Een doorgaande lijn tussen vrijwillige jeugdhulpverlening en jeugdstrafrecht

Transcriptie

1 Een doorgaande lijn tussen vrijwillige jeugdhulpverlening en jeugdstrafrecht Onderzoek naar de toepasbaarheid van het instrumentarium jeugdstrafrechtketen bij criminaliteitspreventie in het vrijwillig kader. Masterscriptie Forensische Orthopedagogiek Universiteit van Amsterdam; Pedagogische en Onderwijskundige Wetenschappen. Begeleiding: Drs. M.C.M. Reitsma & Dr. G.J.J.M. Stams Auteurs: I.E.M. Steltenpool & I.M. Veer Amsterdam, Juli 2009

2 A continuous line between voluntary youth care and juvenile justice Study into the applicability of the juvenile justice instruments to Crime Prevention Projects situated in the voluntary youth care. Master essay Forensic Child and Adolescent Studies; University of Amsterdam. Escorts: Drs. M.C.M. Reitsma & Dr. G.J.J.M. Stams Authors: I.E.M. Steltenpool & I.M. Veer Amsterdam, July

3 Samenvatting Ten behoeve van een effectieve aanpak van jeugdcriminaliteit is onderzocht of het instrumentarium jeugdstrafrechtketen geschikt is om te gebruiken bij Parachute; een criminaliteitspreventieproject in het vrijwillig kader. Met een ROC Curve is berekend of het risicotaxatie instrument een betrouwbare voorspelling oplevert van recidive. Door dossieronderzoek en het raadplegen van informanten en literatuur van Parachute is onderzocht of het indicatie-instrument aansluit bij Parachute. Resultaten wijzen uit dat het instrumentarium jeugdstrafrechtketen gedeeltelijk aansluit bij Parachute. Aanbevolen wordt het instrumentarium jeugdstrafrechtketen aan te passen ten behoeve van criminaliteitspreventieprojecten en vervolgonderzoek met een grotere steekproef uit te laten voeren, wat uit zal moeten wijzen of de risicotaxatie betrouwbaar is. Bij Parachute dient de dossiervoering uitgebreid te worden en wordt bijscholing en aanpassing van de methodiek aanbevolen. Het advies om de risicotaxatie-instrumenten bij Parachute in gebruik te nemen als risicotaxatie-, screenings- en indicatie-instrument is al aangenomen. Inleiding Jeugdcriminaliteit veroorzaakt bij een deel van de burgers een verminderd gevoel van veiligheid en kost de maatschappij veel geld. Het is dan ook van belang dat de aanpak van jeugdcriminaliteit in Nederland effectief is. Er bestaan zowel preventieve maatregelen om jeugdcriminaliteit te voorkomen als repressieve maatregelen welke gericht zijn op het voorkomen van recidive (Ministerie van Justitie, 2003). Jeugdstrafrechtketen Binnen de jeugdstrafrechtketen worden repressieve reacties gegeven aan jongeren die strafbare feiten hebben gepleegd. Om de kans op recidive zo klein mogelijk te maken is het belangrijk dat de reactie zo snel mogelijk volgt op het ongewenste gedrag (Van der Laan & Slotboom, 2002). Dit vraagt om een goede samenwerking tussen de ketenpartners 1 binnen de 1 de politie, de Bureaus Halt, de Raad voor de Kinderbescherming, het Openbaar Ministerie, de Forensisch Psychiatrische Dienst, de Kinderrechter, de Rechter-commissaris, de Jeugdreclassering en de Justitiële Jeugdinrichtingen. 3

4 jeugdstrafrechtketen (Vogelvang, Krooi & Van den Braak, 2006). Uit onderzoek is gebleken dat de samenwerking nog niet optimaal verloopt. Zodoende is het programma Aanpak Jeugdcriminaliteit, ontwikkeld, welke in 2002 onder de titel Jeugd Terecht aan de Tweede Kamer is aangeboden. Het programma bevat verschillende actiepunten gericht op het voorkomen van verdere ontsporing van jongeren met politiecontacten. Eén van die actiepunten is erop gericht om de doorlooptijden binnen de jeugdstrafrechtketen te verkorten, waardoor een snellere reactie op delictgedrag gegeven kan worden. Een ander actiepunt betreft het afstemmen van screenings- en signaleringsinstrumenten tussen de ketenpartners uit de jeugdstrafrechtketen, zodat informatie niet meer dubbelop wordt verzameld en een reactie op delictgedrag tijdig kan. Een derde actiepunt is gericht op de ontwikkeling en implementatie van een risicotaxatie instrument voor recidive, dat gebruikt kan worden binnen de jeugdstrafrechtketen (Ministerie van Justitie, 2003). Zodoende kan de intensiteit van de reactie afgestemd worden op het risico dat de jongere recidiveert: een intensieve reactie bij een hoog risico en een lichte reactie bij een laag risico. Een goede afstemming blijkt namelijk cruciaal te zijn voor de effectiviteit van de reactie (Van der Laan & Slotboom, 2002). Landelijk kader Om deze actiepunten in de praktijk te kunnen brengen, is aan Adviesbureau van Montfoort de opdracht gegeven om een Landelijk kader te ontwikkelen met richtlijnen voor het te ontwikkelen instrumentarium binnen de jeugdstrafrechtketen (Ministerie van Justitie, 2003; Vogelvang et al., 2006). In het Landelijk kader Instrumentarium Jeugdstrafrecht is vastgesteld wie, welke informatie, op welk moment in de jeugdstrafrechtketen moet verzamelen en aan wie de informatie moet worden doorgegeven (Vogelvang et al., 2006). Naar aanleiding van de adviezen uit het Landelijk kader is een ontwikkelgroep gestart met het ontwikkelen van een landelijk instrumentarium voor de jeugdstrafrechtketen. Dit instrumentarium moet aan verschillende eisen voldoen. Het instrumentarium moet onder andere beschermende- en criminogene factoren 2 in kaart brengen om zo gericht te kunnen indiceren voor interventies. Tevens moet er op basis van het instrumentarium een inschatting van het recidiverisico gemaakt kunnen worden (Ministerie van Justitie, 2003; Van Domburgh et al., 2009). 2 Criminogene factoren zijn kenmerken en omstandigheden van jongeren of hun omgeving die de kans op het plegen van delicten vergroten (Vogelvang, Van Burik, Van der Knaap & Wartna, 2003). 4

