ONTWIKKELING. Verkenning behoefte woonwagenstandplaatsen

Transcriptie

1 ONTWIKKELING Verkenning behoefte woonwagenstandplaatsen

2

3 Verkenning behoefte woonwagenstandplaatsen Gemeente Smallingerland d.d. 14 december 2015

4 2

5 Aanleiding April 2015 heeft de gemeenteraad een brief ontvangen waarin aandacht is gevraagd voor het tekort aan woonwagenstandplaatsen in de gemeente Smallingerland. De brief is geschreven door twee vertegenwoordigers van de woonwagenbewoners. In de brief wordt aangegeven dat er de afgelopen 20 jaar geen nieuwe standplaatsen zijn gerealiseerd. De kinderen van de woonwagenbewoners hebben inmiddels de behoefte om in familieverband op een woonwagenlocatie te gaan wonen. Deze woonbehoefte kan niet gerealiseerd worden door het tekort aan standplaatsen. De bewonersvertegenwoordigers hebben de brief toegelicht tijdens de raadvergadering van 28 april jl. De raad heeft de brief voor advies in handen van het college gesteld. Afspraak verkenning woonbehoefte Op 11 mei 2015 heeft een 1 e verkennend gesprek plaatsgevonden met de bewonersvertegenwoordigers en de wethouders Wonen en RO. De vertegenwoordigers hebben in het gesprek aangegeven dat er een tekort is aan plaatsen voor de inwonende jongvolwassenen. En dat er daarnaast een aantal bewoners in het verleden noodgedwongen naar een woning verhuisd zijn, die graag terug willen naar een woonwagenlocatie. Afgesproken is om als eerste stap gezamenlijk de woonbehoefte van de Roma en Woonwagenbewoners in beeld te brengen. Dit is gedaan via een verkennend gesprek met de betreffende bewoners. Dit gesprek heeft op 29 juni 2015 plaatsgevonden. Doel van het gesprek was inzicht krijgen in de woonwens en mogelijkheden van de doelgroep (oa. behoefte aan huren/kopen, bij familie op het kamp/elders). De gemeente heeft WoonFriesland, de verhuurder van de standplaatsen, betrokken bij het overleg. In de aanloop naar de bewonersavond hebben de bewoners zich verenigd in de bewonerscommissie 'Woonwagenbelangen Smallingerland' (WBS). De commissie bestaat uit een gemandateerde afvaardiging van alle woonwagenlocaties. Ze worden ondersteund door MOS en de huurdersvereniging (HDBF). De commissie is de gesprekspartner voor de gemeente en WoonFriesland. Zij hebben in goed overleg met de gemeente een vragenlijst uitgezet onder alle bewoners. De uitkomst van de enquête is gebruikt als input voor het gesprek op 29 juni Notitie Deze gemeentelijke notitie is opgesteld in opdracht van het college van B&W om te komen tot een advies aan de gemeenteraad. Opdracht was om de huidige en toekomstige woonsituatie en woonbehoefte van woonwagenbewoners te verkennen. De verkenning resulteert in conclusies en aanbevelingen voor het vervolg. Daarbij zijn de rollen en posities van gemeente, verhuurder en bewoners (individueel en via de bewonerscommissie) betrokken en meegewogen. De notitie bevat de uitkomst van de vragenlijst van de bewonerscommissie en een verslag van de bewonersavond. Daarnaast is aanvullende informatie toegevoegd: over de wachtlijsten en beleid van WoonFriesland, Europese en landelijke wet- en regelgeving en gemeentelijk beleid. De notitie is als volgt opgebouwd: 1. Huidige situatie 2. Woonbehoefte a. Wachtlijsten WoonFriesland b. Uitkomst vragenlijst c. Bewonersavond 29 juni Context a. Landelijke wet- en regelgeving b. Gemeentelijk beleid in relatie tot Europese wet- en regelgeving c. Gemeente Smallingerland 4. Conclusies en aanbevelingen 3

