Jaarlijks meer dan 4,5 miljard kopieën en prints van beschermde werken in België.

Transcriptie

1 Jaargang 12 N 1 Zomer 2013 ISSN In deze editie: Voorwoord 1 Reprobel in cijfers 2 De Profacts-studie Nieuws uit de sector 6 Europia 7 de kleine lettertjes 8 Beste lezer, Het is even wachten geweest op de resultaten van de officiële studie naar het kopieergedrag in België, die Reprobel wettelijk verplicht moet houden. Maar dat wachten was wel de moeite waard. Nooit eerder werd het kopieergedrag van de Belgische bedrijven, openbare instellingen, onderwijsinstellingen en, niet te vergeten, van de Belgen zelf zo gedetailleerd in kaart gebracht. En omdat de tijden veranderd zijn, heeft Reprobel in één beweging ook het printen van werken in kaart laten brengen. Kopieën en prints zijn immers keerzijden van dezelfde reproductiemedaille. Dit blijkt heel duidelijk uit de studieresultaten. Er werd in de marge ook aandacht besteed aan digitaal kopiëren en verspreiden, een fenomeen met een nauwelijks te onderschatten impact dat zeker nader onderzoek verdient. De studie werd uitgevoerd door het marktbureau PROFACTS uit Eke, op basis van een geïntegreerde methodologie die voorafgaandelijk door de bevoegde overheden werd goedgekeurd. Er werd gebruik gemaakt van telefonische en online vragenlijsten, dagboeken en exitinterviews. Eén en ander liet toe om kopiëren en printen in België zeer fijnmazig in kaart te brengen. Dat laatste was trouwens nodig, want de kans is groot dat Reprobel door een recente uitspraak van het Europese Hof van Justitie, waarover meer in dit nummer in de nabije toekomst ook zal kunnen innen op prints en printers. Jaarlijks meer dan 4,5 miljard kopieën en prints van beschermde werken in België. Gezien het belang van deze studie, is dit themanummer van het Reprobel Bulletin bijna integraal aan de resultaten van de PROFACTS-studie gewijd. In de kleine lettertjes, de rubriek waarin Kurt Van Damme een complex juridisch dossier in mensentaal uitlegt, gaat het kort over het nieuwe K.B. leenrecht dat eind 2012 in het Belgisch Staatsblad verscheen. Zonder meer te verklappen, nodig ik u uit om het Bulletin rustig ter hand te nemen en te ontdekken hoeveel en wat er zoal in België gekopieerd en geprint wordt. Veel leesplezier! Benoît Proot Algemeen directeur Reprobel

2 2 Reprobel in cijfers Wie met Reprobel praat, praat met een hele economische en creatieve sector. De hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten genereerden, volgens de Arthena/ Partners in Marketing studie van juli 2009, samen een jaarlijkse omzet van bijna 32,5 miljard euro. Ze verschaffen werkgelegenheid aan meer dan voltijdse equivalenten. De bijdrage van die industrieën samen aan het Belgische BBP wordt op 3% geschat. De Belgische uitgeefsector (boeken, kranten, tijdschriften, bladmuziek) is, met een omzet van meer dan 3,6 miljard euro, in zijn eentje goed voor 0,35% van het Belgische BBP. De sector is, anders dan sommige andere Belgische industrieën, nog sterk lokaal verankerd, met een (zeer) groot aantal KMO s. Naast de uitgevers vertegenwoordigt Reprobel via zijn beheersvennootschappen ook minstens vijftienduizend Belgische auteurs, in de breedste zin van het woord: auteurs van literaire werken, non fictie en educatieve, wetenschappelijke en professionele werken, vertalers, illustratoren, striptekenaars, fotografen, journalisten, scenaristen,... Het