w i n t e r Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Interview met minister Hirsch Ballin van Justitie

Transcriptie

1 01 10 Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek w i n t e r Interview met minister Hirsch Ballin van Justitie Jan Latten in gesprek met Inez Weski Veiligheidsmonitor zorgt voor eenduidige cijfers over sociale veiligheid Statistics Finland in de spotlights

2 Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Winter in cijfers Jan Latten in gesprek met Inez Weski Veiligheidsmonitor zorgt voor eenduidige cijfers over sociale veiligheid Statistics Finland in de spotlights Gosse van der Veen Directeur-Generaal CBS w i n t e r Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Voorwoord Dit eerste nummer van het CBS-relatiemagazine in 2010 bevat weer een aantal bijzondere onderwerpen, zoals een uitgebreid interview met minister Hirsch Ballin van Justitie over de aanpak van de georganiseerde misdaad, het terugdringen van de recidivecijfers, het belang van preventief werken en driedimensionale statistieken. Winter in cijfers s Winters kan sneeuw veel overlast bezorgen, bijvoorbeeld door gladheid of verminderd zicht op de weg. Maar er zijn ook veel mensen die juist de sneeuw opzoeken en op skivakantie gaan. In het winterseizoen 2007/2008 gingen één miljoen mensen op skivakantie. Gemiddeld duurde die vakantie iets meer dan 9 dagen. Uit de cijfers blijkt verder dat de meeste mensen in de krokusvakantie gingen skiën en dat het merendeel van hen er met de auto naar toeging. Oostenrijk is hierbij favoriet. Ruim 55 procent van alle wintersportvakanties van Nederlanders werd in dit alpenland doorgebracht. Gemiddeld geven wintersporters 680 euro aan een wintersportvakantie uit. Jan Latten legt deze keer advocate Inez Weski, bekend van een aantal spraakmakende rechtszaken, langs de statistische meetlat. Zij komt op voor privacybelangen van onschuldigen en schuldigen en maakt zich zorgen over een steeds verder oprukkende Big Brother. Verder het verslag van een boeiend gesprek met de Directeur- Generaal van het Finse statistiekbureau. Een bureau waarmee het CBS al geruime tijd uitstekende contacten heeft. Er zijn veel overeenkomsten, maar ook veel zaken waarbij beide bureaus van elkaar kunnen leren, bijvoorbeeld op het gebied van statistieken maken aan de hand van registers. In dit nummer ook een interview met Dick Meuldijk van het Bureau Veiligheidsmonitor (NICIS) en twee CBS ers die betrokken zijn bij de totstandkoming van de Integrale Veiligheidsmonitor. Samen met nog een aantal andere (overheids)instanties hebben zij de handen in elkaar geslagen en gezorgd voor eenduidige cijfers over de sociale veiligheid in ons land. Een prestatie van formaat. Daarnaast een artikel over het boek De macht van de statistiek, een collectief portret van de Centrale Commissie voor de Statistiek (1892), de voorgangster van het Centraal Bureau voor de Statistiek (1899). De oprichting van de commissie was een logische stap in het proces van verwetenschappelijking van het debat over de sociale kwestie in het laatste kwart van de negentiende eeuw. Het was de taak van de commissie om de discussie daarover met relevante statistieken te voeden. Tot slot interviews met een aantal berichtgevers, de mensen die voor hun bedrijf periodiek gegevens aan het CBS leveren op basis waarvan wij statistieken maken. Zij zijn onmisbaar voor ons. En last but not least onze korte rubriekjes met allerlei wetenswaardigheden over gezondheid, sport, eten, IT en criminaliteit. Veel leesplezier. Hebt u suggesties? Laat het mij weten. Gosse van der Veen, Directeur-Generaal 2 3 Colofon 01/10 is het relatiemagazine van het CBS dat als doelstelling heeft de externe relaties van het statistiekbureau te informeren over het CBS en met het CBS verwante relevante maatschappelijke ontwikkelingen. 03/09 verschijnt 4 keer per jaar. Uitgave: Centraal Bureau voor de Statistiek. Hoofdredactie: Miriam van der Sangen. Medewerkers: Jan Latten, Jaap van Sandijk, Ron Storm, Miriam van der Sangen, Annemieke Bos, Herjet van Zoest en Carina Fransen. Cover: Minister Hirsch Ballin van Justitie. Fotografie: PP Fotografie Zoetermeer, ANP, Miriam van der Sangen. Illustraties: Andy Grogan. Oplage: exemplaren. Concept: Hans van Brussel. Vormgeving: Jan van Halm. Opmaak: Centraal Bureau voor de Statistiek, Grafimedia. Druk: OBT bv, Den Haag. Reacties op het blad zijn welkom via msnn@cbs.nl.

3 Aan dit nummer werkten mee... Miriam van der Sangen (1958) studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Daarna volgde zij diverse opleidingen op het gebied van management en journalistiek. Begin jaren tachtig trad zij in dienst van het CBS, waar zij verschillende functies bekleedde. De afgelopen 15 jaar werkte zij bij de sector Communicatie Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Carina Fransen (1963) voltooide de opleiding Nederlands recht, internationaalrechtelijke richting in Leiden. Naast fractiewerk in de Tweede Kamer, gaf zij repetitorcursussen Europees recht en schreef zij voor het Leids Liberaal Bulletin. Sinds 2001 werkt zij bij het CBS, de laatste jaren bij de centrale beleidsstaf internationale zaken. Minister Hirsch Ballin van Justitie 10 Ronald van der Bie (1959) studeerde geschiedenis en economie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij was bedrijfsleider in een café, broodschrijver, docent en onderzoeker. Hij publiceerde over tabaksteelt, sociale zorg, drankgebruik en drankbestrijding en historische nationale rekeningen. Hij werkt bij het CBS als wetenschappelijk redacteur en doet er onder meer historisch tijdreeksonderzoek. Jan Latten in gesprek met Inez Weski 20 Voor een sociale politiek 50 Annemieke Bos (1966) volgde de opleiding Voorlichtingskunde aan de Haagse Hogeschool. Zij werkte vijf jaar als voorlichter bij de Stichting Vakopleiding Bouwbedrijf (tegenwoordig Fundeon) en daarnaast als freelance journaliste voor de Delftsche en Westlandsche Courant. Sinds 1995 is ze actief als freelance tekstschrijver/redacteur. Jan Latten (1952) is hoogleraar demografie aan de Universiteit van Amsterdam en werkzaam bij het CBS als onderzoeker en woordvoerder. Hij publiceert onder andere over trends op het gebied van relaties in samenhang met maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Jaap van Sandijk (1960) studeerde aan de Pedagogische Academie, maar koos na de afronding daarvan voor de journalistiek. Na ervaring te hebben opgedaan bij de regionale radio en het Leidsch Dagblad vestigde hij zich als freelance journalist. Hij schrijft voor onder meer Marketingtribune, Salesmanagement en Update, het relatiemagazine van de Sky Radio Group. Statistics Finland in de spotlights 40 Veiligheidsmonitor: eenduidige cijfers over sociale veiligheid 30 Inhoud kort gezond 6 7 Camiel de Vries en Bart Winters van Koninklijke BAM Groep: Bijdragen aan transparantie in de markt 8 9 Minister Hirsch Ballin van Justitie kort IT Kim Schilder van Bax Chemicals: Het kost wat moeite, maar het gaat lukken! Jan Latten in gesprek met Inez Weski kort sport Willie Hurenkamp van BührmannUbbens: Van ponskaart tot extranet Veiligheidsmonitor: eenduidige cijfers over sociale veiligheid kort reizen Ria Swinkels van Xerox Manufacturing: Aan de CBS-aangiften heb ik het minste werk Statistics Finland in de spotlights kort culinair Ronald Verboon van ADP: Het is lang niet meer zo n grote papierberg Voor een sociale politiek kort criminaliteit recente CBS-publicaties