6 1. Huidige situatie In 1995 is de grootste woonwagenlocatie van Friesland in Drachtstercompagnije ontbonden. Woonwagenbewoners zijn op kleinere woonwagenlocaties en in reguliere woningen in Drachten gehuisvest. De verhuizing naar kleinere centra is niet geruisloos gegaan. In de wijken was veel tegenstand van bewoners. WoonFriesland is eigenaar van het merendeel van de standplaatsen en exploiteert en beheert de woonwagenlocaties. In Smallingerland zijn vijf woonwagenlocaties: Locatie Aantal Huur standplaats Koop standplaats Baalder 15 standplaatsen 9 6 J.F. Kennedylaan 8 standplaatsen 8 - Hagewyk 4 standplaatsen 4 - Hoogzand 5 standplaatsen 4 1 De Meer 5 standplaatsen 2 3 Totaal 37 standplaatsen Bron: BAG 2015 Er zijn formeel 37 standplaatsen verdeeld over vijf locaties. Echter, door besluitvorming en beleid in het verleden, zijn er op dit moment feitelijk 35 standplaatsen. Op verzoek van de bewoners staan twee woonwagens op een dubbele standplaats. Bewoners hebben een tweede standplaats erbij om meer woon- en leefruimte te creëren. Er worden 27 standplaatsen verhuurd aan bewoners. In de meeste situaties is de woonwagen van de bewoner. Er zijn 4 bewoners die een woonwagen huren van WoonFriesland. De afgelopen jaren zijn, net als bij de reguliere sociale huurwoningen, standplaatsen verkocht aan bewoners. Hierdoor is een mix van huur en koop ontstaan. Ten behoeve van de realisatie van de locaties is in 1991 het bestemmingsplan 'Woonwagenlocaties Drachten' opgesteld. Hierbij was opdracht verleend een bestemmingsplan op te stellen voor zeven woonwagenlocaties in Drachten. Na inspraak over het concept-bestemmingsplan zijn er twee locaties vervallen en zijn er vijf locaties in het definitieve bestemmingsplan vastgelegd. Buiten het kader van het bestemmingsplan zou worden onderzocht of in De Singels een extra locatie kon worden ontwikkeld. Sinds de realisatie van de vijf locaties in 1995 zijn er geen standplaatsen meer toegevoegd. Bewoners naar leeftijd Het aandeel jongeren is op de woonwagenlocaties groter dan gemiddeld in de gemeente Smallingerland, terwijl het aandeel 65+ lager is: Woonwagenlocaties Gemeente Smallingerland 0-24 jaar 36,0% 29,1% jaar 55,1% 51,7% 65+ jaar 9,0% 19,2% Bron: GBA 2015 Woonduur De gemiddelde woonduur op de locaties is circa 14 jaar. Dit is iets hoger dan gemiddeld in Smallingerland. Van alle bewoners woont 40% sinds de realisatie in 1995 op dezelfde standplaats. Woonduur Aantal % 0 tot 2 jaar 0 0% 2 tot 5 jaar 2 6% 5 tot 10 jaar 8 23% 10 tot 20 jaar 11 31% vanaf oprichting 14 40% Bron: GBA

7 Mutatiegraad Vanaf 1995 zijn er in totaal circa 35 verhuizingen geweest op de 35 plaatsen. Dit betekent over de gehele periode een gemiddelde mutatiegraad van 5%. De afgelopen vijf jaren is er nauwelijks doorstroming geweest: 2 verhuizingen, een mutatiegraad van 1% (bron: GBA, 2015). Ter vergelijking: de mutatiegraad in de sociale huursector bedroeg in 2014 circa 10% (Accolade 9,5% en WoonFriesland 10,4%). Gelet op de bevolkingsopbouw en lage mutatiegraad is de verwachting dat binnen het bestaande aanbod de komende jaren nagenoeg geen doorstroming zal zijn. 5

8 2. Woonbehoefte a. Wachtlijsten WoonFriesland Optiemodel De inschrijving bij WoonFriesland loopt op dit moment via twee sporen. In eerste instantie werd gewerkt met het optiemodel. Gegadigden kunnen daarbij een optie nemen voor een standplaats op maximaal drie locaties. Sinds twee jaar hanteert WoonFriesland ook het aanbodmodel. Gegadigden schrijven zich hierbij in via de website als woningzoekende. Ze staan hiermee echter niet op de wachtlijst voor een optie van een woonwagenstandplaats. Het huidige inschrijfsysteem en wachtlijst/wachtduur is voor de bewoners niet helder en wordt in twijfel getrokken. WoonFriesland werkt in overleg met de bewonerscommissie en huurdersvereniging aan actualisatie van de wachtlijst en het inschrijf- en toewijzingsbeleid. Bij de start van de verkenning waren er 23 personen die een standplaats wensen in Drachten ingeschreven bij WoonFriesland. Van de 23 personen: - Zijn er in totaal 16 inschrijvers uit de gemeente Smallingerland: o Hiervan zijn er 10 inschrijvers die wonen op één van de vijf locaties 1 ; o Hiervan wonen 6 inschrijvers in een woning in Drachten. - Zijn er 7 inschrijvingen van buiten de gemeente. Op basis van de huidige beschikbare informatie is de gemiddelde wachtduur voor een woonwagenstandplaats in Smallingerland circa 6 jaar. De afgelopen jaren ( ) was de wachtduur in Smallingerland voor een sociale huurwoning gemiddeld 1,5 jaar (WoonFriesland en Accolade). In verband met de overgang naar een nieuw verhuursysteem zijn er nog geen actuelere cijfers over de zoekduur in Smallingerland. Wachtduur standplaats Aantal % 1-3 jaar 4 17,4% 4-6 jaar 6 26,1% 7-9 jaar 13 56,5% totaal 23 Bron: WoonFriesland, juni 2015 Beleid WoonFriesland WoonFriesland exploiteert de bestaande woonwagenstandplaatsen. In het huidige beleid van Woon- Friesland worden de standplaatsen op de locatie de Baalder bij mutatie verkocht. De overige standplaatsen worden bij mutatie opnieuw verhuurd. Het beleid van WoonFriesland is weergegeven in het woonruimteverdeelbeleid WoonFriesland. WoonFriesland start in het najaar van 2015 met actualisatie van het beleid t.a.v. woonwagens en woonwagenstandplaatsen. Hiervoor vindt nader overleg plaats met de gemeente Smallingerland en Woonwagenbelangen Smallingerland. De huidige visie van WoonFriesland is dat het aantal standplaatsen niet wordt uitgebreid. Op dit moment kan de corporatie nog geen uitspraak doen of deze visie straks, na het herschrijven van het beleidsdocument, wordt aangepast. 1 Uit nadere informatie van WoonFriesland zal moeten blijken of dit allemaal inwonende kinderen zijn of dat het (deels) ook gaat om mensen die een 2 e plek willen huren om meer ruimte te krijgen. 6

