Subarachnoïdale bloeding bij patiënten op de afdeling intensive-care en medium-care

Transcriptie

1 Subarachnoïdale bloeding bij patiënten op de afdeling intensive-care en medium-care Uw familielid, vriend of vriendin is opgenomen op de afdeling met een zogenoemde subarachnoïdale bloeding. Dit is een bepaald type hersenbloeding. Naast de uitleg die u heeft gekregen van de arts of de verpleegkundige kunt u in deze folder de informatie over de aandoening nog eens rustig nalezen. Wat is een subarachnoïdale bloeding? De hersenen worden omgeven door drie vliezen. Het middelste vlies wordt arachnoïdea of spinnewebvlies genoemd. De ruimte tussen dit vlies en het binnenste vlies dat direct tegen de hersenen aanligt, wordt de subarachnoïdale ruimte genoemd. Deze ruimte bevat het hersenvocht, de liquor, en omgeeft de gehele hersenen en het rug gen merg. In deze ruimte lopen tevens de bloedvaten die de hersenen van bloed voorzien. Indien een bloeding ontstaat vanuit een bloedvat in deze ruimte, spreekt men van een subarachnoïdale bloeding. Dit is dus een bloeding rondom de hersenen tussen de hersenvliezen. Een dergelijke bloeding treedt vooral op tussen het veertigste en vijftigste levensjaar. De verschijnselen zijn een zeer plotseling optredende heftige en aanhoudende hoofdpijn en nekpijn. Veel patiënten beschrijven een knapje of slag in de nek.

2 Ook is er vaak sprake van misselijkheid en braken. Als de bloeding zeer ernstig is, kan er beschadiging van hersenfuncties optreden met bewustzijnsverlies of coma. De bloeding ontstaat meestal doordat een zwakke plek in de wand van een slagader is uitgestulpt en geknapt. Onder invloed van de bloeddruk is deze zwakke plek in de loop der jaren uitgerekt tot een blaasvormige uitstulping, die aneurysma heet. Dit type hersenbloeding kan ook ontstaan bij een aangeboren vaatkluwen in de hersenen, bij een ongeval met ernstig hoofdletsel. Het kan ook ontstaan wanneer een adertje knapt, dit is een onschuldige vorm. Figuur 1: van een normale slagader (1) tot slagader met uitstulping; een aneurysma (3) 2

3 Een subarachnoïdale bloeding vanuit een aneurysma is een ernstige aandoening. Een derde van de patiënten met een geknapt aneurysma overlijdt al voordat het ziekenhuis bereikt kan worden. Als de bloeding uit zichzelf snel tot stilstand komt, is de prognose sterk wisselend. Het ziekbed kan lang zijn en tijdens deze periode is de prognose soms moeilijk te voorspellen. Volledig herstel is mogelijk, maar ook ernstige invaliditeit kan het gevolg zijn. De aandoening komt niet vaak voor. Er zijn ongeveer duizend patiënten per jaar in Nederland. In de regel is deze aandoening niet erfelijk, maar in sommige families kan de kans op een aneurysma verhoogd zijn. Andere risicofactoren zijn: roken, een hoge bloeddruk en alcoholmisbruik. Diagnose Voor het stellen van de diagnose is het specifieke verhaal van de patiënt belangrijk. Als aanvullend onderzoek wordt een hersenscan gemaakt. Als op de scan wordt gezien dat er bloed in de subarachnoïdale ruimte aanwezig is, moet snel worden uitgezocht of de oorzaak een geknapt aneurysma is. Hiervoor wordt meestal een vaatonderzoek gedaan, een angiografie. Bij dit onderzoek wordt een katheter via de lies ingebracht en opgeschoven tot de halsslagader. Door deze katheter wordt contrastvloeistof ingespoten. Hiermee kunnen de bloedvaten van de hersenen in beeld worden gebracht en op foto s worden vastgelegd. Behandeling Een aangetoond aneurysma moet snel worden behandeld om te voorkomen dat er opnieuw een bloeding uit ontstaat. De plaats, de vorm en de grootte van het aneurysma en de conditie van de patiënt bepalen welke behandeling wordt uitgevoerd en wanneer deze zal plaatsvinden. Er zijn twee mogelijkheden: coilen of clippen. Bij coilen wordt via een katheter in de lies een aantal dunne spiraalvormige draadjes, coils, in het aneurysma gebracht. Het aneurysma wordt zodanig opgevuld dat er geen bloed meer in kan komen. Dit gebeurt onder narcose, maar het is geen operatie. Deze procedure vindt plaats op de röntgenafdeling onder doorlichting. Coilen is soms niet mogelijk omdat de plaats van het aneurysma niet met een katheter bereikt kan worden of omdat het door de vorm niet kan worden opgevuld met coils. Dan zal operatief clippen moeten plaatsvinden 3

