De Europese Unie kent al vanaf 1958 een gemeenschappelijk landbouwbeleid. De aanvankelijke doelen waren voldoende voedsel tegen acceptabele prijzen

Transcriptie

1 VISIE OP EUROPEES

2 NA 2013 De Europese Unie kent al vanaf 1958 een gemeenschappelijk landbouwbeleid. De aanvankelijke doelen waren voldoende voedsel tegen acceptabele prijzen voor de Europese bevolking en tegelijkertijd een redelijk inkomen voor de Europese boeren en tuinders in stabiele markten. Vervolgens is dat beleid meerdere keren aangepast en bijgesteld, op grond van ontwikkelingen in de maatschappij en op de (wereld)markt. Dit is een voortdurend proces. De huidige afspraken binnen de Europese Unie gelden tot en met Daarna ontstaat een nieuwe situatie. Deze visie van LTO Nederland gaat dan ook over het Europees landbouwen plattelandsbeleid na 2013.

3 Relevante ontwikkelingen De wereldbevolking zal in de komende jaren blijven groeien. Van zes miljard mensen nu naar bijna acht miljard in Dat betekent een groeiende vraag naar voedsel en andere landbouwproducten, zeker omdat de consumptie per hoofd van de bevolking ook zal toenemen. Europese burgers vragen gezond, gevarieerd en voldoende voedsel. De productie moet op een duurzame wijze plaatsvinden met respect voor landschap, natuur en cultuur. Tegelijkertijd maken Europese burgers zich zorgen over de wereldwijde klimaatveranderingen. Daardoor groeit in de Europese Unie de behoefte aan duurzame (groene) energie. Groene energie zal de afhankelijkheid van Europa van fossiele brandstoffen uit derde landen verminderen en het klimaatvraagstuk voor een deel oplossen. Ook neemt de maatschappelijke aandacht toe voor de rol die landen tuinbouw speelt in het beheer en de leefbaarheid van het platteland. Tenslotte wordt de internationale markt voor landbouwproducten steeds vrijer. Handelsbelemmerende maatregelen verdwijnen langzaam maar zeker. Dit betekent dat producten uit andere landen gemakkelijker toegang krijgen tot de Europese markt. Producten die vaak onder andere, minder strikte voorwaarden geproduceerd worden. Deze ontwikkelingen zorgen voor veranderingen in de landen tuinbouw. Daarbij springt de voortdurende schaalvergroting van primaire bedrijven het meest in het oog. Bedrijven groeien en specialiseren: om de kostprijs te verlagen én omdat kennis en Europa Op 25 maart 1957 tekenen West-Duitsland, Frankrijk, Italië, Nederland, België en Luxemburg het verdrag van Rome tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap. De samenwerking richtte zich aanvankelijk op kolen en staal: belangrijke grondstoffen voor de wederopbouw van Europa. Ook voldoende voedsel was een vereiste voor de verhoging van het welvaartsniveau en versterking van de politieke stabiliteit. Dat vormt de basis voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Dat beleid is tot op de dag van vandaag het enige volledig geïntegreerde beleidsterrein van de Europese Unie. De Europese interne markt heeft de welvaart en de vrijheid van de Europese consumenten en burgers sterk vergroot. Landbouwproducten zijn een essentieel onderdeel van die interne markt. marktinformatie steeds specifieker worden. Maar niet alle bedrijven nemen toe in omvang. Een deel van de ondernemers kiest voor verbreding. Ze stappen in recreatie of toerisme, ontwikkelen zorgactiviteiten, beheren natuur of gaan duurzame energie produceren. Om landen tuinbouwbedrijven in staat te stellen in te spelen op ontwikkelingen in markt en maatschappij, blijft een Europees beleid voor landbouw en platteland nodig. Dat Europees landbouwen plattelandsbeleid dient zich volgens LTO Nederland te richten op vier doelen: Voldoende, veilig en gevarieerd voedsel Een vitaal platteland Een duurzaam producerende agrarische sector Een concurrerende landen tuinbouw Ontwikkelingen in markt en maatschappij Burgers en consumenten stellen steeds hogere eisen aan de producten die zij kopen. En aan de omgeving waarin ze leven. De consument gedraagt zich bovendien steeds grilliger. In de winkel spelen verschillende aankoopmotieven een rol. Soms geeft prijs de doorslag, soms emotie, dan weer productiewijze. Ondernemers in de landen tuinbouw nemen deze uiteenlopende wensen en verlangens van burgers en consumenten als vertrekpunt voor hun bedrijfsvoering. Contouren Europees landbouwen plattelandsbeleid Om deze doelen waar te maken, is in de visie van LTO Nederland een maatschappelijk gewaardeerde landen tuinbouw onontbeerlijk. Een sector bovendien die economisch sterk is en concurrerend opereert. Europees beleid moet de positie van die bedrijven en sectoren versterken die hun strategie afstemmen op ontwikkelingen in markt en maatschappij. Dit toekomstig Europees beleid voor landbouw en platteland bevat in de visie van LTO Nederland de volgende elementen: 1. Versterken concurrentiekracht landen tuinbouw Voor de landen tuinbouw zijn duurzame productiesystemen, onderscheidende marktconcepten en maatschappelijk verantwoord ondernemen van cruciaal belang. Wil de Nederlandse landen tuinbouw haar internationaal vooraanstaande positie

