktijk. Voor de trainingsbijeenkomst -de cognitieve fase- Voorafgaand aan de trainingsbijeenkomst bereid je je leren voor, bekijk je demo s van de vaardigheden, werk je studieopdrachten uit en houd je in de gaten of je je aan je studieplan houdt. De studieopdrachten die je maakt, gaan onder andere in op principes waarop handelingen berusten, doelen die de handelingen beogen en dergelijke. Via de studieopdrachten krijg je zicht op de concrete manier van handelen en op mogelijke aanpassingen in een specifieke situatie. Dit alles om je handelen verantwoord aan te kunnen passen in de reële situaties. Tijdens het leren, controleer je regelmatig je vorderingen en je manier van leren. Voor de trainingsbijeenkomst controleer je je studieresultaten door bijvoorbeeld de zelfevaluatietoets te maken (zie werkcahier) of vragen in de studievariant te maken (zie thematische cd-roms). Verder kun je nagaan of je de in de cahiers geformuleerde leerresultaten bereikt hebt. Tijdens de trainingsbijeenkomst -de overstap van de cognitieve naar de oefenfase- Tijdens de trainingsbijeenkomst bespreken docenten eerst kort vragen en dergelijke, die je hebt naar aanleiding van je voorbereiding en je manier van studeren. Vervolgens begeleiden docenten je in het maken van de overstap van "weten" naar "doen". De docent doet bijvoorbeeld de handeling voor en/of toont een videoband; vraagt je het verloop van de handeling te vertellen en dergelijke. Je oefent zolang onder begeleiding 12

17 van de docent, totdat je zonder brokken maken de handeling met medestudenten (en zonder docent) kunt oefenen. Bij het oefenen gebruik je de naar eigen maat gemaakte Verbalisatieschema s en de Observatie & Oefenlijsten uit de cahiers. De verbalisatieschema s aanpassen aan de punten die voor jou van belang zijn, kun je vooraf of tijdens de eerste docentbegeleide bijeenkomst doen. Vaak maken docenten afspraken in de trainingsbijeenkomst over het zelfstandig oefenen en de daarop volgende stappen. Na de trainingsbijeenkomst -het zelfstandig oefenen- Als je voldoende onder begeleiding geoefend hebt, ga je door met oefenen. De meeste vaardigheden moet je vaker oefenen om ze "in de vingers" te krijgen en verantwoord verder te kunnen leren in praktijksituaties. Daarvoor is het zelfstandig oefenen (met een groepje medestudenten) bedoeld. Je weet met elkaar voldoende hoe te handelen en kunt elkaar steunen en corrigeren in het uitvoeren. Voor het zelfstandig oefenen zijn oefenopdrachten gegeven (zie hoofdstuk "Practicum" in een cahier). Automatiseren Zodra je in praktijksituaties kunt gaan oefenen, bereid je je voor door terug te halen wat je geleerd hebt over de handelingen. Je bekijkt ook de Verkorte Observatielijsten in de cahier en je stemt met de begeleider de criteria van de lijsten af. In het volgende hoofdstuk gaan we dieper in op de inhouden van de studiematerialen. Welke onderdelen tref je in de cahiers en in de cd-roms aan? Op welke manier kun je optimaal gebruikmaken van de cahiers en de cd-roms? 13