economische belang van deze innovatieve industrie, op het snijpunt van creativiteit en economie, is niet te onderschatten. En natuurlijk is er naast die economische bijdrage nog de belangrijke bijdrage aan cultuur, kennis, onderwijs en wetenschap TABEL 1: Inningen 2009 t.e.m (in euro) Totaal Toestellen Kopieën Openbaar leenrecht Buitenlandse rechten TABEL 2: Ter beschikking gestelde bedragen 2009 t.e.m (in euro) Totaal België Buitenland TABEL 3: Percentage werkingskosten t.o.v. de inningen ,74% 11,66% 12,54% 13,75%

3 Resultaten van de studie 3 De Profacts-studie 2013: meer dan 27 miljard reproducties, meer dan 4,5 miljard reproducties van beschermd werk. Van 1 december 2011 tot 30 november 2012 heeft het marktonderzoeksbureau Profacts in opdracht van Reprobel een uitgebreid onderzoek naar het kopiëren en printen van tekst-en beeldwerken (boeken, kranten, tijdschriften, partituren, foto s, illustraties,...) in België gevoerd. Het kopieerluik van dit onderzoek is een officiële studie op basis van artikel 26 van het KB van 30 oktober 1997 op de reprografie. Reprobel heeft op vrijwillige basis en op eigen kosten deze studie uitgebreid tot een onderzoek naar alle reproducties op papier, dus niet alleen naar kopieën maar ook naar prints. Prints niet mee onderzoeken zou immers een vertekend beeld van de werkelijkheid opgeleverd hebben. Het gaat om één van de grootste studies in zijn soort, met ruwweg telefonische interviews en in te vullen dagboeken bij een representatieve steekproef uit de Belgische bevolking vanaf 12 jaar. Ook werden exitinterviews afgenomen bij copyshops en bibliotheken. In totaal vonden in ons land op die manier bijna individuele observaties van reproductiehandelingen plaats over een tijdspanne van één jaar. Bovendien hebben meer dan in België gevestigde ondernemingen, instellingen en organisaties een online vragenlijst ingevuld over hun reproductieapparatenpark en budget. Het marktonderzoeksbureau Profacts -dat via een openbare aanbesteding de opdracht toegewezen kreeg- heeft deze studie in volle onafhankelijkheid en overeenkomstig de ESOMARrichtlijnen uitgevoerd, gebruik makend van een methodologie die voorafgaandelijk door de bevoegde publieke overheden werd goedgekeurd. De gebruikte methode De studie bestond uit twee grote luiken: enerzijds een luik bevolking om de reproductie van werken op het Belgische grondgebied in kaart te brengen d.m.v. telefonische interviews, een dagboek en face-to-face interviews, en anderzijds (via een online vragenlijst) een luik ondernemingen en organisaties om de reproductiehardware en het reproductiebudget in vier professionele sectoren -onderwijs, overheid, privésector en bibliotheken- in kaart te brengen. Om de representativiteit van de steekproeven te maximaliseren, werden behalve harde sociodemografische quota (bijv. geslacht) ook bijkomende specifieke soft quota (bijv. beroep) gehanteerd die garant stonden voor een goede spreiding van de bevragingen en dus ook van de ingewonnen resultaten. Op die manier vormen de samengestelde steekproeven een betrouwbare afspiegeling van de hele Belgische populatie. Door de omvang van de steekproeven is de foutenmarge voor de verschillende deelonderzoeken zeer klein gebleken: 1,06% voor de telefonische interviews, 2,51% voor het dagboekonderzoek, 1,59% voor de exit interviews en 1,63% voor de online vragenlijst. De