5 Het inschatten van het recidiverisico vindt plaats tijdens de Preselectiefase en Selectiefase 2A. De Preselectiefase is de fase waar jongeren in terecht komen als zij door de politie worden aangehouden. De Selectiefase is de fase waarin zij terecht komen als er een procesverbaal wordt opgemaakt (Van Domburgh et al., 2009). Om de hoogte van het recidiverisico in te schatten is een voorspellingsmodel gemaakt op basis van een Chi-squared Automatic Interaction Detector-analyse. Dit voorspellingsmodel is gebaseerd op dossiers van 1396 jongeren die in 2005 met de Raad voor de Kinderbescherming in aanraking kwamen (Van der Put, Stams, Van der Laan, Oort & Dekovic, in press). Het in kaart brengen van beschermende- en criminogene factoren om gericht te kunnen indiceren voor interventies vindt plaats tijdens de Selectiefase 2B. Door middel van het instrument Selectiefase 2B wordt de zorgbehoefte in kaart gebracht zodat indicaties voor interventies gesteld kunnen worden (Van Domburgh et al., 2009). Van het instrumentarium zijn nog geen gegevens over betrouwbaarheid en validiteit bekend. Het wordt momenteel getest in een aantal pilots. Als deze pilots succesvol zijn dan zal het instrumentarium landelijk worden ingevoerd (Van der Put et al., in press). Criminaliteitspreventie in het vrijwillig kader Om nog meer effect te kunnen sorteren in de aanpak van jeugdcriminaliteit is een intensievere samenwerking tussen de jeugdstrafrechtketen en criminaliteitspreventieprojecten binnen de vrijwillige jeugdhulpverlening van belang (Algemene Rekenkamer, 2002; Ministerie van Justitie, 2003; Vogelvang et al., 2006). Er zijn echter geen signalen dat er aansluiting tussen de jeugdstrafrechtketen en de jeugdzorg wordt gezocht. Zowel het Landelijk kader, de ontwikkelgroep, als andere studies richten zich niet op het vrijwillig kader waarin criminaliteitspreventieprojecten zich bevinden (Bonta, 2002; Brand & Diks, 2001; Oppedijk, 2003). In West-Friesland functioneert het criminaliteitspreventieproject Parachute. De methodiek van Parachute is gebaseerd op de ontwikkelings- en levensloopcriminologie (Farrington, 2003) wat inhoudt dat de hulpverlening van Parachute zich richt op risicofactoren en beschermende factoren binnen verscheidene levensdomeinen om het proces van dreigend afglijden te keren. Parachute richt zich op risicojongeren van 12 tot 23 jaar. De jongeren hebben problemen op alle leefgebieden en zijn ongemotiveerd voor hulpverlening. Er dreigen contacten met de 5

6 politie, of deze contacten hebben reeds plaats gevonden. Sommigen hebben reeds een taak- of werkstraf gehad. De jongeren worden middels een actieve, outreachende, directieve werkwijze benaderd en begeleid (Van Gent & Steltenpool, 2004). In tegenstelling tot de conclusies van de Algemene Rekenkamer (2002) lijkt er bij Parachute wel sprake te zijn van een sluitende aanpak van betrokkenen in de preventie en repressie van jeugdcriminaliteit. Naar aanleiding van de visie dat een ketenbenadering essentieel is in de hulpverlening vindt er elke zes weken overleg plaats tussen betrokkenen uit de jeugdstrafrechtketen en de vrijwillige hulpverlening om de integrale aanpak van de problematiek af te stemmen. Parachute is effectief bevonden door het Sociaal- Wetenschappelijk Bureau in Hoorn (Lempens, 2006). De verbinding tussen de vrijwillige jeugdhulpverlening en de jeugdstrafrechtketen is van belang gezien de doelgroep die voor Parachute geïndiceerd wordt. Zo is in tabel 1 te zien dat bijna één derde van de jongeren aangemeld is door de politie of Bureau Halt. Bijna de helft van deze jongeren (47%) komt na Parachute weer in de jeugdstrafrechtketen terecht doordat zij gedwongen jeugdhulpverlening 3 opgelegd krijgen. Tabel 1. Parachute binnen de jeugdstrafrechtketen Naar Parachute verwezen Gedwongen jeugdhulpverlening na Parachute N = 50* % N = 21* % Politie / Bureau Halt % 7 47 % Leerplichtambtenaar 7 14 % 3 43 % Bureau Jeugdzorg % 4 40 % Eigen initiatief cliënt 7 14 % 4 57 % Overig % 3 27 % * Sommige cliënten hebben meerdere verwijzers en zijn dubbel geteld Behoefte aan instrumentarium bij Parachute Duidelijk wordt dat er binnen de jeugdstrafrechtketen en de jeugdzorgketen gedeeltelijk over dezelfde jongeren wordt gesproken. Hoewel Parachute een sluitende aanpak lijkt te hebben tussen betrokkenen in de preventie en repressie van jeugdcriminaliteit, wordt echter niet op eenduidige wijze gebruik gemaakt van elkaars informatie. Afstemming van het instrumentarium zou tijdsbesparend kunnen werken en zodoende kunnen leiden tot een uitbreiding van het aantal begeleidingsplaatsen bij Parachute. Vanuit Parachute wordt 3 Jeugdbescherming of Jeugdreclassering. 6

7 aangegeven dat er behoefte is aan hetzelfde soort instrumenten zoals een risicotaxatieinstrument. Tot op heden vindt de inschatting van het recidiverisico bij Parachute plaats op basis van de klinische blik. Er wordt echter aangeraden de klinische blik aan te vullen met een gestandaardiseerde risicotaxatie (Schwalbe, 2007; Vogelvang et al., 2006). Hierbij leveren derdegeneratie instrumenten, welke hun risicotaxatie baseren op zowel statische factoren als dynamische factoren, de beste voorspelling op (Schwalbe, 2007). Door gebruik te maken van een risicotaxatie-instrument kan de intensiteit van de reactie afgestemd worden op het recidiverisico, waardoor ingrijpen veel effectiever zal zijn (Van der Laan & Slotboom, 2002). Instrumentarium ten behoeve van risicotaxatie en indicatiestelling 4 is ook van belang omdat de vraag naar het hulpaanbod van Parachute het aanbod sterk blijkt te overtreffen (Steltenpool, 2009). Om de juiste jongeren een hulpaanbod te doen, lijkt het van belang dat selectie van de jongeren in de toekomst plaats zal vinden door gebruik te maken van een gestandaardiseerd indicatie-instrument. Aansluiting tussen Parachute en de jeugdstrafrechtketen Zowel Parachute als het nieuw ontwikkelde instrumentarium in de jeugdstrafrechtketen hebben hun fundamenten in de ontwikkelings- en levensloopcriminologie en richten zich op risicofactoren en beschermende factoren binnen de verschillende levensdomeinen (Barnoski, 2004b; Van Domburgh et al., 2009; Farrington, 2003; Van Gent & Steltenpool, 2004). De ontwikkelings- en levensloopcriminologie sluit aan op de What-Works benadering 5 (Donker, Kleemans, Van der Laan & Nieuwbeerta, 2004). Het landelijk kader is gebaseerd op de What-Works benadering. Het instrumentarium uit de jeugdstrafrechtketen is ook gebaseerd op de What-Works beginselen. Zo zijn de risicotaxatie instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A een antwoord op het risicobeginsel 6 en het eerder genoemde behoeftenbeginsel 7 (Van Domburgh et al., 2009; Van der Put et al., in press). 4 Met indicatiestelling wordt bedoeld op basis van zowel een klinische als een gestandaardiseerde inschatting de juiste doelgroep bereiken. Er wordt uitdrukkelijk niet bedoeld: het formele indicatiebesluit zoals gegeven wordt door Bureau Jeugdzorg en waarmee het recht op Jeugdzorg wordt gegeven (Lomans, 2007). 5 Deze benadering is tot stand gekomen door wetenschappelijke bewijzen omtrent effectiviteit van interventies en bestaat uit zeven beginselen of voorwaarden voor effectief strafrechtelijk ingrijpen (Van der Laan & Slotboom, 2002). 6 Het risicobeginsel houdt in dat de intensiteit van de interventie afgestemd moet worden op het recidiverisico. 7 Het behoeftenbeginsel houdt in dat hulpverlening zich moet richten op de kenmerken, risicofactoren en problemen die direct verband houden met het delictgedrag. 7