4 kort gezond kort gezond 187 op de 100 duizend inwoners sterven aan kanker Nederland scoort helaas nogal hoog op het gebied van sterfte aan kanker. In 2006 stierven 187 op de 100 duizend inwoners in Nederland aan kanker. Dat is iets hoger dan het gemiddelde van de 27 landen in de Europese Unie: dat ligt op 175 per 100 duizend inwoners. Daarbij is overigens rekening gehouden met verschillen in leeftijdsopbouw van de bevolking van de diverse landen. Van de west- en noord-europese landen overleden alleen in Denemarken verhoudingsgewijs meer mensen aan kanker dan in Nederland. (Bron: Eurostat) 11 gezonde levensjaren voor 65-jarigen AOW-leeftijd verhogen naar 67 jaar? Ach, we leven toch langer! Maar leven we ook langer in goede gezondheid? Lang niet iedereen, zo blijkt. Mannen die in 1990 vijfenzestig jaar waren, hadden toen gemiddeld nog 14,7 levensjaren tegoed, waarvan 9,7 jaren in goede gezondheid. In 2007 is de levensverwachting toegenomen tot 17,4 jaren. Daarvan brengen zij nog 11,2 jaren door in een goede gezondheid. De levensverwachting is dus meer toegenomen dan de gezonde levensverwachting. Vrouwen van 65 komen er nog slechter vanaf: ondanks een toename van de levensverwachting van 1,5 jaar veranderde de gezonde levensverwachting helemaal niet. (Bron: CBS) overledenen door privé-ongeval Een ongeluk zit in een klein hoekje. En, nog erger: een klein ongelukje kan grote gevolgen hebben. De meeste slachtoffers van een niet-natuurlijke dood in Nederland komen door een ongeval om het leven. Privé-ongevallen eisen daarbij de meeste slachtoffers. Vallen was bij deze ongelukken de belangrijkste doodsoorzaak, gevolgd door verbranden, verdrinken, verstikken of een ongeval met een overdosis drugs, alcohol of medicijnen. In 2008 stierven personen in Nederland een niet-natuurlijke dood. Het aantal overledenen daarvan door privéongevallen bedroeg Voorzichtigheid blijft geboden, waar je ook bent (Bron: CBS) 800 duizend volwassenen met tandimplantaat Laten we het heel even hebben over kunstwortels nee, niet genetische manipulatie, maar kunstwortels in de mond: tandimplantaten. Deze kunstwortels die in de kaak worden geplaatst vervangen natuurlijke wortels en dienen als nieuw fundament voor een kroon, een brug of zelfs een kunstgebit (een zogeheten klikprothese). Implantaten zijn nog vrij nieuw; we kennen ze sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw. Inmiddels hebben ruim volwassen Nederlanders van 20 jaar en ouder (dat is 6,6 procent van de bevolking) één of meer van deze tandimplantaten. Vijftig-plussers hebben vaker implantaten dan jongeren. Mannen hebben vrijwel even vaak een implantaat als vrouwen. Alleen in de jongste leeftijdscategorie (20 29 jaar) is er een klein verschil: daar heeft 6 procent van de mannen een implantaat en 3 procent van de vrouwen. Tandartsen hebben in elk geval een interessant nieuw product aan hun arsenaal kunnen toevoegen. (Bron: CBS) 6 7

5 aan het woord... Bijdragen aan transparantie in de markt Ze zijn nog niet wezen kijken bij het nieuwe CBS-kantoor in Heerlen. Camiel de Vries en Bart Winters van Koninklijke BAM Groep zijn dat binnenkort wel van plan. Het is gebouwd door collega s van BAM Utiliteitsbouw. Een mooie gelegenheid om eens nader kennis te maken met een aantal CBS ers, aldus Camiel. Camiel de Vries (33) en Bart Winters (43) zijn werkzaam als controller bij Koninklijke BAM Groep. Beiden werkten ze voorheen bij een accountantskantoor. De overstap naar het bedrijfsleven de andere kant van de tafel bevalt hen goed. Niet langer alleen signaleren en controleren, maar ook echt een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het bedrijf. Met de buitendienstmedewerker van het CBS hebben Camiel en Bart van BAM financiën regelmatig contact over aangiften voor de statistieken. Onze groep verzorgt de kwartaalstatistieken en de jaarstatistiek, legt Camiel uit. De andere statistieken, zoals de loonstatistiek, doen de werk maatschappijen zelf. De con tacten met het CBS verlopen prettig. Camiel: Wat ik positief vind is dat de relatie voorop staat. Daar bereik je uiteindelijk meer mee dan met het benadrukken van het wettelijk kader en de verplichtingen die bedrijven hebben. Koninklijke BAM Groep bestaat uit verschillende werkmaatschappijen die actief zijn in de sectoren bouw, infra, vastgoed, installatietechniek, con sul tancy en publiekprivate samenwerking. De groep behoort tot de grootste bouwondernemingen van Europa. Als marktleider in Nederland brengen we voor bepaalde statistieken verhoudingsgewijs meer informatie naar het CBS dan dat we er terughalen, stelt Camiel. In het buitenland ligt die verhouding anders. Zelf maken we vooral gebruik van de CBS-cijfers als graadmeter voor marktvolumes en prijsontwikkelingen Onze contactpersonen van het CBS stellen de relatie voorop. Daar bereik je meer mee van onder meer grondstoffen. Beide heren onderkennen het belang van het aanleveren van gegevens. Camiel: Met die cijfers draagt BAM bij aan transparantie in de markt. Daar maken we ook weer gebruik van. Zowel in Nederland als in het buitenland. De vragenlijsten voor de kwartaal- en jaarstatistieken zouden wat de heren betreft wel wat meer op elkaar mogen aansluiten. Bart: De vraagstelling is op bepaalde punten nét even anders. Er wordt uiteindelijk wel hetzelfde bedoeld, maar we kunnen niet dezelfde getallen gebruiken. Wij zouden de jaarstatistiek bij voorkeur geïntegreerd willen zien in de kwartaalstatistiek. Annemieke Bos 8 9

6 relaties We moeten niet berusten in cynisme Interview met minister Hirsch Ballin van Justitie Ruim 20 jaar geleden trad Ernst Hirsch Ballin voor het eerst aan als minister van Justitie en minister voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken in het kabinet-lubbers III. Dat regeerde van 1989 tot In 2006 werd hij opnieuw minister van Justitie en wel in het derde kabinet-balkenende. Sinds februari 2007 is Hirsch Ballin minister van Justitie in Balkenende IV, het huidige kabinet. In de tussenliggende tijd heeft de bewindsman de invloed van wetenschap en statistiek op het beleid zien toenemen. Na zijn studie, promotie en werkzaamheden als wetenschappelijk assistent aan de Universiteit van Amsterdam, koos Hirsch Ballin in 1977 voor een betrekking bij het ministerie van Justitie. Hij werd daar juridisch medewerker. Ik stond destijds erg in dubio, blikt de minister terug. Ik wilde graag doceren aan de universiteit, maar ook het praktische werk binnen het ministerie trok mij. De toenmalige loco-secretaris-generaal die mij aannam, adviseerde mij eerst kennis te maken met de praktijk van het vak. Een keuze waar Hirsch Ballin geen spijt van kreeg. Toen hij in 1981 hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Katholieke Universiteit Brabant werd, kende hij de uitgangspunten, grondslagen en werking van het rechtstelsel vanuit de praktijk. Er is veel meer oog voor de schadelijkheid en ontwrichtende effecten van criminaliteit die niet zichtbaar is Georganiseerde misdaad Daarna begon de ministe riële loopbaan van Hirsch Ballin, verspreid over een periode van twintig jaar. Daarin zat overigens wel een gat van twaalf jaar, tussen 1994 en Wat vond hij, bij zijn terugkeer, de meest opvallende verschillen? Er is veel meer oog voor de schadelijkheid en de ontwrichtende effecten van criminaliteit die niet zichtbaar is. Georganiseerde misdaad en fraude daarop reageerden velen in de jaren negentig nog met waar heb je het over; het is hier toch geen Sicilië? Wetenschappelijk onderzoek heeft dat beeld mede opgehelderd. Mijn Tilburgse oud-collega Cyrille Fijnaut heeft bijvoorbeeld een behoorlijk confronterend beeld gegeven van de omvang van georganiseerde misdaad. Tweede belangrijke verschil tussen de jaren negentig en nu is dat verschillende diensten nu veel beter samenwerken. Ik weet nog dat in mijn eerste periode als minister het ministerie van Justitie en de gemeenten twee volstrekt gescheiden werelden waren. Precisie is heel belangrijk in goede beleidsvoering en dat bereik je door goed samen te werken. Het nieuwe landelijke netwerk van Veiligheidshuizen is daarvan een goed voorbeeld. Grof geschut Ter illustratie zet de minister die precisie van beleid af tegen wat hij het grof geschut van beleid uit het recente verleden noemt. Neem de verplichte registratie van allochtonen bij werkgevers. Die is ontstaan om de achterstanden van allochtonen in het onderwijs en in het arbeidsbestel aan te pakken. Na overleg met verschillende instanties is toen de definitie allochtoon geïntroduceerd, onderverdeeld in westerse en niet-westerse allochtoon. Die term is vervolgens door de overheid overgenomen. Ik denk dat die tweedelig ons eerder in 10 11

