Klimaatverandering, de afspraken van Parijs en hoe passen we ons aan de klimaatverandering die onvermijdelijk is.

Transcriptie

1 Klimaatverandering, de afspraken van Parijs en hoe passen we ons aan de klimaatverandering die onvermijdelijk is. College, Kennis Atelier Flevoland 7 maart 2016, Lelystad door Pier Vellinga hoogleraar klimaatverandering Wageningen en Vrije Universiteit Amsterdam voorzitter Nationaal Programma Kennis voor Klimaat ( ) portefeuillehouder Water en Klimaat van de Wadden Academie

2 Klimaatafspraken Parijs dec Wat is afgesproken; Wat betekent dat wereldwijd? Wat betekent dat voor Nederland?

3 De klimaatafspraken van Parijs (1 en 2) 1. na 30 jaar geharrewar eindelijk consensus na de overeenkomst VS en China: niemand kan zich meer verschuilen. 2. De doelstelling: menselijke invloed beperken tot 11/2, max 2 graden wereldwijde opwarming. Dit vraagt om nagenoeg klimaat neutrale productie en consumptie in 2050.

4 De klimaatafspraken van Parijs (3 en 4) 3. Top down via de VN of bottom-up? Vrijwillige afspraken op basis van eigen, nationale voorstellen met internationale rapportage - verplichting. 4. Internationale klimaatfinanciering; 100 miljard $ per jaar voor emissiebeperking en aanpassing aan klimaatverandering in de armere landen.

5 Zal Parijs gaan werken en wat betekent dit voor het klimaat van de toekomst? 1. Ja, omdat duurzame energie snel concurrerend wordt met fossiele brandstoffen; 2. Ja, omdat het tegelijkertijd steeds duidelijker wordt dat klimaatverandering op termijn heel veel schade geeft. 3. Klimaat van de toekomst: 2 graden betekent dat het de komende 50 jaar nog steeds warmer wordt, dat regenval gaat toenemen evenals droogte en hittegolven en dat de zeespiegel nog honderden jaren blijft stijgen. Grotere destabilisatie van het wereldklimaat wordt waarschijnlijk,maar niet zeker, voorkomen.

6

7 De prijs van zonnestroom daalt zeer snel, halveert iedere vier jaar

8 Ruimte beslag zonnepanelen als we voor heel nederland met zon pv in onze energie willen voorzien, nog zonder opslag capacitiet

9 Toenemend vermogen en hoogte van windturbines waarbij de prijs per KWh daalt

10 China investeert fors in duurzame energie, meer dan de VS en EU samen

11

12

13

14

15

16

17

18 Wat gaat er vermoedelijk in Nederland gebeuren (1,2, 3 en 4) Forse investeringen in bestaande gebouwen en woningen, onder meer naar nul op de meter woningen, voor euro per woning. Markt voor bestaande woningen van 13 miljard euro per jaar voor 20 jaar; Forse investeringen in wind op zee en in zonne-daken en zonne akkers met op termijn power to gas voor energie opslag. Warmte voor de industrie: wellicht inzet op geothermie (ca. 30 % mogelijk) Inzet van biomassa voor biobased economy en circulaire economie; Elektrische auto s voor personenauto s en waterstof en biogas voor vrachtvervoer.

19 Wat gaat er vermoedelijk in Nederland gebeuren (5 en 6) Veel zwaardere inzet op bestaande wetgeving over energie efficiency investeringen door bedrijven ( 5 jaar terugverdientijd regeling); Toenemende druk op fossiele energie intensieve industrieën: cement, staal, kunstmest, raffinaderijen chemie, tuinbouw transport (vrachtauto s en schepen) ( afloop van het goedkope energie tijdperk ); heel sterk investeren in vernieuwing, of afbouwen in Nederland;

20 Voedselvoorziening en klimaatverandering Voedselproductie gebruikt 75 % van alle zoet water; Voedselproductie, processing, transport en consumptie zijn tezamen verantwoordelijk voor ongeveer 30 % van alle broeikasgassen. Een koe produceert ongeveer net zoveel broeikasgassen als een gemiddelde auto. Ook natte rijst teelt produceert veel broeikasgassen en ook veengebieden die voor landbouw en veeteelt worden ingezet.

21 Klimaat neutrale landbouw en veeteelt? De huidige focus op bulk produktie, grotere efficiency, meer opbrengst per ha, en meer dieren per vierkante meter lost m.i. de problemen van de broeikasgassen, bodemvruchtbaarheid en behoud van biodiversiteit niet op;

22 dierlijk versus plantaardig eiwit conclusies: Productie van plantaardige eiwit vraagt maar 25 % van het landoppervlak in vgl. met productie van dierlijk eiwit; Productie van plantaardig eiwit geeft maar 25 % van de hoeveelheid CO-2 in vgl. met productie van dierlijk eiwit; Productie van plantaardig eiwit vraagt maar 2 tot 3 % van het water in vgl. met productie van dierlijk eiwit.