9 b. Uitkomst vragenlijst De vragenlijst is door de bewonerscommissie uitgezet bij alle huishoudens van de Roma en Woonwagengemeenschap in Smallingerland. In totaal zijn er 70 vragenlijsten uitgedeeld en er zijn 60 ingevuld. In totaal zijn er 33 huishoudens die hebben aangegeven behoefte te hebben aan een woonwagenstandplaats: - Van deze bewoners zijn er 16 personen inwonend bij hun ouders, op een woonwagenkamp of in een woning. Van deze inwonende personen zijn er 9 in de leeftijd van 21 jaar en ouder. Daarnaast zijn er 7 personen in de leeftijd van 16 t/m 20 jaar. - Er zijn 4 jonge gezinnen (leeftijd jaar) die uit nood in een woning moesten gaan wonen, maar behoefte hebben aan standplaats. - Er zijn 11 gezinnen (leeftijd 30+) die al langer in een woning wonen, maar graag terug willen naar een woonwagen. - Tot slot zijn er nog 2 bewoners die waarschijnlijk ook in een wagen willen, maar nog wel twijfelen. Onderstaand de uitkomsten per vraag: 1. Inschrijving bij WoonFriesland (op één of meerdere locaties) Niet alle bewoners die in de vragenlijst hebben aangegeven een standplaats te willen, staan ingeschreven bij WoonFriesland: Aantal Jongvolwassen Volwassen Aantal personen die staan ingeschreven voor een standplaats: Aantal personen die niet staan ingeschreven voor een standplaats: De meest voorkomende klachten omtrent het inschrijven voor een standplaats Aantal 1. Omdat er geen vooruitzicht is op een standplaats (deze klacht wordt door alle gevraagden geuit) Omdat er jarenlang geen duidelijk beleid is bij WoonFriesland omtrent de wachtlijst Omdat burgers zonder het afstammingsbeginsel voor woonwagenbewoners in aanmerking komen 7 2. Thuiswonende kinderen Het aantal kinderen dat thuis woont: - leeftijd 0 tot 15 = 26 - leeftijd 16 tot 20 = 7 - leeftijd 21+ = Woonwagenbewoners die nu in huizen wonen Het aantal gezinnen dat nu in een huis woont: 20 7

10 4. Woonwagenbewoners die naar andere locaties willen verhuizen Zes bewoners hebben een woonwagenstandplaats, maar hebben aangegeven graag te willen verhuizen. Het merendeel van deze bewoners woont nu op de Baalder. Aantal Aantal gezinnen dat naar een andere locatie zou willen verhuizen: 6 Motivaties: 1. Het is hier te benauwd om mijn kinderen hier te laten opgroeien 2 2. De mogelijkheid dat een andere/nieuwe locatie ruimer is/wordt 6 3. Huidig gebrek aan woon/werk mogelijkheden bij de standplaatsen 2 5. Woonbehoefte De woonbehoefte van de 33 huishoudens die een standplaats willen ziet er als volgt uit: Huur/koop standplaats Mogelijkheid om eigen wagen te kopen Het merendeel van de respondenten (17) geeft aan behoefte te hebben aan een huurstandplaats. Ook 17 respondenten zien geen mogelijkheid een eigen wagen te kopen. Een aanzienlijk deel twijfelt tussen huur of koop van een standplaats (12) en wagen (9). Op de bewonersavond bleek dat deze twijfel komt door het verschil tussen wens en mogelijkheid; men wil wel een eigen standplaats/wagen, maar het blijkt erg moeilijk om hiervoor een hypotheek te krijgen bij de bank. 6. Problemen waar men tegen aanloopt en heeft gelopen Samengevat gaat het om: Onduidelijke/oneerlijke wachtlijsten voor standplaatsen; Te weinig ruimte op de huidige locaties; Achterstallig onderhoud van de units/standplaatsen; Te weinig sociale huurwagens; Geen toekomstperspectief. Het totale overzicht met opmerkingen uit de vragenlijst is opgenomen in bijlage 1. 8