7 Georganiseerde misdaad en fraude daarop reageerden velen in de jaren negentig nog met Waar heb je het over; het is hier toch geen Sicilië? Wetenschappelijk onderzoek heeft dat beeld mede opgehelderd de weg zit, dan dat deze ons helpt. Hij wordt misbruikt om op een tweedelende manier over onze samenleving te spreken en daaronder gaan we tot op de dag van vandaag gebukt. Los van de negatieve terminologische werking en het tweedelende effect, vindt Hirsch Ballin dat verdeling in autochtoon, westerse allochtoon en niet-westerse allochtoon te weinig correlatie heeft met het identificeren van de problemen die de overheid moet aanpakken. Eén van de doelen van statistieken is het leveren van relevante informatie voor beleid. Als je kijkt naar de problemen in de samenleving ik noem criminaliteit, gebrek aan opleiding, gebrek aan kennis van de Nederlandse taal dan moet je daar dus gericht beleid op voeren. Maar is de identificatie van die problemen gediend bij de driedeling autochtonen, niet-westerse en westerse allochtonen? Ik denk het niet. Daarvoor zijn er veel te veel verschillen die dwars door die driedeling heenlopen. Nog afgezien van het feit dat de criteria voor indeling erg willekeurig zijn. Er zijn politici die integer en vragenderwijs met cijfers omgaan, maar ik ben ook wel horrorcijfers tegen gekomen Ik zou criminaliteitsstatistieken willen verbinden met statistieken over opleiding of sociaaleconomische omstandig heden Meer driedimensionale statistieken Over het gebruik van statistieken gesproken: politici zetten met liefde cijfers in om hun stellingen te onderbouwen. Hoe vindt de minister dat de Tweede Kamer hiermee omgaat? Het gevaar is dat statistieken te snel worden verbonden met generaliserende conclusies en beoordelingen. De vraag die er wat mij betreft altijd bij moet worden gesteld, is: wat zijn de relevante indicatoren bij een bepaald succes of probleem? Mijn indruk is dat het gedrag in de Ka mer op dit gebied uiteenloopt. Er zijn politici die integer en vragender wijs met cijfers omgaan, maar ik ben ook wel horrorcijfers tegengekomen. En omdat zo n gevoel in het algemeen niet van de ene op de andere dag uitbreekt, moet je op zo n moment dus naar de tendens achter die cijfers kijken. Hirsch Ballin ziet in de toekomst overigens graag meer driedimensionale statistieken. Steekproeven die meer gezichtspunten bieden, die je op meerdere manieren kunt analyseren. Ik zou bijvoorbeeld criminaliteitsstatistieken willen verbinden met statistieken over opleiding of sociaaleconomische omstandigheden. Dat kan aanknopingspunten geven bij het identificeren van relevante onderscheidende factoren op het gebied van criminaliteit. Flinke eindsprint Het kabinet heeft de rit er al voor zo n driekwart op zitten en het wordt tijd om beloftes in te lossen en gestelde doelen te verzilveren. In het programma Veiligheid begint bij voorkomen staan een aantal stevige doelen op het gebied van veiligheid, zoals een daling van het aantal geweldsdelicten met 19 procent, een daling van recidive met 10 procentpunt en een daling van criminaliteit tegen ondernemingen met 25 procent. Nog niet alle plannen zijn echter gehaald en justitie en politie zullen een flinke eindsprint moeten maken. Hoe wil Hirsch Ballin alsnog zien te scoren? Doorgaan met de aanpak die blijkt te werken. Zo weten we bijvoorbeeld dat een persoonsgerichte aanpak werkt, dat blijkt onder meer uit het succesvol terugdringen van recidivecijfers

8 Vergeet niet dat we steeds meer proberen om preventief te werken door in een vroeg stadium probleemfactoren te identificeren Preventief werken Maar niet elke aanpak is succesvol. Zo blijkt dat de overvalcriminaliteit in Nederland de laatste jaren blijft toenemen. Hoe kan zoiets? Zijn daarbij bijvoorbeeld verkeerde beleidskeuzen gemaakt? Het bleek dat we daar vooral meer van moesten weten. We hebben aanwijzingen dat we op dat gebied te maken hebben met regionaal opererende bendes en gelegenheidsbendes. Gerichte aandacht van het Openbaar Ministerie en de politie op dadergroepen is hier nodig. In midden- en west- Brabant zijn daarmee goede resultaten geboekt en dat betekent dat we ook in de rest van het land meer op deze groepen willen inzoomen. Maar loopt de minister zo niet achter de feiten aan? Vergeet niet dat we steeds meer proberen om preventief te werken door in een vroeg stadium probleemfactoren te identificeren, pareert Hirsch Ballin. Neem de aanpak van delictplegende kinderen onder de 12 jaar. Per 1 januari 2010 is de Stop-reactie een pedagogische handreiking voor ouders opgeheven en daarvoor is een directere aanpak in de plaats gekomen. We gaan, in samenwerking met Bureau Jeugdzorg, ouders en kinderen in de sfeer van het gezin aanspreken, zodat we opvoedingssituaties tijdig onderkennen. Dat is van groot belang, want een groot deel van de jeugdcriminaliteit heeft een voorstadium gekend onder de 12-minners. Tot slot: 2009 ligt nog maar net achter ons. Wat zijn voor Hirsch Ballin de meest aansprekende cijfers van dat jaar? Die komen uit de meest recente Integrale Veiligheidsmonitor (zie ook pagina 26 31). Daaruit blijkt dat Nederlanders de afgelopen jaren geleidelijk minder last hebben van criminaliteit. Eén op de vier Nederlanders is slachtoffer geweest, terwijl dit in 2005 nog bijna één op de drie was. Dat betekent dat we op de goede weg zijn. Het bevestigt dat we niet moeten berusten in cynische woorden als Het helpt toch allemaal niet. Jaap van Sandijk Curriculum vitae Ernst Maurits Henricus (Ernst) Hirsch Ballin werd op 15 december 1950 te Amsterdam geboren. Na het behalen van het diploma gymnasium-a studeerde hij rechten aan de Universiteit van Amsterdam. Hij promoveerde in 1979 cum laude aan dezelfde universiteit op het proefschrift: Publiekrecht en beleid: fundamentele kwesties rondom het functioneren van de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid. Hirsch Ballin was van 1974 tot 1977 wetenschappelijk assistent staatsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Aansluitend was hij juridisch medewerker bij het ministerie van Justitie. In 1981 werd hij benoemd tot hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Katholieke Universiteit Brabant. In het derde kabinet-lubbers vervulde Hirsch Ballin de functies van minister van Justitie en minister voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken van 7 november 1989 tot 27 mei Voor het CDA was hij daarna tot 1995 lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Hij was tegelijk deeltijdhoogleraar wetgevingsvraagstukken aan de Katholieke Universiteit Brabant. Vanaf 1995 was hij hoogleraar internationaal recht aan dezelfde universiteit en lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Hij werd in 2005 gekozen tot lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. In 2000 werd Hirsch Ballin benoemd tot lid van de Raad van State. Vanaf 2003 was hij voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van deze Raad. Hirsch Ballin was onder meer Regeringscommissaris toetsing wetgevingsprojecten, lid van het Algemeen bestuur van de Atlantische Commissie, lid van het Comité 2004 (Nederland/Nederlandse Antillen/ Aruba), raadsheer-plaatsvervanger in de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven en redacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht en van de boekenreeks European and International Law. In september 2006 werd Hirsch Ballin opnieuw minister van Justitie in het derde kabinet-balkenende. Op 22 februari 2007 werd hij ook in het vierde kabinet-balkenende minister van Justitie

