Translating science into better healthcare. Nieuwe tests voor betere controle over bloedstolling

Transcriptie

1 Translating science into better healthcare Nieuwe tests voor betere controle over bloedstolling

2 In deze folder leest u de resultaten van een groot onderzoek naar bloedstolling. Onderzoekers, bedrijven en de Hartstichting ontwikkelden nieuwe tests die meer inzicht geven in de bloedstolling van een bepaalde patiënt op een bepaald moment. Het doel is om ziekten die het gevolg zijn van ongewenste bloedstolsels te voorkomen, zoals hart- en herseninfarcten, trombose en longembolieën. Bovendien willen de onderzoekers bloedingen tegengaan die ontstaan door te weinig stolling. Jan en zijn zoon hadden allebei een longembolie Prof. dr. Hugo ten Cate Projectleider en hoogleraar Interne Geneeskunde aan het Maastricht UMC+ Dankzij dit grote onderzoek kunnen artsen gevaarlijke bloedingen en verstopte bloedvaten eerder zien aankomen. Patiënten kunnen hierdoor medicijnen krijgen voordat zuurstoftekort ontstaat in het hart, de hersenen of andere organen. Bloedstolling: noodzakelijk én gevaarlijk De hele dag pompt ons hart bloed met zuurstof vanuit de longen naar onze organen. Afvalstoffen gaan mee terug naar het hart en ademen we uit. Zonder deze rondgang van bloed kunnen we niet leven. Er zit dan ook een goede beveiliging op. Zodra de vaatwand beschadigd raakt - en bloed dus weglekt - maken cellen en eiwitten in het bloed een stolsel, dat de kapotte vaatwand razendsnel dichtmaakt. Maar soms werkt deze beveiliging niet goed. Er ontstaat een bloedprop op een verkeerde plek, op een verkeerd moment. Het bloed kan er niet langs. Het achterliggende orgaan krijgt hierdoor te weinig zuurstof. Of het bloed kan niet terug naar het hart, en hoopt zich op in de benen of armen (trombose). De pijn was ondraaglijk. Mijn zoon is in levensgevaar geweest. Dit onderzoek helpt voorkomen dat anderen doormaken wat wij hebben meegemaakt. Dat is een enorme vooruitgang. 2 3

3 Zo n ongewenste bloedprop ontstaat vaak plotseling, en de gevolgen zijn meestal ernstig. Maar voorkomen is niet zo eenvoudig. Want bij de bloedstolling zijn heel veel genen en eiwitten betrokken. Bovendien zijn er grote verschillen tussen mensen. Door medicijnen, erfelijke aanleg en ziekten stolt het bloed bij de een veel sneller dan bij de ander. DOEL VAN HET ONDERZOEK: Snelle tests voor bloedstolling. De onderzoekers in dit project ontwikkelden tests die snel inzicht geven in iemands persoonlijke bloedstolling. De tests moeten helpen om snel te beslissen of een patiënt antistollingsmedicijnen nodig heeft, en zo ja: welke medicijnen het beste werken bij die persoon. DE AANPAK: Nieuwe meettechnieken ontwikkelen en testen. De wetenschappers en bedrijven hebben meerdere tests voor de bloedstolling ontwikkeld. Bovendien hebben ze medische gegevens verzameld van grote groepen patiënten, om de nieuwe tests verder te onderzoeken. Specialisten, huisartsen en patiënten dachten mee over dit onderzoek, zodat de ontwikkelde tests ook echt goed bruikbaar worden in de praktijk. 4 5

4 Resultaat 1: Risico op bloeding inschatten via vingerprik Onderzoekers van het Maastricht UMC+ en het Maastrichtse bedrijf Synapse hebben een test ontwikkeld, die in één druppeltje bloed een belangrijke schakel in de bloedstolling meet: het eiwit trombine. Hoe meer trombine in het bloed, hoe groter de kans op een stolsel. Artsen kunnen de test dichtbij de patiënt uitvoeren, en hoeven het bloed niet eerst op te sturen naar het ziekenhuislab. Dat scheelt kostbare tijd, bijvoorbeeld bij acute operaties, als artsen snel moeten weten of de patiënt een groot risico loopt op een bloeding of een bloedprop. De wetenschappers onderzoeken nu of chirurgen dankzij deze test inderdaad meer bloedingen en infarcten kunnen voorkomen voor of tijdens een operatie. Resultaat 2: Plastic bloedvat test de bloedstolling Een namaak-bloedvat. Dat is wat wetenschappers van het Maastricht UMC+ hebben gemaakt. Ze verwachten dat dit over een aantal jaar zal zorgen dat meer patiënten snel de juiste medicijnen krijgen. De arts ziet binnen vier minuten welke stapjes in het stollingsproces te snel of te langzaam gaan, en weet dan direct welk medicijn het beste zal werken bij die patiënt. De test werkt zo: de binnenkant van het plastic bloedvat bevat tientallen stipjes met steeds een ander eiwit. In echte bloedvaten zijn deze eiwitten het startsein voor bepaalde cellen in het bloed (bloedplaatjes) om te blijven plakken aan de bloedvatwand en aan elkaar, om zo een stolsel te vormen. Als bloed van een patiënt door het plastic bloedvaatje stroomt, is te zien aan welke eiwitstipjes de bloedcellen te veel of te weinig blijven plakken, vergeleken met gezonde cellen. Je weet dan of het bloed te snel of te langzaam stolt, en aan welke eiwitten dat ligt. Naast het namaak-bloedvat, bestaat het huidige meetapparaat ook uit een camera en een kleine microscoop. Dit geheel wordt nu gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek naar bloed. De onderzoekers werken hard aan een nieuwere versie, die geschikt is voor onder meer internisten en chirurgen. Ze verwachten dat de nieuwe versie binnen twee jaar klaar is. 6 7

