Wat is de visie op verslavingszorg en welk aanbod heeft de zorg? Regiovisie Ambulante. Op welke groepen richten we ons? verslavingszorg Flevoland

Transcriptie

1 Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Maart 2010 Wat is de actuele omvang van alcohol- en drugsgebruik? Bestuurlijk kader Wat is de visie op verslavingszorg en welk aanbod heeft de zorg? Regiovisie Ambulante Op welke groepen richten we ons? verslavingszorg Flevoland Wat zijn de doelstellingen om alcohol- en drugsgebruik terug te dringen? Telefoon Editie Heeft u vragen? Wilt u reageren? Meer informatie?

2 Bestuurlijk kader Regiovisie Ambulante verslavingszorg Flevoland Gemeente Almere Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Vastgesteld door het College van B&W Almere Op 16 december 2008

3 2 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

4 Inhoudsopgave Voorwoord...5 Samenvatting Actuele situatie Urgentie Noodzaak tot beleidsaanpassing Visie op verslavingszorg Regionaal aanbod verslavingszorg Financieel knelpunt Wat willen we bereiken tot en met 2012? Doelgroepen en doelgebieden Doelstellingen Flevoland Gemeentelijke kaders Hoe willen we de doelstellingen bereiken? Regie en overlegstructuur Gemeentelijke deelplannen Beleidsevaluatie en monitoring Financiering van het beleid Mogelijkheden binnen het huidige rijksbudget Ontwikkeling van een nieuw landelijk verdeelmodel en voorstel inzet extra middelen Gemeentelijke financiering...15 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

5 4 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

6 Voorwoord Deze regiovisie is de opvolger van de verslavingsvisie over de periode Meer tijd is nodig geweest voor de bepaling van nieuwe afspraken met gemeenten en betrokken instellingen. In 2007 is uitgebreid in de zes gemeenten aandacht besteedt aan de evaluatie van het beleid. Movisie - het kennis en advies instituut voor maatschappelijke ontwikkeling - heeft daarbij een ondersteunende rol geboden. De uitkomsten zijn zoveel als mogelijk en wenselijk opgenomen in het nieuwe beleid. Op de tweede plaats is gekozen voor een andere beleidsmatige aanpak in Flevoland. Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zijn alle gemeenten in Nederland verantwoordelijk geworden voor het voeren van verslavingsbeleid onder prestatieveld negen. De wet formuleert het gemeentelijke verslavingsbeleid als maatschappelijke zorg gericht op verslaafden, alle individuele geneeskundige verslavingszorg daaronder niet begrepen, en preventie van verslavingsproblemen, met inbegrip van activiteiten in het kader van de bestrijding van overlast door verslaving. De centrumgemeente heeft als wettelijke plustaak om in overleg met gemeenten en partijen het regiobeleid te formuleren en de rijksmiddelen te verdelen ten gunste van een goede spreiding van de basisvoorzieningen voor de ambulante verslavingszorg. Gemeenten zijn verantwoordelijk het regiobeleid te vertalen naar de lokale situatie en kunnen besluiten tot aanvullende financiële bijdragen. Op grond van deze nieuwe context is besloten dat elke gemeente een deelplan ambulante verslavingszorg vaststelt dat afgeleid is van het regiobeleid. Het bestuurlijke kader regiovisie biedt de hoofdlijnen en hoofddoelstellingen van het provinciale beleid tot en met De deelplannen geven ruimte aan de lokaal gemeentelijke doelstellingen en de uitvoering ervan. Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

7 Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de actuele situatie weergegeven. Ingegaan wordt op de urgentie van alcohol- en drugsproblematiek door toenemende gezondheidsschade en maatschappelijke kosten. Vervolgens op de noodzaak van aanpassing van het beleid, als reactie op de maatschappelijke ontwikkelingen, en een overzicht van de verdeling van de huidige rijksmiddelen. Hoofdstuk 2 beschrijft de belangrijkste doelgroepen en doelgebieden (pijlers) van het beleid. De vier pijlers bestaan uit preventie, jongeren verslavingszorg, volwassen en ouderen verslavingszorg, en sociale verslavingszorg. Elke pijler bevat hoofddoelstellingen en wordt toegelicht. In het laatste hoofdstuk 4 worden de kaders weergegeven waarbinnen de rijksmiddelen worden verdeeld. Vervolgens wordt ingegaan op de huidige ontwikkeling betreffende het landelijke verdeelmodel van de rijksmiddelen maatschappelijke opvang en verslavingsbeleid. Indien het nieuwe verdeelmodel tot extra rijksinkomsten leidt is aangegeven in volgorde van belangrijkheid hoe deze extra middelen in Flevoland ingezet gaan worden. Tenslotte wordt de richting aangegeven waarvoor gemeenten kunnen kiezen indien zij besluiten tot extra financiële bijdragen aan het gemeentelijke beleid. Hoofdstuk 3 gaat in op de regiefunctie van de centrumgemeente, de gemeentelijke taken en het gemeentelijke deelplan, de beleidsevaluatie en monitoring. 6 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