18 3 OOG HEBBEN VOOR DE STUDIEMATERIALEN 3.1 Inleiding Een werkcahier is te vergelijken met een werkboek, zoals je dat van de middelbare school gewend bent. In een werkcahier vind je inhoudelijke analyses en bijbehorende lijsten en allerlei studieopdrachten. In de volgende paragraaf (par. 3.2) lichten we de inhoudelijke analyses en de andere lijsten toe. In paragraaf 3.3 gaan we in de op studieopdrachten. We bespreken in paragraaf 3.4 de overige zaken die in de cahiers zijn opgenomen. Er zijn verschillende soorten cd-roms bij het TPVO-materiaal ontwikkeld. Hierover meer in paragraaf De stap voor stap-uitwerking In de inhoudelijke analyse staan de handelingen stap voor stap uitgewerkt. Die stap voor stap-uitwerking zie je ook in de volgende lijsten: verbalisatieschema s observatie- & oefenlijsten verkorte observatielijsten. Hieronder meer over de verschillende lijsten. inhoudelijke analyses De inhoudelijke analyse is te zien als een soort overzicht van het hoe, wat en waarom van een beroepshandeling. Elke inhoudelijke analyse bestaat uit de vier kolommen en een illustratiekolom. Hieronder een klein stukje uit een willekeurige analyse ( Het attitudegesprek uit het werkcahier Preventie en GVO, pag ). Procedure Werkwijze Toelichting Aandachtspunten/ Kritieke punten/ Observatiepunten/ Gespreksfragmenten 4 Bespreek de verschillende positief gewogen gedragsalternatieven. Inhoud Benoem expliciet de (voorlopige) uitkomsten van de afweging... Proces Expliciet herhalen of samenvatten van de uitkomst biedt de mogelijkheid om na te gaan of je de cliënt goed begrepen hebt en er Bovendien. Bij ernstige twijfel. Hoe meer er sprake is van een dialoog. We hebben besproken hoe u denkt over mogelijke aanpassingen. U gaf. de procedurekolom 14

19 Om het onthouden van een handeling te vereenvoudigen, hebben we elke handeling opgedeeld in een aantal stappen. Die stappen zie je in de procedurekolom staan. Elke stap bestaat weer uit een aantal bij elkaar horende concrete deelhandelingen binnen die stap. Denk bijvoorbeeld aan het voorzitten van een vergadering. Dan is de procedure wellicht: opening, notulen bespreken, mededelingen, bespreken voortgang commissie, evaluatiepunten vasthouden, rondvraag, sluiting. Op welke manier je de verschillende agendapunten bespreekt, staat dan niet aangegeven. In de inhoudelijke analyses doen we dat wel. Je moet immers concreet weten wat je moet doen om dat ook te kunnen oefenen. Die concrete aanwijzingen voor het handelen tref je in de werkwijzekolom aan. de werkwijzekolom De werkwijzekolom beschrijft concreet en nauwkeurig wat je op welke wijze moet doen. De indeling van de werkwijze in deelstappen baseren we op een vast schema. Elke (cliëntgerichte) handeling is overzichtelijk uiteen te zetten in drie fasen, te weten: 1) een voorbereidende fase, 2) een uitvoerende fase, en 3) een afrondende fase. Elke fase op haar beurt kent weer drie aandachtsgebieden, namelijk: 1) de cliënt, 2) de uitvoering van de techniek van de handeling en 3) de aandacht voor de omgevingsvariabelen. In bijlage 1 tref je dit schema aan. Het indelen van elke handeling in vaste procedurestappen vergemakkelijkt het bestuderen van een nieuwe handeling. Je hebt een snel overzicht van de nieuw te leren punten. 2 Zeker als je daarbij uitgaat van het handelingsschema van bijlage 1. Je weet nu wat in de procedure (de eerste kolom) en in de werkwijze (de tweede kolom) beschreven staat. Tevens kun je toelichten voor welke indeling in de procedurestappen is gekozen. Wat staat in de andere twee kolommen beschreven? Als je nog geen werkcahier erbij hebt genomen om een concreet voorbeeld bij de hand te hebben, werkt het verhelderend als je alsnog een werkcahier erbij pakt en een inhoudelijke analyse bekijkt. de toelichtingskolom In de derde kolom wordt de werkwijze toegelicht. Het is erg belangrijk dat je weet waarom iets moet zoals beschreven is. Dit is onder andere belangrijk om te kunnen variëren in situaties en de handeling aan de (cliënt)situatie aan te kunnen passen. Maar ook om in de praktijk met anderen over 2 Let op: in de inhoudelijke analyses staat de handeling niet in volgorde van handelen beschreven. Dit kan niet, omdat het schema dan niet meer overzichtelijk te hanteren is. Het vaste schema heb je weer nodig om goed te kunnen onthouden en te controleren of je volledig bent. Voor de cognitieve fase van het leerproces is daarom het schema hanteren het meest effectief. Voor de oefenfase vind je lijsten die wèl de handeling in volgorde van handelen weergeven. 15