4 Figuur 2: coilen Bij clippen wordt een knijpervormig klemmetje, een clip, aangebracht op de steel van het aneurysma, zodat er geen bloed meer in kan komen. Dit gebeurt via een hersenoperatie onder narcose. Clippen is ook niet altijd mogelijk. Bij ernstige hersenzwelling of als de conditie van de patiënt te slecht is, moet de operatie worden uitgesteld. 4

5 Figuur 3: clippen Complicaties Nieuwe bloeding: deze kan vlak na de eerste bloeding optreden maar ook een aantal dagen later. Een tweede bloeding verloopt meestal ernstiger dan de eerste. De prognose wordt er negatief door beïnvloed. Vaatspasmen of vaatkrampen in het hoofd: dit is een veel voorkomende complicatie in de eerste twee weken na de subarachnoidale bloeding. Door de vaatspasmen ontstaan vaatvernauwingen waardoor de hersenen plaatselijk te weinig bloed kunnen krijgen. Er kan dan hersenschade, een herseninfarct, ontstaan. Verstopping in de normale afvoer van het hersenvocht: hierdoor ontstaat ophoping van het hersenvocht met verwijding van de hersenkamers en een verhoogde hersendruk. Longoedeem: de longen houden dan veel vocht vast, waardoor benauwdheid ontstaat. Hartritmestoornissen: deze zijn vaak onschuldig en goed te behandelen met medicijnen. 5

6 Behandeling van de complicaties Voorkomen van de gevolgen van de vaatspasmen. Om te voorkomen dat de hersenen extra schade oplopen wordt er voor gezorgd dat ze optimaal worden doorbloed. Dit gebeurt met het geven van veel vocht en het zorgen voor een hogere bloeddruk. Ook wordt een medicijn tegen vaatspasmen gegeven. Dit medicijn, nimodipine, werkt specifiek in de hersenen maar kan ook de bloeddruk verlagen. Om de bloeddruk voldoende hoog te houden zijn er extra medicijnen nodig. Deze medicijnen worden alleen op een afdeling intensive- care en/of medium-care gegeven. Voorkomen van verstopping van de afvoer van het hersenvocht De afvoerkanaaltjes die normaal het hersenvocht afvoeren, kunnen verstopt zijn geraakt door het aanwezige bloed. De druk in de hersenen kan hierdoor fors toenemen. Dit is niet goed voor de doorbloeding van de hersenen. Er wordt dan meestal een tijdelijke drain in het hoofd of de rug ingebracht om het hersenvocht makkelijker te laten aflopen. Met deze drain kan ook de druk in het hoofd gemeten worden. Behandeling van longoedeem Als het niet lukt om met medicijnen het vocht in de longen te laten verminderen, kan het zijn dat kunstmatige beademing nodig is. Kunstmatige beademing vindt altijd op de intensive-care plaats. Opname op de afdeling intensive-care of medium-care De behandeling van een patiënt met een subarachnoïdale bloeding vindt in eerste instantie meestal plaats op de afdeling intensive-care of medium-care. Een opname op deze afdelingen is een ingrijpende gebeurtenis. De zorg voor de patiënt wordt vrijwel helemaal door de verpleegkundigen overgenomen. Alle apparatuur en de vele snoeren, slangen en infusen maken het vooral in het begin moeilijk om naar de patiënt te kijken zoals u die kent. De intensivist is de behandelend arts, maar de neurochirurg en de neuroloog zijn direct bij de behandeling betrokken. 6

7 Verder verloop Vaak is door de bloeding en de opgetreden complicaties hersen schade ontstaan. Deze kan mild zijn en voor het grootste deel herstellen, maar soms kan er ook ernstige uitval van functies zijn. Bijvoorbeeld verlammingen aan armen of benen, spraakproblemen of moeilijkheden met het geheugen. Dit gebeurt gelukkig in de minderheid van het aantal gevallen. Meestal treedt wel een lichte geheugenstoornis op met daarbij concentratie stoornissen en snelle vermoeidheid. Ook dit kan allemaal verbeteren, maar daar kunnen maanden tot jaren overheen gaan. 7

8 Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u terecht bij de verpleegkundige die voor de patiënt zorgt. Meer informatie Voor algemene informatie kunt u ook terecht bij de balie patiëntenvoorlichting. Deze afdeling is gevestigd in de polikliniek direct rechts naast de ingang. De balie is geopend op werkdagen van negen uur tot twaalf uur, telefoon (020) De Nederlandse Hartstichting heeft een informatielijn voor hart- en vaatpatiënten en hun omgeving: telefoon (0900) Websites: Nederlandse Vereniging van Neurochirurgen: Vereniging van Vaatpatiënten: Hersenstichting Nederland: Verantwoording De illustraties zijn overgenomen van de website van de Nederlandse Vereniging van Neurochirurgen: VUmc oktober