8 1 Actuele situatie 1.1 Urgentie Alcohol- en drugsgebruik en -misbruik zijn diep verankerd in onze cultuur en economie. Op alle denkbare niveaus in de samenleving wordt alcohol gebruikt. Hoewel in mindere mate geldt dit ook voor drugs. De alcohol gerelateerde gezondheidsschade (kankers, diabetes, hersenschade) en de maatschappelijke schade door geweld, ziekteverzuim, verkeersdoden en overlast zijn enorm. De maatschappelijke kosten bedragen jaarlijks 3 miljard euro. Extra zorgwekkend is dat jongeren te jong, te vaak en teveel zijn gaan drinken. En dat het aantal probleemdrinkers tussen 16 en 69 jaar in Nederland ook fors is (2004: 9,3%). Flevoland onderscheidt zich niet van Nederland qua problematiek, maar heeft wel als extra zorgpunt de gemiddeld jonge Flevolandse bevolkingsopbouw. De Flevomonitor meldt dat bij de instanties 1753 unieke personen geregistreerd staan als verslaafd. Per 1000 inwoners 2 levert het de volgende tabel op: 2007 Almere Lelystad Dronten Noordoost polder Urk Zeewolde Totaal Flevoland Inwoneraantal Per 1000 inwoners Verslaafden 4,2 5,9 2,5 2,8 1,3 2,1 4,0 Van de 1753 personen waren 1265 (72%) in behandeling bij de verslavingszorginstellingen Meerkanten en Tactus. Vijf op de zes cliënten ontvingen hier alleen ambulante hulp; één op de zes ontving (ook) klinische zorg. De 488 verslaafden die niet bij Meerkanten of Tactus geregistreerd staan, zijn vooral terug te vinden in de registraties van Leger des Heils (maatschappelijke opvang) of GGz De Meregaard. 1.2 Noodzaak tot beleidsaanpassing De afgelopen jaren hebben centrumgemeente Almere en overige gemeenten ingezet op continuering van het basisaanbod dienstverlening en preventie gericht op onderwijs, uitgaan en ouders. De beleidsevaluatie 3 in 2007 heeft geleerd dat het preventiebeleid expliciete afstemming behoeft met regulering en handhaving in het veiligheidsbeleid. Professionals uiten een breed gedragen sterke behoefte aan een duidelijker normstelling zoals Je drinkt niet onder de 16 jaar en verzoeken gemeenten deze norm aan het publiek uit te dragen, grenzen te stellen en zorgverlening voor álle leeftijdsgroepen te vergroten. De verslavingszorg wil dat de gemeenten samenhangende maatregelen nemen ter vermindering van het alcoholgebruik. Naast preventieve en normstellende maatregelen acht zij eveneens de ontwikkeling van integrale jongerenverslavingszorg tot 24 jaar noodzakelijk, inclusief het jonge kind van een verslaafde ouder en de verslaafde zwangere moeder. Verder dringt zij aan op realisatie van adequate opvang, woon- en zorgvoorzieningen voor chronisch verslaafden. Door zowel instanties als gemeenten en uit landelijke onderzoeken is geconstateerd dat de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de verslavingszorg beter kan. 1.3 Visie op verslavingszorg Lang is gedacht dat verslaving een eigen keuze is en de verslaafde zelf gemotiveerd moet zijn om te veranderen. De GGz en verslavingszorg zijn daarom lang gescheiden terreinen geweest. Tegenwoordig wordt verslaving beoordeeld als een ziekte, waarbij vaak sprake is van combinaties met psychische aandoeningen (co-morbiditeit / dubbele diagnose, bijvoorbeeld alcoholverslaving met een stemmingsstoornis). 1. Flevomonitor 2007 Kwetsbare Groepen en Huiselijk Geweld, A. Benschop e.a., Universiteit van Amsterdam, Rozenberg Publicers, Exclusief overlap van cliënten en exclusief personen met een herkomstgemeente buiten Flevoland. 3. Verslavingsproblemen in het vizier, adviezen voor de regiovisie ambulante verslavingszorg op basis van zeven lokale bijeenkomsten in de provincie Flevoland, D. Heineke, A. Oude Avenhuis, Movisie, juni Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