8 Samenvattend wordt gesteld dat zowel Parachute als het instrumentarium uit de jeugdstrafrechtketen gebaseerd is op de ontwikkelings- en levensloopcriminologie. Aangezien de ontwikkelings- en levensloopcriminologie verder grotendeels aansluit op de What-Works benadering en deze benadering duidelijk terugkomt in de theoretische visie van het instrumentarium jeugdstrafrechtketen, wordt het nog aannemelijker dat er een aansluiting mogelijk is. Samenvatting Ondanks onderzoeken, uitspraken en cijfers over het belang van een intensieve samenwerking tussen de jeugdstrafrechtketen en jeugdzorgketen heeft dit nog niet geleid tot de ontwikkeling van een instrumentarium dat gebruikt kan worden voor zowel de jeugdstrafrechtketen als andere betrokkenen bij de aanpak van jeugdcriminaliteit. Dit terwijl criminaliteitspreventieprojecten binnen de vrijwillige jeugdhulpverlening behoefte lijken te hebben aan een soortgelijk instrumentarium. Tevens is het noodzakelijk gebleken dat er een doorgaande informatiestroom plaats vindt tussen de vrijwillige jeugdhulpverlening en de jeugdstrafrechtketen, zeker omdat risicojongeren zich zowel in de jeugdstrafrechtketen als in de vrijwillige jeugdzorgketen kunnen bevinden. Onderzoeksvragen Dit onderzoek is een eerste aanzet tot het bevorderen van een doorgaande informatielijn tussen criminaliteitspreventieprojecten binnen de vrijwillige jeugdhulpverlening en de jeugdstrafrechtketen. Onderzocht is of het instrumentarium van de jeugdstrafrechtketen bruikbaar is voor Parachute en daarmee aanwijzingen kan geven voor bruikbaarheid binnen het gehele vrijwillig kader. Onderstaand zijn de onderzoeksvragen en deelvragen geformuleerd. 1. Kan met behulp van instrument Preselectie en Selectiefase 2A het recidiverisico bij jongeren van Parachute adequaat worden voorspeld? Voor het antwoord op deze vraag zijn de volgende deelvragen gesteld: Wat zijn kenmerken van recidiverende jongeren in het vrijwillig kader? Wat voor soort recidive laten deze jongeren zien? In hoeverre levert afname van de risicotaxatie instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A een betrouwbare voorspelling op van recidive? 8

9 De kenmerken van recidiverende jongeren zullen vergeleken worden met de kenmerken van recidiverende jongeren uit de jeugdstrafrechtketen, zodat er een completer beeld van de toepasbaarheid van de risicotaxatie instrumenten ontstaat dan de voorspellende waarde alleen. 2. Is het instrument Selectiefase 2B geschikt als indicatie-instrument voor criminaliteitspreventie in de vrijwillige jeugdhulpverlening? Het is hierbij van belang dat er een goede fit is tussen het instrument en de werkwijze. Voor het antwoord op deze vraag zijn de volgende deelvragen gesteld: Sluiten de items van instrument Selectiefase 2B aan op de factoren waarop Parachute zich richt? o Op welke factoren richt het criminaliteitspreventieprogramma Parachute zich in theorie? o Op welke factoren richt het preventieprogramma Parachute zich in de praktijk? o Welke factoren brengt het instrument Selectiefase 2B in kaart? o Sluiten de factoren van Parachute en het instrument Selectiefase 2B op elkaar aan? Ook is het van belang dat er aansluiting is tussen de hulpverleners en het instrument Selectiefase 2B. Zodoende zijn de volgende deelvragen beantwoord: Is het instrument Selectiefase 2B bruikbaar voor hulpverleners van Parachute? o Zijn de hulpverleners in staat om het instrument Selectiefase 2B in te vullen? o Hoe wordt het instrument Selectiefase 2B ingevuld? o Wat zijn de ervaringen van de hulpverleners met het instrument Selectiefase 2B? o Wat zijn de aanbevelingen van de hulpverleners ten aanzien van het gebruik van het instrument Selectiefase 2B? Methode Om de onderzoeksvragen te beantwoorden zijn er verschillende methoden toegepast die per onderzoeksvraag beschreven worden. 9

10 1. Kan met behulp van de instrumenten Preselectie en Selectiefase 2A het recidiverisico bij jongeren van Parachute adequaat worden voorspeld? Dossieronderzoek Op basis van 43 dossiers van jongeren die in de periode van september 2002 tot februari 2004 hulpverlening vanuit Parachute hebben ontvangen, zijn de instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A van de jeugdstrafrechtketen ingevuld en zijn risicotaxaties 8 op recidive gemaakt. Er is gebruik gemaakt van het voorspellingsmodel van Van der Put et al. (2009). Tevens is onderzocht in hoeverre het mogelijk was om op basis van de dossiers deze instrumenten in te vullen. De recidivegegevens 9 van de jongeren zijn afkomstig uit een onderzoek van het Sociaal- Wetenschappelijk Bureau in Hoorn (Lempens, 2006). Statistische analyse Door middel van een voorspellingsmodel, bestaande uit geclusterde factoren uit de instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A, zijn recidiverisico s berekend. De recidivecijfers zijn vergeleken met de recidiverisico s van de instrumenten door middel van een Area under a Receiver Operating Characteristic (ROC) Curve. Literatuuronderzoek Er is literatuuronderzoek gedaan om een vergelijking mogelijk te maken tussen jongeren van Parachute en jongeren uit de jeugdstrafrechtketen. 2. Is het instrument Selectiefase 2B geschikt als indicatie-instrument voor criminaliteitspreventie in de vrijwillige jeugdhulpverlening? Dossieronderzoek Er is een aselecte steekproef van N=18 jongeren getrokken uit het cliëntenbestand van januari 2009 van Parachute. Van deze jongeren zijn gegevens bekend over de eerste zes weken van hulpverlening bij Parachute. Op basis van deze gegevens in de dossiers is het 8 Risico op recidive: laag, midden of hoog 9 Recidive wordt binnen het huidig onderzoek gedefinieerd als de aanwezigheid van één of meer processenverbaal tot en met 18 maanden na afsluiting van Parachute. 10