9 kort IT kort IT 50 procent van ICT-investering gaat naar software Nederlandse bedrijven investeren veel in ICT. Dat blijkt uit het aandeel van ICT-investeringen binnen de totale bedrijfsinvesteringen. Maar bij ICT-investeringen wordt een onderscheid gemaakt tussen het steken van geld in hardware en in software. Daarbij duidt een hoge investering in software op meer nadruk op het geavanceerd gebruik van ICT. In 2007 werd bijna 50 procent van de ICT-investeringen van Nederlandse bedrijven besteed aan software. En daarmee nemen we internationaal gezien een middenpositie in. De Fransen investeerden in dat jaar ruim tweederde in software en de Finnen bijna tweederde van hun totale ICT-investeringen. Dat zijn nog eens koplopers! (Bron: CBS) 75 procent van de internetters koopt online Nederland telt 11,8 miljoen internetgebruikers. Bijna 75 procent van deze internetters heeft ooit iets online gekocht, zo blijkt uit onderzoek in het voorjaar van Ruim tweederde van de surfers doet regelmatig een aankoop via het web. Daarmee is de groep regelmatige internetshoppers flink gegroeid: in 2002 behoorden nog maar twee van de tien internetgebruikers tot de frequente online shoppers. Meest gekochte producten zijn verblijfsaccommodaties voor vakanties, kaartjes voor evenementen, boeken, tijdschriften, kleding en sportartikelen. Ontsnappen de webwinkeliers aan de crisis? (Bron: CBS) Bij 9 op de 10 grote bedrijven wordt getelewerkt Telewerken zit flink in de lift. Vooral grote bedrijven, met 250 of meer werknemers, maken er steeds vaker gebruik van. Bij negen op de tien van deze grote bedrijven doen werknemers aan telewerken. Bij kleinere bedrijven (met minder dan 50 werknemers) is het aandeel telewerkers met 43 procent beduidend kleiner. Telewerken komt naar verhouding het meest voor bij energie- en waterleidingbedrijven, gevolgd door zakelijke dienstverleners en financiële instellingen. In de bouw en de horeca komt telewerken het minst voor. Een telewerker die je je bestelde kopje koffie bezorgt nee, dat gaat inderdaad niet gebeuren (Bron: CBS) 70 procent van jonge internetters gebruikt tv en radio online Waarom al die verschillende apparaten als je alle media uit één de pc kunt halen? Dat is steeds meer de gedachtegang van jonge internetters tot 25 jaar. 70 procent van deze groep internetgebruikers luistert radio en kijkt tv online. Daarmee lopen jongeren voorop op het gebied van internetradio en tv-consumptie via internet. Het gebruik van internettelevisie en -radio neemt namelijk af naarmate de leeftijd stijgt. Het zijn echter niet alleen radio en tv die steeds meer worden afgenomen via internet. Ook digitale dagbladen zijn populair. Deze media worden echter door een bredere groep gebruikt. Zo leest ruim de helft van de jarigen kranten of nieuwsbladen op internet. Bij de andere leeftijdsgroepen ligt dit aandeel op iets meer dan 40 procent. Mannelijke internetters lezen vaker digitale kranten dan vrouwelijke internetters, 54 tegen 41 procent. (Bron: CBS) 16 17

10 aan het woord... Het kost wat moeite, maar het gaat lukken! In de week dat het interview plaatsvindt, is Kim Schilder volop bezig om de gegevens voor het CBS uit het nieuwe systeem te krijgen. Bax Chemicals moet maandelijks opgave doen van de intracommunautaire leveringen en verwervingen. Het ziet ernaar uit dat het gaat lukken. Kim Schilder (29) werkt op de financiële afdeling van Bax Chemicals in Zuidoostbeemster. Regelmatig gaat ze naar Amsterdam of Alkmaar om lekker te winkelen, borrelen en eten. Volgend jaar wil ze op reis naar Afrika. het meezit, kunnen we de cijfers ook Als nog digitaal gaan versturen. De consultant van het CBS komt binnenkort langs om daarbij te helpen. Voorheen deed mijn collega de aangifte handmatig en op papier. Dat was behoorlijk veel werk. Begin dit jaar is er nieuw computersysteem binnen het bedrijf geïmplementeerd, maar het was ons nog niet gelukt om de benodigde gegevens te genereren. Met ondersteuning van het CBS en onze IT-afdeling gaan we daar nu in slagen. Kim Schilder klinkt vastberaden. Ze weet dan ook waar ze het over heeft, want ze werkt al negen jaar bij Bax Chemicals. We zijn een groothandel in chemische producten. We kopen chemicaliën in en verkopen die weer door aan de industrie. De producten worden onder andere gebruikt in verf, lak, hars en lijm. Ik werk op het hoofdkantoor in Zuidoostbeemster. Daarnaast hebben we een opslag in Dordrecht en vestigingen in Italië en Frankrijk. Vanuit deze locaties bedienen we de klanten in Nederland, Frankrijk, Duitsland en Spanje. Ook exporteren we naar Zuid-Amerika en Afrika. Voorheen deed mijn collega de aangifte handmatig en op papier. Dat was veel werk Na een start op de afdeling financiën, maakte Kim een uitstap naar de afdeling logistiek. Daar heb ik vijf jaar gewerkt. Totaal anders dan op de administratie, veel contact met de klanten en soms behoorlijk hectisch. Een paar maanden geleden heeft er een reorganisatie binnen het bedrijf plaatsgevonden. Sindsdien werk ik weer op de administratie. Dat is best wel even omschakelen, maar ook hier vind ik voldoende uitdagingen. Kim houdt erg van uitgaan en winkelen. Daarvoor gaat ze meestal naar Amsterdam of Alkmaar. Een van haar grote wensen is een verre reis maken. Het lastige is dat ik niet kan kiezen waarheen. Ik denk dat het Afrika wordt. Volgend jaar. Annemieke Bos 18 19

11 meten met latten Jan Latten in gesprek met Inez Weski Ik vind dat we even moeten stoppen met bestanden aanleggen en camera s plaatsen Advocaat Inez Weski (1955), strafpleiter met spraakmakende zwartomlijnde ogen en spraakmakende zaken. Vrijgevochten, laat zich niet ringeloren, tegelijkertijd een dame, serieus en humorvol en rijk aan meer eigenzinnige combinaties. Onder andere bekend van de rechtszaak over de mensensmokkel naar Dover waarbij 58 Chinezen om het leven kwamen. Ze vreest de teloorgang van Nederland tot politiestaat en beknotting van individuele vrijheden. Is tegen overbodige elektronische registraties. In uw werk lijkt u er nogal eens alléén voor te staan, als een soort Don Quichotte, bijvoorbeeld met het Openbaar Ministerie als opponent. Bent u überdurchschnittlich individualistisch of gewoon een dwarsligger? De laffe mens bestaat, de moedige mens bestaat, de gewetenloze mens bestaat. Je kunt niet moedig, altruïstisch of onafhankelijk worden. Je bent de persoon die je bent. Dat geldt uiteraard ook voor mij Als ik denk: dit klopt niet en dit kan niet, dan kan ik dat niet loslaten. Ik geef niet op. Dat maakt me bijzonder onafhankelijk, ook in wat ik denk en wat ik vind. Dat ik bepaald onrecht voel en denk dat moet niet, dat mag niet en ik moet wat doen, die drang zit in mij, samen met een soort van mededogen. Als je vasthoudend tegen anderen in gaat, moet je dan een zekere koppigheid hebben? Ja, een hele nare eigenschap. Het is misschien des mens dat je mensen hebt die meelopen en Het is misschien des mens dat je mensen hebt die meelopen en meebuigen. Ik heb dat niet meebuigen. Ik heb dat niet, ook al is niemand het met me eens. Het maakt misschien eenzaam, maar het vreemde is dat ik genoeg mensen spreek die het wel degelijk met mij eens zijn ook binnen het Openbaar Ministerie. Want als je daar werkt moet je je meer voegen, je wordt als het ware in een hoek gedrongen. Maar ook binnen het OM of de rechterlijke macht zijn er echt wel personen die zich daarbij absoluut niet meer gelukkig voelen, die zich niet meer kunnen zien als iemand die volgens het eígen geweten handelt. Uw zus, uw zoon, uw zwager, allemaal advocaat in één bedrijf. Het is dus een soort familiebedrijf. Zit het in de genen? Ik geef daar nooit zo antwoord op, omdat ik dat allemaal te persoonlijk vind. Maar laat ik het zo stellen dat er inderdaad bij mijn voorvaderen een zwaartepunt lag op zoiets als afstandelijkheid, filosofie, op het vergaren van kennis, op onafhankelijkheid en misschien ook wel op wantrouwen. Volgens het familienamenregister van het Meertens instituut wonen in Nederland 17 personen met de naam Weski, in Rotterdam vijf. Dat kan iedereen van internet halen. Stel u had een gezin met vier kinderen gehad! Wordt er dan iets onthuld? Is het bedreigend? Ik vind het schandelijk. Schandelijk vind ik het! Ik verbaas me erover hoe gemeenten daaraan hebben kunnen meewerken, zonder toestemming van de personen zelf. Als iemand kwaad wil is het niet moeilijk via dat register iemand te vinden, zeker niet als je een zeldzame naam hebt. Wat dacht u bijvoorbeeld van het opsporen van bedreig de getuigen en eerder veroordeel den. Een unheimische gedachte! Ik heb overwogen om het College Bescherming 20 21