9 Het zogenoemde bio-psycho-sociale model is leidend geworden voor de behandeling van de verslavingszorg. Dit houdt in dat er bij verslavingsproblemen altijd sprake is van een complexe samenhang tussen biologische, psychologische en sociale aspecten. In de moderne verslavingszorg worden de medischpsychiatrische behandeling en de psychosociale behandeling en begeleiding samen uitgevoerd. De wijziging in visie en aanpak heeft allerlei consequenties voor de inrichting van zorg- en begeleidingstrajecten, herstelmogelijkheden van verslaafden, de omgang met familie en de communicatieboodschappen in de maatschappij over verslaving. Verschillende sectoren dienen daarbij met de verslavingspsychiatrie samen te werken (onder andere gezondheidszorg, opvang, welzijn, veiligheid en reclassering en werkgelegenheid). In de provincie Flevoland is mede onder invloed van de visieverandering de behoefte gegroeid tot intensieve samenwerking tussen de GGz en verslavingszorg. De ontwikkeling bevindt zich nu in het stadium van een voorgenomen joint-venture tussen partijen. Vanaf begin 2009 bieden Meerkanten geestelijke gezondheidszorg Flevo-Veluwe en Tactus Verslavingszorg met een nieuwe, gezamenlijke organisatie een compleet en samenhangend verslavingszorgaanbod aan in Flevoland. De nieuwe organisatie draagt de naam Amethist verslavingszorg Flevoland en wordt gehuisvest in het bestaande centrum voor verslavingszorg van Meerkanten in Almere. Voor een grotere groep verslaafden wordt door de samenwerking het gemakkelijker een beroep te doen op hulp, behandeling en zorg. De taken van Tactus Verslavingszorg op het gebied van reclassering, preventie, laagdrempelige opvang en zorg worden niet ondergebracht bij Amethist verslavingszorg Flevoland, maar blijven onderdeel van Tactus. De oprichting van Amethist is afgestemd met de GGz Symfora groep, waarmee Meerkanten begin 2009 een bestuurlijke fusie is aangegaan. GGz De Meregaard Almere is onderdeel van de Symfora Groep. Als derde belangrijke ontwikkeling kan genoemd worden dat jeugdigen met complexe verslavingsproblematiek vanaf eind 2008 verwezen kunnen worden naar de nieuwe diagnostiekpolikliniek voor jeugdverslaving Meerkanten. Het poliklinische behandelaanbod loopt vooruit op de toekomstige bouw van een centrum jeugdverslavingszorg voor de functies kliniek, deeltijd en polikliniek. De diagnostiekpolikliniek en op termijn het centrum jeugdverslavingszorg verzorgen een provinciale verslavingsfunctie voor Flevoland. Met de veranderde verslavingsvisie is er nu de noodzaak ontstaan om de komende jaren te onderzoeken wat de betekenis wordt voor de financieringsgrondslagen van de producten van de ambulante verslavingszorg. Wat zijn de gevolgen voor de indicatiemogelijkheden van verslaafden voor de Zorgverzekeringswet en de AWBZ? Hoe verhoudt zich een sterkere medische focus tot de producten waarvoor gemeenten verantwoordelijk kunnen / moeten zijn? Zijn de huidige producten van de ambulante verslavingszorg inhoudelijk nog wel in overeenstemming met wat er voor de cliënt nodig is? Ontwikkelen zich nieuwe diagnose behandelcombinaties waarvoor de Zorgverzekeraar verantwoordelijkheid draagt? Dergelijke vragen vergen de komende jaren de nodige aandacht. 1.4 Regionaal aanbod verslavingszorg 2008 Centrumgemeente Almere is wettelijk systeemverantwoordelijk voor de ambulante verslavingszorg in Flevoland. Jaarlijks wordt met de specifieke rijksdoeluitkering van VWS voor euro preventie en dienstverlening bij Tactus verslavingszorg ingekocht. Verder dragen gemeenten bij aan preventie uit middelen gezondheidsbeleid en veiligheidsbeleid (niet opgenomen). Onderstaand overzicht laat zien dat de centrumgemeente de basisstructuur en basisbegeleiding financiert. Alle vormen van geïndiceerde medische en preventieve behandeling behoren niet tot haar verantwoordelijkheid. 8 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

10 Rijksbudget 2008 Preventie algemeen (6%) Preventie lokaal zes gemeenten (12%) Zorg (64%) Herstel (18%) Activiteit - ondersteuning landelijke campagnes, regionale instanties en Intact zelfhulp - regionaal preventieplatform - (beleids)advies Lokaal gemeentelijke prioriteiten: - primair focus op onderwijs - secundair focus op uitgaan, risicojeugd, ouders - adviesfunctie in werkgroepen, platforms e.d. - informatie en advies - openstelling/bereikbaarheid/spoedhulp in drie kantoorpanden en twee steunpunten Dronten en Zeewolde. - netwerkontwikkeling - cliënt gerichte consultatie (niet geneeskundig geïndiceerd) - contactlegging (outreachend werken) - huiskamer (t.b.v. de methadonbehandeling) - casemanagement - dienstverlening - psycho-sociale hulpverlening (niet geneeskundig geïndiceerd) - begeleid wonen (ex-)verslaafden in Lelystad en Almere (niet geneeskundig geïndiceerd) 1.5 Financieel knelpunt Tactus verslavingszorg schrijft ieder jaar meer cliënten in tegen een gelijkblijvend budget. Hierin speelt de autonome bevolkingsgroei een rol mee (meer mensen = meer verslaafden). Deze groei is in het verleden en ook nu niet gecompenseerd met extra rijksinkomsten. De centrumgemeente gaat ervan uit dat de autonome groei in 2008 en volgende jaren een tekort van globaal euro veroorzaakt. Het totaalbudget als gevolg van het landelijke verdeelsysteem op historische gronden is in vergelijking tot andere centrumgemeenten relatief en in absolute zin lager. In 2006 heeft de toenmalige Stichting Consultatiebureau alcohol en drugs (St. Cad) een subsidievermindering van euro opgelegd gekregen ten gunste van de continuering van enkele basisopvangvoorzieningen daklozen. Deels is deze korting opgevangen door meer inkoop van AWBZ geïndiceerde producten. Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