11 c. Bewonersavond 29 juni 2015 De bewonersavond is georganiseerd door de gemeente en de bewonerscommissie samen. De 33 huishoudens die behoefte hebben aan een standplaats zijn persoonlijk door de bewonerscommissie uitgenodigd. Op de avond waren circa 25 bewoners aanwezig. De gemeente heeft een toelichting gegeven op het proces. De bewonerscommissie presenteerde de uitkomsten van de vragenlijst. Hierop volgend is de bewoners gevraagd hoe zij hun toekomst zien op een woonwagenlocatie. Dit gesprek is gevoerd aan de hand van een aantal thema s. Onderstaand op hoofdlijnen de uitkomst van dit gesprek: Locatie: bij familie of elders? Huren of kopen van een standplaats? Wonen werken? Hoe ziet uw ideale standplaats eruit? Welke mogelijkheden en knelpunten ziet u? Overig Samen met familie op een locatie heeft de voorkeur, zo kan men voor elkaar zorgen wanneer dit nodig is (mantelzorg/participatie maatschappij). Een aantal geeft aan geen voorkeur voor de locatie te hebben, maar melden daarbij dat ze al zolang staan ingeschreven dat het verkrijgen van een plek het belangrijkste is. Het is bijna onmogelijk om een hypotheek af te sluiten voor een woonwagen. Voor de jongeren is dit een groot knelpunt. Er is behoefte aan een huur-koop constructie, voor zowel de wagen als de plek. Er zit verschil in grondprijzen bij verkoop van woonwagenplaatsen. Gevraagd wordt om een eenduidig verkoopbeleid. Er is behoefte aan woon/werk locaties voor zzp'ers (ca. 8 bewoners geven dit aan). Een aantal bewoners spreken de wens uit om wonen-werken mogelijk te maken op de bestaande locaties. Een aantal bewoners hebben een bedrijf op het industrieterrein de Haven, zij hebben geen behoefte om dit te verplaatsen naar de standplaats. Standplaatsen van 20 x 20 meter is de ideale grootte. Met een trottoir tussen de standplaats/woonwagen en de openbare weg om veiligheid te verhogen. Bestaande locaties: bewoners hebben de wens om deze locaties te herinrichten. Het gaat vooral om vergroting van de plekken, deze zijn veelal te klein voor de huidige (grotere) wagens. Eventuele nieuwe locaties: bij voorkeur binnen Drachten, niet naar de buitenrand van de gemeente, kleinschalig en in een woonbuurt (net als de huidige locaties). Bij realisatie van eventuele nieuwe locaties wordt verzocht om deze toekomstgericht in te richten (niet te krap opgezet). Men zou graag extra parkeerplaatsen willen voor bezoekers op de bestaande locaties, maar natuurlijk ook op de eventuele nieuwe locaties. Er is een tekort aan standplaatsen. Er is weinig mutatie dus de wachttijd is erg lang, veel langer dan voor een sociale huurwoning. Graag uitbreiding met grotere standplaatsen van 20 x 20 meter. Veiligheid op de bestaande locaties is door vergroting woonwagens verminderd. Wagens staan dicht op elkaar waarbij brandgevaar groter is. Dit heeft tot gevolg dat verzekeringsmaatschappijen de woonwagens niet meer willen verzekeren. Inschrijf/toewijzingsbeleid WoonFriesland: waarom moet er per locatie 25,- inschrijfgeld betaald worden (totaal 125,-)? Dit is veel meer dan voor een woning. Ook is er onduidelijkheid over het toewijzingsbeleid. De wachtlijst is niet transparant: na een mutatie zijn de wachtenden bv. niet opgeschoven op de lijst, hoe kan dit? Huurbeleid WoonFriesland: Bij overlijden moet de koopwagen binnen een beperkte termijn van de huurplaats gehaald worden. Gevraagd wordt hoe dit dan zit met inwonende jongvolwassenen? 9