12 De oproepen door politie of belastingdienst om te klikken voeden op tot een volk van verraders. Men ziet niet wat men verziekt. Het kan zeer ernstige gevolgen hebben Persoonsgegevens te vragen of zij daarin gekend zijn. Ik kan mij niet voorstellen dat men dit toestaat. En hoe durven gemeenten dit mee te delen! Internet en computers dringen steeds verder door in onze privélevens. Via credit cards, bonuscards, pinbetalingen of facebook komen allerlei privégegevens voor anderen beschikbaar. En het gaat door: kilometerheffing en elektronische patiëntendossiers zijn in aantocht. Is Big Brother nog tegen te houden? Ik schat dat tegenwoordig alleen al aan de kassa s 60 à 70 procent van de omzet gepind wordt (feit: ruim de helft). Als u alles onder elkaar zet wat elektronisch geregi streerd wordt, dan is het afschrikwekkend. En er zal nog meer gekoppeld en geanalyseerd worden. En hoe vaak wordt niet vastgesteld dat personen die de bestanden beheren niet integer zijn, dat er met creditcardgegevens, gegevens uit medische dossiers of met politiebestanden wordt gefraudeerd. Regelmatig is ook te horen dat fouten in een systeem ernstige gevolgen hebben of dat er identiteitsfraude wordt gepleegd, een van de meest voorkomende delicten. Het ligt op straat. Dat is een gegeven. En tegelijkertijd is die trend niet te stuiten. Ik vind dat we even moeten stoppen met bestanden aanleggen en camera s plaatsen. Bij het CBS zijn data opgeslagen over alle inwoners van Nederland. De informatie die daaruit beschikbaar komt, is er uiteraard geanonimiseerd voor iedereen, ook voor advocaten die argumenten tegen de overheid verzamelen. Ik kan me dus voorstellen dat u wel iets in ons ziet? Ja, natuurlijk, ik leef niet op Mars. De gegevens van alle 16,5 miljoen inwoners (feit: 16,5 miljoen per 2010) die verzameld worden, daar kan beleid op worden gebaseerd. Prachtig natuurlijk. Het essentiële punt is dat de onafhankelijkheid van de uitvoerder gewaarborgd blijft en dat machthebbers eventueel onderuit gehaald kunnen worden doordat anderen, ook het Parlement, met CBScijfers kunnen laten zien hoe het werkelijk zit. Soms is er vanuit de regering een roep om Met CBS-cijfers laten zien hoe het werkelijk zit maatregelen die soms allang bestaan of waar geen probleem aan ten grondslag ligt. Je zou bijna wensen dat de CBS-werkelijkheid als het ware bijna verplicht meereist; als bijlage met cijfers over de categorie of groep waar het over gaat. Dus dat de mensen als het ware advies kunnen vragen aan degene die al die gegevens bijhoudt. En dat zou ook kunnen betekenen dat een wettelijke bepaling of maatregel die wordt uitgevoerd een periode cijfermatig wordt gevolgd in zijn effect. Dat wordt namelijk haast nooit gedaan. Een soort milieueffectrapportage waarbij de objectiviteit gegarandeerd wordt door de cijfers. Is de ene mens de andere een wolf? Homen homini lupus est? Is de mens een rat? Ik denk dat maar vier procent van de mensen jaarlijks slachtoffer wordt van kleine criminaliteit (feit: een kwart van de mensen). Ik zeg wel eens dat bestuurders menen een rattenkolonie te besturen, waarbij de vrijheid van de individuele mens langzaam richting verdwijnpunt gaat. Zo gezien vind ik de mens geen mooi wezen. De beschaving moet het doen. En dan bedoel ik niet dat beschaving synoniem is met eten met mes en vork, met uiterlijkheden. Alsof dát het is. Beschaving is in feite mededogen, het overstijgen van jezelf. Ik denk dat dat voor velen heel moeilijk is, omdat het gros gegeten wordt door de ander in de struggle for life. Daarom is het belangrijk dat die meest basale strijd niet meer nodig is. Vanuit het strafrecht gezien is een beschaving zo zwak als de condities waaronder de kanslozen worden behandeld. Of het nou gevangenissen zijn, je rechtssysteem, de sociale bejegening van mensen, dat is je spiegel. Dat is de basis die je creëert voor je bevolking. Je hoeft niet van iedereen te verwachten dat het altruïsten worden, maar wel dat men elkaar niet naar het leven staat. Dat is wat nu hier in Nederland, vrees ik, eigenlijk gepropageerd wordt: dat ongelooflijke wantrouwen. Ik ben natuurlijk een wantrouwend mens, maar het wordt op dit moment ook in leven gehouden. Het wantrouwen tegen je buurman, tegen je medemens. De burger als verdachte. Dat maakt een maatschappij eigenlijk kapot. De Opiniemakers, politici en journalisten beïnvloeden de gedachtevorming in de samenleving. Ze beroepen zich in het algemeen op grondige feitenkennis. Maar is dat wel altijd het geval? Het CBS wil iedereen van informatie voorzien, want alleen als je de cijfers kent kan een debat op de juiste gronden worden gevoerd. Bovendien heeft eenieder daarmee een gelijk startpunt. In deze rubriek praat Jan Latten met prominente vrouwen uit onze samenleving waarbij hij ook hun feitenkennis toetst. In de vorige nummers deed hij dat bij Cisca Dresselhuys, Samira Bouchibti, Rita Verdonk, Agnes Jongerius, Joan Ferrier, Mirjam Sterk en Isa Baud. In deze uitgave legt hij Inez Weski langs de statistische meetlat

13 De vrijheid van de individuele mens gaat langzaam richting verdwijnpunt oproepen door politie of belastingdienst om te klikken voeden op tot een volk van verraders. Men ziet niet wat men verziekt. Het kan zeer ernstige gevolgen hebben. Als er over je geklikt wordt heb je er niet eens weet van, je kunt het niet toetsen of controleren. Computer says yes. Dat is het grote gevaar dat ons bedreigt. Het aantal strafzaken tegen minderjarige meisjes is de afgelopen jaren sterker toegenomen dan tegen jongens. Toch halen meisjes het niet bij de jongens: zijn meisjes gewoon braver? Ik schat dat het inmiddels in 25 à 30 procent van de gevallen om meisjes gaat (feit: 20 procent). Ik denk dat het er mee te maken heeft dat jongens nog meer op straat hangen dan meisjes. Je ziet dat jongens over het algemeen meer wordt toegestaan, bijvoorbeeld om op straat te drinken. Daar wordt bij meisjes meer op gelet. Bij jongens wordt het meer aanvaard dat ze de deur uitgaan. Ik denk dat dat een van de meest opvallende verschillen is. Uiteraard is er ook een biologisch verschil in gedrag van jongens en meisjes. Meisjes zijn vroeger volwassen dan jongens, ze hebben een andere adolescentieperiode. Los daarvan vind ik dat er de laatste jaren bijna een maatschappelijke ontkenning is van de biologische werkelijkheid. Jongeren zijn nu eenmaal niet klaar met hun ontwikkeling en kunnen nog chaotisch zijn. Zij moeten zichzelf nog vinden. Al die vragen: wie ben ik, wat wil ik? Het geeft lichamelijke en geestelijke onlustgevoelens en daar mogen ze bijna niets mee doen. Ze moeten bijna als soldaatjes in de pas lopen. In 80 pagina s tekst van het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening over het toekomstplan Randstad 2040 komt het woord kind niet één keer voor. Dat past erbij. En er mag ook niets meer! Oh wee als jongeren iets op een muur tekenen, dan wil men hen al strafrechtelijk gaan vervolgen. Je hebt tags, van die wilde krassen op de muur, maar je hebt ook van die prachtige kunstwerken. Er wordt gedaan of dat alles het werk is van een soort De rechterlijke macht moet neutraal zijn criminelen, terwijl degenen die dat doen, meestal gewoon op school zitten. Op de kunstacademie of zo; het zijn helemaal geen hooligans. Er is een volstrekte misvatting over wie dat eigenlijk zijn en er is nergens plaats voor. Vervolgens wordt het keihard aangepakt, want alles moet door repressie, via het strafrecht, geregeld worden. Je moet kennelijk thuis op je kamertje zitten. En er zijn ook geen speelveldjes meer, kinderen kunnen nergens meer terecht. Vrouwen in topfuncties; het valt velen nog tegen. Maar in het openbaar bestuur lijkt er sprake van feminisering. Is dat in het voordeel van de boeven? Ik denk dat van de rechterlijke macht in topfuncties als officieren van justitie en rechters inmiddels wel bijna de helft vrouw is (feit: 51 procent) en ik denk dat het nog sterker wordt. Toch denk ik nooit: zit er een vrouw of een man? Ik heb ook nog nooit gemerkt dat het gevolgen heeft voor de gevelde oordelen, bijvoorbeeld omdat vrouwen meer invoelings vermo gen zouden hebben in zo n functie. Met volstrekte overtuiging zeg ik nee, ik heb er nooit iets van gemerkt. In het Verenigd Koninkrijk bestaat de mogelijkheid om bij scheiding of andere familiezaken voor de shariarechtbank te kiezen. Moet rechtspraak volgens u seculier blijven? De rechterlijke macht moet neutraal zijn. Ik vermoed dat het in het Verenigd Koninkrijk zal gaan om arbitrage, vrijwillige arbitrage. In dat kader kan men elkaar van alles opleggen. In Nederland heeft men een rechtssysteem dat in honderd jaar zo gegroeid is, gebaseerd op bepaalde grondrechten, ook vertaald voor het Europese Hof. Handen afhakken hoort daar over het algemeen niet bij als je voor een shariarechtbank zou kiezen moet je ook consequent zijn. Ik vind dan ook dat uitingen van geloof niet horen bij openbare functies, en zeker niet bij die van een rechter. Dat is degene die wordt geacht onafhankelijk te zijn en recht te spreken. Uit zijn of haar uitspraken moet niets blijken van enige bevooroordeeldheid. Maar als je achter de kassa werkt, maakt het niets uit. Het aantal inwoners met twee of meer nationaliteiten neemt gestaag toe. Hoe kijkt u vanuit uw professie daar tegenaan? Op dit moment is de discussie volgens mij gaande vanuit een emotioneel-politiek oogpunt, vanuit de gedachte dat personen zich hier zouden nestelen en loyaliteit zouden behouden met een ander land. Maar in wezen heeft de toename ermee te maken dat mensen steeds internationaler worden in hun doen en laten. De globalisering is niet tegen te houden. Het maakt dat je mensen niet binnen landsgrenzen kunt houden. Die dubbele nationaliteiten: dat hoort bij die ontwikkeling. Mensen willen kunnen zeggen: ik behoor tot die roots en dat is mijn familie en dit is mijn straat en ik kom uit dát dorp, ook al wonen ze in een ander land met nog een ander paspoort. Meer dubbele nationaliteiten horen bij een wereld waarin vrij reizen, vrij bewegen toeneemt. Juridisch gezien heeft het uiteraard consequenties. In strafprocedures bijvoorbeeld zal men er rekening mee houden: Ah, die mijnheer heeft ook een paspoort van Marokko of Turkije en die landen leveren hun eigen ingezetenen niet uit, dus er is vluchtgevaar! Die ontwikkeling levert een vreemde tweespalt: aan de ene kant heb je een bijna niet te stuiten realiteit van een kleiner wordende wereld en aan de andere kant een neiging naar afbakening van het nationale, het regionale terug naar het Fries om het maar zo te zeggen. De mens houdt emotioneel de snelheid van verandering niet bij, dat is denk ik het probleem. Score op de statistische meetlat