11 2 Wat willen we bereiken tot en met 2012? 2.1 Doelgroepen en doelgebieden Geconstateerd is dat er een duidelijke relatie bestaat tussen enerzijds het beperken van gezondheidsschade en anderzijds het terugdringen van onveiligheid en overlast in het publieke en privedomein. De aanpak vindt plaats vanuit verschillende wettelijke kaders. Het ambulante en preventieve verslavingsbeleid is opgenomen in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), met als kernopdracht dat burgers kunnen blijven participeren in de maatschappij. Burgers laten meedoen of opnieuw laten meedoen in de samenleving vergt lange termijn doelen op het gebied van alcohol- en drugsgebruik. Belangrijk is het maatschappelijk bewustzijn, de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van mensen te vergroten en indien nodig mensen zorg op maat aan te bieden. Om dit te bereiken dienen de landelijke wetgeving en doelstellingen voor beperking van alcohol- en drugsgebruik te worden toegepast en vertaald in regionaal en lokaal gemeentelijk beleid. Voor een goed inzicht in de groepen en doelgebieden die voor Flevoland relevant zijn en waarop de doelstellingen zich richten biedt onderstaand schema houvast. Het schema is de vertaling van de gemeentelijke en centrumgemeente taken voor de preventieve en ambulante verslavingszorg. Gemeenten zijn niet verantwoordelijk voor de uitvoering van ziekenhuiszorg en (poli)klinische zorg. Gemeenten zijn wel (mede) verantwoordelijk voor het systeem van afspraken tussen instellingen om ervoor te zorgen dat alle relevante groepen het juiste preventieve en hulpaanbod ontvangen. De vetgedrukte onderdelen zijn nog niet in het beleid opgenomen. De schuin gedrukte onderdelen zijn deels al in uitvoering van het huidige beleid. De normaal gedrukte onderdelen worden al in voldoende mate uitgevoerd in het staand beleid. Bijvoorbeeld in de pijler Jongerenverslavingscircuit staan de ziekenhuizen vet gedrukt. Dit betekent dat er met de Flevolandse ziekenhuizen nog geen structurele afspraken bestaan over de vervolgstappen na een opname van een jongere met een alcoholvergiftiging. In de pijler Volwassenen circuit staan de gezondheidscentra schuin gedrukt. Tactus verslavingszorg biedt op verzoek consultatie en advies aan de centra, echter er zijn geen structurele afspraken over werkzaamheden binnen de gezondheidscentra of nieuwe interventiemogelijkheden op het gebied van vroegtijdige signalering van probleemdrinkers in de eerstelijnsgezondheidszorg. In de pijler preventie staan de sportkantines vet gedrukt. Over de handhaving van de leeftijdsgrenzen en preventieve acties bestaan nog geen duidelijke afspraken tussen gemeenten en partijen. Doelgroepen en doelgebieden (pijlers) van beleid in Flevoland Preventie Jongeren verslavingszorg tot 24 jaar Volwassen en ouderen verslavingszorg Sociale verslavingszorg Onderwijs Uitgaan Ouders Coffeeshops Specifieke allochtone groepen Sportkantines Welzijnswerk Ambulante zorg Ouders Jongerencentra Outreachend werk Nazorg detentie VO en speciaal onderwijs Ziekenhuizen Centra Jeugd en Gezin/Oké-punten (Poli)klinische zorg en nazorg Zelfhulpgroepen Ambulante zorg (Poli)klinische zorg en nazorg Zelfhulpgroepen Gezondheidscentra Ziekenhuizen Kinderen van verslaafde ouders Zwangere vrouwen Huiselijk geweld Welzijnswerk Methadonverstrekking (Poli)klinische zorg en nazorg Ambulant begeleid wonen Nacht- en dagopvang Outreachend werk Nazorg detentie Gebruiksruimte Woon(zorg) voorzieningen Dubbele diagnose woonvoorzieningen Sociale activering Normaal gedrukt = onderdeel bestaand beleid, schuin gedrukt = gedeeltelijk onderdeel staand beleid, vet gedrukt = geen onderdeel bestaand beleid. 10 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