11 instrument Selectiefase 2B ingevuld. Dit instrument heeft als doel; het inschatten van de zorgbehoefte en het maken van een indicatiestelling (Van Domburgh et al., 2009). Tevens is onderzocht in hoeverre het mogelijk is om dit instrument in te vullen op basis van de dossiers. Dit geeft aanwijzingen in hoeverre het instrument aansluit bij Parachute. Interviews Er zijn semigestructureerde interviews gehouden met de gedragswetenschapper en de hulpverleners van Parachute. Er is onder andere gevraagd naar de factoren waarop de hulpverleners zich richten en naar de ervaringen van de hulpverleners met het instrument Selectiefase 2B. Op basis van de Delphi-methode is de uitwerking van de interviews en de gegevens van de dossieronderzoeken later aan de hulpverleners en gedragswetenschapper gepresenteerd en besproken. Hiermee is de betrouwbaarheid van de resultaten geverifieerd (Baarda et al., 2005; Migchelbrink, 2007). Theoretisch onderzoek Om inzichtelijk te krijgen op welke factoren Parachute zich in theorie en in de praktijk richt, is literatuur van Parachute bestudeerd. Resultaten Ten behoeve van de leesbaarheid zijn allereerst de resultaten van onderzoeksvraag 1 beschreven en vervolgens de resultaten van onderzoeksvraag 2. De diverse deelonderzoeken worden niet apart beschreven. 1. Kan met behulp van de instrumenten Preselectie en Selectiefase 2A het recidiverisico bij jongeren van Parachute adequaat worden voorspeld? Allereerst is geïnventariseerd wat de kenmerken van jongeren van Parachute zijn. Tabel 2 laat zien dat de meeste jongeren van Parachute tussen de 14 en 17 jaar oud zijn. Daarnaast blijkt dat veel jongeren antisociale vrienden hebben (67%). De jongeren vertonen regelmatig 11

12 gewelddadig gedrag (77%). De culturele achtergrond van de jongeren van Parachute is voornamelijk Nederlands. Daarnaast is er een vergelijking gemaakt tussen recidiverende jongeren 10 en jongeren die niet recidiveren 11. In tabel 2 is te zien dat de meeste jongens wel recidiveren (61%) en de meeste meisjes niet (70%). Verder recidiveren de meeste Nederlandse jongeren niet (60%), terwijl de meeste niet Nederlandse jongeren wel recidiveren (69%). Tabel 2. Kenmerken van jongeren van Parachute Totale groep jongeren van Parachute N = 43 Recidiverende jongeren N = 23 Niet recidiverende jongeren N = 20 Geslacht Jongen Meisje N % 77 % 23 % N 20 3 % 61 % 30 % N 13 7 % 39 % 70 % Leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar % 33 % 49 % 5 % 2 % % 50 % 62 % 100 % % 50 % 38 % % Culturele achtergrond Nederlands Niet Nederlands Onbekend % 25 % 5 % % 69 % 100 % % 31 % - Dagbesteding Geen dagbesteding % 7 58 % 5 42 % Gezinssituatie Problemen gezinsleden* % % % Relaties Antisociale vrienden % % % Gedrag Gewelddadig gedrag gemeld % % % 10 Jongeren die in contact zijn gekomen met de politie in de vorm van een proces-verbaal binnen 18 maanden na Parachute. 11 Jongeren die niet in contact zijn gekomen met de politie in de vorm van een proces-verbaal binnen 18 maanden na Parachute. 12

13 * Alcohol/drugsmisbruik, lichamelijke/psychische problemen, werkloosheid, justitie/detentieverleden. Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat er een piek is in jeugdcriminaliteitscijfers bij jongeren tussen de 14 en 17 jaar (Farrington, 1986; Gottfredson & Hirschi, 1990; Moffit, 1993). Veel jongeren uit de jeugdstrafrechtketen hebben antisociale vrienden en vertonen gewelddadig gedrag (Webster-Stratton & Taylor, 2001; Yoshikawa, 1994). Er lijkt sprake te zijn van een trend onder de algehele groep delinquente jongeren in Nederland daar er een toename in het aantal geweldsdelicten onder jeugdigen plaats vindt (Korf, Benschop & Rots, 2005; Loeber, Slot & Sergeant, 2001). De groep jongeren die in 2005 een proces-verbaal heeft gekregen bestond voor 42% uit allochtone jongeren (Blom & Van der Laan, 2007). De onderzoeksgroep waarop het risicotaxatieinstrument is gebaseerd bestaat voor 59% uit allochtone jongeren (Van der Put et al., in press). In de jeugdstrafrechtketen bestaat de groep recidivisten in 2005 voor 88% uit jongens (Eggen & Kalidien, 2008). Ook ander onderzoek geeft aan dat voornamelijk jongens recidiveren (Chung, Hill, Hawkins, Gilchrist & Nagin, 2002; Cottle, Lee & Heilbrun, 2001; Farrington, 1994; Farrington & Welsh, 2008; Loeber, Farrington & Petechuk, 2003; Yoshikawa, 1994). Tabel 3. Beschrijving van de delicten Totale groep delictplegers tijdens de follow-up periode 13

14 N = 23 Aantal delicten % Aantal delicten Na 6 maanden % Na 12 maanden % Na 18 maanden % Aard delicten Geweldsdelicten % Vermogensdelicten 9 20 % Openbare orde delicten % Overig delicten 5 11 % Ernst delicten * Lichte delicten % Zware delicten % Overig (niet geclassificeerd) 3 7 % * Classificatie delicten is afkomstig uit: Eenheid van begrip III van het Ministerie van Justitie; Directoraat- Generaal Preventie, Jeugd en Sancties. Vervolgens is onderzocht wat voor soort delicten de recidiverende jongeren die in begeleiding zijn geweest bij Parachute hebben gepleegd. In tabel 3 is te zien dat bijna de helft van alle gepleegde delicten al binnen 6 maanden na Parachute plaats vinden. Dit betreft voornamelijk geweldsdelicten (36%) en openbare orde delicten (33%), waarbij er even vaak sprake is van zware- als lichte delicten. Uit literatuuronderzoek blijkt dat in 2005 recidiverende jongeren vaker vermogensdelicten (36,9%) plegen dan openbare orde- (31,9%) en geweldsdelicten (22,2%) (Eggen & Kalidien, 2008). Om inzichtelijk te krijgen in hoeverre de afname van de risicotaxatie instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A een betrouwbare voorspelling oplevert van recidive, is onderzocht hoeveel procent van de items gemiddeld per domein van het instrument van de Preselectiefase beantwoord kon worden op basis van de dossiers. Tabel 4. Percentage ingevuld van instrument Preselectiefase Domeinen Percentage ingevuld 67 % De gemiddelden van de instrumenten zijn berekend aan de hand van de percentages van de items. Wanneer de percentages van de domeinen gesommeerd en gedeeld zouden worden, zouden de percentages anders zijn. Dit wordt veroorzaakt door een verschil in het aantal items per domein. 14