14 kort sport kort sport 56 procent beweegt genoeg 12,4 procent doet vrijwilligerswerk voor sportvereniging Sportverenigingen draaien op vrijwilligerswerk. Clubs kunnen niet zonder de bereidwillige buurman die de lijnen trekt, de wijkgenoot die de ballen oppompt en ouders die belangeloos spelers naar uitwedstrijden vervoeren. In 2008 was het vrijwilligerswerk voor de sportvereniging dan ook de populairste vorm van deze belangeloze inzet. Van alle Nederlanders van 18 jaar en ouder doet 42 procent vrijwilligerswerk. Dat komt neer op ongeveer 5,3 miljoen mensen. Met 12,4 procent trekt de sportvereniging net als in het jaar daarvoor overigens het grootste aantal vrijwilligers. (Bron: CBS) Sporten en gezond leven horen bij elkaar. We weten dan ook allemaal dat we voldoende moeten bewegen. En hoewel ruim 1 op de 2 Nederlanders genoeg beweegt, boeken we in totaal geen vooruitgang op het gebied van lichaamsbeweging. In 2008 lag het percentage Nederlanders van 12 jaar of ouder dat voldeed aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen op 56 procent, evenveel als in Sinds 2001 was er sprake van een licht stijgende trend op het gebied van lichaamsbeweging, maar die trend wordt nu dus afgevlakt. (Bron: CBS) 75 procent jongeren lid van club of vereniging Jongeren brengen hun tijd niet alleen door in de schoolbanken. Ze beschikken gelukkig ook over vrije tijd. En die vullen ze voor een belangrijk deel met sport. Driekwart van de jongeren van 6 tot 18 jaar is lid van een club of vereniging. Het populairst daarvan zijn de sportverenigingen. Tieners die een hogere opleiding volgen zijn wat vaker lid van een club of vereniging, terwijl tieners die een lagere opleiding volgen elkaar naar verhouding wat meer ontmoeten op een straathoek, het clubhuis of het speelveldje. Ach, is Johan Cruijff ook niet op straat begonnen? (Bron: CBS) 791 minuten per week lichamelijk actief Veel jongeren hebben te kampen met overgewicht. Vooral in de vier grote steden komt dit voor; daar zijn relatief meer jongeren met overgewicht te vinden dan op andere plaatsen in het land. Maar wat zijn de verschillen tussen jongeren mét overgewicht en jongeren zónder overgewicht? Wie is lichamelijk eigenlijk het meest actief? In de leeftijdsgroep van 12 tot 25 jaar besteden beide groepen evenveel tijd aan matige en zware lichamelijke activiteit. De 12- tot 18-jarigen zonder overgewicht zijn (met 542 minuten per week) echter net wat actiever dan hun leeftijdgenoten met overgewicht (die 414 minuten per week actief zijn). Maar bij de 18- tot 25-jarigen doen juist de jongeren mét overgewicht net iets meer aan matige of zware lichamelijke activiteit (791 minuten per week tegenover 775 minuten per week door jongeren zonder overgewicht). Geen echt grote verschillen. (Bron: CBS) 26 27

15 aan het woord... Van ponskaart tot extranet In de tijd dat automatisering nog in de kinderschoenen stond, begon Willie Hurenkamp 37 jaar geleden zijn loopbaan bij BührmannUbbens. Op de administratie werd nog gewerkt met ponskaarten. Automatisering deed zijn intrede en Willie groeide mee. Tegenwoordig is hij hoofd van de afdeling Analyse & Verslaglegging. Willie Hurenkamp houdt van nieuwe uitdagingen. Juist daarin vindt hij de jus. En die is er volop bij BührmannUbbens. Privé ook trouwens. Met plezier knapt hij zijn woning op en is hij vele uren in de tuin actief. taties, een profit-managementproject, het Software-implemen- hele millenniumverhaal, in dat soort nieuwe dingen vind ik de jus, vertelt Willie. Daardoor heb ik nooit de behoefte gevoeld om elders te solliciteren. Momenteel zijn we bezig met een project waarbij klanten via extranet allerlei rapportages van onze site kunnen halen. Ook werken we aan een fusietraject met een Belgische partner. En we hebben het nodige werk aan de gewijzigde Europese btw-wetgeving. BührmannUbbens is Nederlands grootste leverancier van papier, enveloppen, verpakkingen en signproducten. Het bedrijf biedt haar klanten bovendien tal van diensten op het gebied van inkoop en logistiek. Een bedrijf als BührmannUbbens levert het CBS een aanzienlijke hoeveelheid gegevens. Maandelijkse productiestatistieken, conjunctuurverwachtingen en cijfers over milieu, personele ontwikkelingen, investeringen en innovaties. Het is allemaal wel te doen, vindt Willie. Het wordt deels routine, al zijn er ook vragenlijsten waar we wat meer uitzoekwerk aan hebben. Wat wel beter zou kunnen, is het benutten van de beschikbare gegevens. Als het CBS bijvoorbeeld Werken met BIK-codes maakt cijfers makkelijker vergelijkbaar meer zou werken met de BIKcodes (de SBI-codering) van de Kamer van Koophandel, kun je gegevens toch makkelijker vergelijken? Eén keer per jaar komt de contactpersoon van het CBS langs om te helpen bij de jaarlijkse productiestatistieken. Productie en handel zijn bij ons opgenomen in één rapportage. Hij helpt om de gegevens te splitsen voor het CBS. Waar Willies afdeling cijfers aanlevert, halen de marketingmedewerkers en businessanalisten de nodige informatie weer weg bij het CBS. Bijvoorbeeld over de ontwikkeling van prijzen. In het landelijke Schalkhaar laat Willie de cijfers ver achter zich. Daar leeft hij zich uit met klussen in en om het huis. Annemieke Bos 28 29

