Ambitie en strategie. Acute behandeling van beroertes

Transcriptie

1 Acute behandeling van beroertes Ambitie en strategie Onderzoeksagenda prioriteit no 4 We willen voor alle mensen met een beroerte zo snel mogelijk de beste behandeling, afgestemd op de individuele patiënt. Zo voorkomen of beperken we hersenschade door beroertes. Veel meer patiënten overleven hierdoor een beroerte en leiden hun dagelijks leven daarna weer zelfstandig.

2 Inhoud Werkwijze 3 Wat is een beroerte? 4 Waarom onderzoek naar de acute behandeling van beroertes? 4 Ambitie 6 Doelstellingen 6 Resultaten 6 Onderzoeksvragen 7 Aanpak 7 Samenwerking 9 Bronnen 10 Bijlage 1: Toelichting onderzoeksagenda Hartstichting 11 2 Acute behandeling van beroertes

3 Werkwijze In 2014 stelde de Hartstichting een onderzoeksagenda op samen met wetenschappers en de Nederlandse samenleving (zie bijlage 1: Toelichting onderzoeksagenda Hartstichting). Het is voor het eerst in Nederland dat een gezondheidsfonds zo grootschalig de samenleving betrekt bij het bepalen van haar onderzoeksagenda. In juni 2014 maakte de Hartstichting haar onderzoeksagenda bekend. De vijf onderzoeksthema s zijn: 1. Het eerder herkennen van hart- en vaatziekten 2. Hart- en vaatziekten bij vrouwen 3. Betere behandeling van hartfalen en hartritmestoornissen 4. Acute behandeling van beroertes 5. Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden De acute behandeling van beroertes is het vierde onderwerp op de onderzoeksagenda. Er is een werkgroep ingericht op het thema verder uit te werken op een wijze die recht doet aan de inbreng in de groepsgesprekken. De werkgroep bestaat uit hoogleraren vasculaire neurologie, (vasculair) neurologen werkzaam in academische en algemene ziekenhuizen, een radioloog, een onderzoeker op het gebied van de organisatie van de (CVA) zorg, een ervaringsdeskundige op het gebied van beroerte en een lid van de Wetenschappelijke AdviesRaad. De werkgroep werd (technisch) voorgezeten door de voorzitter van de begeleidingscommissie. De projectleider onderzoeksagenda fungeerde als secretaris van de commissie. Samenstelling commissie Prof. dr. Wiek van Gilst, Voorzitter Begeleidingscommissie Onderzoeksagenda Dr. Paul Brouwers, Neuroloog, Medisch Spectrum Twente Prof. dr. Diederik Dippel, Neuroloog, Erasmus MC Prof. dr. Jaap Kappelle, Neuroloog, UMCU Dr. Karin Klijn, lid WAR en Neuroloog, UMCU Dr. Maarten Lahr, Onderzoeker, UMCG Dr. Frank-Erik de Leeuw, Neuroloog, Radboud ziekenhuis Prof. dr. Yvo Roos, Neuroloog, AMC De heer Bernhard Scholten, lid Eindgebruikerscommissie Hartstichting, lid College van Ervaringsdeskundigen De Hart&Vaatgroep Dr. Birgitta Velthuis, Radioloog, UMCU Dr. Mervyn Vergouwen, Neuroloog, UMCU De werkgroep heeft samen met de Hartstichting een ambitie, uitdagende doelstellingen en de belangrijkste onderzoeksvragen geformuleerd. Daarnaast is de opdracht aan de werkgroep om de Hartstichting te informeren over de actuele stand van de wetenschap op dit specifieke gebied en haar te adviseren ten aanzien van de aard van het onderzoek -en randvoorwaarden hierbij- dat nodig is om de doelstellingen te bereiken. De werkgroep vergaderde driemaal in de periode van september tot november 2014 en organiseerde een workshop op het Hartstichting event PULS om iedereen die daartoe belangstelling heeft te informeren over de uitwerking door de werkgroep en hierop reactie te ontvangen. Voor u ligt het resultaat van deze inspanningen. 3 Acute behandeling van beroertes