resultaten Uit het onderzoek, dat in 2012 werd gevoerd en waarvan de resultaten in het tweede semester van 2013 werden verwerkt, blijkt dat in België jaarlijks 10,5 miljard kopieën en 16,6 miljard prints gemaakt worden. Meer dan 27 miljard reproducties op jaarbasis, dus: een enorme berg papier, die meteen ook maakt dat het mythische paperless office nog ver weg is. Daarvan zijn er jaarlijks 4,5 miljard reproducties van beschermde werken (fictie-en nonfictieboeken, educatieve en wetenschappelijke werken, strips, journalistieke teksten, bladmuziek maar evengoed foto s, afbeeldingen, illustraties, tekeningen enz.). Volume beschermd werk op totaalvolume kopieën kopieën Volume beschermd werk op totaalvolume prints prints Volume beschermd werk op totaalvolume kopieën + prints kopieën + prints beschermd (18,2%) niet-beschermd beschermd (16%) niet-beschermd beschermd (16,8%) niet-beschermd

4 4 Resultaten van de studie In termen van onderlinge verhouding tussen de sectoren voor de kopieën van beschermde werken, ziet het plaatje er als volgt uit: onderwijs 33%, privésector 24%, thuisomgeving 23%, overheid 20% en (openbare) bibliotheken 0,08%. Verhouding tussen de sectoren m.b.t. aantal kopieën van beschermd werk Het Profacts-onderzoek wijst ook uit dat er zich in de Belgische organisaties (bedrijven, onderwijsinstellingen, overheidsinstellingen, bibliotheken enz.) in totaal bijna 1,3 miljoen reproductieapparaten bevinden. De (stand-alone) printers nemen met voorsprong de belangrijkste plaats in (+/ ), gevolgd door respectievelijk multifunctionele apparaten of MFD (+/ ), faxen (+/ ), kopieerapparaten (+/ ) en scanners (+/ ). Op de printers int Reprobel op vandaag (nog) niet, op de andere toestellen wel. Aantal apparaten per type in bedrijven en instellingen apparaten 0,1% 20% 23% 24% 33% privésector (24%) onderwijs (33%) overheid (20%) openbare bibliotheken (0,1%) thuis/elders (23%) Als wordt gekeken naar de onderlinge verhouding tussen de sectoren voor de prints van beschermde werken, krijgen we het volgende beeld: thuisomgeving 49%, privésector 34%, onderwijs 11% en overheid 6%. (Geen enkele van de door Profacts geïnterviewde respondenten heeft aangegeven één of meerdere prints van beschermde werken te hebben gemaakt in een openbare bibliotheek). Verhouding tussen de sectoren m.b.t. aantal prints van beschermd werk Volgens de studie besteden de Belgische bedrijven en instellingen jaarlijks 810 miljoen euro aan reproducties. Daar zit bv. de leasingof aankoopkost, de kostprijs van het papier en de inkt, de elektriciteit en het onderhoud van de machines in. printers (48,32%) multifunctionals (29,82%) faxen (10,44%) kopieerapparaten (5,74%) scanners (5,48%) duplicatoren (0,13%) office-ofsets (0,06%) 49% 6% 34% 11% privésector (34%) onderwijs (11%) overheid (6%) openbare bibliotheken (0%) thuis/elders (49%) Op basis van wat respondenten schatten in de Profactsstudie, zou het jaarlijkse totaalbudget voor reprografie in België 27,9 miljoen euro bedragen. Dit stemt over een met 7,3% van de kostprijs van de reproducties als we enkel rekening houden met de kopieën. Ter vergelijking: in 2012 inde Reprobel daadwerkelijk 23,8 miljoen euro uit de binnenlandse reprografie. Hierin zit echter ook een stuk