16 CBS-project Veiligheidsmonitor: eenduidige cijfers over sociale veiligheid Bestaande onderzoeken samengevoegd tot één gezaghebbende monitor Dick Meuldijk (links) met zijn collega s van het Bureau Veiligheidsmonitor. Gegevens over hoe Nederlanders de leefbaarheid van hun woonbuurt ervaren, over hun onveiligheidsgevoelens, hun aangiftegedrag, het optreden van de politie en preventiegedrag, het is allemaal te vinden in de 150 pagina s dikke publicatie Integrale Veiligheidsmonitor Niet voor niets noemt minister Hirsch Ballin (zie ook pagina 14) de cijfers uit deze Veiligheidsmonitor de meest aansprekende van het afgelopen jaar. We spraken met de makers over de totstandkoming ervan en het belang van eenduidige cijfers over de sociale veiligheid. Het opzetten van de Integrale Veiligheidsmonitor begon in Toen besloten een aantal overheidsorganisaties de handen in elkaar te slaan en de afzonderlijke gegevens die elk van hen op het gebied van veiligheid maakte samen te voegen. Het betrof de Politiemonitor Bevolking, het slachtofferdeel uit de CBS-enquête Rechtsbescherming en Veiligheid en delen uit de enquête Leefbaarheid en Veiligheid van de G31 gemeenten. Dick Meuldijk, hoofd Bureau Veiligheidsmonitor: De gedachte van de ministeries van Binnenlandse Zaken, Justitie en van het CBS was om de verschillende monitors samen te voegen tot één Veiligheidsmonitor Rijk. Maar voordat het zover was, hebben we een lang traject moeten doorlopen. Er was veel afstemming nodig, alle partijen moesten concessies doen. Aangezien de wil om eruit te komen er duidelijk was, is dat uiteindelijk ook gelukt. Meuldijk noemt het uniek dat verschillende bestuursniveaus vrijwillig samen optrokken. Het was eigenlijk het eerste concept Er was veel afstemming nodig, alle partijen moesten concessies doen voor een shared service op statistiekgebied waarbij meerdere overheidspartijen van eenzelfde basisvoorziening gebruik maken. Eén gezaghebbende monitor De volgende stap was de monitor uit te breiden tot op lokaal niveau. Eveneens een complex traject. Er waren nu nóg meer partijen bij betrokken, zoals de G4, G31, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de politiekorpsen, de eerder genoemde ministeries en het CBS, aldus Meuldijk. Samen hebben we een projectgroep geformeerd, waarin overeenstemming werd bereikt over alle elementen van de monitor. Daarna we zitten ongeveer eind 2007 werd een organisatie opgebouwd die de draad verder moest oppakken en voor de uitvoering moest zorgen. Dat werd het Bureau Veiligheidsmonitor. Meuldijk stelde een team samen, dat een en ander in goede banen moest leiden. Dat is gelukt. Vanaf april 2008 was ons bureau met nu in totaal vijf medewerkers waaronder een methodoloog van het WODC actief. Over de streep trekken Het eerste jaar deden mede door inspanningen van het ministerie van Binnenlandse Zaken 80 gemeenten mee. Een jaar later waren dat er al 240. Meuldijk: We hebben flink aan de weg getimmerd en veel energie gestoken in het over de streep trekken van de gemeenten om mee te werken aan het onderzoek. De gemeenten beslissen namelijk zelf of ze meedoen of niet. Dat er zo snel resultaten zijn geboekt, komt volgens Meuldijk niet alleen door de inzet van zijn Bureau. Alle partijen stonden achter het idee de bestaande onderzoeken samen te voegen zodat er één 30 31

17 Door de samenvoeging van de verschillende veiligheidsmonitors wordt veel geld bespaard en neemt de enquêtedruk op de burger af gezaghebbende monitor zou ontstaan. Met name dat heeft ook heel positief gewerkt. Eenduidige cijfers Eén gezaghebbende monitor biedt in meer dan één opzicht winst. Door de samenvoeging wordt veel geld bespaard en neemt de enquêtedruk op de burger af. Het grootste voordeel van één Veiligheidsmonitor is volgens Meuldijk echter dat er eenduidige cijfers beschikbaar komen over de sociale veiligheid in Nederland. Als je meerdere cijfers hebt over een bepaald veiligheidsthema dan is het onvermijdelijk dat de discussie zich toespitst op de cijfers in plaats van op de vraag hoe je goed beleid kan ontwikkelen om het probleem aan te pakken. Met de monitor kunnen lokale, regionale en landelijke cijfers beter worden samengevoegd en lokale en regionale benchmarks worden opgezet. Verschillende methoden van ondervraging De Veiligheidsmonitor officieel Integrale Veiligheids monitor genoemd is een grootschalige enquête naar de gevoelens van onveiligheid onder de bevolking van 15 jaar en ouder. Het CBS is de instantie die de steekproef voor de landelijke en lokale metingen trekt. Ger Linden, projectleider Integrale Veiligheidsmonitor van het CBS, is daar nauw bij betrokken. De gemeenten bepalen zelf de omvang van de steekproef. Het CBS kan hierbij, waar nodig, adviseren. Een groot voordeel is ook dat alle deelnemers gebruik maken van hetzelfde steekproefkader. Daarnaast is ook het kosten aspect van belang, zeker voor de deelnemende gemeenten. Bij de Integrale Veiligheids moni tor wordt daarom naast de gebruikeleijke telefonische en face-to-face waarneming ook gebruik gemaakt van inter net en papier, de goedkopere waarnemingsmethoden. Ook de vragen lijst is in samenwerking met de eerder genoemde partijen totstand We hopen dat het instrument zo gezaghebbend wordt dat niemand er meer omheen kan gekomen. De vragenlijst is modulair opgebouwd. Een viertal vragenblokken zijn verplicht voor alle deelnemers. De overige vragenblokken zijn facultatief. Het CBS neemt voor de landelijke uitvoering van de Integrale Veiligheidsmonitor zowel de verplichte als de facultatieve blokken in de vragenlijst op. Gemeenten en politieregio s kunnen daarnaast zelf bepalen welke van de facultatieve vraagblokken zij in de vragenlijst opnemen. Ook kunnen gemeenten en politieregio s zelf vragen toevoegen in de zogenoemde vrije ruimte, aldus Linden. Veldwerk Het veldwerk voor de Integrale Veiligheidsmonitor wordt jaarlijks vanaf half september tot eind december landelijk, regionaal en lokaal uitgevoerd. Deelnemende gemeenten maken veelal gebruik van private partners voor de uitvoering. Deze private partijen dienen zich vooraf te conformeren aan de werkwijze en de te hanteren technieken. Het Bureau Veiligheidsmonitor is verantwoordelijk voor de kwaliteitsbewaking. In totaal hebben in 2008 zo n mensen antwoord gegeven op de gestelde vragen. Op landelijk en regionaal niveau nam het CBS zo n enquêtes af. Aan de monitor in 2009 zullen in totaal enige honderdduizenden respondenten meedoen. Harry Huys, inhoudelijk deskundige bij het CBS op het gebied van de Veiligheidsmonitor: In januari stuurden de lokale deelnemers hun onderzoeksresultaten door tussenkomst van het Bureau Veiligheidsmonitor naar het CBS. Wij hebben alle bestanden samengevoegd tot één integraal geheel, voerden er bewerkingen op uit en voorzagen het van weegfactoren. Lokale deelnemers kregen vervolgens de microdata van hun eigen gebied terug. Het CBS maakte op basis van het integrale bestand een landelijke rapportage. Meuldijk voegt toe dat De CBS-collega s die nauw betrokken zijn bij de totstandkoming van de Integrale Veiligheidsmonitor. Eerste van links is Harry Huys, vierde van links is Ger Linden