12 Om de doelgroepen en doelgebieden op de juiste wijze te bereiken en te ontwikkelen kunnen de volgende hoofddoelstellingen worden geformuleerd. Zij komen voor zover van toepassing overeen met de landelijke rijksdoelstellingen. 2.2 Doelstellingen Flevoland Hoofddoel preventie jongeren 1. Meer tegengaan van het alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar. 2. Meer voorkomen van schadelijk alcoholgebruik door uitgaanders (16-25 jaar) en het meer voorkomen van openbare problematiek. 3. Ter voorkoming dat softdruggebruikers gemakkelijk in aanraking komen met het criminele milieu van harddrugs dienen afhankelijk van de lokaal gemeentelijke noodzaak, voldoende coffeeshops gerealiseerd te worden. Voorts intensivering van preventie in bestaande coffeeshops (Almere). Toelichting: Preventie wordt onder deze doelstellingen verstaan als primaire preventie gericht op groepen zoals jongeren en hun ouders/verzorgers, onderwijspersoneel en horecapersoneel, waarbij nog niet sprake is van een behandelingstraject. Het gaat om collectief aangeboden preventieprogramma s. Extra aandacht zal de komende vier jaar uitgaan naar de versterking van de relaties tussen enerzijds de handhavingmogelijkheden van de regelgeving van gemeenten en anderzijds preventieve activiteiten. Het rijksbeleid heeft geleid tot een verruiming van de bevoegdheden tot handhaving door burgemeesters. Zo geeft de gemeentewet de burgemeester de nieuwe bevoegdheid dat een horecagelegenheid (of andere openbare gelegenheden) tijdelijk kan worden gesloten in geval de openbare orde ernstig wordt verstoord doordat het café zich niet aan de voorschriften (zoals sluitingstijden) houdt. In de provincie Flevoland zijn tot nu toe geen gezamenlijke actiepunten geformuleerd voor handhaving en preventie. De komende vier jaar willen de gemeenten (binnen de bestuurlijke kaders) onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om tot (gezamenlijke) activiteiten te komen rond handhaving van leeftijdsgrenzen voor alcoholgebruik in sportkantines, handhaving van het alcoholverbod op straat en leeftijdshandhaving in supermarkten. Door een provinciale en gezamenlijke aanpak van gemeenten (vergunningverlening), politie (handhaving) en verslavingszorg (preventieve campagnes) kan een belangrijke bijdrage geleverd worden aan de doelstelling tot vermindering van het alcoholgebruik in Flevoland. De centrumgemeente zal regisserend en coördinerend optreden. Hoofddoel jongeren verslavingszorg Meer jongeren die door het alcohol en/of drugsgebruik een risico lopen op verslaving of verslaafd zijn, kunnen op een laagdrempelige en toegankelijke wijze gebruik maken van eerstelijnszorg of ambulante verslavingszorg of van andere vormen van laagdrempelig hulpaanbod 1. 1 Bijvoorbeeld inloop, huiskamer, spreekuur op school, zelfhulpgroep, outreachend werken, straathoekwerk, ambulant jongerenwerk. Toelichting: De uitwerking van de doelstelling richt zich op de realisatie van een sluitende aanpak van jongeren met een verhoogd risico op verslaving en jongeren die verslaafd zijn. Het betreft hier secundaire preventie (vroegtijdige signalering) en tertiaire preventie (hulpverlening). Beoogd wordt de bestaande gaten in de opsporing, toeleiding en het hulpaanbod op te vullen. Dit kan worden bereikt door nieuwe en betere samenwerkingsafspraken tussen verschillende betrokken instanties - sectoren, protocollering van werkafspraken en eventueel ontwikkeling van nieuwe vormen van opsporing en begeleiding. De centra voor Jeugd en Gezin kunnen een belangrijke signalerende rol op zich nemen. De nieuwe samenwerkingsorganisatie Amethist (Meerkanten en Tactus) en de diagnostiekpolikliniek jeugdverslaving Meerkanten bieden de mogelijkheid tot aansluiting met het gemeentelijke preventieve en ambulante aanbod door middel van informatie uitwisseling, verwijzing en samenwerking. Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