5 Resultaten van de studie 5 vergoeding op de toestellen die mede door de particulieren wordt betaald en dus niet geheel ten laste valt van bedrijven en instellingen. Als alleen naar de daadwerkelijke inningen van Reprobel in 2012 op de kopieën wordt gekeken, is de ratio tussen de reële vergoeding die door bedrijven en instellingen wordt betaald aan Reprobel en het globale reproductiebudget 2,7%. Door respondenten geschat budget kopieën en reprografierechten vs. werkelijke inningen Reprobel In absolute aantallen meet de huidige studie 1,9 miljard kopieën en 2,7 miljard prints van beschermd werk. Ter vergelijking: dit betekent voor de kopieën van beschermd werk een stijging van 12,2%, to.v. de laatste officiële meting in 2002 (INRA-studie). Percentage beschermde werken stijgt in 2012 tot 18,25% voor de kopieën. Tegelijkertijd is ook een duidelijke trend waarneembaar naar digitale opslag en verdere verspreiding van documenten: 60% van de bijna telefonisch ondervraagde personen in België geven aan regelmatig digitale kopieën te nemen (het opslaan van documenten op een computer, een USB-stick, een intranet ). In ruwweg één op de drie gevallen worden die digitale kopieën nadien nog geprint. Wekelijks worden daarnaast gemiddeld 3,35 pagina s per persoon (ouder dan 12) gescand in België. Percentage van de bevolking dat digitale kopieën neemt % ja 59% nee 0 geschat budget kopieën geschat budget werkelijke inningen reprografierechten kopieën Reprobel voor kopieën (2012) Percentage van deze digitale kopieën die nadien worden geprint 2% De studieresultaten bevestigen duidelijk een verschuiving van kopieën naar prints in België. Bij de vorige officiële studie op basis van artikel 26 van het KB van 30 oktober 1997 (uitgevoerd door INRA in 2002) werd een jaarlijks aantal papieren kopieën gemeten van 22,1 miljard. De afname van het globale aantal kopieën in 2012 wordt echter ruimschoots gecompenseerd door de forse toename van het aantal prints. Het totaal aantal reproducties op papier (kopieën en prints samen dus) kent met 27 miljard een toename van 22% t.o.v. het totaal aantal gemeten kopieën in Ook het percentage reproducties van auteursrechtelijk beschermd werk stijgt aanzienlijk t.o.v. de INRA-studie: waar in 2002 globaal slechts 7,7% gemeten werd (enkel voor kopieën), stijgt dit percentage in 2012 tot 18,25% voor de kopieën en tot 16% voor de prints. 67% 31% ja nee weet niet

6 6 Nieuws uit de sector Newspaperswork Bijna alle verkoopkanalen kennen een groei, maar vooral de online verkoop stijgt fors (+ 29%). Nederland kent voor het vijfde jaar op rij een omzetdaling, die dit kwartaal -1,4% bedraagt. Newspaperswork, het nieuwe marketingplatform van de Belgische krantenuitgevers, werd eind 2012 in het leven geroepen om te wijzen op de impact van krantenadvertenties. Belgische betalende kranten bereiken gezamenlijk elke dag meer dan de helft van de bevolking, en op weekbasis zelfs meer dan 70%. Een opvallend reclamefilmpje waarin kranten lezers op de achterbank van een auto allerlei vreemde verkeerssituaties niet opmerkten, bracht de boodschap over. Informatiesessies Assucopie in het najaar Assucopie, de beheersvennootschap van de Franstalige wetenschappelijke en educatieve auteurs, informeert in het najaar over auteursrecht in onderwijs en onderzoek. Op 25 september 2013, wordt een colloquium over de evolutie van het auteursrecht en de technologische veranderingen in het onderwijs georganiseerd te Nijvel (Ferme des Oliviers). Evolutie boekenmarkt in Vlaanderen, Wallonië