20 voor- en nadelen van een bepaalde uitvoering van gedachten te kunnen wisselen. Op onderzoek gebaseerd handelen (evidence-based) kun je dan meenemen in je gesprek met collega s in de praktijk. de kolom met aandachtspunten, kritieke punten en observatiepunten In de vierde kolom staan bijzondere opmerkingen en aandachtspunten genoteerd. Bijvoorbeeld: Medicatie voor intraveneus gebruik dient te worden opgelost in aqua dest, NaCl of een speciale solvens is een aandachtspunt bij het controleren van de oplossing van een medicijn (werkcahier Voorbehouden Handelingen - een selectie, 2001, pag. 87). Een voorbeeld van een kritiek punt is: let op dat de naald niet langer is dan de aanprikpoort van de infuuszak (werkcahier Voorbehouden Handelingen - een selectie, 2001, pag. 91). Observatiepunten maken je extra attent op observaties in de (cliënt)situatie. Zo is een observatiepunt bij venapunctie: Sommige cliënten kunnen een venapunctie als erg pijnlijk ervaren en in uitzonderlijke gevallen kunnen zij onwel worden. In dat geval moet de handeling onderbroken worden en overleg met de arts plaatsvinden (Voorbehouden Handelingen - een selectie, 2001, pag. 31). illustraties Om een idee te krijgen van een vaardigheid is een illustratiekolom opgenomen. Vaak zijn hierin foto s uit de cd-rom in opgenomen. We hebben zoveel mogelijk die foto s opgenomen die een beeld geven van de belangrijke stappen in de handeling. Immers in het bestuderen van een nieuwe handeling is het onthouden gemakkelijker, als je je ook een voorstelling/ een beeld kunt vormen van de uitvoering van de handeling. Zelf een inhoudelijke analyse maken. Om een goed idee te krijgen wat je in elke kolom aantreft, is het handig zelf een inhoudelijke analyse te maken. Je kunt bijvoorbeeld voor het tandenpoetsen een analyse maken. Probeer maar eens goed te omschrijven hoe je een en ander doet (of zou moeten doen) om verantwoord je gebit te reinigen. Werk de analyse (of een gedeelte) uit aan de hand van het schematisch overzicht in de bijlage 1. verbalisatieschema s In paragraaf 2.2 heb je kunnen lezen dat een verbalisatieschema bedoeld is als een soort spiekbriefje. Dat houdt dus in dat je die punten opschrijft die je anders moeilijk kunt onthouden en die belangrijk zijn voor de eerste keren oefenen. Maak om meer idee te krijgen een spiekbriefje bij de inhoudelijke analyse die je gemaakt hebt: eerst ga ik, dan moet ik, vervolgens tot slot moet ik niet vergeten. 16

21 observatie- & oefenlijsten Een observatie- en oefenlijst (O&O-lijst) gebruik je om na te gaan of je de handeling goed hebt uitgevoerd. In een O&O-lijst zijn criteria opgenomen. Je kunt de criteria natuurlijk altijd aanpassen, bijvoorbeeld aan de situatie waarin je handelt. In een O&O-lijst staat de handeling in volgorde van handelen beschreven. verkorte observatielijsten De verkorte observatielijsten zijn bedoeld voor het oefenen in de praktijk. Voor het leren in de praktijk is het zinnig als je door kunt gaan met het eerder geleerde. Voor het oefenen in een praktijksituatie is het niet meer nodig dat je tot in detail nagaat wat er goed ging en wat minder. Je hebt de vaardigheid voldoende in de vingers om alleen op de hoofdpunten in te gaan. Daarom bestaan de verkorte observatielijsten uit de voornaamste stappen van een handeling en zijn daarbij de belangrijkste criteria geformuleerd. Naast de verkorte lijsten is het zinvol soms gebruik te maken van de algemene gesprekslijst en de algemene punten bij een instrumenteel-technische handeling. Op de site kun je deze lijsten vinden. In deze lijsten zijn alle observatiepunten van de voorbereiding, uitvoering en evaluatie opgenomen, die in het handelingsschema naar voren komen. Het is soms handig om deze uitgebreide lijsten erbij te pakken, zodat je op alle aspecten van een handeling en niet alleen op de nieuwe deelvaardigheden, feedback verzamelt. Het onderstaande wil nog wel eens voorkomen. teamoudste: Ah Evert, ik zie dat jij bij Kiki staat ingedeeld. Jullie gaan ook naar mevrouw TerWolde, vraag Kiki even of ze je de wondverzorging voordoet dan kun je dat morgen ook doen. Je moet nu toch de meeste vaardigheden hier op de afdeling onder de knie hebben. Overmorgen ga je de avonddienst in en dan moet je het allemaal wel kunnen! Evert: Dat is goed, maar ik weet daar niets meer van af en ook heb ik geen verkorte observatielijsten bij me! teamoudste: Nou, dat geeft niet. Doe het maar zoals wij het hier doen, dat moet toch. Evert: Nou ik zie wel. teamoudste: succes. 17