12 3. Context a. Landelijke wet- en regelgeving Woonwagenwet In 1999 is de Woonwagenwet afgeschaft waardoor woonwagenbewoners wettelijk niet meer als een aparte categorie of minderheidsgroep bestaan. Een aparte wet voor een minderheidsgroep leek gelijkwaardigheid in de weg te staan. De regelgeving werd ondergebracht bij de reguliere Huisvestings- en Woningwet. Het afstammingsbeginsel is ook geschrapt, waardoor ook burgers in aanmerking komen voor een standplaats. Gemeenten en woningcorporaties werden vanaf die datum verantwoordelijk voor beleid en huisvesting. Woningwet 2015 De woonwagen en standplaats zijn als woongelegenheid opgenomen in de Woningwet 2015 (zie tekstblok met artikel 1). Dit betekent dat het wonen in de woonwagen als gelijkwaardige woonvorm wordt gezien naast het wonen in een woning. De nieuwe Woningwet staat woningbouwcorporaties ook de komende jaren toe om woongelegenheden (dus ook woonwagens en standplaatsen) te bouwen, toe te wijzen en te verhuren. Woningwet 2015, Artikel 1 1. Voor de toepassing van het bij of krachtens deze wet bepaalde wordt verstaan onder: - woongelegenheid: a. woning met de daarbij behorende grond of het daarbij behorende deel van de grond; b. woonwagen, zijnde een voor bewoning bestemd gebouw dat is geplaatst op een standplaats en dat in zijn geheel of in delen kan worden verplaatst, en c. standplaats, zijnde een kavel die is bestemd voor het plaatsen van een woonwagen, waarop voorzieningen aanwezig zijn die op het leidingnet van de openbare nutsbedrijven, van andere instellingen of van gemeenten kunnen worden aangesloten. b. Gemeentelijk beleid in relatie tot Europese wet- en regelgeving Het is aan de gemeenten om specifiek beleid voor woonwagenbewoners te ontwikkelen, dan wel dit beleid in te bedden in het reguliere beleid en handhaving hiervan. Informatie over gemeentelijk beleid is beperkt beschikbaar en versnipperd. In deze paragraaf staat een samenvatting van de gevonden informatie over het gemeentelijk beleid in Nederland en reacties daarop vanuit verschillende instanties. De website woonwagenwijzer.nl is een initiatief van dhr. van Duinen, zelfstandig adviseur woonwagenbeleid. Onderstaande informatie is afkomstig van deze website: - Lokale overheden ontwikkelen hun eigen woonwagenbeleid. In de praktijk heeft dit geresulteerd in aanzienlijke verschillen in de houding en het beleid tussen gemeenten. - Het tekort aan standplaatsen is nog steeds een dringende kwestie voor de Roma, Sinti en Woonwagenbewoners in Nederland. - Veel gemeenten streven ernaar om zoveel mogelijk woonwagenbewoners in woningen te huisvesten. Gemeenten en corporaties hebben de neiging om geen standplaatsen meer te bouwen of woonwagens te verhuren. - Verschillende gemeenten voeren een 'uitsterfbeleid' door vrijkomende standplaatsen te verwijderen of een actief beleid door bewoners andere huisvesting aan te bieden. - De Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie (ECRI) heeft in haar laatste rapport (2013) het Nederlandse beleid bekritiseerd en de overheid geadviseerd om te zorgen voor voldoende woonwagenstandplaatsen. - Op 12 mei 2015 heeft het College voor de Rechten van de Mens de derde jaarlijkse rapportage over de mensenrechten in het jaar 2014 gepubliceerd. In het rapport staat: "Uitsterfbeleid woonwagenbewoning is discriminerend. Het uitsterfbeleid van gemeenten voor woonwagenbewoning is in strijd met de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB). Dat besliste het College eind 2014 in twee oordelen. Dit beleid leidt ertoe dat woonwagenbewoners niet meer in hun woonwagens kunnen blijven wonen, terwijl dit juist van oudsher een essentieel onderdeel is van de cultuur van deze groep." 10

13 - De uitspraak leidt in een aantal gemeenten (bv.elburg en Kerkrade) op dit moment tot herbezinning op het woonwagenbeleid. - Net als voor een woning is het in principe mogelijk om voor een woonwagen en een standplaats een hypotheek af te sluiten. Het is echter niet eenvoudig om een bank te vinden, die daartoe bereid is. Recent heeft het VN-Comité een uitspraak gedaan en is een Mensenrechtelijk kader Woonwagenbeleid opgesteld door het Nederlandse Juristen Comité voor de Mensenrechten. Onderstaand de essentie van deze documenten, aangedragen door Woonwagenbelangen Smallingerland. De documenten zijn opgenomen in de bijlagen bij deze notitie: - Uitspraak van het VN-Comité over de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (bijlage 2, 28 augustus 2015). De commissie beveelt de Nederlandse staat onder andere aan om resolute maatregelen te nemen om te zorgen voor voldoende woonwagenlocaties. Roma, Sinti en Woonwagenbewoners moeten in staat gesteld worden volgens hun tradities te leven en hun culturele identiteit te behouden. - Mensenrechtelijk kader voor woonwagenbeleid - een handreiking voor gemeenten (bijlage 3, 2 juli 2015, Public Interest Litigation Project). De memo gaat in op bovengenoemd Europees en internationaal juridisch kader en bevat aandachtspunten voor gemeentelijk beleid. Samengevat concludeert PILP dat de Nederlandse overheden een verplichting hebben om de woonwagencultuur te beschermen en te faciliteren. Hierbij is het van belang dat er voldoende mogelijkheden zijn om in een woonwagen te wonen. Enkele praktijkvoorbeelden van gemeenten Gemeenten in de regio Zuidoost: In de buurgemeenten zijn over het algemeen een beperkt aantal woonwagenlocaties. Deze gemeenten hebben op dit moment geen specifiek beleid met betrekking tot woonwagens. Zwolle: Het Woonwagenbeleid is vormgegeven als onderdeel van het lokale woonbeleid. Het uitgangspunt van het Zwolse woonwagenbeleid is dat de uitbreiding van locaties in Zwolle uitsluitend wordt afgestemd op de natuurlijke aanwas van het huidige (legale) aantal bewoners op woonwagenlocaties in Zwolle. De verhuur van standplaatsen of woonwagens gebeurt via de woningcorporaties middels het woonruimteverdeelsysteem. Bij de toewijzing wordt voorrang verleend aan Zwolse woonwagenbewoners. Gemeente en corporaties zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor sociaal- en fysiek beheer van woonwagenlocaties (bron: woonwagenwijzer.nl). Bergen op Zoom: In de gemeente zijn 93 standplaatsen. Het beleid was tot voor kort niet gericht op uitbreiding en/of het realiseren van nieuwe locaties. Er was sprake van een status quo. Dit heeft geleid tot onzekerheid en ontevredenheid bij de huidige bewoners over hun toekomst en die van hun kinderen. De raad heeft eind 2013 twee moties aangenomen gericht op het behoud en ontwikkeling van woonmogelijkheden voor deze doelgroep. Daarop volgend zijn een uitgangspuntennotitie opgesteld (2014) en een Notitie Woonwagenbeleid (2015) met daarin de basis voor een nieuw beleid. Daarbij zijn wijzigingen voorgesteld voor de wachtlijstsystematiek en zijn de mogelijkheden voor nieuwe locaties verkend. Uitgangspunt van het beleid is normalisatie: woonwagenbewoners hebben dezelfde rechten en plichten als alle overige burgers van onze gemeente. Iedere burger heeft recht op een schone, hele en veilige woonomgeving, maar heeft daar ook zijn eigen verantwoordelijkheid in. Kerndoel is het in evenwicht brengen van vraag en aanbod van woonwagenstandplaatsen binnen gemeente Bergen op Zoom. Het streven is de wachttijd terug te brengen naar maximaal 5-7 jaar. Hiertoe zou het aantal standplaatsen met 21 plaatsen dienen te worden uitgebreid. De raad heeft besloten 2 nieuwe locaties te realiseren met elk max. 8 plaatsen (bron: gemeente Bergen op Zoom). c. Gemeente Smallingerland Huidig woonbeleid Binnen de gemeente Smallingerland is nu geen specifiek beleid voor de woonwagencentra/bewoners. Na de afschaffing van de woonwagenwet in 1999 is het beleid ingebed in het reguliere volkshuisvestingsbeleid. Bij de realisatie van de vijf locaties in Drachten zijn afspraken gemaakt met WoonFriesland over de overname van de grond en de exploitatie en het beheer. Tussen de gemeente en de twee corporaties in Drachten is afgesproken dat WoonFriesland deze taak op zich neemt en Accolade niet. 11