5 Resultaat 3: Extra gevoelige test voor de bloedstolling Sommige mensen hebben weinig bloedplaatjes, door ziekte of medicijnen. Of gewoon doordat ze weinig bloed hebben, zoals baby s en peuters. Tot voor kort was het lastig om te achterhalen of de bloedplaatjes die er zijn, wel goed een stolsel kunnen vormen; voor alle tests waren flink veel bloedplaatjes nodig. Onderzoekers van Sanquin hebben hier iets op gevonden. Ze hebben een nieuwe test bedacht voor een apparaat dat in veel laboratoria staat: de flowcytometer. Dit apparaat telt en onderzoekt deeltjes in vloeistoffen, zoals bloed. De wetenschappers voegen een extra stap toe aan de gebruikelijke meting. Ze nemen wat bloed af van een patiënt, en halen daar de bloedplaatjes uit. Deze verdelen ze in twee helften, die elk een ander fluorescerend vlaggetje krijgen. Vervolgens mengen ze de twee helften en voegen ze een eiwit toe dat bloedplaatjes doet samenklonteren. Met de flowcytometer kijken ze in hoeverre de twee kleuren samen stolsels vormen. Dankzij deze nieuwe test kunnen artsen nu ook bij mensen met weinig bloedplaatjes de bloedstolling onderzoeken. Ze kunnen de medicijnen hierop aanpassen, en zo stolsels en bloedingen voorkomen. Resultaat 4: Genetisch materiaal voorspelt effect aspirine Waarom helpt aspirine bij sommige mensen wel, en bij anderen niet om een hartinfarct te voorkomen? Wetenschappers van het AMC in Amsterdam hebben een mogelijke verklaring ontdekt voor dit soort individuele verschillen. Ze onderzochten stukjes genetisch materiaal, zogeheten micro-rna s. Dit zijn een soort regelneefjes van onze genen. Ze bepalen of een gen meer of minder wordt omgezet in een eiwit, en beïnvloeden zo allerlei processen in ons lichaam. De afgelopen jaren zijn wel duizend van die regelneefjes ontdekt. De onderzoekers ontdekten dat aan de hoeveelheid van een bepaald micro-rna in je bloed te zien is of aspirine de vorming van bloedstolsels goed tegengaat. Er zijn twee stappen nodig om de huidige ontdekking bruikbaar te maken in de praktijk. Ten eerste moet in een groter onderzoek, met meer patiënten, worden uitgezocht of deze micro-rna inderdaad een goede signaalstof is om de effecten van aspirine in te schatten. Vervolgens moet een testapparaat worden gemaakt, dat deze metingen eenvoudig en betaalbaar kan uitvoeren. 8 9

6 Feiten en cijfers over het project Het hier beschreven onderzoek heet officieel: InCoag. Dit staat voor: Innovative Coagulation Diagnostics. Hieraan werkten mee: vier Universitair Medische Centra, twee bedrijven en Sanquin, de organisatie waar vrijwilligers bloed doneren. Het totale budget was 14,1 miljoen euro. De Hartstichting investeerde 1,1 miljoen euro. Het onderzoek liep tussen 2008 en 2015 en was onderdeel van CTMM (Center for Translational Molecular Medicine). CTMM omvatte meerdere onderzoeken naar onder meer infectieziekten, kanker en hart- en vaatziekten. Hoe gaat het onderzoek nu verder? De wetenschappers en bedrijven gaan verder met hun onderzoek naar bloedstolling. Er lopen meerdere onderzoeken om de nieuwe apparaten verder te ontwikkelen en te testen, zodat artsen en patiënten hier zo snel mogelijk gebruik van kunnen maken. Center for Translational Molecular Medicine

7 Help mee in de strijd tegen hart- en vaatziekten Elke dag overlijden meer dan 100 mensen aan een hart- of vaatziekte en komen meer dan mensen hierdoor in het ziekenhuis terecht. Er zijn nu meer dan één miljoen hart- en vaatpatiënten. Dat kunnen we niet alleen: we werken samen met vrijwilligers, patiënten, bedrijven, professionele zorgverleners, wetenschappers, beleidsmakers en leerkrachten. De Hartstichting wil dat minder mensen vroegtijdig hart- en vaatziekten krijgen of eraan overlijden. Ook willen we het ongemak en leed dat patiënten en hun naasten ervaren verminderen. Dankzij de belangrijke bijdragen van velen kunnen wij impactvol onderzoek financieren. Het doel: hart- en vaatziekten beter voorkomen, beter behandelen en echt genezen. Daarnaast gaat onze aandacht uit naar preventie, patiëntenzorg en het redden van levens door reanimatie. In de afgelopen jaren is al veel bereikt, maar we zijn er nog niet. Daarom gaat de strijd tegen hart- en vaatziekten door. Helpt u mee? Dat kan op allerlei manieren en op ieder moment: Meld u aan als vrijwilliger of collectant. Doneer eenmalig of met een maandelijks bedrag. Steun de Hartstichting op een bijzondere manier, door een schenking of door de Hartstichting in uw testament op te nemen. Organiseer een sponsoractie. Volg een reanimatiecursus, leer een AED bedienen en meld u aan als burgerhulpverlener. Kijk voor meer informatie op