22 Is dit nou handig? Is dit efficiënt en effectief leren? Waardoor kan het komen dat het geleerde op school verdwijnt als er in de praktijk geleerd wordt? Hoe kun je daar zelf alert op (blijven) reageren. 3.3 Actief studeren; meer over de studieopdrachten Je bent misschien al zo n gelukkige die gewend is met inzicht te leren, omdat je gemerkt hebt dat je zo het beste nieuwe zaken onthoudt. Heb je ook ervaren dat je door nieuwe inzichten te gebruiken, bijvoorbeeld door aan andere iets daarover uit te leggen, je die inzichten ook weer beter onthoudt? Of heb je voor jezelf al eens samenvattingen geschreven over de hoofdpunten uit een tekst? Zoals je weet allemaal verschillende activiteiten rondom nieuwe leerinhouden. Daaraan hebben we gedacht bij het maken van de studieopdrachten. Je moet rondom een nieuwe handeling een aantal verschillende soorten studieopdrachten uit kunnen werken. Je snapt dan de nieuwe handeling beter en je onthoudt het geleerde beter! De studieopdrachten zijn opdrachten die ingaan op achtergrondinformatie over de vaardigheden. Tevens bestudeer je via de studieopdrachten het hoe en wat van de werkwijze van de vaardigheden zelf. In het huidige denken over goed opleiden gaan we ervan uit, dat het het beste is nieuwe vaardigheden binnen de situaties (contexten) waarin je die ook later moet gebruiken, te leren. Uit onderzoek is gebleken dat je het geleerde dan beter kunt toepassen in praktijksituaties. Ook is uit onderzoek naar voren gekomen dat je kennis meer flexibel wordt als je het geleerde in verschillende situaties plaatst. Flexibel wil zeggen dat je de opgedane kennis en vaardigheden in (sterk) verschillende situaties als vanzelfsprekend kunt gebruiken. In de werkcahiers komen daarom (sterk) verschillende situaties aan bod, waarin je de vaardigheden gaat leren gebruiken. In deze paragraaf meer over de soorten studieopdrachten en de aankleding van de opdrachten. We geven een beknopte omschrijving aan van de verschillende soorten studieopdrachten die in de cahiers zijn opgenomen. Eerst nog even iets over studieactiviteiten. Als je aan het leren bent gebruik je regulerende en verwervende studieactiviteiten. Het reguleren houdt in dat je je leren voorbereidt (jezelf motiveert, doelen stelt en een planning (zie par. 1.2 werkcahier) maakt. Daarna ga je volgens planning aan de slag en je evalueert je studie: lukt het zoals voorgenomen, welke resultaten heb je bereikt (zie ook de in de cahiers opgenomen paragraaf Leerresultaten). De meeste studieopdrachten hebben betrekking op de verwervende studieactiviteiten. Tijdens het daadwerkelijk leren gebruik je allerlei verwervende studieactiviteiten. Denk daarbij aan: leerinhouden structureren, analyseren, relateren, concretiseren, memoriseren en dergelijke (op de site tpvo.nl tref je meer informatie aan over 18

23 studieactiviteiten in het artikel over Continuïteit in het binnen- en buitenschools vaardigheidsleren). 19