14 Er was sprake van een status-quo wat betreft de omvang van de plaatsen. Door samenvoeging van standplaatsen ontstaat in de praktijk afname van het aantal plaatsen (tot op heden in twee situaties). Door verkoop van standplaatsen verschuift de verhouding huur-koop. Verkoop aan zittende bewoners komt tegemoet aan de woonwensen en past in het gemeentelijk volkshuisvestingsbeleid. We streven met ons woonbeleid naar huisvesting die is afgestemd op de woonbehoeften van onze inwoners. Conform de Woningwet 2015 werken gemeente, corporaties en huurdersvereniging aan prestatieafspraken. De grote lijn daarin is een betaalbare sociale voorraad die past bij de doelgroep van beleid. Tot de doelgroep van beleid rekenen we huishoudens met een inkomen tot ,- (per 1 jan.2015) of met een bepaalde zorgbehoefte. Deze doelgroep is geen uniform geheel, maar kent vele gezichten. In de afspraken worden een aantal groepen eruit gelicht die extra aandacht verdienen, vanwege economische, demografische en maatschappelijke ontwikkelingen. Tot op heden zijn specifiek benoemd: starters, senioren, statushouders en bewoners met sociale problemen. Daarnaast is benoemd dat gemeente en corporaties maatwerk leveren als de situatie van een specifieke bevolkingsgroep daar om vraagt. In 2016 maken we prestatieafspraken in overleg met corporaties en huurdersvereniging. De gemeente brengt voorliggende notitie over de woonwagens in in het overleg over de prestatieafspraken. Afhankelijk van de uitkomst van dit overleg maken we hierover prestatieafspraken. Leefbaarheid Uit signalen van bewoners en professionals concluderen we dat over het algemeen de leefbaarheid op de locaties goed is. Bewoners hebben echter nog steeds last van een negatief imago. Er zijn wel eens incidenten op de locaties, maar er is geen sprake van grootschalige problematiek. Op de locatie de Baalder zijn door enkele bewoners vragen gesteld aan de gemeente over de veiligheid op de locatie. Separaat aan deze verkenning wordt het aspect veiligheid in beeld gebracht. 12