4 Wat is een beroerte? Een beroerte (CVA) is de verzamelnaam voor een herseninfarct en een hersenbloeding. CVA staat voor Cerebro Vasculair Accident. Letterlijk vertaald: een ongeluk in de bloedvaten van de hersenen. Bij een beroerte werkt plotseling een deel van de hersenen niet meer. Een beroerte is de overkoepelende term voor: Herseninfarct (afgesloten slagader in de hersenen) Hersenbloeding (bloeding in het hersenweefsel) Subarachnoïdale bloeding (SAB - bloeding tussen de hersenvliezen) Aan de buitenkant zie je niet of iemand een afsluiting van een bloedvat of een gebarsten bloedvat heeft. Daar is aanvullend onderzoek voor nodig. Meestal is dit een CT-scan, soms een MRI. Van alle beroertes is een groot deel (80%) een herseninfarct en een klein deel (20%) een hersenbloeding. Bij een herseninfarct krijgt een deel van de hersenen te weinig zuurstof. Bij een hersenbloeding beschadigen de hersenen door het bloed in of rond de hersenen. Een afsluiting van een bloedvat waarbij de uitvalsverschijnselen snel weer verdwijnen wordt geen beroerte genoemd, maar een TIA. Een TIA heeft dezelfde symptomen als een herseninfarct en gaat gepaard met een kans op een echte beroerte in de nabije toekomst. Waarom onderzoek naar de acute behandeling van beroertes? Een beroerte komt veel voor en heeft meestal grote invloed op het leven van patiënten, hun familie en omgeving. Ook als de patiënt overleeft, zijn de gevolgen vaak groot. Een deel van de hersenen is beschadigd, waardoor belangrijke functies kunnen uitvallen. De patiënt kan hierdoor verlamd raken of problemen krijgen met bijvoorbeeld praten of lopen. Ook het karakter kan blijvend veranderen door de beroerte; dat is voor partners en familie vaak één van de moeilijkste dingen om mee om te gaan. Het vergt een grote aanpassing van de patiënt en zijn familie als hij/zij zich plots niet meer zelfstandig kan wassen en aankleden, en hulp nodig heeft bij alledaagse zaken zoals koken en boodschappen doen. Bovendien brengt dit ook hoge kosten voor de samenleving met zich mee. Een aantal feiten en cijfers: Jaarlijks zijn er in Nederland ruim A ziekenhuisopnames vanwege een herseninfarct- of bloeding 1. Elke week overlijden 150 mensen aan een beroerte 1. Degenen die het wel overleven houden vaak blijvende uitvalsverschijnselen over, zoals problemen met praten of bewegen. Ongeveer één op de drie patiënten heeft drie maanden na de beroerte nog hulp nodig bij bijvoorbeeld eten, aankleden of lopen 2. Een kwart van de mensen met een beroerte is jonger dan Beroertes geven vaak complicaties, zoals longontsteking (1 op de 7 patiënten), acute verwardheid (delier) en verstoppingen van bloedvaten in de benen of longen (trombosebenen en longembolie bij 1 op de 10 patiënten) 3. Beroertes zijn de duurste vorm van hart- en vaatziekten. Volgens berekeningen van het RIVM waren de zorgkosten door beroertes in ,3 miljard euro 4. A In 2012 werd in Nederlandse ziekenhuizen keer iemand opgenomen waarvoor als ontslagdiagnose herseninfarct, intracerebrale bloeding of subarachnoïdale bloeding werd geregistreerd 4. Het aantal ziekenhuisopnamen is waarschijnlijk een overschatting van de incidentie aan een beroerte, onder andere omdat dezelfde persoon meerdere keren in het ziekenhuis opgenomen kan worden en dus meerdere keren in deze registratie meetelt. De werkelijke incidentie van beroertes is niet bekend. Schattingen op basis van verschillende registraties lopen uiteen van ruwweg tot mensen per jaar. 4 Acute behandeling van beroertes