13 Hoofddoel volwassen en ouderen verslavingszorg Meer voorkomen en vroegtijdiger signaleren van schadelijk alcoholgebruik bij volwassenen en ouderen en meer voorkomen van maatschappelijke en privé-problematiek. Toelichting: Een relatief klein deel volwassenen en ouderen worden door de verslavingszorg bereikt. Gemeenten kunnen invloed uitoefenen op de voorwaarden voor meer en betere vroegtijdige signalering en doorverwijzing naar behandeling, waarmee het gebruik van de verslavingszorg toeneemt. Gemeenten kunnen extra impulsen geven aan vormen van deskundigheidsbevordering en samenwerking van de verslavingszorg met de eerstelijns gezondheidszorg, het welzijnswerk en de stimulering van zelfhulpgroepen en nazorg. Hoofddoel sociale verslavingszorg Meer chronisch verslaafden worden van de juiste zorg voorzien en krijgen huisvesting geboden in gespecialiseerde woon(zorg) voorzieningen. Verwacht wordt dat een betere kwaliteit van leven van chronisch verslaafden leidt tot het meer voorkomen en verminderen van overlastgevend gedrag. Toelichting: De veranderende visie op (en behandelmogelijkheden van) chronisch verslaafden, waaronder dubbeldiagnose patiënten, leiden voor deze patiënten groep tot nieuwe perspectieven. De vroegere inzichten dat hooguit beperking van gezondheidsschade haalbaar is, schuift op naar het inzicht dat bij een adequate medisch, psychiatrische behandeling de zelfcontrole van de patiënt weer kan toenemen en enige vorm van rehabilitatie (herstel van het sociaal maatschappelijk leven) mogelijk wordt. Feit blijft dat deze groep een intensief en langdurig behandelperspectief houdt. Centrumgemeente Almere laat in de tweede helft 2008 door het Instituut Verslaving Onderzoek (IVO) onderzoeken wat de omvang en aard van de groep chronisch (overlastgevende) verslaafden 4 in Flevoland is. De resultaten zijn mede bepalend welk zorgaanbod en woonzorgvoorzieningen wenselijk zijn de komende jaren. Gemeenten willen enerzijds de veiligheid van burgers zoveel mogelijk garanderen en overlast voorkomen en anderzijds burgers zo goed mogelijk in de maatschappij laten meedoen. Gemeenten kunnen vanuit dit perspectief mede de randvoorwaarden creëren voor een zo normaal mogelijk bestaan van de chronische groep. Door in de gemeentelijke bestemmingsplannen locaties voor gespecialiseerde woon-zorg voorzieningen aan te wijzen, kunnen gemeenten belangrijk bijdragen een de doelstelling. Ten tweede kunnen gemeenten zorgaanbieders en zorgkantoren/verzekeraars stimuleren tot planontwikkeling voor deze groep. Ten derde kunnen gemeenten bijdragen aan hulpmethoden in de sfeer van straatteams, ACT teams, outreachend werken en dergelijke. Als vierde kunnen mogelijkheden voor activering en reïntegratie worden ontwikkeld. 2.3 Gemeentelijke kaders Het bereiken van de hoofddoelen is mogelijk vanuit de gemeentelijke kaders voor het jeugd- (gezondheids)beleid, Wet maatschappelijke ondersteuning (waaronder verslavingsbeleid, maatschappelijke opvang, openbare geestelijke gezondheidszorg), Wet Werk en Bijstand (reïntegratie en sociale activering), per 2009 de nieuwe Wet participatiebudget 5, het veiligheidsbeleid (overlastbestrijding), (jongeren)welzijnsbeleid en onderwijs. 4. Omschrijving chronisch verslaafden: de gemarginaliseerde, overlastgevende groep van chronisch verslaafden boven de 18 jaar. Hieronder wordt verstaan de gebruikers van harddrugs en alcoholverslaafden die een of meer van de volgende kenmerken vertonen: criminele activiteiten ondernemen om aan geld te komen en daardoor eventueel in aanraking komen met politie/justitie; een psychiatrisch ziektebeeld hebben (As I of As II van de DSM IV; een overlastgevende levensstijl vertonen (overtredingen van de APV-bepalingen); niet over een eigen woonruimte beschikken, of ondanks het hebben van woonruimte veelvuldig op straat verblijven. De verslaafden gebruiken dagelijks of bijna dagelijks harddrugs. Langdurig verslaafden die goed gestabiliseerd zijn en slechts eenmaal per week methadon halen behoren niet tot de doelgroep. 5. Dit wetsvoorstel regelt de ontschotting van participatiebudgetten waarmee de gemeentelijke middelen voor volwasseneneducatie, inburgeringsvoorzieningen en reïntegratie samenstromen in één specifieke uitkering voor gemeenten, het participatiebudget. Gemeenten kunnen hieruit participatievoorzieningen financieren zoals educatieopleidingen, inburgeringsvoorzieningen en reïntegratievoorzieningen. 12 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