4 Het Nederlandse agro-complex De Nederlandse landen tuinbouw levert samen met de bedrijven in de toeleverende en verwerkende sector banen op en is goed voor een toegevoegde waarde van veertig miljard euro per jaar. Het agro-complex levert daarmee een vitale bijdrage aan de nationale economie. Van de honderd meest concurrerende producten van ons land is ongeveer de helft afkomstig uit het cluster landbouw en voeding. behouden en versterken, dan zijn innovaties onontbeerlijk. Het Europees beleid na 2013 moet zich hier in toenemende mate op richten, zowel beleidsmatig als financieel. Zo n beleid mag echter niet leiden tot verstoring van de internationale handel. Europa zou op de volgende onderdelen een actieve rol moeten spelen: Innovatie en onderzoek op het gebied van productie, technologie, markt, keten en systemen. Kennisontwikkeling en -overdracht in de vorm van onderzoek, voorlichting en onderwijs. Stimulerings- en transitiebeleid om boeren en tuinders in te laten spelen op maatschappelijk gewenste ontwikkelingen, zoals voor de productie van duurzame energie en het bevorderen van klimaatneutrale productiemethoden. Faciliteren van bedrijfsovername. Structuurversterking door investeringen in landbouwkundige infrastructuur. Structuurverbetering van primaire landen tuinbouwbedrijven, inclusief logistieke verbeteringen in de productieketen en de afzet (tot en met de (super)markt). Beperken van negatieve gevolgen van uitzonderlijke marktsituaties, bijvoorbeeld als gevolg van uitbraken van dieren plantziekten en extreme weersomstandigheden. Doel is het waarborgen van een gezonde Europese markt en bescherming van de consument. 2. Beloning voor beheer landschap. Boeren en tuinders zijn de belangrijkste beheerders en vormgevers van het landelijk gebied. De landen tuinbouw zorgt in hoge mate voor een open en toegankelijk landschap waar burgers kunnen verpozen en recreëren. Tegelijkertijd is de landen tuinbouw een belangrijke pijler onder regionale economieën en onmisbaar voor een vitaal platteland. Echter, de markt beloont deze prestaties van de sector onvoldoende (aantrekkelijk landschap, vitaal platteland, gezonde regionale economie). Prestaties die maatschappelijk van groot belang zijn. Daarom vindt LTO Nederland een publieke beloning, in de vorm van een inkomenstoeslag per hectare, nodig en rechtvaardig. 3. Beloning voor groene en blauwe diensten Agrarische ondernemers sluiten met overheden overeenkomsten over bijvoorbeeld het beheer van akkerranden of de tijdelijke opvang van overtollig water (zogeheten groene en blauwe diensten). Deze prestaties moeten worden beloond vanuit publieke gelden. 4. beloning voor maatschappelijk gewenste landen tuinbouw in specifieke regio s In een aantal regio s in Europa dreigt landen tuinbouw te verdwijnen omdat boeren en tuinders moeten opereren onder ongunstige productieomstandigheden of omdat de sector een grote omslag moet maken door wijziging van beleid. Als de maatschappij de aanwezigheid van landen tuinbouw in deze streken toch wenselijk acht (bijvoorbeeld om het landschap in stand te houden), is een beloning vanuit de overheid noodzakelijk. Omdat het belang van de landen tuinbouw in de verschillende regio s varieert, ligt ook een variatie in publieke beloning voor de hand. De waarde van het landschap Nederland is een van de meest dichtstbevolkte landen ter wereld. Natuur en landschap zijn goeddeels door mensenhanden tot stand gekomen. De landen tuinbouw beheert tweederde van Nederland en zorgt voor veel open ruimte en afwisseling in het landschap. Daarmee levert de landen tuinbouw een belangrijke bijdrage aan het unieke karakter van Nederland. Stabiele budgetten voor centrale rol landen tuinbouw Boeren en tuinders beheren een groot deel van het platteland en staan aan de basis van de agrarische productie. De landen tuinbouw vervult daardoor een centrale rol in het realiseren van de doelen van het nieuwe Europese beleid voor landbouw en platteland: voldoende, veilig en gevarieerd voedsel, een vitaal platteland, een duurzame productie en een concurrerende landen tuinbouw. Het behalen van deze doelen vraagt grote aanpassingen van bedrijven. Het gaat onder meer om aanpassingen in productieprocessen en bedrijfsstructuur en vernieuwing van marktconcepten. En dat betekent dat ook in het Europese beleid accenten verlegd moeten worden: van