en Nederland in 2012 en het eerste kwartaal van 2013 In Vlaanderen werden volgens boek.be in ,4% minder boeken verkocht dan het jaar ervoor, zelfs met verrekening van de stijging van de e-boekenverkoop. In Wallonië geven de statistieken van ADEB (ondersteund door de Federatie Wallonië-Brussel en PILEN) aan dat de verkoopscijfers voor boeken (papier en e-book) gedaald zijn met 3,8% t.o.v In Nederland daalde de verkoop van papieren boeken met 5,5%. De stijging van de verkoop van e-books t.o.v schommelt zowel in Vlaanderen als in Nederland rond de 75%. In Vlaanderen blijft hun marktaandeel echter beperkt tot 0,7%, zo n 2% lager dan in Nederland waar in 2012 toch al zo n 1,2 miljoen e-boeken werden verkocht. In Wallonië kenden de e-books van eigen edities in de Franse taal een stijging met 32,7%, al blijven ze in dit segment beperkt tot 0,9% van de markt. Het eerste kwartaal van 2013 werd in Vlaanderen hoopvol afgerond, met een stijging van 7,4% t.o.v. dezelfde periode vorig jaar. De stijging doet zich vooral voor bij literaire fictie en kinderboeken. Van 16 tot 20 oktober 2013 kan u ook terecht op het Salon de l éducation ( be) in Namen. Assucopie zal er een stand bemannen en al uw vragen beantwoorden over auteursrecht, plagiaat, open access of het werk van educatieve auteurs. Mocht u deze evenementen niet kunnen bijwonen, maar toch geïnteresseerd zijn in het onderwerp, dan kan u rechtstreeks contact opnemen via jaiunequestion@assucopie.be Organieke wijzigingen binnen Reprobel Frans Wauters legde zijn mandaat als bestuurder van Reprobel voor JAM (journalisten) neer wegens pensionering. Anne-Lize Vancraenem, die ook tot nieuwe Algemeen directeur van JAM werd benoemd, volgt hem op als bestuurder van Reprobel. Luc De Potter werd verkozen als bestuurder voor ReproPP (tijdschriften) na de pensionering van Jean-Paul van Grieken. Christian Cherdon (de vorige Ondervoorzitter van Reprobel) legde eveneens zijn mandaat neer en werd als bestuurder voor Assucopie vervangen door Marie-Michèle Montée. François-Marie Gérard werd als plaatsvervangend bestuurder voor Assucopie verkozen. Carlo Van Baelen, voormalig directeur van het Vlaams Fonds voor de Letteren, trad toe tot de Raad van Bestuur van Reprobel als plaatsvervangend bestuurder voor deauteurs. Franck Libeer, Algemeen directeur van uitgeverij Die Keure, werd aangesteld als bestuurder namens Librius (Vlaamse boeken), met Kris Van de Kerckhove als zijn plaatsvervanger. De nieuwe Raad van Bestuur van Reprobel benoemde Fréderic Young (SACD-SCAM) tot Voorzitter en Bart Tureluren (Repropress) tot Ondervoorzitter. Reprobel dankt alle uittredende en nieuwe bestuursleden voor hun volgehouden inzet bij het vervullen van hun mandaat.

7 EUROPIA 7 In de nieuwe rubriek Europia leest u voortaan al het Europese nieuws uit onze sector. Vers van de pers uit de Europese wijk van Brussel, waar ook Reprobel kantoor houdt. Europees Hof van Justitie zet de deur voor een reprografievergoeding op prints en printers wijd open Het Hof van Justitie van de Europese Unie beantwoorde in een arrest van 27 juni 2013 enkele belangrijke vragen over de draagwijdte van de reprografieuitzondering die zijn grondslag vindt in art a van de Richtlijn 2001/29. Het arrest was langverwacht en heeft vele waarnemers verrast, omdat het ingaat tegen een eerder advies van Advocaat-generaal Sharpston in dezelfde zaak. Reprobel