23 zoek de meerwaarde per ha. en per product Plantaardig eiwit stimuleren en dierlijk eiwit eerlijk beprijzen; Gemengd bedrijf verkennen t.b.v. koolstof opslag, bodemvruchtbaarheid, circulaire economie; Mogelijkheden biobased economie verder verkennen; Aandacht voor gedegradeerde gronden en verzilte gebieden en productie in zee; Kortere voedselketens; Gezonde voeding: gezond voor mens en natuur;

24 Wat gaat er vermoedelijk in Nederland gebeuren (7 en 8) Landbouw en voedsel krijgen te maken met regelgeving over koolstof in de bodem en CH-4 emissie in de veeteelt ; Initiatieven en aanzet tot beleid op het gebied van landbouw, landgebruik en voedsel met als doel de reductie van broeikasgas emissie door: - minder dierlijk eiwit en - meer plantaardig eiwit in het voedsel pakket

25 Aanpassing aan klimaatverandering Klimaat van de toekomst: 2 graden betekent dat het de komende 50 tot 100 jaar nog steeds warmer wordt, dat regenval blijft toenemen evenals kans op aanhoudende droogte en hittegolven en dat de zeespiegel nog honderden jaren blijft stijgen. Destabilisatie van het wereldklimaat wordt waarschijnlijk, maar niet zeker, voorkomen.

26

27 27

28 28

29 Sea-level rise projection (m) 29

30 Option 3: retreat to higher grounds 30

31 Option 1: offensive strategy 31

32 Option 2: protecting within existing boundaries, closed version 32

33 Option 2: protecting within existing boundaries, open version 33

34 Rhenen 3 september 2015

35 Uur na overloop Overloopscenario Rhenen 3 september 2015

36 Rhenen 3 september

37

38

39

40 9 maart 2016

41 Berichten in 2000 De regenval in Noord-Holland is de laatste maanden van 2000 heviger geweest dan elders in Nederland. De land- en tuinbouworganisatie LTO berekende dat de telers van aardappelen, lelies, uien, wortelen, witlof en kool samen vijftig miljoen gulden schade leden

42 Berichten 2014 De overstromingen in de Balkan zijn de zwaarste sinds 120 jaar en er zijn al zeker 35 doden gevallen. Volgens de regering heeft het land vijf jaar nodig om de door overstromingen getroffen landbouwsector te herstellen. (Boeren business 19 mei 2014)

43 Berichten 2014, Nederland Bij akkerbouwer en loonwerker Ard-Jan en Diny Oomen in het Noord-Brabantse Raamsdonk viel maandag in vier uur tijd 100 millimeter regen. Bij de digitale regenmeter in Dussen is 160 millimeter neerslag gemeten. (de boerderij 29 juli 2014)

44 Berichten 2016 Het is in 2016 tot nu toe zeer nat..in januari viel er in Nederland gemiddeld 110 millimeter regen. Normaal gesproken is dat 73 millimeter. Het Zeeuwse Ovezande spande de kroon met 159 millimeter. Deze maand valt er alleen nog maar meer regen. (de Boerderij 12 februari 2016)

45

46 Low lying coastal areas with saline groundwater 46

47 How to prevent salinization of coastal well fields? In coastal areas, fresh water lenses are major fresh water resources, but vulnerable to upconing of brackish water If the filter screens are placed too deep, or if the groundwater is overpumped, the well field is at serious risk of salinization. Watercycle Research Institute 47

48 The solution: 3-way approach 1. Pump (intercept) brackish water ( Fresh keeper ) 2. Use brackish water as additional fresh water source (desalination by reversed osmosis) 3. Dispose RO concentrate in deep (more saline) aquifer through well injection Watercycle Research Institute 48

49 Investment in climate change adaptation: 3 lines of reasoning 1. Being prepared: research and innovation, capacity building, early warning system

50 Investment in climate change adaptation: 3 lines of reasoning 2. Mainstreaming climate change in land use urban developement, infrastructure, health care

51 Investment in climate change adaptation: 3 lines of reasoning 3. Climate change, mitigation and adaptation, a trigger and guiding principle in building more resilient societies

52 5. Ontwikkelen van toenemende mogelijkheden voor recreatie en toerisme vanwege beter klimaat. Klimaatopgaven en -kansen voor Flevoland % duurzame energie in : zon, wind, biogas, geothermie; productie en opslag van waterstof en methaangas op basis van duurzame energie, circulaire economie; kansen voor biobased economy, zonneparken en windparken; 2. Broeikasgassen uit de veeteelt fors verminderen en oplossingen ontwikkelen voor koolstofverlies uit de bodem; toenemende kansen voor natuur geïntegreerde voedsel productie voor de regionale markt; 3. Hoogwaterbescherming, doorbraakvrije dijken, brede multifunctionele veiligheidszones; 4. Vergroting capaciteit van water buffering en afvoer in verband met vaker en meer regenwater (landbouw, steden en dorpen) en opvang van hogere temperaturen in de steden; omgaan met verzilting;