24 De soorten opdrachten in de cahiers Over de volgende studieopdrachten geven we beknopte informatie, zodat je kunt nagaan welke studieactiviteiten van je verwacht worden. Studieopdrachten gericht op het verwerven van leerinhouden oriëntatietaken probleemtaken studietaken toepassingstaken strategietaken discussietaken Studieopdrachten die bedoeld zijn voor het verkrijgen van zicht op eigen en andermans emoties en opvattingen en hoe daarmee om te gaan: inlevingstaken discussietaken Studieopdrachten voor het oefenen met vaardigheden: verbalisatietaak beheersingstaak competentietaak Wat is de bedoeling van de verschillende opdrachten? oriëntatietaken Oriëntatietaken hebben de bedoeling dat je nagaat welke kennis je hebt over de inhouden die aan bod komen. Je bepaalt eerst wat het onderwerp is en vervolgens wat je daarover al weet en kunt. Het activeren / terughalen van wat je al weet heeft een aantal voordelen. Je gaat niet iets opnieuw leren wat je eigenlijk al weet als je even goed nadenkt en nieuwe kennis sluit beter aan. Hierdoor onthoud je nieuwe kennis gemakkelijker en beter. probleemtaken Probleemtaken doen een appèl op kennis over achterliggende mechanismen, structuren en principes rond een bepaald thema. De taak nodigt uit om die kennis op te doen en te gebruiken. Met de inzichten die je via een probleemtaak opdoet, kun je zaken beredeneren, verklaren, hoofd- en bijzaken onderscheiden, relaties leggen, voorbeelden geven, beargumenteren en dergelijke. studietaken Studietaken vragen direct naar het bestuderen van literatuur: achtergrondkennis, principes, handelingswijzen, toelichting daarop en dergelijke. Met studietaken kun je 20

25 verbanden leggen tussen leerinhouden, gedetailleerd nagaan wat je waarom moet doen, voor jezelf nagaan of je het begrijpt en dergelijke. 21

26 toepassingstaken Via toepassingstaken word je uitgenodigd kennis (principes en dergelijke) in een bepaalde situatie te gebruiken. Dat houdt in dat je moet analyseren, beoordelen, interpreteren, construeren en concretiseren. Door het gebruiken van kennis in specifieke situaties verkrijg je een verdiepend inzicht in die kennis. Dit is van belang voor het goed vasthouden van die kennis en voor het gebruiken van die kennis in volgende leersituaties (het herhaaldelijk gebruiken van kennis in verschillende situaties draagt bij aan de opbouw van een goed geordend kennisgeheel). strategietaken Een strategietaak nodigt uit tot handelen, welke manier van handelen zou je adequaat vinden in de beschreven (cliënt)situatie. Om te kunnen bepalen wat je zou doen, moet je onder andere interpreteren, analyseren, doelen bepalen voor het handelen, plan opstellen, principes hanteren, concretiseren, argumenteren en dergelijke. Strategietaken bevorderen dat je je kennis en inzichten flexibel leert gebruiken. Zowel toepassingstaken als strategietaken zijn van belang voor het wendbaar, flexibel maken van nieuw verworven inzichten. inlevingstaken Inlevingstaken hebben de bedoeling meer zicht te geven op eigen en andermans emoties. Dit is van belang voor het handelen in de beroepspraktijk. In inlevingstaken staan opdrachten met betrekking tot het nagaan van eigen emoties en van medestudenten, maar ook met betrekking tot het nagaan van veel voorkomende emoties bij bepaalde cliëntsituaties en dergelijke. Deze taken zijn belangrijk om in je handelen, in toenemende mate, rekening te leren houden met belevingen van anderen. discussietaken De discussietaken nodigen je uit na te denken over je argumenten naar aanleiding van een stelling, een dilemmasituatie en dergelijke. Enerzijds worden door discussies opgedane kennis en inzichten geactiveerd en gewaardeerd, anderzijds worden (beroeps)waarden en normen onder de aandacht gebracht. Via deze taken wordt gefocust op het steeds nauwkeuriger formuleren van juiste argumenten en te letten op conflicterende waarden. verbalisatietaken Via een verbalisatietaak ga je na of je voldoende weet over een handeling en voer je je eerste oefeningen uit. Het verbaliseren is van belang in het begin van het begeleid oefenen en in het begin van het zelfstandig oefenen. Het verbaliseren is ook zinvol tussen oefenperiodes in, omdat hierdoor de uitvoering van een handeling beter onthouden wordt (mental rehearsal). beheersingstaken 22