15 Achtergrondgegevens 97 % Gegevens huidig delict 72 % Gegevens eerdere politieregistratie 52 % Gegevens Bureau Halt 44 % Gegevens JDS 16 % In tabel 4 is te zien dat gemiddeld 67% van de items ingevuld kon worden. De items over het huidige delict konden gemiddeld in ongeveer driekwart van de gevallen ingevuld worden. Items waarin gevraagd werd naar eerdere politiecontacten konden gemiddeld in ruim de helft van de gevallen ingevuld worden. Gegevens over Halt en Stop afdoeningen en gegevens vanuit het Justitieel Documentatie Systeem konden in minder dan de helft van de gevallen ingevuld worden. In tabel 5 is te zien dat gemiddeld 56% van alle items van het instrument Selectiefase 2A op basis van de dossiers kon worden ingevuld. De items betreffende de domeinen middelengebruik, geestelijke gezondheid en agressie konden gemiddeld in ongeveer een derde van de gevallen beantwoord worden. De items van de overige domeinen konden grotendeels beantwoord worden. Van de instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A gezamenlijk kon gemiddeld 62% van de items ingevuld worden. Tabel 5. Percentage ingevuld van instrument Selectiefase 2A Domeinen Percentage ingevuld 56 % 13 Dagbesteding en vrijetijdsbesteding 91 % School 78 % Relaties 70 % Gezinssituatie 77 % Middelengebruik 36 % Geestelijke gezondheid 27 % Agressie 29 % Vaardigheden 60 % Tabel 6. Match tussen de voorspelling en de recidive Totale onderzoeksgroep N = 43 Recidiverisico 13 Voorspelling Goed getaxeerd Verkeerd getaxeerd Totaal % 29 67% 14 33% Hoog risico % 12 28% 6 14% Midden risico 9 21 % 7 16% 2 5% 13 Jongeren met een Hoog of Midden recidiverisico worden 15

16 Laag risico % 10 23% 6 14% Op basis van de ingevulde instrumenten zijn de recidiverisico s berekend voor de totale onderzoeksgroep (N=43). Deze recidiverisico s zijn vergeleken met de recidivecijfers. In tabel 6 is te zien dat de meeste jongeren getaxeerd zijn met een hoog recidiverisico (42%). Het voorspellingsmodel geeft verder aan dat 63% van de jongeren naar verwachting zal gaan recidiveren. Uit tabel 6 blijkt dat tweederde van de taxaties overeenkomt met de recidivecijfers tot achttien maanden na Parachute. Om inzichtelijk te krijgen of dit percentage hoog genoeg is om te kunnen spreken van een betrouwbare voorspelling wordt een Area under a Receiver Operating Characteristic (ROC) Curve getekend. In figuur 1 is de blauwe ROC-curve van het risicotaxatie instrumentarium uit de jeugdstrafrechtketen (instrument Preselectiefase en Selectiefase 2A) weergegeven. Het gebied onder de blauwe curve (AUC) is groter dan het gebied onder de groene curve. Dit betekent dat de voorspelling van het risicotaxatie instrumentarium beter is dan op basis van toeval het geval zou zijn. De AUC-waarde van het risicotaxatie instrumentarium is 0,62. Deze waarde is lager dan de over het algemeen als acceptabel beschouwde waarde van 0,70 (Van der Put et al., in press). ROC Curve 1,0 0,8 Risicotaxatie instrumentarium Reference line (toeval) Sensitivity 0,6 0,4 0,2 0,0 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1 - Specificity Diagonal segments are produced by ties. 16

17 Figuur 1. Roc-Curve van het risicotaxatie instrumentarium uit de jeugdstrafrechtketen 2. Is het instrument Selectiefase 2B geschikt als indicatie-instrument voor criminaliteitspreventie in de vrijwillige jeugdhulpverlening? Om inzichtelijk te krijgen of het instrument Selectiefase 2B geschikt is als indicatieinstrument voor Parachute is door middel van theoretisch onderzoek en interviews gekeken naar de domeinen waarop Parachute zich in theorie en in de praktijk op richt. Daarnaast is er onderzocht in hoeverre het instrument van de selectiefase van de jeugdstrafrechtketen ingevuld kon worden op basis van 18 huidige dossiers van Parachute. Deze gegevens van deze tweede onderzoeksgroep zijn vergeleken met de gegevens van de eerste onderzoeksgroep. In tabel 7 worden beide onderzoeksgroepen beschreven. Uit deze tabel is af te lezen dat er een toename heeft plaatsgevonden in de begeleiding van zowel meisjes als allochtone jongeren. Daarnaast is te zien dat in een derde van de gevallen in het dossier niet beschreven was of er sprake was van een delictverleden. Tabel 7. Kenmerken onderzoeksgroep 2 Onderzoeksgroep 1 Onderzoeksgroep 2 N = 43 N = 18 N % N % Geslacht Jongen % % Meisje % 5 28 % Leeftijd * jaar 5 12 % 1 6 % jaar % 7 39 % jaar % 8 44 % jaar 2 5 % 1 6 % jaar 1 2 % 1 6 % Culturele Achtergrond 14 Nederlands % 9 50 % Niet Nederlands % 9 50 % Onbekend 2 5 % Culturele achtergrond is Nederlands wanneer de jongere en beide ouders in Nederland zijn geboren. Wanneer één van beide ouders in een ander land geboren is dan is er sprake van een Niet Nederlandse achtergrond. 17

18 Delictverleden** Delict gepleegd vóór Parachute % 9 50 % Geen delict gepleegd vóór Parachute % 3 17 % Onbekend**** % * Leeftijd bij aanmelding Parachute In Figuur 2 is weergegeven op welke domeinen van instrument Selectiefase 2B Parachute zich richt volgens verschillende bronnen en de dossieronderzoeken. In zijn totaliteit geven de diverse bronnen aan dat 82% van de items van alle domeinen van belang zijn binnen Parachute. Op basis van de dossiers kon gemiddeld 41% van instrument Selectiefase 2B en gemiddeld 56% van de items van instrument Selectiefase 2A ingevuld worden. Parachute richt zich volgens de geraadpleegde bronnen en de dossiers op de domeinen dagbesteding en vrijetijdsbesteding, school en werk. Op basis van de dossiers was het niet mogelijk om de domeinen van het instrument volledig in te vullen. Desalniettemin kon het grootste deel van de items ingevuld worden op basis van de dossiers. Parachute richt zich volgens de meeste bronnen niet op attitude en agressie. Ook kon voor deze domeinen het grootste deel van de items niet worden ingevuld op basis van de dossiers. De mate waarin verschillende bronnen 15 dit domein kenmerkend voor Parachute achten. 15 Bronnen: Jaarverslag Project Parachute 2008 (Steltenpool, 2009), Cliëntroute Project Parachute (Van Gent & Steltenpool, 2004), Evaluatie Project Parachute (Lempens, 2006), interview gedragswetenschapper en interview hulpverleners. 18