verwelkomt dit belangrijke arrest, dat haar zienswijze zonder meer bevestigt. In een rechtsgeding tussen het Duitse VG-WORT (de Duitse tegenhanger van Reprobel) en enkele fabrikanten van reproductieapparaten, stelde het Duitse Hooggerechtshof een interpretatievraag aan het Europese Hof, met name hoe de zinsnede reproductie met behulp van een fotografische techniek of een andere werkwijze die een soortgelijk resultaat oplevert in artikel 5.2.a van de Richtlijn moet worden geïnterpreteerd. Het Hof van Justitie oordeelt dat dit begrip ook reproducties omvat die worden vervaardigd met behulp van een printer en een pc, in het geval waarin deze apparaten met elkaar zijn verbonden. In mensentaal: een reprografische reproductie is een reproductie op papier, en kan naast een papieren kopie dus ook een print zijn. Het arrest heeft ook belangrijke rechtsgevolgen in en voor België. Eind 2012 verschenen in het Belgisch Staatsblad eindelijk de definitieve omzettingsbepalingen van de Richtlijn 2001/29. Die bepalingen zullen moeten worden toegepast en geïnterpreteerd in lijn met de bevindingen van het Hof van Justitie, zodat Reprobel in de toekomst zowel op prints als op printers vergoedingen moet kunnen innen. Voor de praktische modaliteiten daarvan, is het wel nog even wachten op een nieuw uitvoeringsbesluit, dat er normalerwijze nog vóór het jaareinde zou moeten zijn. Ontwerp van Europese Richtlijn over het collectieve beheer van auteursrechten Op 5 april 2013 maakte het Europese Voorzitterschap een compromisvoorstel bekend voor een Europese Richtlijn over het collectieve rechtenbeheer, dat een eerder voorstel van de Europese Commissie bijstuurt. Het compromisvoorstel, dat voor meer transparantie bij de beheersvennootschappen moet zorgen en rechthebbende auteurs en uitgevers ook meer controle zou moeten geven over de werking van die vennootschappen, is ongetwijfeld op bepaalde punten een verbetering (bv. wat de definitie van een rechthebbende betreft) Niettemin is de nieuwe tekst nog op meerdere punten voor verbetering vatbaar. Zo is het statuut van centrale beheersvennootschappen zoals Reprobel, die onder een regime van wettelijke licenties werken, een wettelijk inningsmonopolie hebben en niet rechtstreeks vergoedingen aan individuele rechthebbenden uitkeren, nog verre van duidelijk. Reprobel heeft via IFRRO (International Federation of Reproduction Rights Organisations) haar opmerkingen op de ontwerptekst kenbaar gemaakt. Aanbevelingen van Antonio Vitorino Via IFRRO heeft Reprobel ook (ontgoocheld) gereageerd op de aanbevelingen van Antonio Vitorino, die op vraag van Europees Commissaris Barnier zijn licht heeft laten schijnen over auteursrechtelijke vergoedingen (de zogenaamde levies ) op apparaten en dragers die thuiskopie en reprografie mogelijk maken. Sommige van deze bevindingen verdienen zeker nader onderzoek, maar meerdere blijken onrealistisch of onevenwichtig. Zo spreekt de voormalige Portugese minister zich ongevraagd ook uit over de verhouding tussen de operator levy (op de kopieën) en de equipment levy (op de toestellen) en nog problematischer pleit hij voor het innen van de vergoeding op de toestellen bij de detailhandel in plaats van bij de fabrikant of importeur. Dat laatste zou in de praktijk aanleiding geven tot nauwelijks te overziene problemen, en zodoende de inningen van Reprobel ernstig in gevaar brengen.