5 Concurrentiekracht versterken Boeren en tuinders staan voortdurend voor nieuwe uitdagingen, samen met partijen in de keten. Het gaat dan onder meer om het verbeteren van het welzijn van mensen en dieren, preventie en aanpak van dieren plantenziekten en antwoorden op milieu- en klimaatvraagstukken. Er is kortom voortdurend sprake van ontwikkeling van nieuwe structuren, markten en producten. Om goed op die veranderingen in te spelen, is samen innoveren met de verschillende partijen in de keten van groot belang. Vooral op die manier kunnen boeren en tuinders hun concurrentiekracht versterken. producten prijssteun naar het ondersteunen van duurzame ontwikkelingen bij bedrijven en sectoren. Er moet voldoende budget zijn om bedrijven te stimuleren zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Gezien de opgave waar de landen tuinbouw voor staat, is LTO Nederland van mening dat het huidige Europese landbouwbudget tenminste gehandhaafd moet worden. Dat geldt óók voor het Nederlandse landbouwbudget binnen de Europese begroting. Ter illustratie: in 2007 geeft Europa ruim vijftig miljard euro uit aan het landbouwbeleid. Nederland ontvangt daarvan 1,3 miljard euro. De landbouwuitgaven vormen minder dan een half procent van het Europees bruto nationaal product en liggen daarmee op een zeer verantwoord niveau in relatie tot de ambitieuze doelstellingen. Na 2013 moet de inzet van dit geld bijdragen aan een versterking van de marktpositie van die sectoren en bedrijven die hun strategie afstemmen op ontwikkelingen in markt en maatschappij. Kortom, het budget moet naar ondernemers die een blijvende positie in de markt nastreven. Overgangsbeleid noodzakelijk De veranderingen in het Europees beleid kunnen voor individuele bedrijven, afhankelijk van regio en sector, grote gevolgen hebben (lees: verlies aan Brusselse ondersteuning). LTO Nederland wil dat bedrijven die in de toekomst actief blijven in de landen tuinbouw, aanspraak moeten kunnen blijven maken op Europese budgetten. Vertrekpunt voor LTO Nederland is een gerichte ontwikkeling van deze bedrijven naar een sterke positie in markt en maatschappij. LTO Nederland wil een adequaat overgangsbeleid zodat bedrijven de tijd krijgen zich aan te passen. Uitgangspunten Bij het voeren van een actief Europees beleid voor landbouw en platteland is het noodzakelijk dat de interne Europese markt op een gezonde en transparante wijze functioneert. Daarvoor gelden wat LTO betreft een aantal uitgangspunten. Het beleid moet eenvoudig en uitvoerbaar zijn. Het beleid zou zich met name moeten richten op de actieve agrarische ondernemers. Het beleid mag de minst ontwikkelde landen niet benadelen. Sterker nog, het moet gepaard gaan met gezamenlijke programma s van overheid en bedrijfsleven die de