18 Internationaal scoren we hier eveneens hoog mee. Alleen in Engeland komt dit soort onderzoek tot nu toe voor, maar daar doen de gemeenten niet vrijwillig mee maar wordt het door de overheid opgelegd de gemeenten die meedoen een applicatie krijgen, waarmee ze zelf met de beschikbare landelijke, regionale en lokale cijfers aan de slag kunnen. De gemeenten kunnen zelf een rapport opstellen, maar het is ook mogelijk om ons om advies te vragen als zij een uitgebreidere rapportage of analyse van de uitkomsten willen. Wij brengen daarbij de mogelijkheden van het Centrum voor Beleidsonderzoek van het CBS onder hun aandacht. De enige inzet die we van de deelnemende gemeenten vragen, is zorgdragen voor de kosten voor het uitvoeren van de lokale meting. Internationaal scoren Terugkijkend op de geboekte resultaten is Linden van mening dat in de afgelopen periode een aantal belangrijke stappen zijn gezet: Je hoopt dat het instrument zó gezaghebbend wordt dat niemand er meer om heen kan. Wij verwachten dan ook dat uiteindelijk alle gemeenten zullen meedoen. Dat komt de onderlinge vergelijkbaarheid ten goede. Net als Meuldijk noemt hij de gehanteerde opzet met het CBS, de gemeenten en andere overheidsinstanties redelijk uniek. Ik denk dat deze vorm van samenwerking ook op andere gebieden dan veiligheid goed werkt. Internationaal scoren we hier eveneens hoog mee. Alleen in Engeland komt dit soort onderzoek tot nu toe voor, maar daar doen de gemeenten niet vrijwillig mee maar wordt het door de overheid opgelegd. Tot slot, hoe zit het met toekomstige ontwikkelingen? Meuldijk: In de toekomst zou ik naast de gegevens uit de monitor ook de cijfers over geregistreerde criminaliteit willen opnemen. De Veiligheidsmonitor geeft een subjectief oordeel van de burgers over hoe zij veiligheid beleven en hoe zij vinden dat de politie en gemeenten hiermee beleidsmatig moeten omgaan. Dat verschilt met de daadwerkelijke registratie van de politie. Voor het vormgeven van het beleid is die koppeling heel interessant. Een andere mogelijkheid is de gegevens uit de Veiligheidsmonitor te koppelen aan de sociaal-economische bestanden van het CBS. Door het koppelen van beide bestanden kan het beleid nog gerichter worden ontwikkeld. Miriam van der Sangen Symposium In cijfers gevangen Criminaliteit en sociale veiligheid Op dinsdagmiddag 20 april 2010 presenteert het CBS data die het verzamelt op het gebied van criminaliteit, criminaliteitsbestrijding en veiligheidsbeleving. Bent u geïnteresseerd? Ga voor nadere informatie en uw aanmelding naar: Wat doet het BUREAU VEILIGHEIDSMONITOR? De uitvoering van de Veiligheidsmonitor wordt ondersteund door een landelijke uitvoeringsorganisatie. De taken van het bureau zijn: Ondersteuning bieden bij het formuleren van aanvullende specifieke vragen. Ondersteuning bieden bij het zoeken naar een geschikt onderzoeksbureau. Aanreiken van een beproefde mix van onderzoeksmethoden en een ideale volgorde daarvan. Het bewaken van een uniforme en kwalitatief goede uitvoering van de monitor door de verschillende veldwerkbureaus. Het beschikbaar stellen van een toolkit, protocollen en een draaiboek van instructies. Het beschikbaar stellen van een tabellendatabase die centraal wordt beheerd. Het beschikbaar stellen van een on-line applicatie voor de presentatie van de resultaten. Het bieden van ondersteuning bij verrijking van de gegevens met sociaaleconomische statistieken van het CBS. De organisatie is ondergebracht in een samenwerkingsverband van het WODC met het NICIS Institute. Met deze constructie is de inbreng van voldoende onderzoekskennis en een goede verbinding met het werkveld gegarandeerd. Gemeenten of andere overheidsinstanties die willen meedoen met het onderzoek naar veiligheid kunnen zich aanmelden bij Dick Meuldijk van het Bureau Veiligheidsmonitor: meuldijk@veiligheidsmonitor.nl 34 35

19 kort reizen kort reizen Motorrijder is 45 jaar Nederland telt motorfietsen die in particulier bezit zijn. De gemiddelde leeftijd van de eigenaren van deze snorders is de laatste jaren flink gestegen. In 2000 bedroeg deze nog 39 jaar, maar in 2009 was de gemiddelde leeftijd opgelopen naar 45. Inmiddels bestaat tweederde van de motorbezitters uit 40-plussers. Opvallend is ook de toename van het aantal motoren in handen van 50-plussers. Begin 2009 was eenderde van de motorbezitters 50 jaar of ouder tegenover 17 procent in (Bron: RDW/CBS) 1,7 kilometer rijden naar de oprit 15,6 miljard kilogram CO2-uitstoot door vakantie Op vakantie, heerlijk! Maar niet altijd goed voor het milieu. In 2008 veroorzaakten vakanties van Nederlanders een CO2-uitstoot van 15,6 miljard kilogram. Dat is 8 procent van de totale Nederlandse CO 2 -emissie en ruim 16 procent meer dan in Die toename wordt vooral veroorzaakt door buitenlandse vakanties: het aandeel hiervan in de totale CO 2 -emissie bedraagt maar liefst 82 procent. De uitstoot door vakanties wordt overigens vooral veroorzaakt door vervoer (45 procent). Het merendeel daarvan was toe te schrijven aan vervoer per vliegtuig. (Bron: CBS) Hoe dichter iemand bij de oprit van een hoofdverkeersweg (een rijks- of provinciale weg) woont, hoe sneller hij op zijn bestemming is. Maar hoe ver weg of dichtbij wonen we van zo n oprit? Cijfers wijzen uit dat die afstanden in ons kleine land niet zo gek veel van elkaar verschillen. In 2007 woonden Nederlanders gemiddeld 1,7 kilometer van de dichtstbijzijnde oprit van een hoofdverkeersweg. De afstanden liepen uiteen van 1,2 kilometer in Groningen tot 2,1 kilometer in Friesland. Wie het verst weg wonen van een oprit? Eén keer raden Juist, de bewoners van de Waddeneilanden. (Bron: CBS) Toeristen geven 1,7 miljard euro uit Economisch gezien mag het allemaal dan wat tegenzitten, wij Nederlanders blijven wel steeds meer geld uitgeven in het buitenland als we daar als toerist op bezoek zijn. Vanaf het tweede kwartaal in 2008 tot en met het eerste kwartaal van 2009 zijn deze bestedingen tijdens toeristische reizen in het buitenland met 7 procent gegroeid. In het eerste kwartaal van 2009 gaven Nederlanders tijdens toeristische reizen in het buitenland 1,7 miljard euro uit. Dat is 4 procent meer dan een jaar eerder. Vooral in de VS gaven we meer geld uit: in de periode van het tweede kwartaal 2008 tot en met het eerste kwartaal van 2009 namen de uitgaven in dat land toe met jawel 36 procent. Maar ook in Zwitserland en Italië trekken we de portemonnee graag open. Daar stegen de uitgaven in diezelfde periode met respectievelijk 15 en 12 procent. (Bron: CBS) 36 37

20 aan het woord... Aan de CBS-aangiften heb ik het minste werk Advocaat wilde ze worden, van kinds af aan al. Toch nam haar carrière na haar studie rechten een verrassende wending. Sindsdien werkt ze met veel passie in de wereld van im- en export. Ria Swinkels wilde eigenlijk advocaat worden. Dat bleek lastig te combineren met het opvoeden van drie kinderen. Via een docentschap kwam ze bij Xerox terecht. Daar werkt ze nu met veel passie als manager Customs Affairs. in de advocatuur bleek niet Werken zo eenvoudig als moeder van drie kinderen, legt Ria uit. Een baan als docent was beter te combineren met het gezinsleven. In deze functie kwam ik in aanraking met medewerkers en managers van diverse bedrijven, waaronder Xerox. Wat een geluk, Xerox streefde in die tijd een meer evenwichtige man-vrouwverhouding na en bood mij een fulltime baan aan. De kinderen waren toen al wat groter, dus ik besloot de stap te wagen. Dat is inmiddels 17 jaar geleden. Ria is manager Customs Affairs bij Xerox Manufacturing in Venray. We verzorgen alles wat nodig is voor de im- en export van onze producten, zoals aangiften ten invoer, uitvoer- en doorvoer en oorsprongsverklaringen. Ria doet haar werk met veel passie. Iedere probleemsituatie is weer uniek en er zijn steeds nieuwe uitdagingen. Ook in douaneland heeft de digitalisering zijn intrede gedaan. Aan de CBS-aangiften, zoals de statistieken internationale handel, heeft ze het minste werk. Dat is geheel geautomatiseerd. Als er grote verschillen optreden in de matching met de BTW-opgave is er contact. Waar Ria soms wel moeite mee heeft, is het tijdstip van aanleveren. De enquêtes Overheidsinstanties moeten meer gebruik maken van elkaars database moeten worden ingeleverd op een moment dat ook andere rapportages klaar moeten zijn. Ik denk dat overheidsinstanties zoals het CBS, de douane, productschappen en de belastingdienst meer van elkaars database gebruik zouden moeten maken. Je zou het ook zo kunnen benaderen dat bedrijven in een grote database alle mogelijke informatie klaarzetten en dat de verschillende instanties daar zelf de gegevens uithalen die ze nodig hebben. Na een dag vol telefoonverkeer en druk regelwerk komt Ria thuis in een oase van rust. Ik ontspan graag met een boek en wat easylistening muziek op de achtergrond. Of ik trek de natuur in. Daarnaast houd ik van gezellig samenzijn met familie en kennissen. Annemieke Bos 38 39