5 Bij een beroerte telt elke seconde: time = brain. Elke seconde telt Bij een beroerte telt elke seconde: time = brain. Bij een herseninfarct sterven iedere minuut zo n twee miljoen hersencellen af. Als in de eerste uren na een herseninfarct de aanvoer van bloed naar de hersenen wordt hersteld heeft de patiënt een goede kans om er met weinig blijvende klachten uit te komen. Bij een hersenbloeding neemt de schade in de eerste uren snel toe door toename van de bloeding en druk op het hersenweefsel. De tijd tussen de eerste klachten en de behandeling in het ziekenhuis is vaak veel te lang. Ongeveer de helft van de patiënten is pas na 4 uur in het Er is veel winst te behalen als iedereen in Nederland de signalen van een beroerte herkent, snel 112 belt en de ambulancediensten mensen snel in het juiste ziekenhuis voor behandeling kunnen krijgen. ziekenhuis 5. Dan is al veel onherstelbare hersenschade ontstaan. Er is veel winst te behalen als iedereen in Nederland de signalen van een beroerte herkent, snel 112 belt en de ambulancediensten mensen snel in het juiste ziekenhuis voor behandeling kunnen krijgen. Bijvoorbeeld doordat al in de ambulance het onderscheid tussen herseninfarct of bloeding gemaakt kan worden. Sinds kort lukt het artsen steeds beter om de verstopte bloedvaten te openen na een herseninfarct, door medicijnen of via de binnenkant van de bloedvaten door middel van een endovasculaire interventie. Nederlandse onderzoekers hebben hierbij een belangrijke rol gespeeld. Maar we zijn er nog niet; er zijn nog te weinig goede behandelingen beschikbaar en ook weten we nog niet precies wie het meest baat heeft bij welk type behandeling. Er is nog onvoldoende kennis over de zichzelf versterkende keten van gebeurtenissen in het hersenweefsel direct na een beroerte, die leidt tot veel extra hersenschade. Zelfs als de doorbloeding van de hersenen is hersteld, sterft hersenweefsel af door schadelijke stoffen in de bloedbaan. Hiervoor is nog geen goede behandeling. Er is nog geen goede acute behandeling van een hersenbloeding. We weten niet of en hoe we de bloeding het beste kunnen stoppen. Soms is afwachten het enige dat mogelijk is. Ook de zwelling van het hersenweefsel rond een hersenbloeding en de hoge druk in de schedelruimte die leiden tot verdere beschadiging van de hersenen, kunnen Er is nog geen goede acute behandeling van een hersenbloeding. nog niet goed behandeld worden. Patiënten met een subarachnoïdale bloeding krijgen vaak al snel een nieuwe bloeding. Zelfs als het lukt om de zwakke plek in de slagaders (het aneurysma) te behandelen, leidt het tijdelijke tekort aan bloed in de hersenen dat hierbij kan ontstaan vaak tot nieuwe schade. 5 Acute behandeling van beroertes

6 Ambitie Snelheid en maatwerk We willen voor alle mensen met een beroerte zo snel mogelijk de beste behandeling, afgestemd op de individuele patiënt. Zo voorkomen of beperken we hersenschade door beroertes. Veel meer patiënten overleven hierdoor een beroerte en leiden hun dagelijks leven daarna weer zelfstandig. Doelstellingen De concrete doelen om onze ambitie te bereiken zijn: 1. Bij meer patiënten start de behandeling binnen 1,5 uur na de eerste klachten. De tijd tussen de beroerte en de behandeling moet korter. Nu start de behandeling in het ziekenhuis bij ongeveer 1 op de 6 patiënten (15%) binnen 1,5 uur. In 2025 willen we dat bij minstens 1 op 3 patiënten (30%) binnen 1,5 uur de behandeling start. 