positie van boeren en tuinders in arme landen verbeteren. Het beleid moet voldoen aan de regels van het wereldhandelsoverleg. LTO vindt een vrijere toegang voor producten uit derde landen tot de Europese markt alleen acceptabel wanneer elders in de wereld dezelfde maatschappelijke voorwaarden voor duurzaamheid worden gehanteerd (onder meer op het gebied van dierenwelzijn en milieu). Voor een effectief beleid voor landbouw en platteland, dat kan rekenen op de steun van de Europese burgers, is het belangrijk dat: Europa haar burgers voortdurend informeert over doelstellingen en gevolgen van haar beleid voor landbouw en platteland. De markt transparant en objectief functioneert, zodat de burger zijn wensen kan uitdrukken in zijn koopgedrag. De verschillende marktpartijen moeten op dit punt hun verantwoordelijkheid nemen. Health Check In 2008 wordt het huidige Europese landbouwbeleid onderworpen aan een zogeheten Health Check, een tussenbalans richting Wat LTO betreft is de visie op het Europees beleid na 2013 richtinggevend voor de Health Check. Voor LTO zijn de volgende punten van belang: Tot en met 2013 heeft Europa afspraken gemaakt over de omvang van het landbouwbudget. Deze afspraken moeten gerespecteerd worden. In de Health Check zal een verdere ontkoppeling van steun aan de orde komen (lees: verdere verschuiving van productsteun naar inkomenstoeslagen). LTO pleit voor honderd procent ontkoppeling richting 2013, op voorwaarde dat deze ontkoppeling Europa-breed van kracht wordt. Zo wordt concurrentievervalsing voorkomen. In de Health Check moet duidelijkheid gegeven worden over de toekomst van de melkquotering. LTO Nederland is van mening dat de melkquotering in 2015 niet mag worden verlengd en er in de Health Check afspraken gemaakt moeten worden over een geleidelijke afbouw van de productiebeperking richting Geld dat wordt uitgespaard door afbouw van marktbeheer of door verplichte modulatie (Brusselse term voor verschuiving van budget van inkomenstoeslagen voor boeren naar steun voor plattelandsprojecten) moet gericht worden gebruikt in programma s die de concurrentiepositie van landen tuinbouw verbeteren. LTO wil in 2010, samen met de agribusiness, voorstellen doen om het overgangsbeleid nader in te vullen.

6 Colofon Juni 2007, Tekst: Johan Boonen, Prinsenbeek, Ontwerp en vormgeving: Studio Naskin, Haarlem Fotografie: Michel Campfens, Haarlem; Marcel Bekken, Breda, Drukwerk: Drukkerij DamenGrafia, Haarlem INFORMATIE ZLTO Informatielijn: of 0900-BEL ZLTO (e 0,05 per minuut), LLTB: , LTO Noord Informatiecentrum: (Deventer), (Drachten), (Haarlem), Het hout in dit product is afkomstig uit goedbeheerde bossen en is onafhankelijk gecertificeerd volgens regels van het Forest Stewardship Council. Gecertificeerd door SCS-COC DQ