19 Percentage ingevuld van instrument 2A Percentage ingevuld van instrument 2B Figuur 2. Aansluiting Parachute en instrument Selectiefase 2B Zowel uit de literatuur als uit de interviews komt naar voren dat Parachute zich richt op de domeinen gezinssituatie, alcohol- drugsgebruik en gokken, geestelijke gezondheid en de zorgbehoefte. Op basis van de dossiers was het echter niet mogelijk om de items van de domeinen van het instrument volledig in te vullen. Hier zijn dus verschillende resultaten gevonden. De domeinen relaties en vaardigheden zijn volgens de meeste bronnen van belang binnen de hulpverlening van Parachute, maar op basis van de dossieronderzoeken worden zeer uiteenlopende resultaten gevonden. De resultaten van het onderzoek zoals tot nog toe beschreven zijn vervolgens voorgelegd aan de hulpverleners en de gedragswetenschapper van Parachute. Op deze wijze zijn gegevens naar voren gekomen betreffende de dossiervoering en de hulpverleningsdoelen, welke meer inzicht verschaffen in de resultaten van de dossieronderzoeken. Dossiervoering Uit de interviews met de hulpverleners en de gedragswetenschapper komen aanwijzingen naar voren voor een gebrek aan dossiervoering. Weerstand ten aanzien van registreren lijkt hierbij een rol te spelen. Ik heb een heel goed geheugen en ik schrijf heel veel dingen niet op Ten aanzien van de lage percentages bij de domeinen relaties, gezinssituatie, alcohol-, drugsgebruik & gokken, geestelijke gezondheid, vaardigheden en zorgbehoefte, gaven de hulpverleners aan dat zij zich wel op deze domeinen richten tijdens hun werk. De hulpverleners maken een inschatting van de ernst van de situatie welke van invloed is op het al dan niet registeren ervan in dossiers. Je registreert het pas als het heel zorgelijk is, als leefgebieden er niet onder te lijden hebben dan niet. 19

20 De hulpverleners richten zich op de gezinssituatie van de jongeren indien zij inschatten dat dit van belang is voor de jongere. Wanneer zij inschatten dat het niet van belang is voor de jongere, wordt dit niet geregistreerd. Ten aanzien van de domeinen alcohol-, drugsgebruik en gokken en geestelijke gezondheid gaven de hulpverleners aan dat de percentages van het dossieronderzoek hoger zouden moeten zijn en dat zij hieromtrent beter zouden moeten registreren. De werkwijze maakt dit echter niet altijd mogelijk. Zo blijkt er geen registratie plaats te vinden wanneer er in het geval van verslavingsgedrag of problemen in de geestelijke gezondheid direct diagnostiek en hulpverlening bij andere instellingen is aangevraagd. Dit betreffen snelle doorverwijzingen waarbij de aanvraag en terugkoppeling veelal mondeling plaats vindt. Er worden verschillende uitspraken gedaan ten aanzien van de zorgbehoefte die duidelijk maken dat de hulpverlening zich richt op dat domein. Ook dit wordt echter niet altijd beschreven binnen dossiers. Je probeert te focussen op wat je op dat ogenblik belangrijk vindt en wat voor de jongere heel erg storend is. Wij stellen prioriteiten, en dat is in voortdurend met wat kan mijn cliënt en wat mag ik van mijn cliënt. Alle jongeren willen wel wat, hoe ongemotiveerd ze ook zijn. Ten aanzien van het domein vaardigheden geven verschillende bronnen aan dat Parachute zich daarop richt. Vanuit de dossiers konden de meeste items echter niet altijd worden ingevuld. De hulpverleners gaven aan zich hier slechts incidenteel op te richten, afhankelijk van hun inschatting of dit van belang is voor een jongere. Naast een gebrek aan dossiervoering door weerstand en de werkwijze, lijkt ook het gebrek aan registratierichtlijnen een rol te spelen. Deze ontbreken namelijk voor criminaliteitspreventieprojecten binnen het vrijwillig kader en zijn slechts minimaal opgesteld door beleidsmedewerkers van Parachute. Hierdoor is de keuze van de hulpverleners van grote invloed op hetgeen er geregistreerd wordt binnen dossiers. Tot slot wordt over de dossiervoering aangegeven dat de positie van Parachute binnen de keten van invloed is op de beschikbaarheid van een deel van de informatie. Je kan hieraan merken dat wij een preventief programma zijn aangezien dit soort gegevens (reeds gediagnosticeerde psychische problemen) lang niet altijd bij ons bekend 20

21 zijn. Hulpverleningsdoelen Eerder is beschreven dat de inschatting van de hulpverleners omtrent de ernst van de situatie van een cliënt van invloed is op de dossiervoering. Dit lijkt echter ook van invloed te zijn op de hulpverleningsdoelen. Zo lijkt er sprake te zijn van enige beroepsdeformatie. Het wordt niet snel als problematisch gezien. We beoordelen zelf de belangrijkheid. Ook de werkwijze van Parachute lijkt van invloed te zijn op het kiezen van de hulpverleningsdoelen. Zo geven de hulpverleners aan dat het opbouwen van een hulpverleningsrelatie erg belangrijk is en dat het inwinnen van informatie hierbij in de weg kan staan. Het feit dat je een relatieopbouw moet laten plaatsvinden, dat je het vertrouwen moet winnen, het feit dat er weerstand is, maakt allemaal dat het moeite kost om achter bepaalde informatie te komen. Je belangrijkste klusje is het hele gebeuren om in contact met je cliënt te investeren. Bovenstaande uitspraken kunnen tevens een weergave zijn van de weerstand omtrent registreren. Ervaringen van de hulpverleners In de beoordeling of het instrument Selectiefase 2B geschikt is voor Parachute is de mening van de hulpverleners meegenomen. Aan de hulpverleners is gevraagd om het instrument Selectiefase 2B in te vullen voor twee van hun cliënten en hun ervaringen en visie te delen met de onderzoekers. Eén hulpverlener heeft één instrument daadwerkelijk ingevuld. Een andere hulpverlener heeft het instrument ondanks herhaaldelijk verzoek niet ingevuld. Vanwege de weerstand is besloten de instrumenten niet verder te laten invullen en het bij één ingevuld instrument te laten. De weerstand kwam onder andere naar voren in de volgende uitspraken. 21