2. Meer patiënten kunnen na een beroerte hun dagelijks leven weer zelfstandig leiden. Drie maanden na een beroerte lukt dat nu bij ongeveer 1 op de 3 patiënten nog niet: de kans is groot dat deze mensen voor de rest van hun leven afhankelijk blijven van anderen. Wij willen dat dit in 2025 nog maar geldt voor maximaal 1 op 4 patiënten Per jaar overlijden 1000 mensen minder aan een beroerte. Uit de recentste cijfers (over 2012) blijkt dat in ons land in 1 jaar ruim mensen overlijden aan een beroerte. We willen niet alleen dat meer mensen hun dagelijks leven weer zelfstandig kunnen leiden, maar tegelijkertijd ook bereiken dat minder mensen overlijden aan (de gevolgen van) een beroerte. In 2025 willen we het aantal mensen dat aan een beroerte overlijdt omlaag gebracht hebben tot maximaal per jaar 1/B. Resultaten We weten hoe we de acute beroertezorg in Nederland moeten organiseren zodat iedere patiënt zo snel mogelijk een diagnose en de optimale behandeling krijgt. We weten bij een herseninfarct precies voor wie welke behandeling het meest geschikt is. Er is een effectieve acute behandeling voor hersenbloedingen, waardoor minder mensen overlijden en het hersenweefsel minder beschadigt. Er is een test om snel te bepalen wie een bloeding en wie een infarct heeft al voordat iemand in het ziekenhuis aankomt, zodat eerder met de beste behandeling voor iedere patiënt kan worden gestart. B Ongeveer 4% van de mensen jonger dan 64 jaar die een beroerte krijgt overlijdt binnen 30 dagen na een eerste herseninfarct, van de mensen tussen de 65 en 74 jaar overlijdt ongeveer 7%, tussen 75 en 84 jaar ongeveer 12 à 13 procent en boven de 85 jaar ongeveer 23%. Dit betekent dat jaarlijks 4400 mensen onder de 84 jaar overlijden aan een beroerte. Ons doel is om de sterfte aan een beroerte in alle leeftijdscategorieën te verlagen 1. 6 Acute behandeling van beroertes

7 Onderzoeksvragen Snelle en nauwkeurige diagnose Hoe organiseren we de zorg optimaal zodat iedere patiënt in Nederland zo snel mogelijk de juiste diagnose en behandeling krijgt? (Denk aan: wel of geen centralisatie, diagnostiek en behandeling in ambulance, mobiele stroke-unit). Met welke tests kunnen we sneller de juiste diagnose stellen? o Is het mogelijk om al in de periode vóór aankomst in het ziekenhuis een hersenbloeding van een herseninfarct te onderscheiden? Met welke tests en werkwijze kunnen we beter bepalen welke behandeling het beste is voor welke persoon? o o Met welke tests en werkwijze kunnen artsen de prognose van patiënten beter bepalen? Welke kenmerken van patiënten beïnvloeden de keuze en uitkomst van de behandeling? (denk aan: de hoeveelheid hersenweefsel dat nog te redden is, medicijngebruik, man-vrouwverschillen). Elke patiënt een optimale behandeling Met welke behandelingen kunnen we hersenschade na een beroerte beter verminderen? o o Welke processen in de hersenen na een beroerte beïnvloeden de schade en het herstel van hersenweefsel? Hoe kunnen we ingrijpen in deze processen om hersenschade te verminderen? Welke aanvullende behandelstrategieën in de eerste uren na een beroerte kunnen het herstel verbeteren? Aanpak Onderzoek financieren Nederland is internationaal gezien sterk in klinisch onderzoek naar de acute behandeling van beroertes. Er is een compacte zorginfrastructuur en goede samenwerking tussen neurologen in Nederland. Dit geeft Nederland buitengewoon goede kansen voor onderzoek waarvoor een goede en snelle organisatie van zorg noodzakelijk is. Nederland kan zich ontwikkelen tot een proeftuin voor innovatie op het gebied van ambulante diagnostiek. Er is een aantal aandachtspunten bij het stimuleren en financieren van onderzoek binnen