15 4. Conclusies en aanbevelingen Uitkomst verkenning De belangrijkste uitkomsten uit de verkenning zijn samengevat: - Er zijn 37 standplaatsen op 5 locaties. Sinds de realisatie zijn er geen standplaatsen toegevoegd. Door samenvoeging heeft beperkte verdunning plaatsgevonden. Door verkoop van standplaatsen aan bewoners is een mix van huur en koop ontstaan. - De gemiddelde wachtduur voor een standplaats is circa 6 jaar. Deze wachtduur is langer dan voor een sociale huurwoning. Er zijn relatief weinig opzeggingen van standplaatsen, waardoor de doorstroom beperkt is. - Er staan 23 personen op de optielijst van WoonFriesland voor een standplaats. Hiervan zijn 16 inwoners van deze gemeente en 7 inschrijvers van buiten de gemeente. - Uit de enquête onder de Roma en Woonwagengemeenschap in Smallingerland komt een behoefte aan 33 standplaatsen. Dit is 17 meer dan dat er ingeschreven staan bij WoonFriesland (de gegadigden van buiten de gemeente niet meegerekend). In de enquête is aangegeven dat mensen zich niet hebben ingeschreven omdat er geen vooruitzicht is op een plaats en de onduidelijkheden bij toewijzing. - Van de 33 huishoudens uit de hiervoor genoemde enquete is de samenstelling als volgt: o 16 inwonende kinderen, 9 daarvan zijn 21 jaar of ouder, de rest is jonger; o 4 jonge gezinnen (20-28 jaar) die uit nood in een woning moesten wonen; o 11 gezinnen (30+) die al langer in een woning wonen, maar graag terug willen; o 2 inschrijvers die twijfelen over hun behoefte aan een eigen standplaats. - Iets meer dan de helft van de huishoudens (17) heeft behoefte aan huur van een standplaats. Evenveel huishoudens geven aan dat ze geen mogelijkheid zien een eigen wagen te kopen. - Daarbij komt dat een aanzienlijk deel van de huishoudens twijfelt tussen huur en koop. Dit komt vooral omdat het lastig is om een hypotheek te verkrijgen bij de bank. Op de bewonersavond is aangegeven dat er behoefte is aan een huur-koop constructie voor standplaats en wagen. Er is beperkte behoefte aan koop van standplaatsen. - De huidige standplaatsen ervaren de bewoners als te klein, ze passen niet meer bij de veranderde woonbehoefte (grotere woonwagens). Conclusies en overwegingen gemeente We concluderen dat de woonbehoefte van de Roma- en woonwagengemeenschap in Smallingerland groter is dan het aantal standplaatsen in onze gemeente. De gemeenschap is gegroeid en de wachtduur voor een standplaats is opgelopen. Vanuit het woonbeleid beschouwen we wonen in een woonwagen als een gelijkwaardige woonvorm naast het wonen in een woning. Dit is conform de Woningwet We streven in ons woonbeleid naar een gedifferentieerd aanbod van huisvesting die is afgestemd op de woonbehoeften van onze inwoners. Het aanbod van woonwagenstandplaatsen is niet meer toereikend om te voorzien in de woonbehoefte van de Roma- en woonwagengemeenschap in Smallingerland. Mede gelet op het internationaal juridisch kader is het wenselijk om de mogelijkheden om het aanbod uit te breiden te onderzoeken. Uit de verkenning blijkt een grote behoefte aan huur en huur-koop constructies. Op basis hiervan verwachten we dat de Roma- en woonwagengemeenschap voor een belangrijk deel tot de doelgroep van beleid van de sociale huur behoort. Kanttekening is dat de druk op de gehele sociale voorraad toeneemt. Er zijn steeds meer inwoners die een beroep doen op de sociale voorraad. Ook voor reguliere huurwoningen is sprake van wachtlijsten. De wachttijd voor een standplaats is echter langer dan voor een woning. 2 Op dit moment zijn woningen en woonwagens de twee erkende woongelegenheden in de Woningwet. Minister Blok is voornemens om de Woningwet aan te passen om de onduidelijkheid over de juridische status van woonboten en andere drijvende bouwwerken in de bouwregelgeving weg te nemen. 13