22 Toen zat ik een half uur in de weerstand. Ik ben gestopt na 5 minuten omdat ik vastliep en ik heb er weerstand tegen. Je probeert unieke mensen, probeer je in hokjes te persen en dat gaat niet. De weerstand betreffende angst voor stigmatisering van cliënten benadrukken de hulpverleners verder door aan te geven dat een ingevuld instrument altijd een momentopname is. De weerstand richt zich verder onder meer op de lengte van het instrument, de tijd die het in beslag neemt en het taalgebruik. Het is prachtig hulpverleningsjargon. Zoals interne trigger, hallo zeg, ga dat eens even eerst vertalen naar gewone mensentaal. De antwoorden zitten ook ingewikkeld in elkaar, namelijk: primair positieve interpretatie van intentie van anderen, wow. Er wordt bezorgdheid getoond over de eventuele effecten van het instrument op de relatie met de jongeren, omdat deze niet in de weg mag staan bij het aangaan van een hulpverleningsproces. Daarnaast uiten de hulpverleners zorgen omtrent de waarde van informatie van derden. Informatie van derden kan subjectief zijn. Je moet goed ingebed zijn in het regionale veld om die inschatting erbij mee te kunnen nemen ten behoeve van je cliënt. Wees alert dat je niet alle informatie krijgt want mensen willen niet alles vertellen. Het instrument wordt daarnaast als te specialistisch ervaren. Wel een beetje diagnostische vragen. Wij zijn duidelijk geen academici. Aanbevelingen van de hulpverleners De hulpverleners geven aan dat de voorgeschiedenis van cliënten van belang is om zicht te krijgen op het gedrag van cliënten. Binnen het instrument is te weinig ruimte voor de voorgeschiedenis die maakt dat een jongere zo reageert, waardoor antwoorden in het instrument anders gelezen moeten worden. 22

23 Samenwerking met andere instellingen is bij de werkwijze van Parachute van belang. De hulpverleners vinden het daarom belangrijk dat in het instrument gevraagd wordt naar alle betrokken partijen bij een cliënt. Verder blijken internetverslavingen regelmatig voor te komen, evenals instrumentele relaties. Over beide onderwerpen wordt in het instrument niets gevraagd. Volgens de hulpverleners is er binnen het instrument geen ruimte om de mate van zelfsturing bij jongeren weer te geven. Het gaat hierbij om de mate waarin een cliënt in staat is aan zichzelf te werken en de mate waarin dit gedaan wordt door de cliënt. Ook vragen die meer specifiek gericht zijn op werkbegeleidingsprojecten in plaats van regulier werk worden gemist. Visie van de gedragswetenschapper De gedragswetenschapper heeft aangegeven dat zij in eerste instantie had verwacht dat het instrument Selectiefase 2B goed bij Parachute aan zou sluiten. In de werkwijze van Parachute is een gesprek met de jongere, met diens ouders of verzorgers, met betrokken personen vanuit de dagbesteding en met de politie ingebed. Zodoende zou het mogelijk moeten zijn voldoende informatie te verzamelen voor het instrument Selectiefase 2B. Aangezien zij de benodigde informatie voor het invullen van instrument Selectiefase 2B bij nader inzien echter behoorlijk gespecialiseerd vond, verbazen de resultaten haar niet. Zo geeft zij aan: Hiervoor is specifieke diagnostische kennis vereist. Daar zijn de hulpverleners niet voor opgeleid. De gedragswetenschapper geeft daarnaast aan dat zij de instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A wel op Parachute vindt aansluiten. Zij stelt voor om deze instrumenten bij Parachute te gaan gebruiken voor risicotaxatie en screening. Discussie 1. Kunnen de instrumenten Preselectie en Selectiefase 2A worden gebruikt om het recidiverisico te voorspellen binnen de vrijwillige jeugdhulpverlening? 23

24 Aangezien een deel van de jongeren van Parachute zich regelmatig binnen de jeugdstrafrechtketen bevindt, wordt er binnen de jeugdstrafrechtketen en het vrijwillig kader gedeeltelijk over dezelfde jongeren gesproken. Er blijken verscheidene overeenkomsten te zijn tussen jongeren van Parachute en jongeren binnen de jeugdstrafrechtketen. De risicotaxatie van recidive, op basis van de instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A blijkt binnen dit onderzoek echter geen betrouwbare voorspelling van recidive op te leveren. Dit zou veroorzaakt kunnen worden doordat een groot deel van de items niet ingevuld kan worden op basis van de dossiers. Een opvallend resultaat van het onderzoek is dat de meeste Nederlandse jongeren niet recidiveren, terwijl de meeste niet Nederlandse jongeren wel recidiveren. Dit zou veroorzaakt kunnen worden door de lagere sociaal economische status die veel allochtonen hebben (Junger-Tas, Steketee & Moll, 2008), selectief optreden van de politie, waardoor allochtone jongeren vaker opgepakt worden (Wacquant, 2005), of het minder goed de weg vinden naar de vrijwillige jeugdhulpverlening (Lakmaker, 2006; Termaat, 2008; Zandvliet, Stolten & Buvelot, 2009). Tal van andere verklaringen zijn mogelijk en er bestaat dan ook nog veel onduidelijkheid over het verband (Junger, Wittebrood & Timman, 2001). Dit wordt onder andere veroorzaakt door het gebrek aan controlegroepen in veel studies en het gebruik van verschillende definities van allochtoon (Junger et al., 2001). Een ander opvallend resultaat met betrekking tot culturele achtergrond is het relatief lage percentage allochtone jongeren binnen de eerste onderzoeksgroep (N=43) in vergelijking met de onderzoeksgroep waarop het risicotaxatie instrument gebaseerd is (Van der Put et al., in press). Dit betekent dat jongeren van allochtone afkomst behoorlijk oververtegenwoordigd zijn binnen de jeugdstrafrechtketen. Eerder genoemde verklaringen, zoals het minder goed de weg weten naar de vrijwillige jeugdhulpverlening (Lakmaker, 2006; Termaat, 2008; Zandvliet et al., 2009), een lagere sociaal economische status (Junger-Tas et al., 2008) en selectief optreden van de politie (Wacquant, 2005) zouden allen een rol kunnen spelen. De gedragswetenschapper van Parachute heeft een paar jaar geleden ook opgemerkt dat er relatief weinig allochtone jongeren begeleid werden binnen Parachute en heeft hieromtrent verschillende maatregelen genomen. Het toegenomen percentage allochtone jongeren (van 25% naar 50%) binnen de tweede onderzoeksgroep van Parachute (N=18) in dit onderzoek lijkt een weergave te zijn van deze maatregelen. 24