dit thema: Nationaal onderzoeksprogramma: In deze periode komen een aantal trials in de acute neurologie, mede gefinancierd door de Hartstichting, tot hun einde 6 / 7. Er is daardoor behoefte aan financieringsmogelijkheden om een nieuwe nationale samenwerking te creëren waarmee de internationale positie en effectiviteit van het Nederlands onderzoek zal worden behouden en versterkt. Een nationale aanpak, samenwerking met de 1e lijn en een nieuwe publiekscampagne dragen bij aan het snel kunnen includeren van voldoende patiënten in klinische trials die zich korte tijd na het ontstaan van klachten melden. Zeker voor die subtypen van een beroerte die minder vaak voorkomen en bij het gelijktijdig plaatsvinden van meerdere klinische studies is de inclusie van patiënten een aandachtspunt bij het financieren van nieuw onderzoek. 7 Acute behandeling van beroertes

8 Versterken van pathofysiologisch neurovasculair onderzoek en versterken van samenwerking tussen verschillende specialisaties: Expertise uit verschillende klinische (neurologie, neurochirurgie, radiologie) als niet-klinische (diverse biomedische disciplines) gebieden is essentieel voor een optimale wisselwerking tussen de pathofysiologische, pre-klinische, klinische en organisatie van zorg -vraagstukken. Voor het bereiken van de doelen van dit thema is het nodig om een infrastructuur te creëren waarbinnen klinische en preklinische onderzoeksvragen kunnen worden beantwoord, data worden gedeeld, en een bredere basis ontstaat voor pathofysiologisch onderzoek specifiek gericht op vasculaire problemen in de hersenen en processen in de hersenen na de beroerte. Vanuit de neurologie wordt samengewerkt met veel verschillende disciplines, waaronder meerdere vasculaire onderzoeksgroepen, waarbij opgemerkt wordt dat dit vaak groepen zijn die zich niet specifiek toeleggen op de vasculaire neurologie. Door het versterken van dit neurovasculaire profiel kan het pre-klinisch onderzoek gestimuleerd worden. Dit is van belang om op langere termijn de internationale positie van het Nederlandse acute neurologie onderzoeksveld als geheel te versterken. Acute behandeling van beroertes bij vrouwen Beroertes komen zowel bij mannen als vrouwen veel voor en leiden tot hoge sterfte. Toch zijn er een aantal verschillen. Meer vrouwen dan mannen worden getroffen door een beroerte. Jaarlijks overlijden meer dan 5000 vrouwen en 3000 mannen aan een beroerte 1. De symptomen van een beroerte zijn voor mannen en vrouwen vaak vergelijkbaar, maar er zijn aanwijzingen dat vrouwen vaker zogenaamde aspecifieke klachten rapporteren 8. Vrouwen op hoge leeftijd blijken vaker (te) laat in het ziekenhuis te arriveren. Dat komt onder andere doordat vrouwen een hogere levensverwachting hebben, waardoor vrouwen vaker alleen wonen en er niet tijdig hulp kan worden ingeschakeld. Een specifieke vorm van beroerte, de subarachnoïdale bloeding, treft vanaf de leeftijd van ongeveer 50 jaar vaker vrouwen dan mannen. Er is nog geen overtuigend bewijs voor grote verschillen in de behandeling van mannen en vrouwen. Het is belangrijk dat er voldoende vrouwen in verschillende leeftijdscategorieën meedoen aan onderzoek zodat verschillen in mannen en vrouwen goed onderzocht kunnen worden en dit onderzoek optimaal bijdraagt aan de gezondheid van zowel mannen als vrouwen. Dit is ook in lijn met de ambitie van thema 2 Hart- en vaatziekten bij vrouwen op de onderzoeksagenda. Die ambitie is hart- en vaatziekten bij vrouwen net zo goed te voorkomen, voorspellen, herkennen, behandelen én genezen als bij mannen. Daarvoor is het nodig dat zowel in het cardiovasculaire onderzoek als in de zorg voor mensen met hart- en vaatziekten de verschillen tussen mannen en vrouwen standaard in acht worden genomen. De achterstand in kennis over vrouwen t.o.v. de kennis over mannen moet zo snel mogelijk worden ingehaald. 8 Acute behandeling van beroertes

