Klimaatverandering, de afspraken van Parijs wat betekent dat, wereldwijd en voor de hoge zandgronden?

Transcriptie

1 Klimaatverandering, de afspraken van Parijs wat betekent dat, wereldwijd en voor de hoge zandgronden? Waterbeheer in tijden van klimaatverandering Deltaprogramma Hogezandgronden, regio oost door Pier Vellinga hoogleraar klimaatverandering Wageningen en Vrije Universiteit Amsterdam voorzitter Nationaal Programma Kennis voor Klimaat ( ) portefeuillehouder Water en Klimaat van de Wadden Academie

2

3

4

5

6 De klimaatafspraken van Parijs (1 en 2) 1. na 30 jaar geharrewar eindelijk consensus na de overeenkomst VS en China: niemand kan zich meer verschuilen. 2. De doelstelling: menselijke invloed beperken tot 11/2, max 2 graden wereldwijde opwarming. Dit vraagt om nagenoeg klimaat neutrale productie en consumptie in 2050.

7 De klimaatafspraken van Parijs (3 en 4) 3. Top down via de VN of bottom-up? Vrijwillige afspraken op basis van eigen, nationale voorstellen met internationale rapportage - verplichting. 4. Internationale klimaatfinanciering; 100 miljard $ per jaar voor emissiebeperking en aanpassing aan klimaatverandering in de armere landen.

8 Waarom was er 30 jaar nodig voor het maken van deze afspraken en zal het gaan werken?...(1 en 2) 1. De kost gaat voor de baat uit; de effecten van emissievermindering merken we pas over 30 jaar, het is als draaien aan de thermostaat, het duurt even voordat zich een nieuwe temperatuur instelt; 2. Actief klimaatbeleid verandert de machtsverhoudingen tussen landen en tussen bedrijven. Daartegen bestaat bij de verliezers zoals oliemaatschappijen, autofabrikanten, en olielanden zoals Saoedi Arabië en Rusland zeer veel weerstand.

9 Waarom was er 30 jaar nodig voor het maken van deze afspraken en zal het gaan werken?...(3 en 4) 3. De netto effecten van klimaatverandering zijn in de rijke noordelijke landen de eerste 50 jaar vrij klein. Pas na 50 jaar blijkt dat het steeds erger wordt en je niet meer terug kunt. 4. Ontkenning van de menselijke oorzaak van klimaatverandering is een ideologisch issue geworden bij groepen die bij voorbaat tegen ingrijpen zijn door de overheid.

10 Zal Parijs gaan werken en wat betekent dit voor het klimaat van de toekomst? 1. Ja, omdat duurzame energie snel concurrerend wordt met fossiele brandstoffen; 2. Ja, omdat het tegelijkertijd steeds duidelijker wordt dat klimaatverandering op termijn heel veel schade geeft. 3. Klimaat van de toekomst: 2 graden betekent dat het de komende 50 jaar nog steeds warmer wordt, dat regenval gaat toenemen evenals droogte en hittegolven en dat de zeespiegel nog honderden jaren blijft stijgen. Grotere destabilisatie van het wereldklimaat wordt waarschijnlijk, maar niet zeker, voorkomen.

11 Wat gaat er vermoedelijk in Nederland gebeuren (1,2 en 3) 1. Forse investeringen in bestaande gebouwen en woningen, onder meer naar nul op de meter woningen, voor euro per woning. Markt voor bestaande woningen van 13 miljard euro per jaar voor 20 jaar; 2. Forse investeringen in wind op zee en in zonne-daken en zonne akkers met op termijn power to gas voor energie opslag. 3. Warmte voor de industrie: wellicht inzet op geothermie (ca. 30 % mogelijk) 4. Elektrische auto s voor personenauto s en waterstof en biogas voor vrachtvervoer.

12 Wat gaat er vermoedelijk in Nederland gebeuren (4,5 en 6) Landbouw en voedsel krijgen vroeg of laat te maken met regelgeving over koolstof in de bodem en CH-4 emissie veeteelt; Klimaat wordt gunstiger voor landbouw door CO-2 bemesting en langer groeiseizoen; maar toename van weersextremen geeft vaker misoogsten; Klimaat wordt gunstiger voor recreatie door hogere temperaturen, maar klimaatverandering leidt ook tot verstoring van ecosystemen (natuurbranden, blauw-algen, teken, beuken zijn kwetsbaar voor droogte, eiken processierups, etc) Zo nu en dan ongekende extreme weersomstandigheden, heftige regenval, storm, onweer, hitte, droogte etc Voortzetting Deltaprogramma en andere investeringen in aanpassing aan klimaatverandering;

13 Voedselvoorziening en klimaatverandering Voedselproductie, processing, transport en consumptie zijn tezamen verantwoordelijk voor ongeveer 30 % van alle broeikasgassen. Een koe produceert ongeveer net zoveel broeikasgassen als een gemiddelde auto. Ook natte rijst teelt produceert veel broeikasgassen en ook veengebieden die voor landbouw en veeteelt worden ingezet.