8 8 de kleine lettertjes Het nieuwe KB leenrecht: hoe het werkt, in mensentaal December 2012 was een drukke politieke maand voor degenen die onze sector van nabij volgen. In het Belgisch Staatsblad verschenen, in een tijdspanne van minder dan een week, zowel een nieuwe wet die de Europese Richtlijn 2001/29 omzet naar Belgisch recht (B.S. 31 december, intrekking van een eerdere wet van 22 mei 2005 zie elders in dit nummer) als het nieuwe K.B. op het openbaar leenrecht (B.S. 27 december). Aangezien de wet waarvan sprake nog niet meteen in werking zal treden, richten we onze aandacht in dit Bulletin vooral op de nieuwe leenrechtregeling. Eerst het goede nieuws: hoewel Reprobel en zijn leden-beheersvennootschappen hadden gehoopt op een afstemming van de leenrechtenveloppe op Frankrijk en Nederland, moet de nieuwe leenrechtregeling tegen referentiejaar 2017 (inningsjaar 2019) toch zowat het dubbele opbrengen van wat ze vandaag aan inningen vertegenwoordigt. Niettemin worden de vergoedingen vanaf referentiejaar 2018 geplafonneerd op het niveau van referentiejaar 2017, zonder dat daar een goede reden voor is. individuele bibliotheken. Voor het verleden (referentiejaren ) is een gecentraliseerde of minstens gecoördineerde betaling door de Gemeenschappen voorzien. Voor de Duitstalige Gemeenschap werd een volledige uitzonderingsregeling uitgewerkt. Het nieuwe K.B. op het openbaar leenrecht getuigt niettemin van politieke moed. Reprobel bedankt Minister Vande Lanotte, zijn Kabinet en Administratie dan ook voor het geleverde werk. Niet alleen werd een smet op het Belgische blazoen opgepoetst België werd in dit dossier twee keer veroordeeld door het Hof van Justitie van de Europese Unie, de laatste keer in juni 2011 maar bovendien wordt de leenrechtvergoeding op termijn financieel eindelijk opgewaardeerd. Als de Minister nu ook nog de al (veel te) lang aanslepende dossiers van de reprografie, de thuiskopie en de digitale onderwijsuitzondering deblokkeert en daarin voor een passende vergoeding van de rechthebbenden zorgt binnen deze legislatuur, dan zal de Belgische tekst- en beeldsector hem ongetwijfeld zeer dankbaar zijn. Kurt Van Damme Director Legal, Strategy & International Relations Het nieuwe K.B. op het openbaar leenrecht is een oplossing voor het verleden en een lichtpunt(je) voor de toekomst. De oplossing voor het verleden (de referentiejaren 2004 tot en met 2012) oogt op het eerste gezicht wat vreemd: het nieuwe K.B. trekt het bestaande K.B. van 25 april 2004 gewoon met terugwerkende kracht in en vervangt in één beweging ook de parameters waarop de leenrechtvergoeding is gebaseerd. Niet langer het aantal ingeschreven bibliotheekgebruikers is voortaan de basis voor de berekening van de vergoeding een goede zaak, want dat criterium werd in de praktijk omzeild én door het Hof van Justitie van de Europese Unie duidelijk te licht bevonden maar wel de werken in de collectie en het aantal uitleningen. Voor publieke domeinwerken (collectie en uit leningen) en voor werken die wel beschermd zijn door het auteursrecht maar niet ter beschikking staan voor uitlening (collectie), zijn kortingen voorzien. Hetzelfde geldt ook wanneer verenigingen van bibliotheken of publieke overheden die een kwantitatieve drempel overschrijden, de betaling van de leenrechtvergoeding op zich nemen voor rekening van hun REPROBEL BULLETIN is de nieuwsbrief van REPROBEL en verschijnt twee keer per jaar. U kunt zich gratis abonneren via of door een bericht te sturen naar reprobelbulletin@reprobel.be. Hoofdredactie: Kurt Van Damme Redactiecomité: Axel Beelen, Christian Cherdon, Marie-Michèle Montée, Fréderic Young (Voorzitter), Bert Boogaerts, Evelien De Vos, Piet Dewaele en Griet Vandendaele. Concept en lay-out: Canada ( Redactieadres: Reprobel, Informatie & Communicatie, de Meeûssquare 23/3, B-1000 Brussel, reprobelbulletin@reprobel.be. Verantwoordelijke uitgever: Benoît Proot. REPROBEL BULLETIN, le bulletin d information de REPROBEL, existe également en français. Lid van de Unie van de Periodieke Pers.