9 Publiekscampagne Als mensen met symptomen van een beroerte sneller deze symptomen herkennen en 112 bellen, dan kunnen we ervoor zorgen dat minder mensen overlijden en meer mensen weer zelfstandig kunnen leven na een beroerte. Zo kan de Hartstichting een grote bijdrage leveren aan het bereiken van de ambitie met dit thema op de onderzoeksagenda. Tegelijkertijd versterkt dit het wetenschappelijk onderzoek in Nederland. De effectiviteit van behandelingen is tijdsafhankelijk, oftewel hangt voor een groot deel af van het moment van behandelen. Door er voor te zorgen dat meer mensen snel in het ziekenhuis zijn kan de effectiviteit van verschillende behandelingen beter onderzocht worden. Bovendien is het van levensbelang om te onderzoeken hoe we de acute zorg voor patiënten met een beroerte in Nederland optimaal te kunnen organiseren. Ook hiervoor is het van belang dat mensen zo snel mogelijk na het ontstaan van klachten 112 bellen. Op basis van haar ervaring met publiekscampagnes voor beroerte in de periode 2005 tot 2008 neemt de Hartstichting opnieuw het initiatief om samen met de Nederlandse Vereniging voor Neurologie in gesprek te gaan over een nieuwe campagne om mensen in Nederland te informeren over de symptomen van een beroerte en te instrueren zo snel mogelijk 112 te bellen. Ook zal contact gezocht worden met de Hersenstichting en de (na een fusie in 2014 ontstane) patiëntenvereniging Hersenletsel.nl. Samenwerking De Hartstichting kan deze ambitie niet alleen realiseren. De doelen halen we alleen door nationale samenwerking met artsen, onderzoekers, bedrijven, ambulancediensten, overheid (landelijk en regionaal), vrijwilligers, donateurs en patiënten. Dus ook met u! De Hartstichting nodigt alle partijen uit die willen en kunnen bijdragen aan het mogelijk maken van het onderzoek dat nodig is om deze ambities te bereiken. De Hartstichting neemt het initiatief om in gesprek te gaan met de Nederlandse Vereniging voor Neurologie, hersenletsel.nl en de Hersenstichting voor een nieuwe publiekscampagne voor beroerte. Colofon Opgesteld door: Werkgroep Acute behandeling van beroertes Voorzitter: Wiek van Gilst Secretaris: Rebecca Abma-Schouten Versie: Definitief Datum: december 2015 Van dit beleidsdocument is een flyer gemaakt voor publiek. Deze is beschikbaar in pdf in onze webshop: webshop.hartstichting.nl 9 Acute behandeling van beroertes

10 Bronnen 1. Koopman C., Vaartjes I., van Dis I., Visser MC., Bots ML. Beroerte, met uitsplitsing naar subarachoïdale bloeding, intracerebrale bloeding en herseninfarct. In Hart- en vaatziekten in Nederland 2014, cijfers over kwaliteit van leven, ziekte en sterfte, door Van Dis I., Vaartjes I., Visseren F.L.J., Bots M.L., Koopman C., Den Haag: Hartstichting, Middelkoop, I., CVA Benchmark Rapportage en achtergrond informatie. Kennisnetwerk CVA Nederland, Augustus Vermeij F.H., Scholte op Reimer W.J., de Man P., Van Oostenbrugge R.J., Franke C.L., De Jong G., De Kort P.L., Dippel D.W. Stroke-Associated Infection is an Independent Risk Factor for Poor Outcome after Acute Ischemic Stroke. Data from the the Netherlands Stroke Survey. CerebrovascDis, 2009: Blokstra