25 Beperkingen Een beperking van het onderzoek betreft de grootte van de steekproef van 43 jongeren. Ter vergelijking; voor het onderzoek naar jongeren die met de Raad voor de Kinderbescherming in aanraking kwamen, werd een steekproef van 1396 jongeren gebruikt (Van der Put et al., in press). Verder is het risicotaxatie instrumentarium uit de jeugdstrafrechtketen momenteel nog volop in ontwikkeling en nog niet gevalideerd. Het is dus nog niet zeker of het recidiverisico binnen de jeugdstrafrechtketen adequaat kan worden voorspeld door middel van de instrumenten Preselectiefase en Selectiefase 2A. Uitspraken over de voorspellingswaarde voor Parachute lijken dan ook voorbarig. Een andere beperking betreft de doelgroep van Parachute. Een deel van de jongeren heeft voor zover bekend, vóór Parachute geen delict gepleegd. Aangezien het instrument voor een groot deel op strafrechtelijke gegevens is gefundeerd, voorspelt het dan een laag recidiverisico. De vraag is of dit correct is. Daarnaast wordt er van uit gegaan dat er altijd sprake is van een huidig delict. Binnen de doelgroep van Parachute, is er niet altijd sprake van een huidig delict. Aangezien gegevens over huidig delict zeer voorspellend zijn voor het recidiverisico, is een deel van de recidiverisico s mogelijk ten onrechte laag uitgekomen. Een andere beperking betreft verschillen tussen de normgroep uit de jeugdstrafrechtketen en de normgroep van Parachute. Alhoewel een deel van de jongeren van Parachute zich ook binnen de jeugdstrafrechtketen bevindt, laten de resultaten zien dat er ook verschillen zijn tussen de groepen. Ook de methode die gebruikt is, waarbij niet alle gegevens bekend zijn geworden uit de dossiers is een beperking. Een methode waarbij de jongeren geïnterviewd worden zou mogelijk andere resultaten opleveren. Een andere beperking heeft te maken met de definitie van recidive zoals aangehouden binnen dit onderzoek. Recidive is namelijk in de vorm van processen-verbaal gemeten. Dit betekent dat ook de processen-verbaal meegenomen zijn die in een later stadium zijn geseponeerd. Dit kan betekenen dat jongeren als recidivisten zijn aangemerkt terwijl zij dit in werkelijkheid niet zijn. Verder is de recidive tot 18 maanden na afsluiting meegenomen. Ook hierbij kunnen vraagtekens gezet worden, omdat niet bekend is of deze periode lang genoeg is om alle recidive te kunnen meten. Het onderzoek dat heeft plaats gevonden om het gecombineerde 25

26 model te ontwikkelen voor de voorspelling van recidive, gebaseerd op jongeren die met de Raad voor de Kinderbescherming in aanraking kwamen, heeft namelijk de recidive tot 24 maanden meegenomen (Van der Put et al., in press). 2. Is het instrument Selectiefase 2B geschikt als indicatie-instrument voor criminaliteitspreventie in de vrijwillige jeugdhulpverlening? Uit het onderzoek komt naar voren dat een aantal domeinen van instrument Selectiefase 2B aansluiten op Parachute en een aantal domeinen niet. Daarnaast zijn er ten aanzien van een aantal domeinen verschillende resultaten gevonden. De ervaringen van de hulpverleners wijzen erop dat het instrument Selectiefase 2B (nog) niet geschikt is voor Parachute. Opvallend binnen het onderzoek is dat de domeinen attitude en agressie onvoldoende aan lijken te sluiten bij Parachute. De methodiek van Parachute is echter gebaseerd op de ontwikkelings- en levensloopcriminologie (Van Gent & Steltenpool, 2004), welke ervan uitgaat dat hulpverlening zich op alle criminogene factoren binnen alle levensdomeinen richt (Farrington, 2003). Gezien het hoge percentage openbare orde- en geweldsdelicten zou het dan passend lijken als de domeinen attitude en agressie meer aan bod komen binnen de hulpverlening van Parachute. Het lijkt er dan ook op dat er in de effectiviteit nog meer winst te behalen valt. Daarnaast is opvallend dat voor een aantal domeinen 16 verschillende resultaten zijn gevonden. De resultaten zijn mogelijk een weergave van de dossiervoering en niet zozeer een representatieve afspiegeling van de aansluiting tussen Parachute en het instrument Selectiefase 2B. Er blijkt namelijk weerstand bij de hulpverleners te bestaan ten aanzien van registeren. Het is echter de vraag in hoeverre het alleen weerstand omtrent registreren betreft. De motivatie die gegeven is omtrent de focus op domeinen binnen de hulpverlening blijkt namelijk niet altijd even overtuigend. Zo hebben zij aangegeven dat zij zich alleen op vaardigheden richten wanneer zij dit van belang achten. Zij kunnen zich derhalve in de percentages van het domein vinden. Bij het domein gezinssituatie geven zij ook aan dat zij zich alleen op dat domein richten wanneer zij dit van belang vinden. Het is echter opmerkelijk dat zij zich in de percentages van dit domein niet kunnen vinden. 16 Relaties, gezinssituatie, alcohol-, drugsgebruik en gokken, geestelijke gezondheid, vaardigheden en zorgbehoefte. 26

27 De lage percentages op de domeinen relaties, gezinssituatie, alcohol-, drugsgebruik & gokken en de geestelijke gezondheid zouden ook veroorzaakt kunnen worden doordat de hulpverleners, zoals zij aangeven, zelf grotendeels de inhoud van de hulpverlening bepalen. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat er minder aandacht wordt besteed aan deze domeinen en zijn de lage percentages van de dossieronderzoeken dan ook wel een juiste afspiegeling van de aansluiting van deze domeinen met Parachute. Dit lijkt bevestigd te worden doordat het belang van het opbouwen van een hulpverleningsrelatie belangrijker wordt geacht dan informatievergaring. Het feit dat er geen registratierichtlijnen zijn, maakt het ook mogelijk en misschien wel verklaarbaar dat zoiets gebeurt. Wederom betekent dit ook dat er waarschijnlijk nog aanpassingen gedaan kunnen worden ten behoeve van de effectiviteit. Geschiktheid van het instrument Selectiefase 2B is ook afhankelijk van de ervaringen van de hulpverleners. De hulpverleners hebben aangegeven dat zij het instrument Selectiefase 2B als te uitgebreid en te stigmatiserend ervaren. Daarnaast missen zij een aantal onderwerpen, zoals internetverslavingen, instrumentele relaties en zelfsturing. Aangezien de hulpverleners ook aan hebben gegeven weerstand te hebben tegen het instrument, is het de vraag of de bezwaren tegen het instrument hier niet grotendeels een weergave van zijn. Zo heeft één van beide hulpverleners geen enkel instrument volledig ingevuld. Het lijkt voor de hand te liggen dat het vormen van een mening rondom het instrument dan nogal lastig is. Opmerkingen over bijvoorbeeld de tijdsduur van het invullen van het instrument zijn hierdoor ook minder waardevol. Opvallend is verder dat de hulpverleners aan hebben gegeven dat zij het taalgebruik binnen instrument Selectiefase 2B ingewikkeld vonden en de vragen nogal specialistisch en diagnostisch. In de verantwoording van het instrumentarium voor de jeugdstrafrechtketen wordt aangegeven dat het instrument Selectiefase 2B door een gedragsdeskundige op universitair niveau ingevuld dient te worden (Van Domburgh et al., 2009). Daarnaast is een specifieke training vereist voor het invullen van het instrument (Barnoski, 2004a; Van Domburgh et al., 2009). De hulpverleners zijn niet op universitair niveau opgeleid en hebben ook geen training gevolgd voor het invullen van het instrument. Dit geeft daarom niet zozeer aanwijzingen over de bruikbaarheid van het instrument alswel dat de hulpverleners nog niet klaar zijn voor het gebruik van het instrument. De resultaten laten zien dat het indicatie-instrument Selectiefase 2B niet geheel aansluit bij Parachute. Er zijn echter ook aanwijzingen dat Parachute een kwaliteitsslag zou kunnen maken waardoor het instrument Selectiefase 2B mogelijk meer passend zou zijn. Daarnaast 27