14 3 Hoe willen we de doelstellingen bereiken? 3.1 Regie en overlegstructuur Effectief beleid wordt bereikt door een goed afgestemde mix van maatregelen en interventies die over een langere periode van vier jaar worden uitgevoerd. Deze mix van handhaving van regels (bijvoorbeeld handhaving van sluitingstijden in cafe s) en preventie zal naar verwachting de beste resultaten opleveren voor terugdringing van alcoholmisbruik onder jongeren. Tot op heden is daarvan in de Flevolandse gemeenten onvoldoende sprake. Om de slaagkans te verhogen zullen de gemeenten zelf daadkrachtig regie moeten voeren, waarvoor een lokale ontwikkelings- en implementatiestructuur dient te worden opgebouwd. De centrumgemeente voert de regie op de regionale planvorming en afspraken. Regionale afspraken behelzen met name de afstemming en samenhang van preventieve interventies met de regelgeving en handhaving van het gebruik van alcohol in cafe s, scholen, openbare ruimten en bij evenementen. Deze afspraken zijn nodig aangezien de meest effectieve alcoholmaatregelen (beperken van de beschikbaarheid) vaak niet de meest populaire maatregelen zijn. Ook kan voorkomen worden dat men bij de invoering van bepaalde beperkende maatregelen massaal uitwijkt naar buurgemeenten. Het is daarom noodzakelijk om in het regionale driehoeksoverleg burgemeester, korpschef Politie en hoofdofficier van Justitie de planvorming en afspraken bespreekbaar te maken en besluiten over te nemen. Om een lokaal effectief alcohol- en drugsbeleid te realiseren zal elke gemeente beleid ontwikkelen op de genoemde hoofddoelen. In de lokale uitwerking zal het verslavingsbeleid op een duidelijke en structurele manier dienen te worden ingebed in de agendering van bestaande overlegvormen of zal waar dat nodig is een nieuwe overlegvorm gestart kunnen worden. Om de zorgketen en de veiligheidsketen (regelgeving en handhaving) goed aan te laten sluiten is agendering noodzakelijk in het lokale driehoeksoverleg veiligheid van burgemeester, politie en openbaar ministerie. Voor het succesvol uitvoeren van het beleid is het belangrijk dat de meest betrokken partijen regelmatig met elkaar het beleid bespreken, evalueren en bijstellen. De hoofdthema s van de lokale agendering zijn: 1. Preventie, regelgeving en handhaving; 2. Externe communicatie ter bevordering van publieke bewustwording en draagvlak van de maatregelen. Op dit onderdeel is ook regionale publieke communicatie noodzakelijk, waarvoor de centrumgemeente verantwoordelijk is; 3. Jongeren verslavingszorg om een sterke impuls te geven aan de ketenopbouw en trajectvorming voor de risicogroep jongeren; 4. Vroegtijdige signalering ter bevordering van meer vroege interventies bij probleemdrinkers onder volwassen en ouderen. 5. Sociale verslavingszorg voor zover er noodzaak aanwezig is om de chronische (overlastgevende) en dak- of thuisloze groep verslaafden te voorzien van voldoende mogelijkheden voor opvang, vervolghuisvesting, zorg, activering en reïntegratie. Ter borging van de regionale afspraken wordt geadviseerd een regionale coördinator preventie alcohol en drugsbeleid voor minimaal één dag per week aan te stellen door de centrumgemeente. De coördinator richt zich expliciet op de nog te ontwikkelen afspraken over handhaving en preventie met de regionale driehoek burgemeesters, politie en openbaar ministerie. De afspraken zijn belangrijk omdat de toename van de verslavingsproblematiek en de maatschappelijke uitwassen die het met zich meebrengt extra inzet vereisen van centrumgemeente en gemeenten. De coördinator bewaakt tevens de voortgang en samenhang van het regiobeleid en stuurt bij als dat noodzakelijk is. 3.2 Gemeentelijke deelplannen Om het beleid daadwerkelijk gestalte te geven stelt elke gemeente een deelplan op. Het plan kan door het college van B&W en/of de gemeenteraad worden vastgesteld. Het deelplan voorziet in de volgende onderdelen: 1. Prioritering en uitwerking van de hoofddoelen op lokaal gemeentelijk niveau; 2. Planning van activiteiten; 3. Wie wat uitvoert; 4. Overlegstructuur; 5. Evaluatie; 6. Financiering. Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

15 De gemeentelijke deelplannen vormen (mede) de inbreng voor de jaarlijkse opdrachtverlening aan de verslavingszorg onder verantwoordelijkheid en coördinatie van de centrumgemeente. 3.3 Beleidsevaluatie en monitoring Om de effectiviteit van het nieuwe beleid te meten worden jaarlijks de resultaten geëvalueerd opdat de regionale en lokale effecten inzichtelijk worden en het beleid voor het volgend jaar kan worden bijgesteld. De gemeenten zullen gezamenlijk bepalen welk instrumentarium het best passend is voor dit doel. De voorkeur in deze gaat uit naar een kwalitatief instrumentarium om de tevredenheid onder doelgroepen over de maatregelen, de tekorten en knelpunten te bepalen. De regionale Flevomonitor Kwetsbare groepen die onder verantwoordelijkheid van centrumgemeente Almere sinds 2005 wordt uitgevoerd zal benut blijven voor de monitor van omvang, aard en trends in het verslavingsbeleid. De monitor zal de komende jaren een verdere verdieping en kwaliteitsverbetering nodig hebben om de resultaten van het nieuwe beleid adequaat weer te kunnen geven. De nieuwe regiovisie loopt tot en met Bij een jaarlijkse evaluatie wordt de volgende vier jaar vastgesteld. 14 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