A., Verschuren W.M.M. & Van Dis, I. Cijferboek hoofdstuk 6: Prevalentie en trends van roken, voeding en bewegen in de Nederlandse bevolking. In Hart- en vaatziekten in Nederland 2014, cijfers over kwaliteit van leven, ziekte en sterfte, door Van Dis I., Vaartjes I., Visseren F.L.J., Bots M.L., Koopman C., Den Haag: Hartstichting, Dirks M., Niessen L.W., Van Wijngaarden J.D.H., Koudstaal P.J., Franke C.L., Van Oostenbrugge R.J., Huijsman R., Lingsma H.F., Minkman M.M.N. & Dippel D.W.J., Investigators ftpatilsp. Thrombolysis in Acute Ischemic Stroke. Stroke, nr. 42 (2011): Berkhemer O.A., Fransen P.S., Beumer D., van den Berg L.A., Lingsma H.F., Yoo A.J.,... & Koudstaal P J. A Randomized Trial of Intraarterial Treatment for Acute Ischemic Stroke. The New England Journal of Medicine, 2014: Westendorp W.F., Vermeij J.D., Zock E., Hooijenga I.J., Kruyt N.D., Bosboom H.J.,... & Nederkoorn P.J. The Preventive Antibiotics in Stroke Study (PASS): a pragmatic randomised open-label masked endpoint clinical trial. Lancet, 2015: Stuart-Shor E.M., Wellenius G.A., DelloIacono D.M. & Mittleman M.A. Gender Differences in Presenting and Prodromal Stroke Symptoms. Stroke, 2009: Acute behandeling van beroertes

11 Onderzoeksagenda Hartstichting In 2014 stelde de Hartstichting een onderzoeksagenda op samen met wetenschappers en de Nederlandse samenleving. Eerst werden een reeks intensieve groepsgesprekken voor hart- en vaatziekten gehouden met meer dan 150 wetenschappers, zorgverleners, patiënten en hun naasten, donateurs en vrijwilligers van de Hartstichting. Een begeleidingscommissie met vertegenwoordigers van al deze disciplines begeleidde het hele traject. De inbreng in de groepsgesprekken leverde uiteindelijk 17 thema s op waarop onderzoek hard nodig is om de missie van de Hartstichting te bereiken: minder mensen die hart- en vaatziekten krijgen, minder mensen die aan hart- en vaatziekten overlijden en minder mensen die ongemak en leed door deze ziekten ervaren. In april en mei 2014 kon iedereen zijn stem uitbrengen op dat onderzoek naar hart- en vaatziekten dat volgens hem of haar prioriteit moet krijgen. Met deze nieuwe aanpak wil de Hartstichting wetenschappelijke doorbraken realiseren waar de samenleving behoefte aan heeft én die grote impact hebben op het leven van mensen met hart- en vaatproblemen en hun naasten. Het is voor het eerst in Nederland dat een gezondheidsfonds zo grootschalig de samenleving betrekt bij het bepalen van haar onderzoeksagenda. In juni 2014 maakte de Hartstichting haar onderzoeksagenda bekend. De onderwerpen zijn: 1. Het eerder herkennen van hart- en vaatziekten 2. Hart- en vaatziekten bij vrouwen 3. Betere behandeling van hartfalen en hartritmestoornissen 4. Acute behandeling van beroertes 5. Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden De vijf thema s op de onderzoeksagenda zijn onder leiding van de begeleidingscommissie bij de onderzoeksagenda nader uitgewerkt samen met wetenschappers, artsen, en patiënten. Bij iedere uitwerking is minimaal één lid van de Wetenschappelijke Adviesraad van de Hartstichting betrokken. Het doel was om gezamenlijk te komen tot een uitwerking van het thema dat recht doet aan de inbreng in de groepsgesprekken en de Hartstichting helpt haar missie te bereiken. Om iedereen die daartoe belangstelling heeft te informeren en om reactie te vragen op de concept-uitwerkingen vond op het Hartstichting-event PULS op 3 nov over ieder thema op de onderzoeksagenda een workshop plaats. 11 Acute behandeling van beroertes