27 Via beheersingstaken maak je je een aantal belangrijke deelvaardigheden eigen. Door zelfstandig te oefenen (en door feedback hierop van zichzelf en van medestudenten) krijg je vaardigheden in de vingers, onder de knie, kan je, na een aantal keren oefenen, een vaardigheid min of meer vloeiend uitvoeren. competentietaken Competentietaken voor het binnenschools leren zijn ontwikkeld om je te stimuleren handelingen in een gesimuleerde (cliënt)situatie uit te voeren. De handelingen worden dan in zijn totaliteit en ingebed in een behandelproces uitgevoerd. Competentietaken bevorderen een integratie van technische, sociale en coördinerende beroepsvaardigheden. Ook wordt hierdoor de transfer (het gebruiken van het geleerde in verschillende situaties) van het geleerde gunstig beïnvloed. Door over je handelen na te denken (te reflecteren op) ga je na wat de effecten waren van je handelen en op welke manier je die effecten bereikt hebt. Dan denk je na over algemeen geldende principes en specifieke regels voor die situatie. Zo n manier van reflecteren bevordert de transfer. En dat is handig, omdat je dan inzichten opdoet die je ook in andere situaties weer kunt gebruiken. Tot slot Met behulp van de studieopdrachten 1) krijg je inzicht in doelen en principes van (deel)handelingen, 2) kun je (deel)handelingen aanpassen aan beroepssituaties, 3) heb je zicht op veel voorkomende (cliënt)belevingen en heb je idee hoe je eigen belevingen kunt hanteren en 4) weet je hoe je -via de rapportage de continuïteit in zorg kunt bewerkstelligen. In de meeste studieopdrachten komen beroepssituaties naar voren. Uit onderzoek is naar voren gekomen dat door nieuwe leerinhouden te koppelen aan beroepssituaties, je het geleerde beter onthoudt en sneller in vergelijkbare situaties kunt gebruiken. We brengen ook beroepssituaties naar voren die sterk van elkaar verschillend. Bijvoorbeeld in de verpleegkundecahiers zijn situaties uit sterk verschillende zorgsettings te vinden. Dit heeft als voordeel dat je heel goed de algemene principes en de specifieke, voor die situaties geldende regels, leert te onderscheiden. Tevens leer je van meet af aan (verpleegkundige) beroepsdiagnoses en (verpleegkundige) acties te verbinden. 3.4 En verder nog Wat tref je behalve de lijsten en de studieopdrachten nog meer aan in een cahier? In een cahier zijn verder nog opgenomen: 23

28 algemene informatie inleidingen bronnen gebruikswijzer toetsen studieplan suggesties voor de stage algemene informatie De algemene informatie geeft info over de vaardigheden die aan bod komen, de geschatte studiebelastingsuren en de verplichte literatuur. inleidingen De algemene inleiding op het thema geeft aan waar het thema over gaat: welke vaardigheden aan de orde komen, wat de taken en verantwoordelijkheden van de verpleegkundige zijn en welke algemene doelstellingen beoogd worden. De inleiding per hoofdstuk gaat meer concreet in op de vaardigheden van dat hoofdstuk. Enige uitleg (principes en doelen) staat in de inleidingen vaak gegeven. bronnen Het laatste hoofdstuk geeft je veel houvast voor het zoeken naar literatuur in boeken, tijdschriften en op sites. gebruikswijzer In de gebruikswijzer staan suggesties voor het hanteren van het cahier. toetsen Een cahier begint vaak met een voorkennistoets. Door het maken van de voorkennistoets, krijg je een beetje een idee of je over voldoende voorkennis beschikt om de opdrachten in het cahier te kunnen maken binnen de tijd die hiervoor gegeven is. Als afsluiting van de oriëntatiefase is een zelfevaluatietoets opgenomen. Als je deze toets voldoende maakt, ben je voldoende toegerust om de oefenfase in te stappen. studieplan Het studieplan kan je van dienst zijn bij het plannen van je studie. Eerst oriënteer je je op de inhouden van het cahier: inhoudsopgave, algemene inleiding en vervolgens maak je een planning. Hiervoor kun je het bijgaande studieplan gebruiken. Ook kun je in het studieplan de samenhang tussen de studieopdrachten en de oefenopdrachten zien. 24