16 De gemeente Smallingerland is geen verhuurder van woonwagenstandplaatsen. Waar het gaat om de doelgroep van beleid zien wij ook in de toekomst een rol voor de corporaties weggelegd. Ons inziens vraagt het tekort aan dit type woonvorm om maatwerk in overleg met de woningcorporaties, gericht op toevoeging van standplaatsen. Woonbehoefte De vraag is welke toevoeging van standplaatsen wenselijk is. Uit de enquête onder de Roma- en Woonwagengemeenschap in Smallingerland komt een behoefte aan 33 standplaatsen. Vanuit het woonbeleid onderscheiden we twee soorten woonbehoefte: - Kwantitatieve behoefte: dit zijn de inwonende jongvolwassenen (zonder eigen plek), zij worden belemmerd zelfstandig te wonen volgens hun eigen cultuur en leefwijze. Vanuit het woonbeleid gaan we daarbij uit van de leeftijd 21+, dit zijn 9 personen. Kanttekening is dat als de mogelijkheden er zijn, het vanuit de gemeenschap niet ongebruikelijk is om al op jongere leeftijd zelfstandig te gaan wonen. - Kwalitatieve behoefte: deze bewoners wonen wel zelfstandig (in een woning), maar niet in de door hen gewenste woongelegenheid. Voor de Roma en Woonwagenbewoners is wonen in een woonwagen een essentieel onderdeel van hun cultuur. Voor de bewoners betreft het dan ook geen woonbehoefte, maar een levenswijze vanuit hun culturele en etnische identiteit. Vanuit deze cultuur hebben jong en oud een zorgfunctie ten opzichte op elkaar en wonen ze bij grote voorkeur samen op één locatie. Prognoses Bij toevoegingen aan de voorraad kijken we ook naar prognoses op de langere termijn; welke omvang is op termijn wenselijk. We hebben geen specifieke bevolkingsprognoses voor deze gemeenschap. In het algemeen vergrijst de bevolking en is sprake van afnemende huishoudensgroei. Het aandeel 65+ op de woonwagenlocaties is lager dan gemiddeld in Smallingerland. Men blijft lang zelfstandig wonen in een woonwagen met zorg van de gemeenschap. Gelet op de bevolkingsopbouw en de lage mutatiegraad is de verwachting dat binnen het bestaande aanbod de komende jaren nagenoeg geen doorstroming zal zijn. Ook vanuit het lange termijn perspectief is enige uitbreiding wenselijk. Net als bij een sociale huurwoning blijft een wachtlijst acceptabel en hoeft toevoeging niet de omvang van de geïnventariseerde behoefte te hebben. Kwantificering van acceptabele wachtduur en wenselijke toevoeging is een onderwerp voor vervolgoverleg met de betrokkenen. Input daarvoor is onder meer de te actualiseren wachtlijst door WoonFriesland. Aandachtspunten Een aantal aandachtspunten voor het vervolg: - De werkelijke vraag zal afhangen van de geboden mogelijkheden: locatie, eigendomsvorm (huur-koop-tussenvorm?). We verwachten dat er een verschil zal zijn tussen woonwens en de daadwerkelijke realisatie daarvan. - We gaan in deze verkenning uit van de woonbehoefte van de inwoners van Smallingerland. Op de wachtlijst staan echter ook nog 7 inschrijvers van buiten de gemeente. - Het is noodzakelijk de wachtlijst van WoonFriesland te actualiseren. Mogelijk staan er mensen op de lijst die niet langer een plek wensen. Daarnaast zijn er inwoners die een plek willen, maar niet staan ingeschreven. WoonFriesland en de bewonerscommissie zorgen dit najaar gezamenlijk voor een actuele optielijst. - Waar het gaat om de doelgroep van beleid zien wij ook in de toekomst een rol weggelegd voor de corporatie in het aanbieden van voldoende aanbod. We moeten hierover nog met de corporatie in gesprek. We zien voor de gemeente geen rol weggelegd als verhuurder van standplaatsen. Dit is geen gemeentelijke taak. Mogelijke alternatieven om te onderzoeken zijn eigendom door bewoners (beperkte haalbaarheid gelet op uitkomst enquête) of wellicht exploitatie via een bewonerscoöperatie. - Uit de enquête blijkt een aanzienlijke behoefte aan huurwagens en twijfel over de mogelijkheden om te kopen. Op dit moment zijn er echter nauwelijks (4) huurwagens in Smallingerland. Dit is een gesprekspunt in het overleg met de corporatie. 14

17 Aanbevelingen Op basis van deze verkenning onderschrijft de gemeente de wenselijkheid om standplaatsen toe te voegen. We zien voor de gemeente een rol in het samenbrengen van partijen, het onderzoeken van mogelijkheden en zo nodig dit planologisch te faciliteren. We adviseren om als gemeente het gesprek voort te zetten met WoonFriesland (eventueel Accolade) en de bewonerscommissie om de behoefte verder te kwantificeren en mogelijkheden voor uitbreiding te onderzoeken. Gespreksonderwerpen zijn: 1) doelgroep van beleid/taak corporaties (voorliggende notitie wordt ingebracht in het overleg over de prestatieafspraken); 2) actuele optielijst/wenselijke wachttijd/omvang uitbreiding; 3) mogelijke eigendoms-/exploitatie vormen/verhuurbeleid. Vervolgstap is om op basis van de uitkomsten van dat overleg de ruimtelijke mogelijkheden te onderzoeken, resulterend in een advies aan de gemeenteraad. 15

18 16

19 Bijlage 1 Uitkomst vragenlijst problemen en bespreekpunten Problemen waar men tegen aanloopt en heeft gelopen: Aantal "Oneerlijkheid, ik stond op de eerste plaats, maar de standplaats werd aan iemand uit een andere gemeente toegewezen. 2 "WoonFriesland verkondigd dat er geen standplaatsen worden bij gebouwd en dat zij alleen maar willen verkopen en iedereen mag op een woonwagenlocatie behalve de woonwagenbewoners." 4 "Lange wachttijden van minimaal tien jaar, het moeten betalen van 20 á 25 euro voor een optie per locatie en het gebrek aan een eenduidig toewijzingsbeleid bij WoonFriesland Er wordt met twee maten gemeten." 6 Zaken die men belangrijk vindt om aan te kaarten Aantal Binnenzijde van de units sterk verouderd omdat er geen onderhoud gepleegd wordt 8 Verzakking van de standplaats 4 Scheuren in de muren van de units 2 Kapotte radiatoren 2 Geen inzicht in de wachtlijst en toewijzingsbeleid 10 Te weinig ruimte op de huidige standplaats 11 Leefbaarheid en veiligheid in het geding 6 Standplaatsen moeten breder worden 7 Er zijn geen sociale huurwagens terwijl er wel sociale huurwoningen worden gebouwd 6 Huurwagens worden als sinds jaren niet meer verstrekt door WoonFriesland 2 Er is en wordt niet bijgebouwd voor de volgende generatie 8 Er is geen rekening gehouden met het feit dat het wonen in familieverband belangrijk is binnen onze cultuur 4 Woonwerklocaties worden niet gefaciliteerd 2 17

20

21

22

23

24

25

26