16 4 Financiering van het beleid 4.1 Mogelijkheden binnen het huidige rijksbudget Centrumgemeente Almere is systeemverantwoordelijk voor de ambulante verslavingszorg. Regionaal wordt een zo evenwichtig mogelijk basisaanbod ingekocht, wat in 2008 geen ruimte biedt tot nieuwe prioriteiten. Het basisaanbod omvat primair openstelling, bereikbaarheid en de noodzakelijke dienstverlening. Secundair worden preventie en herstel in de vorm van begeleid wonen bekostigd. Binnen producten kan mogelijk herprioritering plaatsvinden als dat noodzakelijk wordt gevonden om het nieuwe beleid te realiseren. Bijvoorbeeld binnen de producten netwerkopbouw, consultatie, outreachend werken en dienstverlening kan bepaald worden om de inzet anders of meer te focussen op bepaalde groepen. In het kader van de gemeentelijke deelplannen zal deze heroverweging ter hand worden genomen. 4.2 Ontwikkeling van een nieuw landelijk verdeelmodel en voorstel inzet extra middelen Het Ministerie van VWS laat in het kader van de afspraken in het Grote Steden Beleid (GSB III) en op dringend verzoek van de G4 onderzoek uitvoeren naar een nieuw landelijk verdeelmodel om tot een evenwichtiger verdeling van rijksmiddelen voor de centrumgemeenten te komen. Zoals bekend kampt Flevoland al jaren met een structureel tekort aan rijksinkomsten vanwege de huidige verdeling van middelen op historische grondslag, waardoor gemeenten met een van oudsher landelijk voorzieningenniveau meer middelen ontvangen ten koste van groeigemeenten zoals Almere. De Tweede Kamer heeft de staatssecretaris mevrouw Bussemaker van VWS opdracht gegeven met ingang van 1 januari 2009 een nieuw verdeelmodel in te laten gaan. Inmiddels is in augustus 2008 het tijdpad door de staatssecretaris vertraagd voor de invoering van een nieuw verdeelmodel in 2010, omdat de gegevensverzameling door onderzoeksbureau Cebeon meer tijd heeft gekost en VWS voldoende draagvlak onder centrumgemeenten voor een nieuw model wil bereiken. Mocht geen nieuw model gerealiseerd worden dan zou het huidige verdeelmodel fasegewijs over enkele jaren gedynamiseerd worden. Landelijk is echter de teneur dat de meeste centrumgemeenten bij voorkeur de invoering van een nieuw model aanhouden en hebben geen bezwaar te wachten met invoering tot Veel centrumgemeenten zijn bezorgd dat zij daklozenvoorzieningen moeten sluiten indien het huidige verdeelmodel volledig wordt toegepast. De Flevolandse maatschappelijke opvang en het verslavingsbeleid zouden echter 1,016 miljoen euro (2008) erop vooruitgaan indien het huidige model wordt gedynamiseerd. Deze middelen dienen dan verdeeld te worden over de opvang van dak- en thuislozen en verslaafden. Indien de besluitvorming van het kabinet en Tweede Kamer leidt tot groei van middelen voor Flevoland per 2010, dan wordt voorgesteld in prioritaire volgorde in de jaren tot en met 2012 extra in te zetten op de volgende onderdelen van het nieuwe beleid: 1 Compensatie tekort autonome groei; 2 Intensivering monitor; 3 Huiskamer ten behoeve van een vijfdaagse methadonverstrekking; 4 Basisvoorzieningen / zo nodig gebruiksruimten; 5 Outreachend werken; 6 Dienstverlening; 7 Start steunpunt openstelling en bereikbaarheid gemeente Urk; 8 Uitbreiding uren openstelling en bereikbaarheid gemeenten Dronten en Zeewolde. 4.3 Gemeentelijke financiering Preventieve maatregelen worden al ondersteund vanuit de gemeentelijke begrotingen onderdelen Wmo, gezondheidsbeleid en veiligheidsbeleid. De gemeentelijke deelplannen kunnen leiden tot een lokale intensivering die nodig is om op één of meerdere onderdelen van het beleid de doelstellingen te bereiken. Gemeenten zijn primair verantwoordelijk voor de intensivering van preventie en vroege signalering. Secundair kunnen zij extra middelen toekennen aan bijvoorbeeld outreachend werken (zoals huisbezoeken en straatcontacten) en dienstverlening. Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

17 16 Bestuurlijk kader Regiovisie ambulante verslavingszorg Flevoland

18 Gemeente Almere Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Postbus AE Almere