29 suggesties voor de stage In het hoofdstuk Oefenen tijdens de stage staan een aantal suggesties voor het oefenen in de praktijk. De kunst is vaak om het geleerde op school mee te nemen in het leren in de praktijk. Vandaar de suggesties. 3.5 De schijfjes In de verschillende cahiers kun je volgende soorten cd-roms tegenkomen: Thematische cd-roms SkillsProf cd-roms Performance cd-roms. Hieronder een korte toelichting op elk. Op de site kun je meer info hierover vinden. Thematische cd-roms In de Thematische cd-roms is in grote lijnen het volgende te vinden: - demo van de vaardigheden - info over de vaardigheden - achtergrondinfo over de vaardigheden - samenhangende diagnoses en vaardigheden - toetsvragen. Thematische cd-roms bevatten een schat aan informatie voor het maken van de verschillende opdrachten in een cahier. Op de site is een overzicht te vinden van de thema s waarover thematische cd-roms zijn ontwikkeld. SkillsProf cd-roms In SkillsProf cd-roms: - tref je filmpjes over situaties die zich kunnen voordoen in de beroepspraktijk - word je gevraagd te reageren in die situaties - word je gevraagd je reactie toe te lichten - word je gevraagd te reflecteren op je reactie - vertellen deskundigen wat zij, op welk moment, waarom zouden doen - word je gevraagd opnieuw te reageren. Deze cd-roms bevorderen het verantwoord reageren in concrete praktijksituaties. Ze zijn goed te gebruiken om je een beeld te vormen van de praktijk en wat er daarin van je gevraagd wordt. Tevens is het erg zinvol om samen met een werkbegeleider een situatie te bespreken. Hierdoor kun je concreet je voorkeuren voor manieren van handelen op elkaar afstemmen. Op de site is informatie te vinden over de onderwerpen, de verpleegkundige diagnoses en acties die via de SkillsProf cd-roms aan de orde komen. 25

30 Performance cd-roms In de zogenaamde Performance cd-roms tref je filmfragmenten aan van de wijze waarop in de praktijk gehandeld kàn worden. Vaak zijn zowel fragmenten te zien die laten zien hoe iets spaak kan lopen, als fragmenten die houvast geven voor een meer succesvolle aanpak. Over deze situaties zijn allerlei opdrachten opgenomen. Kijk op de site voor meer informatie over de Performance cd-roms. 26

31 4 STUDIETIPS 4.1. Inleiding Wytske doet haar cahier Medicijnen open en zucht eens diep: Oh, vreselijk, moet ik al die opdrachten voor morgen af hebben! Ik word niet goed! Ze besluit eerst maar eens met Sylvie te mailen, voordat ze aan de slag gaat. Na een kort sms-je: 112 MED ik heb absoluut geen zin -o plz, voelt ze zich een stuk beter. Zeker als ze het bericht terug krijgt van Sylvie tz :-x. Ze haalt wat lekkers uit de kast en doet ook vast de computer aan. Nou, denkt Wytske Dat is kat in t bakkie. Syl heeft meestal de opdrachten op tijd af. Als ik mazzel heb, kan ik de antwoorden zo van haar overnemen. Gaan we lekker internetten, dikke fun maken. Hoe zou jij op Wytske reageren? En waarom zo? Komen in de toelichting op je antwoord opvattingen over goed leren naar voren? Goed studeren is nog een hele kunst. Misschien vind je dat je goed studeert, misschien is dat ook zo. Vergelijk de studietips in de volgende paragrafen met je eigen manier van leren. Doe of het Oud & Nieuw is en verzin een aantal goede voornemens over je manier van studeren. Maak daar ook een plannetje voor. Succes. Goed studeren bestaat uit regulerende en verwervende studieactiviteiten. Reguleren wil zeggen dat je je studie goed plant. Dat wil zeggen voorbereidt, let op hoe je bezig bent terwijl je leert en evalueert hoe je geleerd hebt. Verwervende studieactiviteiten gebruik je terwijl je aan het leren bent. Verwervende studieactiviteiten zijn dan bijvoorbeeld: uit je hoofd leren, nadenken over wat je eerder geleerd hebt en hoe je dat in een opdracht kunt gebruiken, redenen proberen te begrijpen voor een manier van handelen, die proberen te beredeneren en dergelijke. In de volgende paragraaf een aantal punten over het reguleren van je leren voor als je aan de slag gaat met het leren van beroepsvaardigheden. We geven studieadviezen voor de individuele voorbereiding (par. 4.1), voor het werken in kleine groepjes (par. 4.2) en voor het oefenen in de beroepspraktijk (par. 4.3). 27