14 dierlijk versus plantaardig eiwit conclusies: Productie van plantaardig eiwit geeft maar 25 % van de hoeveelheid CO-2 in vgl. met productie van dierlijk eiwit; Productie van plantaardige eiwit vraagt maar 25 % van het landoppervlak in vgl. met productie van dierlijk eiwit; Productie van plantaardig eiwit vraagt maar 2 tot 3 % van het water in vgl. met productie van dierlijk eiwit.

15 Klimaat neutrale landbouw en veeteelt? De huidige focus op bulk productie, grotere efficiency, meer opbrengst per ha, en meer dieren per vierkante meter lost m.i. de problemen van de broeikasgassen, bodemvruchtbaarheid en behoud van biodiversiteit niet op;

16 Concurrentiepositie landbouw in Oost Nederland laag t.o.v. andere regio s in Nederland Laag = < 65 NGE/bedrijf en < 2.2 NGE/ha (licht grijs) Gemiddeld (licht blauw) Hoog = > 87 NGE/bedrijf en > 3 NGE/ha (donkerblauw)

17 Vanuit traditionele partijen als natuur & landschap, water, recreatie en wonen is er weinig vraag naar ruimte in Oost Nederland vergeleken met andere regio s.

18 GLB subsidies Eerste pijler-verdeling ( /ha) Van sector beleid naar gebiedenbeleid Maatschappelijke doelen

19 Wat dan? zoek de meerwaarde per ha. en per product Plantaardig eiwit stimuleren en dierlijk eiwit eerlijk beprijzen; Gemengd bedrijf verkennen t.b.v. koolstof opslag, bodemvruchtbaarheid, circulaire economie; zorgboerderij; gezondheidssector; Mogelijkheden biobased economie verder verkennen; Kortere voedselketens; Gezonde voeding: gezond voor mens en natuur;

20 Aanpassing aan klimaatverandering Klimaat van de toekomst: de 2 graden doelstelling van Parijs betekent dat het de komende 50 tot 100 jaar nog steeds warmer wordt; in Nederland nog eens ca. 2 graden gemiddeld erbij. dat regenval blijft toenemen van 20 % extra nu tot ca. 40 %? ; neerslag in piekbuien stijgt nog meer? ; kans op aanhoudende droogte en hittegolven neemt stevig toe;

21 Droogtegebieden zoals berekend voor de periode National Centre for Atmospheric Research

22 22

23

24

25

26

27 Jaarmaximum neerslag is nu al, in 2014 flink, toegenomen 1 op 100 jaar neerslag is nu de 1 op 30 jaar neerslag.

28 Voorjaarsdroogte in 2011 was aanzienlijk sterker dan historische droogte van 1976

29 Voorjaar- en vroege zomerdroogte 2015 was even droog als historisch droogte jaar 1976

30 Analyses en aanbevelingen uit de klimaatstudie Droge Rurale gebieden van 2014 Vaker en meer intensieve langdurige droogte en hoge temperaturen met gevolgen voor: Landbouw, natuur, maar ook industrie, scheepvaart water recreatie, energievoorziening en drinkwater winning; Droogteschade maal 2,5 Grondwaterstand in de zomer -/- 10 cm tot -/- 50 cm. Droogvallende beken

31 Transitie in waterbeheer is nodig Regulier traditioneel waterbeheer volstaat niet meer; Waterconservering nu ook belangrijk; Dit vraagt gebiedsgericht beleid, locale arrangementen met regionale afstemming; Het gaat om sparen en om voorraadvorming;

32 Tot slot 5 aanbevelingen (zie ook Kennis voor Klimaat 2014) 1. Gezamenlijk ruimtelijke toekomstplannen; stimuleer lokale samenwerking op het gebied van water- en grondwaterbeheer, met de beekdalen als ruggengraat; alles zoveel mogelijk op de meest geschikte plaats; gezamenlijk ontwerpen en verbinden is belangrijker dan toetsen op regels; 2. Goede waterbuffer geeft internationaal gezien een goede uitgangspositie voor de land- en tuinbouw in tijden van klimaatverandering. Ontwikkel en gebruik het blauwe goud: waterbuffering in de dikke zandpakketten van de hogezandgronden; organiseer watergebruik en opslag in innovatieve overeenkomsten en verbanden, inclusief industriële gebruikers; 3. Stimuleer de ontwikkeling van natuur (en water-) geïntegreerde landbouw en multifunctioneel grondgebruik en opwaardering van voedsel kwaliteit en verkoopprijs per eenheid; 4. Ontwikkel natuur en recreatie mogelijkheden in combinatie met waterbeheer; 5. Verbind stad en land, via water, recreatie, kortere voedselketens;

33 Ik dank u voor Uw aandacht!